Złoża magmowe właściwe
Związane ze skałami ultrazasadowymi (perydotyt, kimberlit), zasadowymi (gabro,noryt, anortozyt) i alkalicznymi (sjenit nefelinowy) będących produktami magmatyzmu obszarów geosynklinalnych i aktywizowanych platform.
- likwacja - odmieszanie się magmy siarczkowej od krzemianowej, występują one w spągu masywów skał magmowych, mają formy soczewowe, płytowe, szlirowe
- krystalizacja - krystalizacja magmy krzemianowej, w początkowym etapie tworzą się złoża krystalizacyjne wczesne, których cechą rozpoznawczą może być idiomorficzne wykształcenie minerałów kruszcowych tkwiących wśród cementujących ich minerałów krzemianowych, zawierają diamenty, tytanomagnetyt i chromit. Krystalizacja późna charakteryzuje się ksenomorficznym wykształceniem minerałów kruszcowych. Złoża te zawierają chromit, platynę, tytanomagnetyt, magnetyt, apatyt oraz pierwiastki ziem rzadkich.
Intruzje magmowe mają formę: lakkolitów, loppolitów, silli, dajek i kominów.
Złoża pegmatytowe
Tworzą się w końcowej fazie właściwego procesu magmowego- w procesie krystalizacji pomagmowej. Stop krzemianowy w tej fazie cechuje znaczna prężność, ruchliwość i zdolność przeciskania się przez otaczające skały. Wyróżnia się pegmatyty granitowe związane z granitami i granodiorytami oraz pegmatyty alkaliczne związane ze sjenitami i sjenitami nefelinowymi. Utwory pegmatytowe występują na ogół w peryferyjnych częściach masywów skał magmowych w formie żył i soczew o silnie zmiennej grubości. Złoża należą przeważnie do małych. Są źródłem skalenia, kwarcu optycznego i piezokwarcu, muskowitu, apatytu i fluorytu
Złoża karbonatytowe
Przedstawiają one skały węglanowe występujące z ultrazasadowymi skałami alkalicznymi obszarów geosynklinalnych takimi jak perydotyty, dunity, piroksenity, sjenity nefelinowe. Skały te zostały przeobrażone w wyniku serpentynizacji, biotytyzacji. Tworzą pnie, sztoki i dajki niekiedy o koncentryczno-zonalnej lub cylindrycznej budowie względem intruzji. Niektóre z tych form spotyka się w kraterach wulkanicznych. Kontakty karbonatytów ze skałami magmowymi są zwykle ostre. Mogą zawierać ksenolity skał otaczających.
Złoża skarnowe
Powstają w strefach kontaktowych w procesie chemicznego oddziaływania magmy granitowej lub granodiorytowej na skały węglanowe. Skarnami od których wzięły nazwę złoża nazywa się skały wapniowo-krzemianowe, twarde i zwięzłe wskutek obecności minerałów włóknistych. Z piroksenów występuje diopsyd i hedenbergit, obok piroksenów granaty. Złoża skarnowe dostarczają magnetyt, hematyt, molibdenit, sfaleryt, galena, uranit, złoto rodzime, kasyteryt (Sn). Złoża należą do małych, tworzą formy żyłowe, gniazdowe, kieszeniowe, słupowe o kontaktach nieostrych.
Złoża pneumohydrotermalne
Powstają w wyniku działalności gorących gazów i roztworów, głównie pochodzenia pomagmowego. Spotyka się tu koncentracje wszystkich ważniejszych metali. Wykazują związek między głębinowymi skałami magmowymi obszarów geosynklinalnych. Cechą tych złóż jest ich epigenetyczny charakter w stosunku do skał otaczających. Głównymi formami są żyły, kominy, gniazda, sztokwerki. Dzielą się na pneumatolityczne i hydrotermalne.
Złoża pneumatolityczne
Złoża albitytowe - tworzą się z wysokotemperaturowych roztworów alkalicznych, dominuje drobnokrystaliczny albit, obok mikroklinu i kwarcu. W skałach tych przemysłowe znaczenie mają takie pierwiastki jak: Nb, Ta, Zr, Th, Li, Be. Występują w granitach biotytowych i dwumikowych, w granitach alkalicznych (alaskit) oraz w sjenitach alkalicznych i nefelinowych. Skały przeobrażone pod wpływem N2O nazywane są fenitami.
Złoża grejzenowe - powstałe pod wpływem działalności gazów. Znaczenie przemysłowe mają koncentracje Sn(kasyteryt), W (wolframit), Mo (molibdenit). Strefa złożowa zawiera skały przeobrażone w warunkach wysokich temperatur w wyniku procesu grejzenizacji. W procesie tym granity przeobrażają się w drobnoziarnisty agregat kwarcu i łyszczyków zwany grejzenem. Tworzą formy żyłowe, sztokwerkowe, szlirowe, kominy i pnie.
Złoża hydrotermalne
Wyróżnia się:
- złoża wysokich temperatur (300-500) katatermalne
- złoża średnich temperatur (200-300) mezotermalne
- złoża niskich temperatur (50-200) epitermalne
Złoża wietrzeniowe
Tworzą się ze zwietrzeliny, która nie uległa przemieszczeniu poza obszar skał podlegajacych procesom wietrzenia. Występują w postaci pokryw o zmiennej miąższości. Do najważniejszych minerałów wietrzeniowych należą: zloto, platyna, kasyteryt, monacyt, magnetyt, ilmenit, cyrkon, chromit, rutyl, granaty, korund, topaz, diament, apatyt, kwarc. Duża twardość w skali Mohsa ułatwia koncentracje minerałów w złoża.
- złoża rezydualne - występują na ogół w korzystnych warunkach geologiczno-górniczych. Pokrywy maja kształt soczew, płyt, niekiedy kieszeni. Miąższość złóż jest zmienna.
- złoża infiltracyjne - złoża te występują poniżej strefy wietrzenia. Ługowany w strefie wietrzenia składnik użyteczny zostaje z niej przeniesiony wodami gruntowymi i wytrącony. Główne znaczenie mają infiltracyjne złoża magnezytu, uranu i wanadu.
Złoża rozsypiskowe
Rozsypiska eluwialne, powstają w miejscu wietrzenia skał macierzystych
Rozsypiska deluiwalne, powstają w wyniku przemieszczenia po zboczu zwietrzałego materiału
Rozsypiska proluwialne, powstają w wyniku gromadzenia się materiału zwietrzałego u podnóża zboczy
Rozsypiska aluwialne, rzeczne, powstają w wyniku przenoszenia przez rzeki materiału wietrzeniowego (aluwialno-mierzejowe, korytowe, dolinne, deltowe, tarasowe)
Rozsypiska lateralne, przybrzeżne, powstają wzdłuż brzegów jezior, mórz, oceanów
Złoża osadowe
Występują syngenetycznie wśród skał osadowych w okreslonych poziomach stratygraficznych i litologicznych. Tworzą pokłady, pseudopokłady i soczewy. Dostarczają głównie: soli, gipsu, anhydrytu, siarke, fosforyty oraz kopaliny energetyczne (ropa, węgle, torfy, łupki bitumiczne, gaz ziemny). Budowa jest na ogół prosta a zaburzenia są wynikiem procesów tektonicznych.
- Złoża mechaniczne - złoża minerałów odpornych na wietrzenie
- Złoża chemiczne - tworzą ją substancję przeniesione ze stref wietrzenia przez
roztwory koloidalne lub rzeczywiste, następnie osadzone w wyniku procesów
chemicznych i wytrącone
Znaczne jest wydobycie złóż okruchowych złota, występuje ono we współczesnych aluwiach rzecznych
Złoża metamorfogenniczne
Są związane z utworami metamorficznymi. Dzielą się na złoża zmetamorfizowane i metamorficzne. Złoża zmetamorfizowane istniały już wcześniej przed procesem metamorfizmu, zostały zmienione tylko niektóre własności rud a także skał otaczających ciala rudne. Złoża metamorficzne charakteryzują się tym że minerały rudne tworzyły się wskutek metamorfizmu lub też uzyskały koncentrację złożową w wyniku tego procesu.
2