ZWIĄZKI NIENASYCONE ACYKLICZNE = związki łańcuchowe z wiązaniami nienasyconymi
Alkeny - węglowodory z wiązaniami podwójnymi między atomami węgla
charakterystyczny przyrostek -en
tworzenie nazwy: rdzeń od liczebnika greckiego + -en
wyjątek: decen NIE deken
dwa wiązania podwójne - przyrostek - dien alkadieny
trzy wiązania podwójne - przyrostek - trien alkatrieny, itd
Alkiny - węglowodory z wiązaniami potrójnymi między atomami węgla
charakterystyczny przyrostek -yn
dwa wiązania potrójne - przyrostek - diyn alkadiyny
trzy wiązania potrójne - przyrostek - triyn alkatriyny, itd.
Nazwy zwyczajowe:
eten - etylen
etyn - acetylen
ŁAŃCUCHY NIEROZGAŁĘZIONE
numerujemy łańcuch od końca bliższego do wiązania wielokrotnego, czyli tak aby otrzymać najniższy lokant określający położenie wiązania wielokrotnego
rdzeń - lokant - przyrostek
nierozgałęzione węglowodory z wiązaniami = i ≡ posiadają przyrostki złożone: - enyn,
- dienyn, - trienyn, - endiyn, - entriyn, itp.
Takie łańcuchy numerujemy w taki sposób, aby wiązania wielokrotne miały jak najniższe lokanty, ale jeśli to możliwe wybierając numerację umożliwiającą niższy lokant wiązania podwójnego
ŁAŃCUCHY ROZGAŁĘZIONE
podstawę nazwy tworzymy od nazwy węglowodoru nierozgałęzionego, zawierającego najwięcej wiązań wielokrotnych,
gdy w związku można wyróżnić więcej niż jeden łańcuch z tą samą liczbą wiązań wielokrotnych, wybieramy jako łańcuch główny ten z większą liczbą atomów węgla;
gdy występuje więcej łańcuchów zawierających tą samą liczbę wiązań wielokrotnych i tą samą liczbę atomów węgla, wybieramy jako główny ten łańcuch, który zawiera więcej wiązań podwójnych;
wyznaczony łańcuch główny numerujemy w ten sposób, aby atomy węgla połączone wiązaniami wielokrotnymi miały jak najniższe lokanty;
w ponumerowanym łańcuchu podstawowym określamy położenie i rodzaj podstawników i wymieniamy je alfabetycznie.
GRUPY JEDNOWARTOŚCIOWE ZAWIERAJĄCE WIĄZANIA WIELOKROTNE
Nazwy tych grup tworzymy przez dodanie do nazwy macierzystego węglowodory końcówkę -yl. Numerację łańcucha grupy jednowartościowej rozpoczynamy zawsze od węgla z wolną wartościowością.
nazwy zwyczajowe:
SYSTEM CAHNA-INGOLDA-PRELOGA - SYSTEM E/Z - SYSTEM PIERWSZEŃSTWA GRUP
do określania izomerii geometrycznej wiązania podwójnego
rozpatrujemy podstawniki przy każdym z nienasyconych atomów węgla i dla każdego końca wiązania podwójnego określamy ważność podstawników.
Jeżeli ważniejsze podstawniki znajdują się po tej samej stronie wiązania = mówimy o izomerze Z
Jeżeli ważniejsze podstawniki znajdują się po przeciwnych stronach wiązania = mówimy o izomerze E
Z - niem. zusammen - razem
E - niem. entgegen - naprzeciw
Reguły:
Rozważając każdy z atomów węgla wiązania = porównaj masy atomowe atomów bezpośrednio przyłączonych do nienasyconych atomów węgla. Atom o większej liczbie masowej jest ważniejszy.
Jeżeli atomy bezpośrednio przyłączone do wiązania = nie różnią się masą, rozważamy kolejne atomy w podstawnikach aż do momentu wystąpienia różnicy.
Atomy przyłączone wiązaniami wielokrotnymi są równoważne z odpowiednią liczbą atomów przyłączonych wiązaniami pojedynczymi, np.:
GRUPY DWU- I TRÓJWARTOŚCIOWE
Nazwy grup dwuwartościowych i trójwartościowych pochodzących od acyklicznych węglowodorów, a utworzonych przez usunięcie dwóch lub trzech atomów wodoru od tego samego atomu węgla, tworzy się przez dodanie do nazwy odpowiedniej grupy jednowartościowej, kończącej się na -yl, przyrostka
-iden (dla grup dwuwartościowych) lub
-idyn (dla grup trójwartościowych)
Nazwy dwuwartościowych grup utworzonych z nierozgałęzionych alkanów przez usunięcie atomów wodoru z obu końcowych atomów węgla łańcucha nazywają się:
Nazwy dwuwartościowych grup utworzonych z nierozgałęzionych węglowodorów nienasyconych przez usunięcie atomów wodoru z obu końcowych atomów węgla łańcucha tworzymy przez dodanie do nazwy odpowiedniej grupy jednowartościowej przyrostka -en
ZWIĄZKI NIENASYCONE ACYKLICZNE
4