Samoniezgodność homomorficzna-jest to występowanie genetycznie uwarunkowanych mechanizmów które uniemożliwiają połączenie się funkcjonalnych gamet męskich i żeńskich wytwarzanych przez obupłciową roślinę .Polega najczęściej na tym że pyłek zawierający pewien specyficzny gen nie kiełkuje na znamieniu rośliny zawierającej ten sam gen

Rodzaje krzyżówek ze względu na układ partnerów :

1.Prosta A♀*B♂- 2.Zwrotna A*B i B*A 3.Wsteczna (A*B)B

4.Wsteczna wielokrotna (wypierająca) (A*B)B 5.Wielokrotna -dopełniająca [(A*B)*C]D 6.Zbierzna (A*B) (C*D) 7.Wielokierunkowe

Selekcja -ukierunkowany wybór osobników o cechach pożądanych lub odrzucanie osobników o cechach niepożądanych

Selekcja pozytywna może dotyczyć : grupy osobników (s masowa) ;pojedynczych osobników wybranych z populacji (s indywidualna)

Przykłady metod selekcji -1.selekcja masowa i grupowo-masowa jako przykłady metod uniwersalnych które mogą być stosowane dla roślin samo 2.selekcja czystych linii jako metoda selekcji indywidualnej dla r samopłodnych 3.Selekcja rodowodowa 4.metoda ramszów -jako przykład metody selekcji indywidualnej 4.Metoda rezerw -selekcja dla obcopłodnych

Metody selekcji indywidualnej -wartość wybranego pojedynka oceniamy na podstawie uzyskanego z niego potomstwa

Ramsz -to kolejne pełne generacje mieszańcowe rośliny samopylnej rozmnażane bez stosowania selekcji sztucznej

Doświadczenie-metoda badawcza mająca na celu odkrycie nowych właściwości przedmiotu badania lub potwierdzenie przewidywanych podstawa wnioskowania

Hodowla heterozyjna -zjawisko biologiczne o złożonym podłożu genety-fizjolog-biochem przejawiające się wybujałością mieszańców generacji F1 może dotyczyć cech związanych z : rozwojem generatywnym ;wegetatywnym ;adaptacją do stresowych czynników środowiska

Etapy hodowli heterozyjnej :1.zgromadzenie bogatego materiału wyjściowego celem wyboru roślin do uzyskania z nich linii wsobnych 2.otrzymanie linii wsobnych o wysokim stopniu homozygotyczności drogą chowu wsobnego 3.Ocena wartości linii pod względem cech gospodarczo-ważnych oraz zdolność kombinacyjna -ogólnej (OZK) i swoistej (SZK)

Metody oceny: topcross ; polycross ;diallelcros

4.tworzenie mieszańców : prostych A*B ; trójliniowych (A*B)C ;czteroliniowych (A*B)*(C*D)

Chów wsobny powoduje rozbicie populacji wyjściowej na elementy składowe czyli linie których łączenie daje niekiedy potomstwo o rozbitej żywotności ; zwiększa częstotliwość genotypów homozygotycznych ; powoduje eliminacje genów recesywnych letalnych i subletalnych ; wyjściowa populacja heterozygotyczna rozpada się na osobniki homozygotyczne z genami dominującymi i recesywnymi

Zdolność kombinacyjna -jest miarą przydatności danej linii do tworzenia mieszańców wyrażaną w wartości cechy (plon) pozwala na ustalenie i interpretację efektów krzyżowania , ogólna zdolność kombinacyjna (OZK) i swoista (SZK)

OZK-oznacza przeciętne odchylenie wartości jakiejś cechy mieszańców powstałych z udziałem danej linii od średniej wartości tej cechy dla wszystkich kombinacji krzyżówek w obrębie badanej grupy linii.

SZK-stanowi odchylenie wartości określonej cechy u pojedynczego mieszańca w stosunku do średniej wartości tej cechy dla wszystkich możliwych kombinacji krzyżowych w obrębie badanej grupy linii

Obcopylne - W populacjach funkcjonują mechanizmy ułatwiające krzyżowanie, osobniki kojarzą się prawie losowo. Poszczególne rośliny są heterozygotyczne w licznych locji. Głównym źródłem zmienności jest krzyżo­wanie. Zróżnicowanie jest równomiernie rozłożone w obrębie populacji. Osobniki w obrębie populacji są obarczone niepożądanymi genami recesywami (letalnymi, subletalnymi). Rośliny obcopylne źle znoszą chów wsobny. Stan heterozygotyczny jest wyraźnie korzystny (jabłoń, śliwa, grusza, babka polna, brzozy, żyto, pszenica, dzwonki)

Samopylne - w populacjach funkcjonują kleistogamia i inne mechanizmy ułatwiające samozapylenie. poszczególne rośliny są w wysokim stopniu homozygotyczne. głównym źródłem zmienności są mutacje. zróżnicowanie populacji jest głównie międzyliniowe.

występuje tendencja do eliminowania nie­pożądanych alleli recesywnych. rośliny samopłodne są ewolucyjnie przysto­sowane do samozapłodnienia. korzystny efekt heterozygotyczności jest wątpliwy (groch, fasola (motylkowate) tulipan)

DWUPIENOŚĆ - u form dwupiennych poszczególne osobniki (rośliny) danego gatunku są męskie lub żeńskie, w zależności

od tego jaki typ kwiatów wykształciły. Dwupienność to najlepszy sposób zapewnienia zapylenia krzyżowego jaki powstał u roślin kwiatowych

JEDNOPIENNOŚĆ - rośliny jednopienne wytwarzają kwiaty męskie i żeńskie, które są od siebie przestrzennie oddzielone. Rozdzielnopłciowość kwiatów w obrębie tej samej rośliny utrudnia samozapylenie ale go nie wyklucza. Wśród upraw roślin rolniczych powszechnie znaną jednopienną i 90% obcopylną rośliną jest kukurydza, pyłek przenoszony jest przez wiatr.

Selekcja - ukierunkowany wybór osobników o cechach obcych pożądanych (selekcja pozytywna) lub odrzucenie osobników o cechach niepożądanych (selekcja negatywna)

Selekcja jako metoda - sposób postępowania według ścisłych reguł

Selekcja masowa i grupowo-masowa - jako przykład metod uniwersalnych, które mogą być stosowane dla roślin samo i obcopylnych. Przydatna do wstępnego porządkowania silnie morfologicznie zróżnicowanych populacji wyjściowych roślin motylkowatych wieloletnich.

Selekcja czystych linii -jako metoda selekcji indywidualnej dal roślin samopłodnych

Metoda ramszów - jako przykład metody selekcji indywidualnej dla roślin samopłodnych (dla materiału pokrzyżówkowego)

Metoda rezerw - metoda połówek, metoda z zastosowaniem izolacji czasowej, rośliny obcopylne

Skuteczność selekcji masowej u roślin obcopylnych zależy od stopnia odziedziczalności selekcjonowanej cechy, czyli od dziedziczność prostej

Pojedynek - roślina wybrana przez hodowcę z przeznaczeniem do dalszego rozmnażania

Podział czynników stresowych -fizyczne (woda, temp, promieniowanie, wiatr, ciśnienie, pole elektromagnetyczne) chemiczne (mineralne zanieczyszczenia, pestycydy), biotyczne-biologiczne (konkurencja allelopatia, inwazja szkodliwych organizmów)

Stres biologiczny -czynnik którego działanie może doprowadzić do odwracalnych lub nieodwracalnych zaburzeń w funkcjonowaniu rośliny i budujących ją struktur. Jest wywoływany przez organizmy: chorobotwórcze grzyby, baterie, mikoplazmy, wirusy, wiroidy, nicienie, owady

Biometria pojedynków - Stanowi główny etap złożonej procedury zmierzającej do ostatecznego wyboru pojedynków, potencjalnie inicjujących przyszłą odmianę, bezpośred­nio zaś służy potwierdzeniu trafności ich wstępnego wyboru. Cała procedura obejmuje: a) typowanie pojedynków na polu w trakcie wegetacji - wybór wstępny, na podstawie obserwacji cech uznanych przez hodowcę za ważne dla realiza­cji założonego kierunku hodowli, b) właściwą analizę laboratoryjną, w której skład wchodzą: opis nawet kilku tysięcy roślin, analiza wyników uzyskanych z pomiarów poszczegól­nych cech wg kryteriów indywidualnie dobranych dla danej cechy, oraz ostateczny wybór pojedynków do dalszych rozmnożeń dokonywany na
podstawie konfrontacji wyników uzyskanych dla wszystkich opisanych cech

Odmiana uprawna - populacja wyodrębniona w procesie hodowli z jednostki systematycznej najniższego stopnia na podstawie kryteriów zgodnych z przewidywanym dla niej sposobem użytkowania, spełniającej wymóg odrębności, wyrównania i trwałości

Hodowla zachowawcza - materiałem wyjściowym jest MM lub materiały o dużej przydatności gospodarczej i wysokim stopniu homozygotyczności i wymagająca z reguły skorygowania niewielkich odchyleń w stopniu wyrównania morfologicznego oraz innych cech będących przedmiotem oceny odmiennej w danym gatunku.

Uszeregowanie według kryterium taksonomicznego - rodzaj, klasa, gatunek, rasa fizjologiczna, forma specjalna

Metoda selekcji (AD7)- jest metodą zawiązania zakresu zmienności a poszerzenie zakresu zmienności to: krzyżowanie, mutageneza, transformacja

Metoda ilorazów (Ad9) - polega na wyliczaniu średnich wartości na podstawie opisów poszczególnych cech dla każdego rodu. Może być stosowana gdy opisywane cechy, ważne w realizacji kierunku hodowli stanowią jednolity zespół co do kierunku oczekiwanych zmian w wartościach cechy na „+” lub „—„

Materiał mateczny- końcowy produkt pracy hodowlanej powstałej z połączenia kilku najlepszych rodów (linii, klonów)

Materiał wyjściowy - różnorodne formy roślinne służące do wyhodowania odmiany użytecznej jakiegoś gatunku.

Samoniezgodność - jest to występowanie genetycznie uwarunkowanych mechanizmów które uniemożliwiają połączenie się funkcjonalnych gamet męskich i żeńskich wytworzonych przez obupłciową roślinę.

Hartowanie roślin jest to nabywanie przez rośliny odporności na mróz pod wpływem działania czynników środowiskowych. Jest procesem od­wracalnym. Dziedziczną zdolność nabywania odporności uzyskują rośliny w określonych warunkach klimatycznych: świetlnych, termicznych i edaficznych. Istotny wpływ na proces hartowania mają czynniki środowiskowe, jak: temperatura, światło, wilgotność i nawożenie.

Temperatura jest głównym czynnikiem hartowania. Działanie obniżają­cej się lub niskiej temperatury powoduje m.in.:

zmiany w budowie głównych biopolimerów i struktur subkomórkowych

Zimotrwałość- to zdolność przetrwania przez rośliny ozime krytycznych okresów wegetacji jakimi są zima i przedwiośnie, z ich szkodliwie działającymi czynnikami. Zimotrwałością roślin nazywamy odporność na wszystkie szkodliwe czynniki zimy i przedwiośnia: -wymarzanie, wymakanie, wysuszanie, wysmalanie, wypieranie, uszkodzenia roślin przez patogeny i szkodniki, wyprzenie. Przyczyny wymarzania komórek, tkanek, organów i całych roślin: a)powstanie lodu wewnątrz komórek i zanieczyszczenie, b)tworzenie się lodu w przestrzeniach między kom. i związanych z tym duże odwodnienie, kurczenie i uszkodzenie protoplastów, c) uszkodzenie ścian komórkowych przez lód i powstawanie lodu wewnątrz kom., d) przechłodzenie wody w komórkach i tkankach, w których później od jakiegoś środka krystalizacji spontanicznie i lawinowo może się wytworzyć lód. e) zaburzenia w harmonijnej przemianie materii następujące w skutek dużych wahań temp. i uwodnienia tkanek Wymakanie- zimujących roślin zdarza się na glebach ciężkich, słabo przepuszczalnych, których jesienią, zimą i wiosną gromadzą się na dłużej znaczne ilości wody Wysuszanie- (wysychanie, wysmalanie) zimujących roślin występuje przy zamarzniętej glebie i silnych wiatrach. Roślina traci wodę nie mogąc jej uzupełnić. Spadek temp. po niżej 0 powoduje że korzenie roślin zimujących przerywają na ogół pobierają roślin, natomiast jej parowanie z nad ziemnych roślin odbywa się nadal w każdej temp. Wypieranie- roślin oraz ich wywiewanie jest to obniżanie podziemnych lub przyziemnych części roślin i związane z tym uszkodzenia (ich) na te uszkodzenia narażone są głównie narażone rośliny zielne: węzły krzewienia u zbóż, szyjki korzeniowe oraz korzenie u lucerny i kończyny. Wypieranie jest także nazywane wysadzanie roślin a polega na rozrywaniu sys. korzeniowego w skutek zamarzania wody w glebie przemieszczania gleby po roztopieniu wody na wiosnę i osiadaniu gleby. Uszkodzenie roślin przez patogeny i szkodniki- powodują gorsze hartowanie i łatwiejsze wymarzanie. Uszkodzenia mrozowe ułatwiają ponad to wnikanie mikro organizmów i ułatwiają żer szkodników. Wyprzenie- to zamieranie roślin zielonych pod śniegiem lub bezpośrednio po zniknięciu w skutek wycieńczenia i porażenia przez grzyby. Morze to być proces fizjologiczny lub fitopatologiczny. Hodowla jakościowa- obejmuje doskonalenie cech składu chemicznego i różnych parametrów technologicznych związanych ze specyfiką użytkowania gatunku a także cechy ważne wyłącznie ze względu na upodobania konsumentów (konsystencja i odmiany owoców, kolor miąższu i skórki jabłka, ziemniaka) Indeks porażenia - IP=∑n*k / N

Testowanie odporności na patogeny nekrofityczne:

Testowanie odporności na choroby plamistości : Można wykonywać metodą laboratoryjną - polega na powierzchniowym odkażaniu liści płukaniu w wodzie sterylnej, rozłożeniu liści na wilgotnej bibule w płytkach Petriego, oprysk liści wodna zawiesiną zarodników, ocena stopnia porażenie na podst. intensywności nekros, stosowany w odporności odmian i rodów bobiku - jest to test liściowy.

Metoda szklarniowa - 3-krotny oprysk siewek płynnym inokulum patogenicznego izolatu, w szklarni wysiewa się nasiona badanych odmian i rodów wprowadzonych w odkażona glebę, w fazie 4 liści przeprowadza się inokulację, po każdym oprysku rośliny sa przykrywane folią w celu stworzenia odpowiednich warunków do kiełkowania zarodników. Metoda polowa - oprysk roślin w 3 fazach rozwojowych płynnym inokulum patogenicznego izolatu, I oprysk - 5-6 liści, butonizacji i zielonego strąka, stosując ok. 5l płynnego inokulum na 1 ar powierzchni. Stopień porażenia roślin ocenia się po upływie 2 - 3 tygodni po każdej inokulacji

Nekrotrofy - komórki gospodarza sa szybko zabijane, produkują toksyny i enzymy cytolityczne, nie wytwarzają specjalnych struktur pasożytniczych, penetracja przez naczynia lub naturalne otwory, szeroki zakres żywicieli, zdolność powrotu do saprofitycznego trybu życia, atakują młode niedorozwinięte lub starzejące się tkanki. Odporność rasowo specyficzna (wertykalna, pełna, pionowa) jest efektywna przeciwko niektórym rasom patogena, warunkowana przez pojedyncze, główne geny odporności o dużych efektach jednostkowych, jest odpornością na infekcje i atak patogena w początkowej fazie rozwoju choroby, obejmuje pasożyty biotroficzne. Rasowo niespecyficzna (horyzontalna, pozioma) - zapewnia roslinie uprawnej stałą choć niekompletną ochronę przed chorobą. Odporność ta odgrywa główna rolę w dalszych fazach choroby. Odmiany jęczmienia browarnego : Annabell, Barke, Binal, Blask, Johan, Rasbet, Riviera, Rudzik. Owies bezłuskowy : Akt, Polar. Pszenica jakościowa: Zyta, Jasna, Korweta, Griwa, Ismena, Jagna. Pszenica (Triticum aestivum) 42, Żyto (secale cereale) 14, Jęczmien (hordeum sativum) 14, Owies (avena sativa) 42, Kukurydza (zea mays) 20, bobik (vicia faba minor) 12, groszek (pisum sativum) 14, łubin żółty (Lupinus luteus) 52, agustifolius (wąskolistny) 40, albus (biały) 50, Phaselous (fasola) 22, soja (glycine max) 38, koniczyna trifolium pratense 16.

1)Główne mechanizmy odpornościowe- 2 rodzaje: Unikanie stresu - przez roślinę to dostosowanie jej cyklu życiowego do sezonowych zmian warunków środowiska lub wytwarzanie chemicznych bądź fizycznych barier zmniejszających prawdopodobieństwo uszkodzenia kom. Tolerancja - polega na minimalizacji negatywnych skutków stresu, czyli na utrzymaniu procesów życiowych na niezmiennym poziomie, mimo niedoboru wody, obecności patogena, lub niskiej temperatury. 2) SUSZE- układ warunków środowiskowych (klimatycznych, glebowych) które doprowadzają do deficytu wody w roślinach a)Rodzaje suszy - glebowa - w glebie brakuje wody dostępnej dla roślin, b)atmosferyczna -wywołują ja wysoka temp, silne wysuszające wiatry i niska wilgotność powietrza c)fizjologiczna - roślina ma pod dostatkiem wody lecz nie może jej pobrać w skutek silnego zasolenia, niskiej temp, lub braku tlenu. 3)Unikanie odwodnienia -polega na utrzymaniu wysokiego potencjału wodnego tkanek, mimo niskiego potencjału wodnego otoczenia, dzięki ograniczeniu strat wody przez zamknięcie aparatów szparkowych lub sprawniejsze jej pobieranie i transport w roślinie. 4)Tolerowanie odwodnienia - wiąże się z fizjologicznym i biochemicznym znoszeniem przez komórki i tkani deficytu wody bez istotnych, ujemnych następstw dla roślin. 5)Metody testowania odporności na susze - a) metody bezpośrednie - opierają się na porównywaniu wzrostu, rozwoju oraz plonowania roślin w warunkach stresu wodnego i w warunkach optymalnych. Testowanie przeprowadza się na polu w szklarni lub hali wegetacyjnej. Jako kryteria odporności przyjmuje się intensywność wzrostu roślin w warunkach suszy i wielkość otrzymanego plonu. Metody polowe - polegają na kilkuletnich obserwacjach i ocenie wzrostu, rozwoju i plonowania roślin w warunkach niskiej wilgotności gleby np. w suchych strefach klimatycz. Testowanie w warunkach szklarniowych i hali wegetacyjnej -polega na ocenie wzrostu, rozwoju i plonowania roślin w doświadczeniach wazonowych, w których uwzględnia się zróżnicowaną wilgotność gleby w różnych okresach rozwoju roślin. b) metody pośrednie - polegaj na ocenie cech i właściwości roślin wyraźnie skorelowanych lub funkcjonalnie związanych z odpornością na susze. Odporność badanego materiału wyraża się najczęściej jako różnice wielkości uszkodzeń wywołanych określonym stresem w odniesieniu do wartości cech uznanych za wskaźnikowe zarówno w warunkach stresu oraz kontroli. Zimotrwałość- to zdolność przetrwania przez rośliny ozime krytycznych okresów wegetacji jakimi są zima i przedwiośnie, z ich szkodliwie działającymi czynnikami. Zimotrwałością roślin nazywamy odporność na wszystkie szkodliwe czynniki zimy i przedwiośnia: -wymarzanie, wymakanie, wysuszanie, wysmalanie, wypieranie, uszkodzenia roślin przez patogeny i szkodniki, wyprzenie. Przyczyny wymarzania komórek, tkanek, organów i całych roślin: a)powstanie lodu wewnątrz komórek i zanieczyszczenie, b)tworzenie się lodu w przestrzeniach między kom. i związanych z tym duże odwodnienie, kurczenie i uszkodzenie protoplastów, c) uszkodzenie ścian komórkowych przez lód i powstawanie lodu wewnątrz kom., d) przechłodzenie wody w komórkach i tkankach, w których później od jakiegoś środka krystalizacji spontanicznie i lawinowo może się wytworzyć lód. e) zaburzenia w harmonijnej przemianie materii następujące w skutek dużych wahań temp. i uwodnienia tkanek Wymakanie- zimujących roślin zdarza się na glebach ciężkich, słabo przepuszczalnych, których jesienią, zimą i wiosną gromadzą się na dłużej znaczne ilości wody Wysuszanie- (wysychanie, wysmalanie) zimujących roślin występuje przy zamarzniętej glebie i silnych wiatrach. Roślina traci wodę nie mogąc jej uzupełnić. Spadek temp. po niżej 0 powoduje że korzenie roślin zimujących przerywają na ogół pobierają roślin, natomiast jej parowanie z nad ziemnych roślin odbywa się nadal w każdej temp. Wypieranie- roślin oraz ich wywiewanie jest to obniżanie podziemnych lub przyziemnych części roślin i związane z tym uszkodzenia (ich) na te uszkodzenia narażone są głównie narażone rośliny zielne: węzły krzewienia u zbóż, szyjki korzeniowe oraz korzenie u lucerny i kończyny. Wypieranie jest także nazywane wysadzanie roślin a polega na rozrywaniu sys. korzeniowego w skutek zamarzania wody w glebie przemieszczania gleby po roztopieniu wody na wiosnę i osiadaniu gleby. Uszkodzenie roślin przez patogeny i szkodniki- powodują gorsze hartowanie i łatwiejsze wymarzanie. Uszkodzenia mrozowe ułatwiają ponad to wnikanie mikro organizmów i ułatwiają żer szkodników. Wyprzenie- to zamieranie roślin zielonych pod śniegiem lub bezpośrednio po zniknięciu w skutek wycieńczenia i porażenia przez grzyby. Morze to być proces fizjologiczny lub fitopatologiczny. Unikanie mrozu- jest realizowane przez wykształcenie dodatkowych tkanek okrywowych lub zimujących organów podziemnych Tolerowanie mrozu- może polegać na: a) zapobieganiu krystalizacji wody w kom. i tolerowaniu lodu w przestworach między kom. b) zapobieganiu zbytniemu odwodnieniu kom. w wyniku akumulacji hydrofilnych białek c) zapobieganie skutkom odwodnienia wywołanego zamarzaniem głównie przez wzmocnienie struktury ściany kom. oraz syntezę substancji ochronnych jak lipidy kwasy organiczne, aminokwasy, poliamidy, białka, d) uruchamianie systemów reparacyjnych odpowiedzialnych np. za syntezę składników błon Mrozoodporność roślin jest kompleksową cechą, uwarunkowaną wielo­ma genami. Osiągnięcie pełnej odporności na mróz jest możliwe po przejściu przez rośliny okresu przystosowawczego, czyli hartowania. Hartowanie roślin jest to nabywanie przez rośliny odporności na mróz pod wpływem działania czynników środowiskowych. Jest procesem od­wracalnym. Dziedziczną zdolność nabywania odporności uzyskują rośliny w określonych warunkach klimatycznych: świetlnych, termicznych i edaficznych. Istotny wpływ na proces hartowania mają czynniki środowiskowe, jak: temperatura, światło, wilgotność i nawożenie. Nadmierna wilgotność zmniejsza zdolności hartowania roślin i obniża mrozoodporność, natomiast niewielka susza wpływa (najczęściej dodatnio) na nabywanie odporności wskutek wczesnego zatrzymania wzrostu, na­gromadzenia substancji zapasowo-ochronnych i częściowego odwodnienia komórek. Proces hartowania obejmuje trzy etapy. I faza hartowania przebiega w temp. obniżonej, ale jeszcze powyżej 0°C, ma charakter metaboliczny. Efektem takiego układu czynników środo­wiska jest przygotowanie komórek do znoszenia w II fazie skutków tworze­nia się w przestrzeniach międzykomórkowych lodu. II faza hartowania rozpoczyna się w połowie lub pod koniec jesieni, a zostaje zapoczątkowana obniżającą się temperaturą otoczenia (zwłaszcza nocą) i okresowymi przymrozkami (od -5 do -10°C). W drugiej fazie zachodzą w roślinach głębokie zmiany fizjologiczno-biochemiczne i struk­turalne. III faza hartowania jest zwykle indukowana przez stale przymrozki lub nieduże mrozy. Polega ona głównie na biofizycznych zmianach we­wnątrz protoplastu, w których wyniku dochodzi do jeszcze silniejszego powiązania wody z cytoplazmą niż w II fazie hartowania oraz uodpornienia składników subkomórkowych na odwodnienie i uszkodzenia. Na tym etapie hartowania rośliny wytrzymują już duże mrozy, np. zboża od -25 do -30°C, drzewa od -40 do -45°C. Metody testowania zimotrwalości i mrozoodporności Metody bezpośrednie obejmują najliczniejszą i bardzo zróżnicowaną grupę metod, którą łączy kryterium wnioskowania o poziomie odporności roślin na podstawie oszacowania skutków działania czynnika lub komplek­su czynników stresogennych, np. stopień przeżycia roślin, liczba i rozmiary uszkodzeń, zdolność kontynuowania wzrostu i rozwoju, plonowanie. Testo­wanie można przeprowadzać w warunkach polowych, szklarniowych i labo­ratoryjnych. Metody pośrednie polegają na ocenie cech oraz właściwości fizjologicznych i biochemicznych, ulegających zmianom podczas hartowa­nia, wyraźnie skorelowanych lub funkcjonalnie związanych z mrozoodpor-nością. Intensywność wielu przemian metabolicznych zachodzących w pro­cesie hartowania może być wskaźnikiem mrozoodporności. Można wymie­nić kilka metod pośrednich szczególnie przydatnych do testowania materiałów hodowlanych opartych na różnych kryteriach oceny odporności na mróz: 1. Metoda konduktometryczna polega na pomiarach przewodnictwa roztworu zawierającego wycieki z przemrożonych siewek, korzeni, węzłów krzewienia, poddanych działaniu mrozu w warunkach kontrolowanych lub ocenie prób roślin pobranych z doświadczeń polowych. Mróz prowadzi do uszkodzenia błon komórkowych i zniszczenia ich właściwości półprzepuszczalnych. Uszkodzenie błon skutkuje wyciekiem elektrolitów wewnątrz komórkowych i małych cząstek organicznych do środowiska zewnętrznego. Test polega na porównaniu przewodnictwa elektrycznego wycieku z prze­mrożonych komórek z przewodnictwem wycieku z tkanki po jej zabiciu i wyliczeniu, podobnie jak w badaniach suszy indeksu uszkodzeń Stres biologiczny (biotyczny) jest wywoływany przez organizmy: choro­botwórcze grzyby, bakterie, mikoplazmy, riketsje, wirusy, wiroidy, nicienie, owady i in., zaliczane do patogenów lub szkodników. Choroba rośliny jest definiowana jako długotrwałe zakłócenie funkcji fizjologicznych, które uniemożliwia normalny rozwój i ujawnia się zmianami w wyglądzie roślin. Choroba infekcyjna (patogeneza) jest wynikiem interakcji trzech oddziałujących na siebie czynników: wrażliwej rośliny żywicielskiej, patogena, środowiska. Biotyp to populacja osobników jednolita pod względem genetycznym, lecz różniąca się od innych niektórymi cechami fizjologicznymi. forma specjalna jest to wyspecjalizowany biotyp lub grupa biotypów jednego gatunku patogena, zdolna do porażenia określonego gatunku rośliny żywiciela, rasa fizjologiczna to genetycznie określona część populacji w obrębie gatunku grzyba patogenicznego, charakteryzujjąca się odmiennymi cecha­mi fizjologicznymi i patogenicznością tylko wobec określonych odmian w ramach gatunku żywiciela Patogeniczność (chorobotwórczość) jest to zdolność patogena do wywołania choroby, a więc do powodowania zaburzeń morfologicznych i fizjologicznych w roślinie Powinowactwo to wzajemna skłonność czynnika chorobotwórczego i żywiciela. Wirulencja to zdolność patogena do uszkadzania roślin żywicielskich w różnym stopniu i wywołania objawów o różnym nasileniu, określona genami wirulencji lub awirulencji, współdziałającymi z genami odporności lub wrażliwości rośliny żywicielskiej. Agresywność to zdolność patogena do inwazji, opanowywania tkanek roślinnych i reprodukcji w/na roślinie żywicielskiej, wskaźnik intensywności choroby. Odporność rasowo-specyficzna Jest efektywna przeciwko niektórym rasom patogena. Zwykle jest warunkowana przez pojedyncze, główne geny odporności o dużych efektach jednostkowych. Odporność rasowo-specyficzna jest przeważnie odpornością na infekcję i atak patogena w począt­kowej fazie rozwoju choroby. Odporność ta obejmuje głównie paso­żyty biotroficzne Odporność rasowo-niespecyficzna (horyzontalna, częściowa, pozio­ma). Jest efektywna przeciwko różnym genotypom patogena, zapewnia roślinie uprawnej stałą, chociaż niekompletną ochronę przed chorobą. Odporność ta odgrywa główną rolę w dalszych fazach choroby - po infekcji podczas rozwoju patogena w tkankach roślin. Jest zwykle warun­kowana poligenicznie. Ten typ odporności jest efektywny głównie w stosunku do patogenów nekrotroficznych. Patogeny wg rodzaju pasożytnictwa można podzielić następująco: gatunki biotroficzne pasożytujące na żywych komórkach (patogeny ścisłe - wirusy, rdze, mączniaki prawdziwe), gatunki nekrotroficzne zabijające tkankę żywiciela, a później ją eks­ploatujące (fakultatywne pasożyty), gatunki hemibiotroficzne (w części biotroficzne) na obrzeżu plamy są biotrofami, natomiast w jej środku są nekrotrofami eksploatującymi martwe komórki Odmiana zgodnie z ustawą stanowi zbiorowość roślin wyodręb­nioną z jednostki systematycznej najniższego znanego stopnia, którą można: a)określić przejawianymi właściwościami, wynikającymi z określonego geno­typu lub kombinacji genotypów, b)odróżnić od każdej innej zbiorowości roślin co najmniej jedną z przejawia­ nych właściwości, c) uznać za nie ulegającą zmianie na końcu właściwego jej cyklu rozmnożeń lub krzyżowań. odmiany oryginalne - odznaczające się odrębnością (O), wyrównaniem (W) i trwałością (T), odmiany pochodne - wytworzone z odmiany oryginalnej (macierzystej) lub innej odmiany pochodnej, jeśli wykazują odrębność w stosunku do odmiany, z której powstały, równocześnie zachowują charakterystyczne właściwości wynikające z jej genotypu czy też kombinacji genotypów, odmiany selekcjonowane - są wyprowadzone z odmiany oryginalnej przez innego hodowcę, ale nie różnią się od niej w sposób istotny, są wyrównane i trwałe, lecz nie są oryginalne. Odmianę uważa się za: a)odrębną (oryginalną) -jeżeli różni się istotnie od innych znanych odmian przynajmniej jedną cechą, b)wyrównaną - jeżeli rośliny danej odmiany są wystarczająco podobne pod względem charakterystycznych dla niej cech, c)trwałą - jeżeli jej charakterystyczne cechy nie zmieniają się na końcu
właściwego tej odmianie cyklu rozmnożeń bądź krzyżowań.