PÓŹNA DOROSŁOŚĆ
TEORIA ERIKA ERIKSONA
- ROZWIĄZANIE PSYCHOSPOŁECZNEGO KRYZYSU: INTEGRACJA versus ROZPACZ
JEDNOSTKA DOKONUJE BILANSU SWOICH OSIĄGNIĘĆ W ŻYCIU. Pomyślne rozwiązanie kryzysu - poczucie satysfakcji z własnego życia, akceptacja śmierci. Niepomyślne rozwiązanie kryzysu - żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią.
TEORIA ROBERTA PECKA (rozszerzenie teorii Eriksona)
- KRYZYSY WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA W OKRESIE PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI:
1. RÓŻNICOWANIE SIĘ EGO versus NADMIERNE ZAABSORBOWANIE ROLĄ ZWIĄZANĄ Z PRACĄ.
2. WYKRACZANIE POZA SWE CIAŁO versus NADMIERNE ZAJMOWANIE SIĘ CIAŁEM.
3. WZNIESIENIE SIĘ PONAD EGO versus NADMIERNE ZAABSORBOWANIE SWYM EGO.
POMYŚLNE STARZENIE SIĘ
- TEORIA WYŁĄCZANIA SIĘ (CUMMING I HENRY, 1961)
W miarę przechodzenia z wieku średniego w okres późnej dorosłości:
Maleje zakres kontaktów społecznych; koncentracja na Ja
Dobrowolne przystosowanie się jednostki do tej sytuacji, nabycie dystansu wobec dotychczasowych relacji społecznych dostarcza satysfakcji i zapewnia dobre samopoczucie.
- TEORIA AKTYWNOŚCI (MADDOX, 1964)
W okresie późnej dorosłości jednostki pragną być tak samo aktywne, jak wcześniej. Satysfakcji dostarcza włączanie się w relacje społeczne.
STYLE STARZENIA SIĘ
WYNIKI BADAŃ B.L. NEUGARTEN (1968)
- ISTNIEJE ZWIĄZEK STYLU STARZENIA SIĘ Z WCZEŚNIEJ UKSZTAŁTOWANĄ OSOBOWOŚCIĄ. (ZBADAŁA 50 OSÓB W WIEKU 70-79). Wyodrębniła 8 trwałych typów starzenia się powiązanych z typami osobowości.
- PRZYKŁADY STYLÓW STARZENIA SIĘ:
TYP OSOBOWOŚCI BIERNIE ZALEŻNEJ ujawniał 2 typy starzenia się:
APATYCZNY, REDUKCJA KONTAKTÓW Z LUDŹMI, OGRANICZENIE AKTYWNOŚCI, np. do zaspokajania własnych potrzeb fizjologicznych.
SZUKAJĄCY WSPARCIA, UJAWNIANIE SILNEJ POTRZEBY ZALEŻNOŚCI I KONTAKTU Z JEDNĄ, DWIEMA OSOBAMI, UDZIELAJĄCYMI WSPARCIA.
TYP OSOBOWOŚCI ZINTEGROWANEJ (przeciwieństwo osobowości biernie zależnej). Cechy osób: bogate życie wewnętrzne, sprawny umysł, plastyczność, otwartość na nowe bodźce, akceptacja siebie i optymalna kontrola własnych emocji, zadowolenie z życia niezależnie od nasilenia kontaktów społecznych. Ujawniał 3 typy starzenia się:
PRZEORGANIZOWANIE SWEJ AKTYWNOŚCI, ZASTĄPIENIE KONTAKTÓW Z MIEJSCA PRACY AKTYWNOŚCIĄ W RÓŻNYCH ORGANIZACJACH, W SPOŁECZNOŚCIACH LOKALNYCH
KONCENTRACJA NA WĄSKIEJ DZIEDZINIE NOWEJ AKTYWNOŚCI (np. w rodzinie - pomoc w gospodarstwie, opieka nad wnukami itp.)
ŚWIADOME WYŁĄCZENIE SIĘ Z KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH. Nie wynika to z konieczności, ale z własnego wyboru. Rezygnacja z interakcji społecznych, ale zainteresowanie światem i realizacja własnych zainteresowań.
TEORIA OSOBOWOŚCI I POMYŚLNEGO STARZENIA SIĘ (REICHARD, LIVSON I PETERSON, 1962)
5 TYPÓW OSOBOWOŚCI:
1. DOJRZAŁY (KONSTRUKTYWNY) - dobrze przystosowany, akceptuje siebie, swoje życie i kontakty społeczne.
2. TYP BUJANEGO FOTELA - wysoki poziom samoakceptacji, ale zależny od innych, spostrzega starość jako uwolnienie od odpowiedzialności. Dobrze przystosowany.
3. TYP OPANCERZONY (OBRONNY) - odwołuje się do mechanizmów obronnych radząc sobie z negatywnymi emocjami, wiedzie aktywny tryb życia, by zaprezentować swoją niezależność. Dobrze przystosowany.
4. TYP GNIEWNY (WROGI) - agresywnie wyraża swe niezadowolenie, przyczynę swych kłopotów widzi w innych.
5. TYP NIENAWIDZĄCY SIEBIE - za trudności i niepowodzenia oskarża siebie, depresyjny, nie akceptujący starości.