FARMAKOLOGIA W 2.10.07

Pharmakon (gr.) - lek lub trucizna

Farmakologia - poszukiwanie nowych leków, wyjaśnienie działania

Biologics - preparaty biologiczne

Farmakokinetyka - losy leków w ustroju, wiązanie się leków z białkami osocza

Farmakodynamika - zmiany czynności organizmu pod wpływem leku

Farmakoterapia - farmakologia kliniczna, farmakogenetyka

Aktywność enzymów metabolizujących lek może być różna, najlepiej, jeśli wynosi 100%; jeśli aktywność jest mniejsza - zbyt wolny metabolizm, lek zaczyna mieć działanie toksyczne dla organizmu; jeśli aktywność jest zbyt duża - metabolizm jest zbyt szybki, lek nie wywiera działania terapeutycznego

Chronofarmakologia - zmiany działania leków w zależności od rytmu dobowego

Patofarmakologia - zmiana działania leków pod wpływem stanów chorobowych

Toksykologia - działanie trucizn

Leki: substancje pochodzenia roślinnego, substancje syntetyczne

Nazwy generyczne: np. fenobarbital, chloropromazyna

Nazwy handlowe: np. Luminal

Zasady zapisywania i wydawania leków:

OTC - over the counter - leki wydawane bez recepty, dostępne w supermarketach, na stacjach benzynowych etc.

Rp - na receptę

Rp° - najmniejsza dawka leku bez recepty

LzRp - lecznictwo zamknięte

N - narkotyk

A- lek bardzo silnie działający

B - lek silnie działający

O - może upośledzać sprawność fizyczną

Rodzaje działania leków: przyczynowy (etioterapeutyczny), objawowy (symptomatyczny)

Leki objawowe:

- alopatyczne (contraria contraris curantur) - lek powoduje objawy przeciwne do objawów choroby, np. leki hipotensyjne, leki moczopędne, spazmolityki, hipoglikemizujące

- homeopatyczne - (similia similibus curantur) - bardzo małe dawki środków wywołują takie same objawy jak choroba - organizm mobilizuje się do działania

Każdy leukocyt w organizmie ma swój czynnik HLA - może być w nim zapisana podatność na pewne choroby

Działanie leków: ośrodkowe, obwodowe, miejscowe, ogólne (systemowe), wybiórcze, odwracalne, nieodwracalne

Działanie antagonistyczne:

- antagonizm kompetycyjny - konkurujący o dostęp do tego samego receptora:

 Acetylocholina vs. Atropina - konkurencja o receptor muskarynowy

Zwycięża zawsze atropina; działanie atropinowe - np. po związkach

halucynogennych

 ACH vs. Tubokumaryna (aminoglikozydy) - walka o płytkę motoryczną

 Histamina vs. Leki blokujące receptory H1 i H2

- antagonizm niekompetycyjny:

 Typ allostatyczny - ACH i melipramina (lek p- histaminowy) - zmiana

konfiguracji przestrzennej receptora

 Antagonizm funkcjonalny - np. serce - receptor cholinergiczny

(na zakończeniach wyzwalana ACH) zwalnia, receptor adrenergiczny

(na końcach wydzielana adrenalina) przyspiesza

 Antagonizm fizjologiczny - przeciwne działanie, np. w leczeniu nadciśnienia Propranolol vs. Wazopresyna

 Antagonizm chemiczny - np. BAL (british anti- luisit), EDTA (wersenian dwusodowo- wapniowy) - antagoniści metali ciężkich

Działanie synergistyczne - potencjalizacja działania

“test kominowy” - myszy wchodzące po jednometrowej rurze z siateczki pokonywały wysokość w ok. 30s; po malutkich dawkach leku lub alkoholu - nic się nie działo; połączenie malutkiej dawki alkoholu i leku opóźniało szybkość wchodzenia myszy po rurze do 70s.

Aspiryna w małych dawkach hamuje wytwarzanie tromboksanów; w dużych dawkach - hamuje wytwarzanie prostaglandyn

Sposoby podawania leków:

- donaczyniowo (najczęściej dożylnie)

- i.m.

- p.o.

- s.c.

- dotchawiczo (np. A podczas napadu astmy)

- śródoponowo

- do jam ciała

Farmakokinetyka to nauka o:

- uwalnianiu leku

- wchłanianiu

- transporcie

- metabolizmie

- wydalaniu

- reakcji

Opisanych na podstawie zmian stężenia leku lub jego metabolitów w płynach biologicznych (krew, mocz, ślina, PMR)

Wchłanianie - zależy od właściwości biochemicznych substancji leczniczej (pKa - kwaśny, pKb - zasadowy) czy jest rozpuszczalny w tłuszczach, masa cząsteczkowa, droga podania, sposób podania, dawki, częstość podania

Leki kwaśne - np. fenylobutazol (niesteroidowy lek przeciwzapalny), fenytoina (lek p- padaczkowy), warfaryna (lek p- krzepnięciu krwi), furosemid (moczopędny)

Furosemid ma masę cząsteczkową 331, pKa= 3,1

Heparyna ma większą masę cząsteczkową - 1000, dlatego nie przechodzi przez łożysko

pKa - takie pH, w którym 50% leku jest w postaci zjonizowanej, 50% w niezjonizowanej (tylko ta forma się wchłania); najlepiej wchłania się w żołądku (środowisko kwaśne)

Leki kwaśne wiążą się najczęściej z albuminami surowicy; lek związany z albuminą nie działa, albuminy są tylko środkiem transportu; tylko część niezwiązana wywiera działanie terapeutyczne

W przypadku hipoalbuminemi większa część leku znajduje się poza nośnikiem; powstają obrzęki, jeśli poziom albumin jest mniejszy od 2,5g% (w nerczycy)

Bilirubina - też jest transportowana przy pomocy albumin; wtedy jest nietoksyczna; bilirubina niezwiązana jest toksyczna

U wcześniaka, jeśli poziom bilirubiny jest większy od 10mg%, a u noworodka jeśli poziom bilirubiny jest większy od 15mg%, bilirubina przechodzi do mózgu - żółtaczka jąder podstawy, stan zagrażający życiu

U wcześniaków z hipoalbuminemią konieczne jest wtedy podawanie albumin

Leki zasadowe - np. propranolol, imipramina (p- depresyjny), lidokaina (znieczulający, terapia zaburzeń rytmu serca), metadol (leczenie narkomanii), diazepam, chloropromazyna (w napadach szału), cymetydyna (blokuje receptory H2 w ścianie żołądka), chinidyna, prazosyna (hipotensyjny)

Nie są transportowane przez albuminy, tylko przez α1 glikoproteinę kwaśną (białko produkowane przez wątrobę)

Efekt 1. przejścia - lek musi najpierw wysycić wątrobę; okres półtrwania przedłuża się razem z długością podawania leku

Steady state - stan stacjonarny (stan wysycenia wątroby)

Metabolizm leku - głównie w wątrobie, a także w każdej komórce organizmu

Metabolit leku jest mniej aktywny lub nieaktywny - barbiturany i hydroksybarbiturany, metrobanat i hydroksymetrobanat, fenotiazyna i sulfotlenek fenotiazyny

Metabolizm jest tak samo aktywny, jak substancja macierzysta - fenybutazol i oksyfenbutazol, kodeina i morfina, fenacytyna i N- acetylo- p- aminofenol

Tylko metabolit jest aktywny - inipramina i oksypramina; amitryptylina i nortryptylina, cyklofosfamid i produkty rozpadu

Na szybkość biotransformacji wpływają: wiek, płeć, genotyp, dieta, palenie tytoniu, choroby wątroby, ciąża