rozwój moralny jest ściśle związany z rozwojem poznawczym(poznawanie reguł społecznych), uczuciowym (odróżnianiem dobra od zła) i społecznym (doświadczanie poczucia winy i wstydu)

początkowo dziecko respektyje zakazy i nakzay avy unknąć kary. Starsze dzieci traktują zachownaie zgodne z regułami jako instrument do uzyskania nagrody: zadowolenia innych i zaspokojenia własnych dążeń. Kohlberg mówi, że mamy tu do czynienia z przedkonwencjonalnym poziomem w rozwoju moralności.

Paget uważał, że moralność w tym okresie jest oparta na posłuszeństwie. Dziecko podporządkowuje się normom narzuconym przez osoby, które obdarza szacunkiem. Szacunek wywołuje jednostronne wartściowanie i prowadzi do moralnośći polegającej na niewolniczym dostosowaniu się do narzuconych przez innych reguł, moralności heteronomicznej.

W tym okresie dziecko kieruje się zasadą realizmu moralnego. W myśl tej zasady należy postępować zgodnie z literą a nie z duchem prawa - niedopudszczalne są rzadne odstępstwa od reguł. (większą winę ma dziecko, które przez nieuwagę stłukło 15 filiżanek, niż dziecko, które chcąc ukraść konfitury stłukło jedną). Dziecko w tym okresie nie bierze pod uwagę intencji sprwacy

wilkość kary ma być dostosowana do materialnej wielkości wyrządzonej szkody

kształtuje się w tym wieku sumienie czyli zespół norm i wartości w które człowiek wierzy i do których chce dostosować swoje zachowanie. (początki kształtowania się sumienia - 2 r. ż wiąże się to z kształtowaniem się pojęcia normy )

Od 4 r. ż. dziecko zaczyna odczuwać wewnętrzny "powściąg"....

dziecko jeżeli spostrzega reguły społeczne traktuje je jako realnie istniejące, narzucone z zewnątrz (moralność heteronomiczna) i tak jak prawa fizyczne nie podlegają zmianom ani dyskusji.

konsekwencją takiego nastawienia jest:

stopniowo dzieci zaczynają traktować normy jako umowy, stworzone przez ludzi do określonych społecznych celów takich jak: prawo, bezpieczeństwo, społeczne korzyści itp. Dzieci zaczynają także zauważać, że reguły mogą się zmieniać wraz z sytuacją (np. kłamstwo w szlachetnej sprawie).

ok. 10-11 r. ż pojawia się moralność autonomiczna - bardziej liczy się w niej duch reguły niż jej litera. Ta moralność nakazuje postępować zgodnie z wyznawanymi przez siebie normami, bez względu na okoliczności (tzn. nie z powodu przymusu, obawy przed karą czy w oczekiwaniu na nagrodę), ale dlatego, że postępowanie to uważa się za słuszne. Okres ten nazywa się często okresem moralnego pryncypalizmu. W ocenach moralnych dziecie zaczynają brać pod uwagę intencje, zamiar sprawcy, motywy.

Paget - w okresie dojrzewania dziecko osiąga stadium autonomi moralnej, w którym postępowanie uniezależnia sie od opini otoczenia, natomiast wyznaczają je intencje, wynikające z subiektywnej odpowiedzialności.

Piaget - rozwój moralny kształtują kontakty z rówieśnikami (powstaje wewnętrzna potrzeba traktowania innych ludzi w taki sposób, w jaki sami chcielibyśmy być traktowani

Kohlberg - konwencjonalny poziom rozwoju moralnego, w którym jednostka kieruje się standardami należącymi do innych, np. do rodziców. Na tym poziomie Kohlberg wyróżnił dwa stadia: 1) ocena zachowania wynika z aprobaty społeczeństwa 2) ocena zachowania oparta jest na prawie i porządku, oraz odczuwany jest szacunek dla autorytetów

rygoryzm moralny, czyli ujmowanie powinności jako bezwzględnych, od których nie wolno odstępować.

Gołąb (to nzawisko:) - wykazał, że rygoryzm wykazuje największy poziom w wieku wczesnoszkolnym (tj. od 7-11 r. ż.), następnie maleje, osiągając minimalny poziom ok 20 r. ż. po tym wiku następuje jego ponowny wzrost.

idealizm młodzieńczy, rozumiany jest jako potrzeba czynienia dobra

Szuman - idealizm rodzi się z marzeń, których jeszcze nie opanowało doświadczenie. Wyróżnił 3 fazy idealizmu: 1) idealizm antycypacyjny, kóry jest oczekiwaniem dobra 2) idealizm kompensacyjny, który występuje po złych doświadczeniach jako protest i ucieczkaod rzeczywistości, jako niezgoda na brutalność świata 3) idealizm normatywny, kiedy to idealizm staje się przyjętą normą, świadomym wyborem. (idealizm praktyczny)

Szuman - idealizm rozwija i chroni jednostkę: rozwija świat duchowych wartości i "przykrywa szarzyznę życia barwną zasłoną".

Kohlberg - postkonwencjonalny poziom rozwoju moralnego (trzeci poziom rozwoju moralnego) - zasady są ujmowane autonomicznie, niezależnie od autorytetu sób czy grup. Na tym poziomie Kohlberg wyróżnia dwa stadia: 1) prawa społeczne przeciw prawom indywidualnym polega na ujmowaniu przez jednostkę zasad moralnych w terminach umowy społecznej: wartości i prawa są względne, standardy są zróżnicowane 2) stadium uniwersalnych praw etycznych, charaktyeryzuje się samodzielnym poszuiwaniem przez człowieka reguł zgodnych z logicznym rozumieniem, przy uznaniu ich stałości i uniwersalności.

niektóre raporty wskazują na to, że część młodzieży jest charakteryzowana przez tzw. "syndrom spadłego liścia" (przekonanie, że jest się kimś zbędnym, współwystępuje tu uczucie beznadziejności i bezradności.)

okres anomii charakteryzuje się m. in. chaosem moralnym, w którym młodzi ludzie są pozbawieni wyraźnych drogowskazów. (jest to związane z szybkością zmian cywilizacyjnych)

Świda-Ziemba - badania nad wartościami egzystencjalnymi. Analiza wynikó pozwoliła wyróżnić cztery typy: 1) typ autentycznego katolika 2) typ chłodno rywalizacyjny 3) typ emocjonalnego indywidualisty 4) typ homeostatyczno wspólnotowy

ad 1 typ: najważniejsze jest postępowanie zgodne z sumieniem. Nie zależy im na zadowoleniu z wykonywanej pracy, nie cenią osiągnięć, a znalezienie się w sytuacji rywalizacyjnej staje się dla nich równoznaczne z poczuciem utraty sensu życia.

ad 2 typ: konkurencja to zdrowa zasada, preferują swobodne życie, nie skrępowane zależnością uczuciową. osoby te odrzucają wartości rodzinne, cenią zaś aktywne życie "bez odpoczynku"

ad 3 typ: sens ma tylko życie nasycone silnymi emocjami oraz samorealizacja w miłości, pracy i rodzicielstwie. Typ ten chce mieć przekonanie, że sam kieruje swoim życiem

ad 4 typ: najważniejszy jest wewnętrzny spokój i brak zaangażowania. Ceni przyjaźń i dostosowanie, poddanie się losowi bez buntu

Świda-Ziemba - pisze, że w dzisiejszych czasach nie występuje poczucie misji pokoleniowej, które zostało zastąpione przekonaniem, że każda jednostka sama dokonuje wyborów, sama przyjmuje wyzwania losu