SPOSTRZEGANIE (SPOSTRZEGAWCZOŚĆ)
SPOSTRZEGANIE - jest to proces poznawczy, który odzwierciedla w świadomości człowieka całokształt danego przedmiotu bądź zjawiska. Spostrzeganie jest to proces subiektywny w wyniku, którego ten sam przedmiot działa na kilka zmysłów:
wzrokowo,
słuchowo,
dotykowo,
smakowo,
węchowo.
• POZIOMY SPOSTRZEGANIA:
Sensoryczno-motoryczny => czuciowo-ruchowe => figuralne - inaczej możemy to nazwać spostrzeganiem figuralnym. Na tym poziomie spostrzegamy: punkty, linie, bryły, plamy, dźwięki, frazy muzyczne, np. zarys przedmiotu we mgle. Żeby spostrzegać uaktywniamy 2 procesy:
sensoryczny (zmysłowy) - odbiór bodźców, które działają na narządy zmysłów,
motoryczny - nastawienie narządu zmysłu na dany bodziec, czynne poszukiwanie bodźców.
Sensoryczno-operacyjny => znaczeniowo-czynnościowy => przedmiotowe. Wynikiem spostrzegania są:
przedmioty - osoby, sytuacje, przedmioty,
reprezentacje przedmiotów - mapy, rysunki, modele,
znaki - gesty, mimika, pantomimika.
3 cechy spostrzegania sensoryczno-operacyjnego:
sensowność - nadajemy przedmiotom znacznie,
całościowy - wykorzystujemy doświadczenie,
historyczno-społeczne - w toku rozwoju człowieka i w toku rozwoju dziejów spostrzeganie ulega zmianie.
• ZMIANY W SPOSTRZEGANIU ZALEŻĄ OD:
wiedzy,
rozwoju poglądów,
systemu wartości,
przekonania,
sytuacji materialnej.
• ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA:
Omamy (halucynacje) - występują tylko i wyłącznie u pacjentów psychiatrycznych. Omam jest to spostrzeganie zjawisk lub rzeczy, które w danej chwili nie występują. Rodzaje omamów:
zmysłowe: wzrokowe, słuchowe, dotykowe, węchowe, smakowe,
proste, rozwinięte, złożone,
udziwnione:
mikropsje,
makropsje.
Złudzenia (urojenia) - opatrzne, albo błędne spostrzeganie rzeczy lub zjawisk, które w danej chwili faktycznie występują. Rodzaje złudzeń:
geometryczne,
ruchu,
stroboskopowe.
Mogą pochodzić ze wszystkich analizatorów !!!
Mogą występować u ludzi zdrowych !!!
Złożone natężenie funkcji spostrzegania.
Osłabione natężenie funkcji spostrzegania.
• KLASYFIKACJE SPOSTRZEŻEŃ:
Podział spostrzeżeń ze względu na dominację zmysłu:
wzrokowe,
słuchowe,
dotykowe,
smakowe,
węchowe.
Podział ze względu na udział woli:
mimowolne: niezamierzone, przypadkowe; kolor, wielkość, kształt,
dowolne: zamierzone, celowe.
Podział ze względu na odzwierciedlenie rzeczywistości:
przedmiotów,
ruchu istot żywych,
reakcji przestrzennych,
spostrzeżenia czasu (wpływ czasu na ruch).
• 3 CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SPOSTRZEGANIE (WG HILGARDA):
Uwaga.
Emocje, potrzeby i wartości.
Nastawienie przygotowawcze - polega na tym, że możemy wcześniej nastawić się do spostrzegania bodźców, których oczekujemy, po to, aby na te bodźce jak najszybciej zareagować.
Rodzaje nastawienia:
pozytywne - przyspiesza i ułatwia spostrzeganie,
negatywne - utrudnia i zniekształca spostrzeganie.
OBRONNOŚĆ PERCEPCYJNA - pojawia się przy nastawieniu przygotowawczym negatywnym z komponentą (elementem) lękową.