OCHRONA CYWILNA REPUBLIKI CZESKIEJ

Podstawy prawne, struktura, funkcjonowanie

Znaczącym momentem w rozwoju czeskiej obrony cywilnej była ratyfikacja 15 stycznia 1990 r. protokołów dodatkowych I i II do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r. Od tego roku rozpoczęła się transformacja obrony cywilnej, której celem było stworzenie nowoczesnego systemu ochrony ludności. Po podziale Czeskiej i Słowackiej Republiki Federalnej, ustawą czeskiej rady narodowej nr 69/93 powołano Ochronę Cywilną Republiki Czeskiej, a kierowanie nią powierzono ministrowi obrony, 17.03.1993 r. rząd przyjął postanowienie nr 126, w którym ustalono, do czasu uchwalenia nowej ustawy o OC, dziewięć głównych zadań ochrony cywilnej:
        - wykrywanie i alarmowanie,
        - zaopatrywanie ludności w środki indywidualnej ochrony,
        - budowę ukryć schronowych,
        - organizację terytorialnych sił i OC,
        - realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych,
        - finansowanie OC,
        - udział OC w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych czasu pokoju,
        - magazynowanie niezbędnych materiałów i sprzętu dla potrzeb ludności,
        - udział sił OC w ochronie środowiska.

Kolejne akty prawne regulujące funkcjonowanie czeskiej OC to:
- postanowienie rządu R.Cz nr 660 z 24 listopada 1993 r. nakazujące utworzenie:
    - Ministrowi Obrony sztabów OC regionów oraz miast Pragi i Brna (na wzór struktur wojskowych), a
    - Ministrowi Spraw Wewnętrznych oddziałów ochrony cywilnej powiatów, podporządkowanych
        urzędom powiatowym;
- postanowienie rządu R.Cz nr 664, z tego samego roku, tworzące zintegrowany system ratowniczy,
    zarówno na czas pokoju, jak i wojny, złożony z sił i środków straży pożarnej, policji, służby zdrowia,
    wojska, OC.

Struktura organizacyjna ochrony cywilnej Republiki Czeskiej jest następująca:
- Centralnym organem Ministerstwa Obrony Republiki Czeskiej, właściwym do kierowania administracją
    państwową w sprawach OC, jest Główny Urząd Ochrony Cywilnej liczący 158 osób, z czego 118 to
    oficerowie służby czynnej. Urząd podzielony jest na działy:
        - kontaktów zagranicznych,
        - automatyki i informatyki oraz
        - publikacji i prasy (wydział w gestii pierwszego zastępcy);
        - kierowania (podlegają mu między innymi pułki OC);
        - ochrony ludności (podlegają mu urzędy regionalne, instytut OC oraz laboratoria chemiczne);
        - logistyki (podlegają mu bazy logistyczne oraz zakłady remontowe);
        - finansów;
        - legislacyjno - prawny;
        - kadr.

Głównemu Urzędowi OC podlegają urzędy regionalne. Natomiast sztaby powiatowe, pozostające w strukturze urzędu powiatowego, podległe są staroście powiatu. Instytut Ochrony Cywilnej, zlokalizowany w Laznym Bohdancu, powstał w 1991 r. z połączenia Instytutu Badawczego oraz Ośrodka Szkoleniowego. Jego głównymi zadaniami są:
- kształcenie kadr,
- prowadzenie prac naukowo-badawczych oraz
- organizacja systemu informatycznego OC.

Instytutowi podporządkowano ośrodki szkoleniowe urzędów regionalnych. Prowadzone są tu szkolenia pracowników aparatu państwowego ministerstw i urzędów powiatowych, personelu OC, pracowników samorządu terytorialnego i miejskich jednostek OC. Prace naukowo - badawcze dotyczą ostrzegania i alarmowania, budownictwa schronowego oraz ochrony przeciw radiacyjnej.
Laboratorium chemiczne jest centralnym organem ochrony cywilnej. Prowadzi się w nim specjalistyczne badania, analityczną ocenę powstałej w terenie sytuacji, analizy pobranych próbek, oraz monitoring poziomu centralnego.
Baza logistyki jest centralną organizacją OC materiałowego i technicznego zabezpieczenia, prób, działalności rewizyjnej i naprawczej. Jej działalność ustala statut wydany przez Główny Urząd OC. Podlega jej zakład remontowy, przeznaczony do naprawy sprzętu i urządzeń dozymetrycznych, który prowadzi również serwis dla środków indywidualnej ochrony ludności.
Baza materiałowa pomocy humanitarnej zajmuje się udzielaniem wsparcia poszkodowanej ludności w przypadku katastrof. Ma do dyspozycji podstawowe środki do tymczasowego zakwaterowania i zaopatrzenia.
Pułk ochrony cywilnej to podstawowy element sił wojskowych OC. Przeznaczony jest do nagłych interwencji i prowadzenia ochronnych, pilnych prac na terenie nieprzewidzianych wydarzeń w czasie pokoju i wojny, m.in. przy pożarach, katastrofach z udziałem TSP, chorobach zakaźnych zwierząt.
Pułk liczy 643 żołnierzy, a zasadnicze pododdziały to:
        - 2 bataliony OC (144 żołnierzy w każdym);
        - l batalion szkolny (142 żołnierzy);
        - sztab z dyżurną służbą operacyjną;
        - kompania łączności;
        - kompania zabezpieczenia;
        - pluton gospodarczy;
        - pluton medyczny.
 Każdy pułk może zmobilizować 2 do 3 batalionów OC złożonych z 470 osób. Mobilizację przeprowadza się w czasie bezpośredniego zagrożenia państwa lub wielkich katastrof. Wprowadzenia do akcji pułku może zażądać dyrektor urzędu regionalnego lub powiatowego. W ciągu 3 godz. pułk może wysłać do akcji jeden batalion. Pozostałe siły gotowe są w ciągu 24 godzin. Każdy z pułków dysponuje bazą pomocy humanitarnej dla ludności cywilnej, zdolną zakwaterować czasowo, wyżywić, ubrać i zapewnić opiekę medyczną 300 osobom. Używany jest w nich sprzęt wojsk chemicznych i inżynieryjno - saperskich. W 1994 r. pułki OC 46 razy uczestniczyły w akcjach ratunkowych.
Nowa ustawa o ochronie cywilnej ma zastąpić kilka obowiązujących dotychczas aktów prawnych. Ze względu na przyjęte rozwiązania podobna będzie do modelu szwajcarskiego. Określi miejsce i rolę OC w systemie obronnym państwa oraz:
- sposób przygotowania struktur OC do realizacji zadań w czasie pokoju i wojny;
- udział sił OC w zintegrowanym systemie ratowniczym;
- zadania ochrony cywilnej z podziałem na kategorie, realizowane przez poszczególne podmioty;
- sposób finansowania.

Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami ochrona cywilna R.Cz stanowić ma automatyczną część Ministerstwa Obrony. Nowo tworzony system ochrony cywilnej składać się będzie z 3 hierarchicznie zależnych poziomów:
- centralnego (Główny Urząd Ochrony Cywilnej R.Cz),
- regionalnego (Urząd Ochrony Cywilnej),
- lokalnego (organy samorządowe).

Do zadań poziomu centralnego będą należały:
- nadzór i koordynacja prac administracji państwowej w sprawach ochrony cywilnej;
- legislacyjna i normotwórcza działalność OC;
- ocena charakteru i stopnia zagrożenia społeczeństwa oraz inicjowanie odpowiednich działań;
- organizowanie współpracy międzyresortowej i międzynarodowej;
- pomoc merytoryczną w rozwiązywaniu problemów ochrony ludności;
- prowadzenie naukowego przygotowania odpowiednich organów administracji państwowej, osób
    fizycznych i prawnych oraz cywilnego personelu OC;
- utrzymywanie kontaktu ze środkami masowego przekazu i ludnością;
- rozwiązywanie kwestii centralnego ostrzegania ludności i powiadamianie odpowiednich organów;
- organizowanie zabezpieczenia materiałowo - technicznego i finansowo - ekonomicznego;
- rozwoju naukowo technicznego, doświadczeń i napraw;
- przygotowanie technicznych środków do czynnej ochrony ludności;
- ustalenie zasad indywidualnej i zbiorowej ochrony ludności;
- organizowanie i zarządzanie nimi.

Centralną placówką OC do celów szkoleniowych, działalności naukowo - badawczej, rozwoju technicznego i informatyki będzie Akademia Ochrony Cywilnej R.Cz. Działalność jej określi statut wydany przez Główny Urząd OC.

Do zadań poziomu regionalnego będą należały:
- działania administracji państwowej na danym terenie dotyczące OC;
- ocena zagrożeń i opracowanie propozycji do likwidacji jego skutków w terenie;
- koordynację działań w sytuacjach, gdy lokalne siły OC nie potrafią opanować zagrożenia;
- wykrywanie sytuacji niebezpiecznych;
- świadczenie pomocy humanitarnej dla ludności;
- pomoc naukowa i merytoryczna przy tworzeniu lokalnych sił OC włącznie z przygotowaniem personelu;
- działalność kontrolna;
- finansowe, ekonomiczne, materiałowe i techniczne przygotowanie realizacji zadań OC.

Poziom lokalny tworzyć będzie główny potencjał systemu ochrony cywilnej z decydującą liczbą sił i środków. Odpowiedzialność w sprawie ochrony życia, zdrowia i majątku w sytuacjach nadzwyczajnych będą ponosiły osoby prawne, organy samorządowe wobec ludności, kierownicy organizacji i przedsiębiorstw (wobec swoich pracowników). W okresie pokoju wypełnianiem zadań ochrony cywilnej zajmą się wyspecjalizowane organizacje lub profesjonalne organizacje cywilne i stowarzyszenia ludności (na podstawie umowy). Lokalne siły i środki (gmin, miast i podmiotów gospodarczych) będą realizowały poszczególne zadania OC. Przynależność będzie dobrowolna. System ten będzie działał na zasadzie motywacji ludności do aktywnego uczestnictwa w samoobronie i wzajemnej pomocy (można skorzystać z ulg podatkowych). Działalność OC finansować będą budżet państwa, ministerstwa, urzędy powiatowe (samorządy) oraz zakłady pracy, także prywatne (również z uwzględnieniem ulg podatkowych).
Ochrona cywilna zajmuje jedno z głównych miejsc w systemie obronnym kraju. Kładzie się nacisk na to, aby podczas ustalania kwestii prawnych wykorzystane zostały wszystkie pozytywne doświadczenia z historii OC Republiki Czeskiej, a zarazem uwzględnione sprawdzone rozwiązania innych państw.

Opracowała: mgr Agata FIREK