KALKULACJA

KOSZTÓW

W PRZYKŁADACH

mgr Małgorzata Zagórna

SPIS TREŚCI

I. OGÓLNE ZAGADNIENIA KALKULACJI KOSZTÓW 3

1. POJĘCIE, ISTOTA I PRZEDMIOT KALKULACJI KOSZTÓW 3

2. ZADANIA I CELE KALKULACJI 3

3. MOMENT KALKULACJI 4

4. RODZAJE KALKULACJI 5

5. KLASYFIKACJA PRODUKCJI 6

6. SKŁADNIKI KOSZTÓW UKŁADU KALKULACYJNEGO. 7

II.CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH METOD KALKULACJI - PRZYKŁADY 8

1. KALKULACJA PODZIAŁOWA 8

1a. KALKULACJA PODZIAŁOWA PROSTA 8

1b. KALKULACJA PODZIAŁOWA PROSTA Z NIE ZAKOŃCZONĄ PRODUKCJĄ 10

1c. KALKULACJA PODZIAŁOWA ZE WSPÓŁCZYNNKAMI 11

1d. KALKULACJA PODZIAŁOWA PROCESOWA 14

2. KALKULACJA DOLICZENIOWA 21

Istota kalkulacji doliczeniowej 21

Klucze podziałowe kosztów pośrednich - klasyfikacja 21

Rozliczenie kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych 22

2a. KALKULACJA DOLICZENIOWA ZLECENIOWA 23

2b. KLAKULACJA DOLICZENIOWA ASORTYMENTOWA. 24

I. OGÓLNE ZAGADNIENIA KALKULACJI KOSZTÓW

1. POJĘCIE, ISTOTA I PRZEDMIOT KALKULACJI KOSZTÓW

Kalkulacja jest to czynność obliczeniowa, zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów przypadających na przedmiot kalkulacji.

Przed ustaleniem jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobu dokonywane są przeksięgowania kosztów zakupu, kosztów produkcji i wydziałowych. Aby prawidłowo i dokładnie ustalić jednostkowy koszt wytworzenia wyrobu pod uwagę bierzemy następujące czynniki:

Przy przeprowadzaniu kalkulacji bardzo istotnym i pierwszą rzeczą jest ustalenie przedmiotu kalkulacji, czyli obiektu lub grupy obiektów, którego będziemy ustalać koszt wytworzenia. Tworzenie przedmiotu zależy od:

Przedmiot musi być jednoznacznie określony i wyrażony w odpowiedniej miarze naturalnej, czyli w sztukach, metrach, kilogramach lub umownej: tonokilometry lub, gdy nie da się określić

w racjonalny sposób jednostki miary.

Przedmiot kalkulacji powinien być ściśle określony, czyli konstrukcje, wymiary, wyposażenie, właściwości użytkowe. Oprócz przedmiotów kalkulacji dla wyrobów gotowych tworzy się też półfabrykaty, czyli przedmioty kalkulacji przejściowe.

2. ZADANIA I CELE KALKULACJI

Zadaniem kalkulacji jest określenie efektywności wytworzenia określonych produktów. Kalkulacja pokazuje nam nie tylko jednostkowy koszt wytworzenia jak i poszczególne składniki kosztu wytworzenia, czyli pozycje kalkulacyjne np.:

Podsumowując zadanie kalkulacji jest dostarczenie informacji do:

Celem kalkulacji jest obliczenie kosztu wytworzenia jednostki produktu gotowego, wyrobu lub usługi. Najpierw trzeba ustalić:

Rozróżniamy dwie kalkulacje ze względu na potrzeby.

Kalkulacja ewidencyjna- kalkulacja dokonywana na potrzeby ewidencyjne, opiera się na przepisach o rachunkowości, a jej podstawą jest koszt wytworzenia, którego zakres reguluje ustawa (art. 28 ust.2 pkt 2).

Kalkulacja decyzyjna- kalkulacja dokonywana na potrzeby decyzyjne, jest sporządzana do obliczenia pełnego kosztu jednostkowego w celu weryfikacji polityki cenowej, porównania rentowności w branży i innych potrzeb. Można wtedy do jednostkowego kosztu wytworzenia doliczyć koszty ogólnozakładowe oraz koszty sprzedaży według przyjętego klucza.

Kalkulacja ewidencyjna oblicza nam techniczny koszt wytworzenia a kalkulacja decyzyjna pełny koszt wytworzenia.

3. MOMENT KALKULACJI

Kalkulacja wymaga sprzędzenia w dwóch ujęciach czasowych:

-planowe;

-normatywne;

4. RODZAJE KALKULACJI

W zależności od czasu sporządzania kalkulacji i danych, które są przyjmowane do jej zestawienia, kalkulacje dzieli się na:

Kalkulacja wstępna jest sporządzana przed rozpoczęciem produkcji i opiera się na kosztach przewidywanych. Podstawą kalkulacji wstępnej są normy i wskaźniki techniczno-ekonomiczne, taryfikatory, taryfy cen i ceł, zbiorowe układy pracy, ceny średnie, koszty uznane za przeciętne dla danej branży czy produktu. Dlatego też kalkulacja ta może przybierać postać ofertowe, planowej, normatywnej lub operatywnej.

Kalkulacja ofertowa jest sporządzana głównie w przedsiębiorstwach o produkcji jednostkowej i małoseryjnej, wytwarzających duże i skomplikowane urządzenia techniczne czy produkty. Zadaniem tej kalkulacji jest ustalenie propozycji ceny. Dzięki kalkulacji ofertowej odbiorca uzyskuje informacje o cenie, producent zaś o założonym poziomie kosztów i rentowności. Kalkulacja ta ma wyłącznie charakter orientacyjny. Jest, bowiem sporządzana w czasie, kiedy nie ma jeszcze dokładnych opracowań konstrukcyjnych i technologicznych. Ma ona podstawowe znaczenie decyzyjne, umożliwia, bowiem powzięcie decyzji, czy jednostka może się podjąć wykonania zamówienia, mimo że jest za mało dokładna, aby na jej podstawie można było kontrolować koszty rzeczywiste związane

z wykonaniem danego zamówienia.

Kalkulacja planowa jest sporządzana w trakcie ustalania planów i budżetów. Jest ona oparta na założeniach przyjętych do opracowania planów i budżetów dotyczących zużycia środków produkcji, norm wydajności pracy oraz przewidywanych skutków usprawnień organizacyjno-technicznych. Kalkulacja ta odzwierciedla w planowanym koszcie wytworzenia poszczególnych wyrobów przewidywane normy wykorzystania zdolności produkcyjnej, zużycia materiałów, wydajności pracy, założonych stóp marży planowanego zysku przy założonej wielkości produkcji. Planowany koszt jednostkowy służy przede wszystkim do:

Kalkulacja normatywna wchodzi w skład ewidencji i rozliczeń w rachunku kosztów standardowych, co powoduje, że stanowi ona także narzędzie operatywnej kontroli kosztów. Tworzona jest na podstawie norm technicznych obowiązujących w momencie jej sporządzania i planowanych cen oraz budżetów kosztów pośrednich. W wyniku kalkulacji normatywnej uzyskuje się normatywny koszt jednostkowy produktu. Jest ona sporządzana przede wszystkim dla produkcji powtarzalnej,

dla której możliwe i opłacalne normowanie zużycia.

Kalkulacja operatywna jest odpowiednikiem kalkulacji normatywnej w produkcji niepowtarzalnej. Jest ona sporządzana po zakończeniu opracowania konstrukcyjnego i technologicznego wyrobu, a przed przystąpieniem do produkcji. Opiera się na obowiązujących w chwili jej zestawienia cenach

i stawkach płac, normach zużycia materiałów, czasu pracy i usług obcych oraz planowanych narzutach kosztów wydziałowych.

Kalkulacja wynikowa jest oparta na danych rzeczywistych, ujętych w ewidencji księgowej. Jest ona sporządzana okresowo i odzwierciedla faktyczne wykonanie założonych w kalkulacji wstępnej norm zużycia składników majątku i pracy ludzkiej.

Kryterium wyodrębniania kalkulacji może być także kompletność kosztów uwzględnianych przy obliczaniu kosztu jednostkowego. Kalkulację można podzielić również na:

5. KLASYFIKACJA PRODUKCJI

Obliczanie kosztu wytworzenia poszczególnych produktów może być dokonywane za pomocą różnych metod. Wybór metody zależy od rodzaju prowadzonej produkcji.

Klasyfikacja produkcji:

1. Ze względu na ilość jednego rodzaju wyrobów wytwarzanych jednocześnie:

2. Ze względu na komplikacje procesu produkcyjnego:

6. SKŁADNIKI KOSZTÓW UKŁADU KALKULACYJNEGO

II.CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH METOD KALKULACJI - PRZYKŁADY

1. KALKULACJA PODZIAŁOWA

Kalkulacja podziałowa jest najprostszą i najstarszą metodą kalkulacji. Jest stosowana w przypadku produkcji prostej, gdy wyroby są wytwarzane na ogół w jednym nieprzerywalnym cyklu produkcyjnym. Produkcja prosta dotyczy jedynie produkcji masowej, np. produkcji opakowań. Sposób prowadzenia kalkulacji oraz analitycznego grupowania kosztów jest uzależniony od rodzaju produkcji oraz jej organizacji, która wywiera wpływ na organizację rachunku kosztów.

Kalkulacja podziałowa charakteryzuje się kilkoma odmianami. Wspólną cechą wszystkich odmian kalkulacji podziałowej jest to, że uzyskuje się zawsze przeciętny koszt wytworzenia przedmiotu kalkulacji w każdym okresie sprawozdawczym.

1a. KALKULACJA PODZIAŁOWA PROSTA

Kalkulacja podziałowa prosta ma zastosowanie w jednostkach produkcyjnych, które wytwarzają jeden rodzaj nieskomplikowanych wyrobów lub usług, np. kopalnie, jednostki świadczące usługi transportu osobowego i towarowego. Metoda ta ma ograniczone zastosowanie, ponieważ jest niewiele jednostek wytwarzających jeden rodzaj wyrobów.

Przy zastosowaniu kalkulacji podziałowej prostej jednostkowy koszt wytworzenia jest ustalony w wyniku podzielenia poniesionych kosztów w danym okresie przez ilość wytworzonego wyrobu w tym okresie. Jednostkowy koszt wytworzenia oblicza się według wzoru:

k_j=

gdzie:

k_j - jednostkowy koszt wytworzenia;

K_p - całkowity koszt produkcji;

W_g - ilość wyrobów gotowych;

PRZYKŁAD

Stan kosztów przedsiębiorstwa produkcyjnego przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych na koniec miesiąca jest następujący:

1. materiały bezpośrednie z narzutami 50.000,-

2. płace bezpośrednie i narzuty na płace 30.000,-

3. koszty wydziałowe 10.000,-

4. koszty ogólnego zarządu 5.000,-

razem 95.000,-

Przedsiębiorstwo wyprodukowało w ciągu miesiąca 1000 szt. Wyrobów gotowych. Produkcja niezakończona nie występuje.

Rozwiązanie

1. Tabela kalkulacyjna

TKW - techniczny koszt wytworzenia;

KWWG - koszt własny wyrobu gotowego;

2. Sprawdzenie poprawności obliczeń kalkulacji

95,- x 1000 szt. = 95.000,-

W podanym przykładzie jednostkowy koszt wytworzenia obliczono przez podzielenie każdej pozycji kalkulacyjnej kosztów przez ilość wyrobów a następnie dodanych uzyskanych ilorazów.

1b. KALKULACJA PODZIAŁOWA PROSTA Z NIE ZAKOŃCZONĄ PRODUKCJĄ

Kalkulacja podziałowa prosta komplikuje się nieco, jeżeli na koniec okresu występuje produkcja

w toku, czyli nie zakończona produkcja. W takim przypadku produkcję nie zakończoną przelicza się na umowną ilość produktów gotowych, czyli traktuje się ją jako pewien procent produkcji gotowej, wynikający z osiągniętego stopnia przerobu produkcji nie zakończonej w stosunku do produkcji gotowej.

PRZYKŁAD

Stan kosztów przedsiębiorstwa produkcyjnego przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych na koniec miesiąca jest następujący:

razem 118.000,-

Przedsiębiorstwo wyprodukowało w ciągu miesiąca 800 szt. wyrobów gotowych i 400 szt. produktów przerobionych w 50%.

Rozwiązanie

1. Obliczenie wielkości produkcji bieżącego miesiąca:

- 800 szt. wyrobów gotowych przerobionych w 100% 800 szt.

- 400 szt. półfabrykatów przerobionych w 50% 200 szt.

razem 1000 szt.

2. Tabela kalkulacyjna

3. Sprawdzenie poprawności obliczeń kalkulacji

800 szt. po 118,- = 94.400,-

400 szt. po 59,- = 23.600,-

118.000,-

1c. KALKULACJA PODZIAŁOWA ZE WSPÓŁCZYNNKAMI

Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami jest stosowana w przypadku produkcji masowej różnych wyrobów produkowanych z tego samego surowca, za pomocą takich samych zabiegów produkcyjnych i przechodzących przez te same urządzenia, ale w wyniku otrzymuje się produkty różniące się między sobą właściwościami, jakością i parametrami użytkowymi, np. kosmetyki, produkcja wyrobów szklanych.

Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami polega na tym, że wytworzone produkty na podstawie współczynników przeliczeniowych sprowadza się do wspólnego mianownika, ustalając w ten sposób ilość wytworzonych jednostek umownych.

Współczynnik jest wielkością określającą wzajemną relację kosztów wytworzenia kilku podobnych produktów. Od wyboru współczynnika zależeć będzie ustalenie kosztu jednostkowego. Współczynnik ten można ustalić np. na podstawie wagi wyrobów, ich rozmiarów czy czasu pracy przeznaczonego na wytworzenie danego produktu. Współczynniki przeliczeniowe mogą dotyczyć także określonych grup kosztów.

Etapy sporządzania kalkulacji podziałowej ze współczynnikami sprowadzają się do określenia:

PRZYKŁAD

Stan kosztów produkcji na koniec miesiąca jest następujący:

razem 75.000,-

Przedsiębiorstwo produkuje dwa wyroby A i B z tych samych surowców, według tej samej technologii. W miesiącu sprawozdawczym wyprodukowano:

wyrób A - 80 szt. wyrobów gotowych i 40 szt. produktów niezakończonych przerobionych w 50%;

wyrób B - 170 szt. wyrobów gotowych i 75 szt. produktów niezakończonych przerobionych w 40%;

Zużycie materiałów na jednostkę wyrobu wynosi:

wyrób A - 1 kg;

wyrób B - 2 kg;

Dla kosztów przerobu przyjęto współczynnik 3 i 2. Wielkość produkcji odpowiada normalnemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Rozwiązanie

1.Obliczenie wielkości produkcji bieżącego miesiąca:

wyrób A

- 80 szt. wyrobów gotowych przerobionych w 100% 80 szt.

- 40 szt. półfabrykatów przerobionych w 50% 20 szt.

100 szt.

wyrób B

- 170 szt. wyrobów gotowych przerobionych w 100% 170 szt.

- 75 szt. półfabrykatów przerobionych w 40% 30 szt.

200 szt.

2. Tabele kalkulacyjne

Koszty materiałowe bezpośrednie

Pozostałe koszty

Obliczenie łącznego kosztu produkowanych wyrobów

3. Sprawdzenie poprawności obliczeń kalkulacji

koszty wytworzenia wyrobów gotowych:

wyrobu A 80 szt. x 230,- = 18.400,-

wyrobu B 170 szt. x 260,- = 44.200,-

koszty wytworzenia półfabrykatów:

wyrobu A 40 szt. x 115,- = 4.600,-

wyrobu B 75 szt. x 104,- = 7.800,-

75.000,-

1d. KALKULACJA PODZIAŁOWA PROCESOWA

Kalkulacja podziałowa procesowa, nazywana inaczej fazową, zastosowanie ma w produkcji masowej i wieloseryjnej, przechodzącej przez szereg następujących po sobie procesów produkcyjnych.

W kalkulacji procesowej oddzielnie obejmuje się koszty materiałów i koszty przerobu. Koszty materiałów ujmuje się bezpośrednio na karcie kalkulacyjnej wyrobu, a koszty przerobu gromadzi się według poszczególnych procesów. Istotę tej kalkulacji ilustruje wzór:

gdzie:

k_j - koszt jednostkowy produktu gotowego;

M - materiały bezpośrednie;

R_i - płace (robocizna) bezpośrednie w poszczególnych stadiach technicznych (i=1, 2, ..., n);

K_wi - koszty wydziałowe w poszczególnych stadiach procesu technologicznego (i=1, 2, ..., n);

S_ppn - stan (koszt) produkcji nie zakończonej na początek okresu;

S_pkn - stan (koszt) produkcji nie zakończonej na koniec okresu;

PRZYKŁAD

Spółka ABC produkuje trzy rodzaje wyrobów x, y, z z tego samego surowca w dwóch fazach technologicznych na odrębnych wydziałach produkcyjnych.

W czerwcu poniesiono koszty:

FAZA I

w tym - materiały bezpośrednie 30.000,-

- płace bezpośrednie 20.000,-

- koszty wydziałowe 28.000,-

FAZA II

w tym - materiały bezpośrednie 35.000,-

- płace bezpośrednie 25.000,-

- koszty wydziałowe 27.100,-

165.100,-

Wyprodukowano w tym samym okresie w fazie I półfabrykatów:

80 szt. przerobionych w 100%

200 szt. przerobionych w 50%

100 szt. przerobionych w 100%

100 szt. przerobionych w 40%

70 szt. przerobionych w 100%

100 szt. przerobionych w 30%

ZAŁOŻENIA

1. Rozliczenie kosztów półfabrykatów dokonywane wg TKW.

2. Koszty fazy I rozliczane są na poszczególne półfabrykaty wg współczynników:

3. Koszty fazy II rozliczane są na poszczególne półfabrykaty wg współczynników:

Rozwiązanie

1. Obliczenie wielkości produkcji

dla x

80 szt. x 100% + 200 szt. x 50% = 180 szt.

dla y

100 szt. x 100% + 100 szt. x 40% = 140 szt.

dla z

70 szt. x 100% + 100 szt. x 30% = 100 szt.

2. Na podstawie danych stwierdzamy, że możemy skorzystać z kalkulacji podziałowej ze współczynnikami. Tworzymy tabele kalkulacyjną dla fazy I.

Całkowity koszt jednostkowy półfabrykatów w fazie I (sumujemy koszt wytworzenia jednostki wyrobu poszczególnych produktów)

dla x

39,47,- + 45,46,- + 32,56,- = 117,49,-

dla y

78,94,- + 68,19,- + 65,12,- = 212,25,-

dla z

118,41,- + 22,73,- + 130,24,- = 271,38,-

Wyceniamy półfabrykaty przekazanych do fazy II

dla x

80 szt. x 117,49,- = 9.399,20,-

dla y

100 szt. x 212,25,- = 21.225,-

dla z

70 szt. x 271,38,- = 18.996,60,-

3. Tworzymy tabele kalkulacyjną jak przy fazie I, wpisując odpowiednie współczynniki dla fazy II

Całkowity koszt jednostkowy wyrobów gotowych w fazie II (sumujemy koszt wytworzenia jednostki wyrobu poszczególnych produktów)

dla x

193,56,- + 159,42,- = 352,96,-

dla y

129,04,- + 106,28,- = 235,31,-

dla z

451,64,- + 53,14,- = 504,75,-

4. Ustalamy koszt wytworzenia wyrobu gotowego (sumujemy całkowity koszt jednostkowy wyrobu gotowego fazy I i fazy II poszczególnych produktów)

dla x

117,49,- + 352,98,- = 470,45,-

dla y

212,38,- + 504,78,- = 447,55,-

dla z

271,38,- + 504,78,- = 776,13,-

5. Sprawdzenie poprawności obliczeń kalkulacji

165.100,00,-

2. KALKULACJA DOLICZENIOWA

Istota kalkulacji doliczeniowej

Kalkulacja doliczeniowa jest stosowana w produkcji złożonej, montażowej, przechodzącej skomplikowane i wielostopniowe procesy technologiczne w wielu wydziałach. Produkowane wyroby składają się z wielu części wytwarzanych i montowanych w jednym lub kilku wydziałach, zależnie od organizacji wydziałów produkcyjnych, które mogą być tworzone według struktury przedmiotowej lub technologicznej.

Podstawową zasadą tej metody jest grupowanie kosztów rodzajowych według możliwości udokumentowania ich związku z wyróżnionymi przedmiotami kalkulacji. W efekcie tworzy się następującą strukturę kosztów:

Schemat

Miejsce kosztów pośrednich w rachunku kosztów własnych

Klucze podziałowe kosztów pośrednich - klasyfikacja

Z doliczaniem kosztów pośrednich do kosztów jednostek kalkulacyjnych wiąże się konieczność określenia podstawy rozliczenia tych kosztów, tj. kluczy podziałowych, tzn. wielkości wyrażającej proporcjonalną zależność w stosunku do doliczania kosztów. Jako klucze podziałowe kosztów pośrednich są wykorzystywane wielkości wyrażone ilościowo, np. liczba roboczogodzin lub maszynogodzin, albo wartościowo, np. płace bezpośrednie, materiały bezpośrednie czy też suma bezpośrednich kosztów jednostek kalkulacyjnych.

Rozróżnia się wiele typów i odmian kluczy podziałowych kosztów pośrednich oraz tworzy się ich klasyfikację. W zależności od tego, jakie koszty pośrednie zamierza się rozliczyć za pomocą kluczy, rozróżnia się kilka ich rodzajów:

Z punktu widzenia jednostek odniesienia kosztów rozliczanych za pomocą określonych kluczy podziałowych rozróżnia się klucze stosowane do rozliczenia kosztów pośrednich pomiędzy poszczególne:

Biorąc pod uwagę kryterium stabilności wielkości przyjętych za klucze podziałowe, rozróżnia się:

Jeżeli za kryterium podziału kluczy bierze się ich postać rzeczową lub ujęcie w wyrażeniu wartościowym, wyodrębnia się:

Rozliczenie kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych

W zależności od charakteru, rodzaju i wielkości podlegających rozliczeniu kosztów pośrednich, a także typu zastosowanego klucza podziałowego i metody repartycji kosztów koszty te mogą być rozliczane za pomocą kilku technik podziału na kalkulacje. Sposoby rozliczania kosztów pośrednich mają znaczenia techniczne i nie wpływają na wyniki kalkulacji, służą jedynie ułatwieniu procesu rozliczeń kosztów pośrednich.

Koszty wydziałowe to koszty pośrednie procesu produkcyjnego, czyli takie, których nie można w bezpośredni sposób na podstawie dokumentów źródłowych przypisać do jednostki wytwarzanego produktu. Do kosztów wydziałowych zalicza się koszty związane z utrzymaniem stanowisk pracy w gotowości produkcyjnej i zapewnieniem nie zakłóconego toku produkcji oraz koszty związane z organizacją, kierowaniem i obsługą produkcji. Do rozliczania kosztów wydziałowych stosuje się najczęstszej następujące klucze podziałowe:

Do kosztów pośrednich należą także koszty ogólnozakładowe, których podstawowa grupę stanowią koszty zarządu. Charakteryzuje je duża różnorodność składników i przyczyn powstania. Przeważająca ich część zależy od czasu, czyli traktowane są jako koszty okresu, w zdecydowanej większości stałe. Po zakończeniu miesiąca obciążają konto „Koszty własne sprzedaży”. Koszt zarządu rozliczane są na różne jednostki odniesienia przy zastosowaniu określonych metod oraz kluczy podziałowych. Na potrzeby kalkulacyjne koszty zarządu odnosi się jedynie na produkty sprzedawane. Do najczęstszej wykorzystywanych kluczy podziałowych kosztów zarządu można zaliczyć:

2a. KALKULACJA DOLICZENIOWA ZLECENIOWA

Kalkulacja zleceniowa może mieć zastosowanie głównie w przypadku produkcji jednostkowej i małoseryjnej, a więc w produkcji niepowtarzalnej w długich odstępach czasowych. Istotą kalkulacji tej jest ujmowanie kosztów bezpośrednich na odpowiedniej karcie zlecenia i doliczanie stosowanego narzutu kosztów ogólnych, które zostały przypisane do wydziału realizującego zlecenie, przy zastosowaniu odpowiednich procedur. Na podstawie zleceń produkcyjnych są wystawiane karty kalkulacyjne, oznaczone symbolami właściwych zleceń produkcyjnych. Karty kalkulacyjne są jednocześnie kontami analitycznymi do odpowiedniego konta produkcji podstawowej lub pomocniczej i służą do ewidencji wszystkich kosztów związanych z wykonaniem danego zlecenia. Zlecenia produkcyjne mogą być wystawione na serię wyrobów gotowych, jednostkowe wyroby lub części składowe produkowanych wyrobów. Na kartach są rejestrowane wszystkie koszty bezpośrednie poniesione na produkcję w ramach danego zlecenia. Koszty wydziałowe natomiast ujmowane są w łącznej wartości dla każdego wydziału produkcyjnego i na koniec miesiąca podlegają rozliczeniu na wszystkie zlecenia produkcyjne bez względu na to, czy produkcja objęta tymi zleceniami została zakończona, czy tez będzie kontynuowana w następnych okresach.

PRZYKŁAD

Koszty bezpośrednie przedsiębiorstwa produkcyjnego kształtują się według kart kalkulacyjnych zleceń następująco:

Koszty wydziałowe wynoszą 1.000,- i są dzielone proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich. Zakończono zlecenie nr 1 na 500 szt. wyrobów A, zlecenie nr 2 nie zakończono.

Rozwiązanie

1. Rozliczenie kosztów wydziałowych.

Wiedząc, że koszty bezpośrednie dwóch zleceń wynoszą 4.000,- możemy obliczyć, jaka część kosztów wydziałowych przypada na każde zlecenie.

(1.000,- : 4.000,-) x 100% = 25%

narzut kosztów wydziałowych na:

2. Tabela kalkulacyjna

2b. KLAKULACJA DOLICZENIOWA ASORTYMENTOWA

W jednostkach realizujących produkcję średnio seryjną i wieloseryjną, gdzie produkty wytwarzane są w kolejnych równoległych seriach, stosuje się kalkulację doliczeniową asortymentową.

Istotą tej metody kalkulacji jest otwieranie kart kalkulacyjnych nie dla serii wyrobu w ramach zlecenia produkcyjnego, ale dla określonego produkowanego asortymentu. Kalkuluje się koszty produkcji wyrobu wytwarzanego w danym miesiącu, bez względu na ilość realizowanych serii.

W tabeli kalkulacyjnej prowadzi się ewidencję kosztów poniesionych na realizację określonego asortymentu według zasady obowiązującej przy kalkulacji doliczeniowej zleceniowej. Koszty produkowanego asortymentu grupowane są w tabeli kalkulacyjnej według pozycji kalkulacyjnych, a w końcu miesiąca następuje ich podział na wyroby gotowe i produkcję nie zakończoną, przy przeliczeniu produkcji nie zakończonej na wyroby gotowe za pomocą określonego procentowo stopnia zaawansowania produkcji.

PRZYKŁAD

Spółka Q zrealizowała produkcję asortymentu:

Koszty wyniosły:

razem koszty 122.000,-

Rozwiązanie

1. Ustalamy umowną ilość wyrobów określonego asortymentu

asortyment a

asortyment b

Kluczem podziałowym przy podziale kosztów wydziałowych i kosztów zarządu są płace bezpośrednie.

2. Rozliczenie kosztów wydziałowych

(10.000,- : 50.000,-) x 100% = 20%

narzut kosztów wydziałowych na:

3. Rozliczenie kosztów zarządu

(20.000,- : 50.000,-) x 100% = 40%

narzut kosztów zarządu na :

4. Tabela kalkulacyjna

Jednostkowy koszt wytworzenia

68.000,- : 100 szt. = 680,-

54.000,- : 200 szt. = 270,-

5. Obliczenie kosztu jednostkowego produkowanego asortymentu

6. Sprawdzenie poprawności obliczeń kalkulacji

122.000,-