234. KONTROLA WZROSTU DROBNOUSTR.

W angielskiej terminologii procesy związane z ograniczeniem wzrostu lub niszczeniem drobnoustrojów noszą nazwę „kontrola wzrostu drobnoustrojów”- Kontrola może też być rozumiana jako nadzór czy regulacja Efekty ograniczające wzrost drobnoustrojów można osiągnąć poprzez: - Zahamowanie wzrostu (inhibicja) -> EFEKT STATYCZNY

-działanie niszczące lub zabijające -> EFEKTY BIOBÓJCZE lub biocydowe:

-usunięcie drobnoustrojów przez eliminacje lub eradykację(destrukcja)

Kluczowe składniki programów bezpieczeństwa pracy

Wiedza na temat drobnoustrojów- potencjalnych czynników ryzyka na zakażenia i/lub skażenia w określonym środowisku pracy.

Wiedza na tematy związane z niszczeniem (usuwaniem) drobnoustrojów, dekontaminacją środowiska i otoczenia oraz niszczeniem (pozbywaniem się) opadów zakaźnych.

Wiedza dotycząca sterylizacja, dezynfekcji i antyseptyki , dekontaminacja i/lub pozybwania się opadów jest uniwersalna bowiem dotyczy w jednakowym (podobnym) stopniu różnych środowisk pracy.

-informacje są podobne dla szpitali i poradni (zakładów opieki zdrowotnej, gabinetów lekarskich) laboratoriów mikrobiologicznych, przemysłu farmaceutycznego itp.

Procesy higieniczne zapobiegające rozwojowi drobnoustrojów :

-sterylizacja, dezynfekcja i antyseptyka oraz dekontaminacja wyposażenia i otoczenia należą do strategii zabiegów higienicznych zapobiegających rozwojowi drobnoustrojów a tym samym szczerzeniu się chorób zakaźnych w środowisku człowieka i/lub zwierząt. Dotyczy to zarówno środowiska szpitalnego jak i pozaszpitalnego, w którym przebywa człowiek (chory, nosiciel lub zdrowy), i który maże być narażony na zakażenie lub sam może stanowić zagrożenie dla innych osób z otoczenia.

235. DEFINICJE ZWIĄZANE Z CHOROBAMI ZAKAŹNYMI I ZAKAŻENIAMI

Choroby zakaźne - są określane jako choroby, które zastały wywołane przez drobnoustroje, ich toksyczne produkty, a także przez pasożyty, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Zakażenie - jest to wniknięcie do organizmu i rozwój w nim żywego biologicznego czynnika chorobotwórczego. Skażenie - określa zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni, przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza.Nosiciel - jest to osoba bez objawów chorobowych, w której organizmie bytują i rozmnażają się drobnoustroje chorobotwórcze, stanowiąca potencjalne źródło zakażenia innych osób.Podejrzany o chorobę zakaźną—jest to osoba u której występują objawy kliniczne wskazujące na chorobę zakaźną lub która pozostawała w bezpośredniej lub pośredniej styczności ze źródłem zakażenia, jeżeli rodzaj styczności zagrażał przeniesieniu drobnoustrojów. Zatrucie pokarmowe - jest to ostre zachorowanie o charakterze zakaźnym, inwazyjnym lub toksycznym, którego przyczyną było spożycie skażonej żywności lub wody.

236. ZAKAŻENIE ZAKŁADOWE: jest to zakażenie, które zostało nabyte w czasie pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej udzielającym całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych, a które nie było w okresie inkubacji w chwili przyjęcia do zakładu.

237. ANTYSEPTYKA -Często jest definiowana jako odkażanie (dezynfekcja) skóry i/lub błon śluzowych (żywych tkanek) -Może być również działaniem chemioterapii -Antyseptyki są zaliczane do leków: *Często są też używane do leczenia miejscowych zakażeń. *Podlegają takiej samej kontroli i regulacji prawnej do ich stosowanie jak inne leki, w tym chemioterapeutyki przeciwdrobnoustrojowe. -Termin ściśle związany z dezynfekcją chemiczną

Niszczenie lub usuwanie drobnoustrojów ze skóry, błon śluzowych, ran powierzchniowych u ludzi za pomocą środków chemicznych zwanych antyseptykami. Antyseptyki - są używane najczęściej w postaci płynnej (polewanie, pędzlowanie, płukanie) lub rzadziej w postaci maści, żeli czy zasypek. Chemiczne związki, które zabijają lub hamują wzrost drobnoustrojów i które nie są toksyczne przy zastosowaniu na żywe tkanki. Większość antyseptyków jest używana do mycia rąk (dezynfekcyjne mycie rąk) odkażania skóry i/lub błon śluzowych do leczenia powierzchownych zakażeń.

ANTYSEPTYKI

UWAGI: Alkohole, woda utleniona (H2O2), związki jodoforowe mogą działać jako dezynfektanty lub jako sterylizanty w zależności od stężenia, czasu ekspozycji i formy życia drobnoustrojów.

Związki z metalami ciężkimi (rtęć), szczególnie gdy używane są w wysokich stężeniach i objętościach wytwarzają produkty szkodliwe dla środowiska.

238. ZWIĄZKI FENOLOWE: -Fenole i krezole- od ponad stu lat są używane jako substancje aktywne w środkach dezynfekcyjnych i/lub antyseptykach, ze względu na właściwości biobójcze wobec bakterii, grzybów i niektórych wirusów. -Dinitrokrezol (krezotol)- jest znanym środkiem owadobójczym i chwastobójczym, o silnych właściwościach toksycznych dla człowieka. -Dinitrobenzen- jest związkiem używanym w przemyśle do wyrobu barwników celuloidu i materiałów wybuchowych; jest wysoce toksyczny(uszkadza wątrobę) oraz zabarwia włosy i paznokcie. -Barwniki fenolowe kwiatów i owoców służą do barwienia wielu produktów spożywczych.

Związki fenolowe FENOL (KWAS KARBOLOWY) jest najprostszym związkiem fenolowym o działaniu toksycznym.

-Ma znaczenie historyczne, gdyż w XIX w po raz pierwszy (J. Lister-1867) zastosowano tzn. opatrunek karbolowy na rany oraz roztwór kwasu karbolowego do zmywania pola operacyjnego i rąk, a także jego rozpylanie w pomieszczeniach co określane jest początkiem dezynfekcji i/lub antyseptyki.-Był to też początek rozwoju aseptyki tj. niedopuszczenia do skażenia(zakażenie)-Ma też inne znaczenie historyczne, ponieważ był wykorzystywany jako porównawczy standard przy ocenie innych środków bakteriobójczych.Mechanizm działania fenolu polega na niszczeniu błon cytoplazmatycznych zawierających lipidu, co prowadzi do uwolnienia zawartości cytoplazmy.Fenoli inne związki fenolowe są aktywne wobec prątków (prątkobójcze), gdyż ściany komórkowe Mycobacterium zawierają duże ilości lipidów.Wykazują działanie sporobójcze w temperaturach 100st. C.; brak takiego działania w temperaturze pokojowejAktywność związków wzrasta w obecności chlorowców. -heksachlorofen- antyseptyk aktywny wobec bakterii Gram-dodatnich W praktyce zastosowanie znalazły naturalne pochodne fenolu oraz pochodne Syntetyczne:Nitrofenole, Chlorofenole, Krezole Arylofenole, Alkilofenole *HydroksyfenoleStosowane do tzw. Grubej dezynfekcji oraz do dezynfekcji ogólnej. W preparatach przeznaczonych do dezynfekcji w zakładach opieki zdrowotnej w Polsce znajdują się następujące związki będące pochodnymi fenolowymi: krezol, trikrezol, chlorokrezol, p—chloro-krezol, o-fenylofenol, p-chloro-o-benzylofenol, 4-chloro-3-metylofenol, fenylofenolan sodu, 2-benzy-4-chloryfenol

239. HIGIENA RĄK Mikrobiota skóry (znane jako flora bakteryjna) zawiera drobnoustroje występujące stale(rezydenci: gronkowce koagulazoujemne i maczugowce) i przejściowo (n. im. E.coli, S. ureus) Typy mycia rąk w laboratorium:

-mycie rąk socjalne(rutynowe) Mydło w płynie+ciepła woda+ręczniki papierowe

-mycie rąk higieniczne Mydło z antyseptycznym detergentem(„mydło przeciwdrobnoustrojowe”)+woda + ręczniki papierowe . Antyseptyki: -alkohol etylowe 70% lub izopropanol -0,5% chlorheksydyna w 70% etanolu -Povidone- iodine/roztwór detergentu lub inne Mycie rąk higieniczne:-w skórę rąk , przednio zwilżonych wodą, wcierać około 3ml płynu dezynfekującego (antyseptyku) przez 2 minuty, po czym spłukać wodą.-przed użyciem antyseptyku można ręce umyć mydłem w płynie w ciepłej, bieżącej wodzie, a następnie dokładnie spłukać wodą(socjalne mycie rąk)

-chirurgiczne mycie rąk Cel: redukcja drobnoustrojów będących mikrobiontami skóry(mikrobionty stałe i przejściowe) Przeprowadzana przez każdym zabiegiem chirurgicznym i/lub przez wykonywaniem procedur aseptycznych Procedura: mycie rąk i przedramion (do łokci) przez 1minut mydłem w płynie lub preparatem do higienicznego lub chirurgicznego mycia rąk. Suszenie rąk (jednorazowym, sterylnym ręcznikiem). Naniesienie preparatu po 5ml na suche ręce, zwilżenie całych dłoni i przedramion (3-5minut), wysuszenie ręcznikiem i nałożenie sterylnych rękawiczek.

240. SANITYZACJA - redukcja drobnoustrojów w określonym środowisku do tzw. Poziomu bezpiecznego Czynności związane z sanityzacją 1)mycie i/lub wycieranie na mokro 2)płukanie w wodzie, pranie 3)malowanie 4)mycie 5)rąk(socjalne) 6)sprzątanie

241. ASEPTYKA Sposób postępowania mającego na celu niedopuszczenie do zakażenia tkanek lub skażenia (kontaminacji) leków, płynów, materiałow, sprzętu i/lub środowiska jałowego(sterylnego).

Jałowy(sterylny) -wolny od jakichkolwiek drobnoustrojów i ich form przetrwalnikowych. Aseptyka w chirurgii i innych działach medycyny

Aseptyka w stomatologii Aseptyka we wszystkich gabinetach zabiegowych i diagnostycznych Aseptyka w laboratorium mikrobiologicznym(sterylny sprzęt i pożywki, odpowiednie procedury postępowania)

242. DEZYNFEKCJA - jest definiowana jako proces zniszczenia większości drobnoustrojów poprzez zastosowanie środków chemicznych lub metod fizycznych (głownie termicznych) -przetrwalniki bakteryjne i oporne drobnoustroje (wirusy, grzyby, i niektóre bakterie np. Mycobacterium /prątki/)mogą pozostać przy życiu. Dezynfekcja (definicja polska) niszczenie form wegetatywnych drobnoustrojów za pomocą metod fizycznych, chemicznych lub biologicznych. -procesy dezynfekcji są dzielone na:a) dezynfekcję chemiczną b)dezynfekcję fizyczną lub termiczną

Stopnie (poziomy dezynfekcji) -Dezynfekcja niskiego poziomu (stopnia)1]zabicie form wegetatywnych bakterii 2]zabicie wirusów i grzybów 3]brak działania wobec prątków gruźlicy (mycobacterium tuberculosis) i niektórych wirusów bezosłonkowych Dezynfekcja tzw. przedmiotów niekrytycznych1]Dezynfekcja średniego stopnia (poziomu) 2]zabicie form wegetatywnych bakterii, łącznie z prątkami gruźlicy 3]zabicie wirusów osłoniętych (np. HIV, HBV) i grzybów Środki dezynfekcyjne średniego stopnia:1]alkohole 2]jodofory 3]związki fenolowe Dezynfekcja tzw. narzędzi półkrytycznych: 1]Dezynfekcja wysokiego stopnia(poziomu) 2]-zabicie wszystkich drobnoustrojów (przetrwalniki bakteryjne mogą nie być zniszczone) Środki dezynfekujące wysokiego stopnia: 1]aldehyd glutarowy 2]nadtlenek wodoru 3]kwas nadoctowy 4]ditlenek chloru i inne związki chloru

DEZYNFEKANTY WYSOKIEGO POZIOMU SPEŁNIAJĄ KRYTERIA STERYLANTÓW CHEMICZNYCH Dezynfekcja tzw. narzędzi krytycznych.

Dezynfektanty i sterylanty Alkohole: 60-85% etanol lub izopropanol w wodzie: 1]laboratoryjne powierzchnie 2]medyczne instrumenty

Detergenty kationowe: czwartorzędowe związki aminowe: 1]dezynfekcja instrumentów medycznych 2]dezynfekcja wyposażenia w mleczarniach i zakładach produkujących żywność: Chlor gazowy--dezynfekcja wody;

Związki chlorowe: chloraminy, podchloryn sodu-zakłady przetwórcze, fabryki, woda;Siarczan miedzi-algobójcze (algicyd) w pływalniach-dezynfekcja wody;

Tlenek etylenu(gaz)= gaz alkilujący-sterylant dla materiałów i plastików wrażliwych na temperaturę;Formaldehyd- związek alkilujący-37%-8% roztwór -dezynfekant powierzchni;-37%-(formalina) roztwór lub para- sterylant;

Aldehyd glutarowy- związek alkilujący; -2% roztwór -wysokiego poziomu dezynfekant lub sterylant; Nadtlenek wodoru -gaz używana jako sterylant;

Jodofory (np. Wescodyne)-dezynfekcja instrumentów medycznych

-powierzchnia laboratoryjna;Związki fenolowe-dezynfekanty powierzchni laboratoryjnej;Kwas nadoctowy-0,2% roztwór używana jako wysokiego poziomu dezynfekant i sterylant;Dwuchlorek rtęci-dezyfeknant powierzchni laboratoryjnej Właściwości środków dezynfekcyjnych:

1.Szerokie spektrum działania na drobnoustroje 2. Nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt 3.Działanie w niskich temperaturach 4.Trwałość w roztworach macierzystych i użytkowych 5.Dobra rozpuszczalność 6.Skuteczność działania w różnych środowiskach -aktywność w obecności substancji organicznych (np. krew, ropa, tłuszcze)-łatwa przenikalność (np. przez śluz) 7. Bezwonny , tani, dostępny Czynniki wpływające na skuteczność dezynfekcji : 1]stężenie środka dezynfekującego 2]czas działania środka dezynfekcyjnego3]wrażliwość drobnoustroju na użyty środek dezynfekcyjny 4]temperatura i pH środowiska w którym ma działać środek dezynfekcyjny 5]stopień zanieczyszczenia substancjami organicznymi 6]rodzaj przedmiotu poddawanego dezynfekcji (np. złącza, rowki, endoskopy itp.)PIRAMIDA1.Dezynfekanty- związki chemiczne, które zabijają drobnoustroje; są używane na matrych obiektach 2. Sterylizanty (sterylanty)- dezynfekanty, które mogą zabijać wszystkie żywe drobnoustroje i mogą być używane do sterylizacja martwych obiektów i powierzchni. 3. Germicydy. Termin często używany dla określenia dezynfekcyjnych związków używanych w stosunku gdy nie może być użyta sterylizacja cieplna lub radiacyjna.

Dezynfekcja termiczna - odkażanie termiczne w temperaturze 90st. C w czasie jednej minuty powoduje destrukcję postaci wegetatywnych bakterii i grzybów(wraz z zarodnikami grzybów), a w temperaturze 100st. C w czasie jednej minuty dodatkowe nieodwracalne zniszczenie większości (lecz nie wszystkich wirusów)

-Poziom odkażenia termicznego w 100st. C w czasie jednej minuty odpowiada temperaturze 93st. C w czasie 5,01minu,: ze względów bezpieczeństwa warunki te są określone na 93st i 10minut. W procesie dezynfekcji termicznej(cieplnej) wykorzystywane jest ciepło wilgotne (mokre): 1)atmosfera wilgotna przy wzrastającej temperaturze powoduje zabicie drobnoustrojów poprzez koagulację ich białe 2)przetrwalniki (spory) grzybów i bakterii mogą być również niszczone ciepłem wilgotnym 3)podniesienie w nich zawartości wody i ostatecznie hydroliza i rozpad białek

Efekt biobójczego działania ciepła wilgotnego jest zależny od temperatury i czasu działania, a także drobnoustrojów .Postaci wegetatywne większości bakterii i grzybów (z wyjątkiem termofilów) giną podczas 30minutowego działania ciepła wilgotnego w temperaturze 60st.C.

Dezynfekcja parowa/termiczna wilgotna nazywana też dezynfekcją parową i/lub dezynfekcją komorowo-termiczną 1)Aparaty Kocha: niszczenie drobnoustrojów za pomocą pary nienasyconej pod ciśnieniem atmosferycznym (100st. C- 1 atmosfera) 2)konwencjonalny parownik (waporyzator) 1]dezynfekcja płynnych pożywek do hodowli drobnoustrojów: 2]pasteryzacja

3]tyndalizacja Dezynfekcja komorowa lub maszynowa i/lub dezynfekcja termiczno-chemiczna: 1]myjnie/dezynfektory 2]płuczki/ dezynfektory Dezynfekcja fizyczna Gotowanie- temperatura 90-100st C ; czas 15-30minut Dekoktacja -temperatura 80-100stC; para wodna: 30-60 minut

Aparat Kocha: metalowy kocioł z pokrywą i wodą na dnie, która paruje podczas ogrzewania. Nad woda znajduje się podstawka do ustawiania naczyń z pożywkami, lekami lub innych materiałów i/lub drobnego sprzętu medycznego.

243. PASTERYZACJA - redukcja populacji drobnoustrojów w mleku i innych wrażliwych na ogrzewanie produktach żywnościowych. NIE JEST SYNONIMEM STERYLIZACJI. -71st C ,-15sekund dla mleka-pasteryzacja błyskawiczna -63-66st C- 30minut- pasteryzacja klasyczna Tyndalizacja -pasteryzacja przeprowadzana raz dziennie przez 3-4 kolejne dni: frakcjonowana pasteryzacja do zniszczenia przetrwalników

244. DEKONTAMINACJA Odkażanie- proces przeciwstawny do kontaminacji(skażenie), który polega na usuwaniu skażenia wyposażenia i otoczenia (środowiska). Skażenie oznacza zanieczyszczenie drobnoustrojami lub ich toksynami powierzchni przedmiotów, żywności, gleby, wody i powietrza. Usuwanie lub niszczenie drobnoustrojów i/lub ich toksyn ma na celu uczynienie przedmiotów i/lub środowiska bezpiecznym dla otoczenia. Gdy obecne są patogenne drobnoustroje w określonym środowisku proces dekontaminacji ma większe znaczenie dla ich usuwania niż używanie sterylnego materiału. Ryzyko zakażenia (infekcji) ze środowiska i/lub wyposażenia klasyfikowane jest w trzech kategoriach lub poziomach dekontaminacji: 1]Wysokie ryzyko (produkty krytyczne) 2]Średnie ryzyko (produkty półkrytyczne) 3]Niskie ryzyko Wysokie ryzyko stanowią przedmioty i narzędzia penetrujące jałowe (sterylne) tkanki, jamy ciała i układ krwionośny= produkty krytyczne

Biomateriały Cewniki naczyniowe Instrumenty i narzędzia chirurgiczne

Instrumenty ginekologiczne Inne- penetrujące barierę krwi Wymagana sterylizacja poprzedzona czyszczeniem i suszeniem lub sprzęt (produkty) sterylny lub wysoki poziom dezynfekcji. Średnie ryzyko zakażenia lub średni poziom dekontaminacji= produkty półkrytyczne Narzędzia i wyposażenie nie penetrujące skóry i jałowych miejsc ciała Mogą stanowić źródłoi/lub drogę zakażenie po kontakcie z błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą

Endoskopy żołądkowo- jelitowe Wyposażenie respiratorów Instrumenty dopochwowe Termometry i inne Wymagana jest dezynfekcja wysokiego lub średniego poziomu poprzedzona czyszczeniem. Niskie ryzyko zakażenia lub niski poziom dekontaminacji= produkty niekrytyczne przedmioty w kontakcie z nie uszkodzoną skórą nieożywione środowisko bez bezpośredniego kontaktu z pacjentem (m. in. Ściany, podłogi, kanalizacja itd.) Wymagane czyszczenie i suszenie połączone z dezynfekcją niskiego poziomu.

MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA ŚRODOWISKA SZPITALNEGO

Powinna obejmować: badanie powietrza badanie powierzchni użytkowych badanie personelu ręce błony śluzowe na nosicielstwo MRSA inne powierzchnie: maska, rękawice, odzież

245. ZAKAŻENIA KROPELKOWE

Realna możliwość zakażenia drobnoustrojami wydostającymi się z górnych dróg oddechowych lub innych miejsc będących rezerwuarem bakterii u chorych lub nosicieli, wśród pacjentów lub personelu medycznego (np. personel sal zabiegowych) Wraz z drobnymi kropelkami ropy (wydzieliny) drobnoustroje mogą łatwo przenosić się na innych pacjentów, personel oraz pośrednio poprzez otaczające przedmioty, pościel, ubrania itp.. Ze względu na długą żywotność, szczególne zagrożenie stwarzają gronkowce i paciorkowce oraz bakterie przetrwalnikujące (Bacillus, Clostridium). Wraz kropelkami wydzieliny, znanymi jako jądra skraplania, drobnoustroje dostają się do środowiska i są przenoszone drogą powietrzną Duże jądra skraplania (>5 um) przenoszone tylko na odległość 1 m. Najczęstsze bakteryjne zakażenia szerzące się drogą egzogenna zakażenia paciorkowcowe: 1]zapalenie gardła i/lub migdałków 2]pneumokokowe zapalenie płuc zakażenia gronkowcowe: 1]zakażenia ran chirurgicznych 2]słonica, krztusiec, legioneloza, meningokowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i inne

Małe jądra skraplania (<5 um) unoszone przez prądy powietrza na duże odległości uczestniczą w przenoszeniu m. in. sporów bakteryjnych i grzybiczych (aspergiloza, mukormykoza, pneumocystodoza), prątków gruźlicy oraz licznych wirusów (wirusy grypy, świnki, odry, różyczki, adenowirusy, wirusy zapalenia wątroby i inne)

246. KLASY CZYSTOŚCI POMIESZCZEŃ

Niektóre kraje europejskie: dwie klasy czystości pomieszczeń: - klasa I dopuszcza obecność bakterii tylko do 10 CFU/m³ powietrza- sale operacyjne

Normy określone wg GMP dla przemysłu farmaceutycznego: normy i podział na klasy czystości są różne w USA i w Europie (UE) - w krajach europejskich klasy czystości A, B, C i Uwzględniają dopuszczalne liczby drobnoustrojów odpowiednio <1, 10, 100 i 200 w m³ powietrza

247. KLASY CZYSTOŚCI POMIESZCZEŃ SZPITALNYCH Polskie przepisy z 1984 roku uwzględniają podział na trzy klasy czystości: KLASA I: pomieszczenia o najwyższej aseptyce, w których dopuszczalny poziom bakterii wynosi do 70 sztuk/ m³ 1]sale operacyjne (transplantacja, kardiochirurgia) 2]sale dla oparzonych 3]pracownie płynów infuzyjnych (boks napełniania) 4]boksy jałowe (szafy laminarne) KLASA II: pomieszczenia o niskim poziomie bakterii z dopuszczalną ich liczbą do 300/ m³ 1] sale operacyjne aseptyczne i septyczna 2]oddziały intensywnej opieki medycznej 3]sale pooperacyjne 4]pomieszczenia przygotowania chorego lekarzy w zespole operacyjnym 5]korytarz bloku operacyjnego 6]sterylizatornia podręczna KLASA III: pomieszczenia o normalnym poziomie bakterii z dopuszczalną liczbą do 700/ m³ 1]sale zabiegowo- operacyjne 2]gipsownie w oddziale pomocy doraźnej 3]centralne sterylizatornie (część czysta i brudna) 4]sale endoskopii, rtg

5]laboratoria, zmywalnie szkła, magazyny, sale wykładowe, inne pomieszczenia zabiegowe (np. hydroterapia)

248. CEL MIKROBIOLOGICZNEJ KONTROLI POWIETRZA: aseptyka w warunkach szpitalnych i gabinetach zabiegowych Zapobieganie występowaniu i szerzeniu się zakażeń szpitalnych (zakładowych) Mikrobiologiczna czystość powietrza i kontrola

Szczególne znaczenie w salach operacyjnych Osiadanie i kolonizacja drobnoustrojami czystych ran pooperacyjnych Szerzenie się zakażeń przez kontaminowanie (skażone) powietrze w gabinetach zabiegowych i stomatologicznych Rozprzestrzenianie się bakterii przy zmianie opatrunków ran zakaźnych Zakażenie krzyżowe drogą powietrzną (kropelkową)

Pacjenci ze stanami ropnymi (z różną kolonizacją) Wydostawanie się i wznoszące się w powietrzu w czasie wykonywania zabiegów leczniczych i diagnostycznych

249. CZYSTOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA POWIETRZA

Drogą powietrzną mogą być rozprzestrzeniane gronkowce oporne na metycylinę (MRS, MRSA, MRSE, MR CNS) Powietrze może też stanowić potencjalny rezerwuar tych bakterii w różnych pomieszczeniach szpitala oprócz innych rezerwuarów szpitalnych i ludzkich (chorzy, personel)

W salach operacyjnych powinno być niej niż10 komórek (CFU; jednostki tworzące kolonie) w 1m³ powietrza Taka liczba odpowiada klasie B (5 - wg norm europejskich) lub MCB - 2 (wg norm USA < 18) wymogów czystości powietrza dla przestrzeni pracy strefy białej (klasa A, B, C), przeznaczonych do produkcji leków jałowych, zgodnie z zaleceniami GMP (zasady prawidłowego wytwarzania leków) Czystość powietrza pozostaje też bezpośrednim związku z czystością powierzchni w danym pomieszczeniu

250. MIKROBIOLOGICZNE METODY BADANIA POWIETRZA

Cel: kontrola stopnia skażenia powietrza lub ocena skuteczności dezynfekcji powietrza Stopień mikrobiologicznej czystości (lub skażenia) powietrza można określić za pomocą różnych metod zmierzających do obliczenia liczby drobnoustrojów znajdujących się w1 dm³ powietrza.

Metody półilościowe: metoda sedymentacji, metoda elektroprecypilacji.

Metody ilościowe: metoda filtracji, metoda zderzeniowa

251. METODA SEDYMENTACJI Metoda półilościowa - tania, prosta w wykonaniu i najczęściej stosowana Zasada metody - swobodne osiadanie drobnoustrojów znajdujących się w powietrzu na określonej powierzchni podłoża stałego (agarowego) do hodowli drobnoustrojów, w określonym czasie W praktyce stosowane są różne podłoża stałe na płytkach Petriego o średnicy 9 cm, które na czas ekspozycji w różnych pomieszczeniach są odkrywane, po czym zamykane i poddawane inkubacji w temperaturze 37 ⁰ C przez 48 h, a następnie obliczana jest liczba wyrosłych kolonii (CFU) Metoda sedymentacji jest przedmiotem normy branżowej ustanowionej przez MZiOS, jako obowiązującej już od 1970 roku.

Do obliczania liczby drobnoustrojów w 1 dm³ powietrza dla tej metody ma zastosowanie wzór Omeliańskiego:

a x 100 x 100

X=------------------

Π r²t x 0,2

Gdzie: X = liczba drobnoustrojów w 1 dm³ powietrza a = liczba kolonii (CFU) Π r²t = powierzchnia koła (płytki) w cm², gdzie Π = 3,14, r = promień koła (płytki), t = czas ekspozycji w min. 0,2 (lub 1/5) = wartość stała

Pomiary drobnoustrojów w powietrzu w określonych pomieszczeniach zamkniętych dokonywane są w 5 punktach jednoczasowo (4 płytki ustawia się w rogach, a piątą na środku pomieszczenia) Wynik liczby drobnoustrojów w 1 dm³ powietrza jest średnia arytmetyczną (x) z 5 płytek Czas ekspozycji otwartych płytek wg normy polskiej powinien wynosić od 5 do 15 minut: w salach chorych sanitariatach korytarzach

Czas dłuższy od 20 do 30 minut: w salach operacyjnych, gabinetach zabiegowych, oddziałach intensywnej terapii, innych, gdzie znajdują się chorzy z wysokim ryzykiem na zakażenia szpitalne lub gdzie wykonywane są zabiegi diagnostyczne i/lub leczenie w warunkach aseptyki z użyciem sprzętu i warunków sterylnych Metoda sedymentacji ma szereg odmian technicznych: różna liczba płytek z różnymi podłożami wybiórczymi

dłuższy czas ekspozycji do 1 h lub kilku godzin przykład: podłoże Chapmana z dodatkiem oksacyliny (4mg/L), które spełnia wymogi podłoża selektywnego tylko dla gronkowców opornych na metycylinę (MRS, MRSA, MR CNS); czas ekspozycji od 1 do 3 godzin wyniki uzyskane jako liczby kolonii na płytkach (powierzchnia podłoża Π r²t = 3,14 x (4,5cm)² = 63,585 cm² mogą być przeliczane na liczby określonych bakterii opadających na 1 dm³ powierzchni w ciągu godziny wraz z powietrzem w różnych pomieszczeniach (SA to badania ilościowe) wyniki są różne dla pojedynczych lub kilku płytek ustawianych jednoczasowo.

Zastosowanie metody sedymentacji: Ocena stopnia skażenia powietrza, ocena stopnia czystości powietrza -przed i po dezynfekcji chemicznej lub/i za pomocą filtracji (filtry HEPA) lub/i za pomocą lamp bakteriobójczych -w przestrzeni pracy wytwarzania leku =płytki z podłożem stałym wystawia się otwarte w badanej przestrzeni na 60 minut, a ich czas inkubacji w temp. 3- 35⁰C wynosi 5 dni =dopuszczalna liczba bakterii na płytce odpowiada kolonii dla klasy A czystości wg GMP, która określana jest również jako =przestrzeń krytyczna o najwyższych wymogach czystości =liczba kolonii na płytce nie może przekraczać 10 dla powietrza przestrzeni czystej =w klasie A w 1 dm³ nie przewiduje się praktycznie obecności bakterii i cząstek o wielkości powyżej 5μm

252. Metoda zderzeniowa = metoda ilościowa kontroli czystości lub skażenia powietrza ma szereg odmian technicznych

nieodzowna zwłaszcza w mikrobiologicznej walidacji kontroli powietrza w przestrzeniach pracy wytwarzania leku (wymogi GMP) Zasada metody: osadzanie się na znanej powierzchni podłoża agarowego drobnoustrojów pochodzących z określonej objętości wymuszonego powietrza w wyznaczonym czasie -oznacza to użycie do tego celu specjalnych aparatów, za pomocą których może być zassane (zebrane lub przepuszczone) powietrze, będące przedmiotem ilościowego badania mikrobiologicznego

Aparaty stosowane w metodzie zderzeniowej:

Aparaty szczelinowe: zasysanie za pomocą pompy powietrza przez szczelinę do wnętrza, gdzie znajduje się płytka z podłożem Próbniki powietrza: różne typy do zbierania określonych objętości powietrza, w których może być monitorowany czas ekspozycji i objętość powietrza Wykorzystywane są znormalizowane podłoża i ich powierzchnia (25 cm²) - „Air Ideal” - bioMerieux. Badania ilościowe, może być wykonywane z wykorzystaniem następującego wzoru:

a x 100

X=-----------

V x t

Gdzie: X = liczba CFU w 1 dm³ powietrza a = liczba CFU/ płytkę V = objętość powietrz przepuszczonego przez aparat w czasie 1 minuty t = czas pobierania próbki powietrza analiza i ocena wg przyjętych norm klas czystości dla różnych przestrzeni pracy (np. w przemyśle farmaceutycznym) lub pomieszczeń szpitalnych 253. TEST ATP I INNE METODY

Luminometr do pomiaru luminescencji zachodzącej pomiędzy ATP (adenozynotrifosforan) - składnikiem obecnym w żywych komórkowych mikroorganizmach

-test bioluminescencyjny lub test ATP -test ATP nie umożliwia oceny czystości w pomieszczeniu krytycznym lub o wysokim stopniu czystości

*pomiar luminescencji jest adekwatny do wykrycia skażenia rzędu 10² - 10³ komórek - może być wykorzystywany do badania środowiska z wysokim poziomem skażenia *wyniki są uzyskiwane w czasie < 10 minut

Aparatura specjalna do pomiaru liczby i wielkości występujących w powietrzu cząstek.

254. CZYSTOŚĆ MIKROBIOLOGICZNA POWIERZCHNI

Dotyczy powierzchni znajdujących się w danym pomieszczeniu. Podłoga ściany szafka narzędzia oraz powierzchni personelu obecnego w tym środowisku rękawica, maska, ubranie. Opracowano wymagania w zależności od klasy czystości generalnie dla klasy czystości B, liczby komórek (CFU) na narzędziach (5-10), rękawicach (5), ubraniu (5-10), masce (10) są niskie i nie przekraczają liczby 10, wyjątek stanowi podłoga, na powierzchni której dopuszczalna liczba w klasie B wynosi 10-20 CFU

Metody kontroli mikrobiologicznej powierzchni: Badanie powierzchni suchych: ściany, podłogi, sprzęt, ubranie itp. Metoda kontaktowa (znana jako odciskowa) bezpośredni kontakt (odcisk) podłoża agarowego o określonej powierzchni (25 cm²), a następnie w temp. 37 ⁰C przez 5 dni w celu uzyskania hodowli (CFU) znormalizowane płytki kontaktowe/ typu RODAC lub Count - Tack z podłożem o określonym składzie zgodnym ze standardem europejskim (CFU) podłoże zawiera czynniki neutralizujące, które inaktywują pozostałości środków dezynfekcyjnych wszystkich podstawowych grup dezynfektantów 1]aldehydy 2]rodniki fenolowe, halogenowe, rtęciowe 3]chlorheksydyna

Kontrola czystości powierzchni przed i po dezynfekcji 1]Agar z meniskiem wypukłym należy przyłożyć do powierzchni na 10 sekund (nacisk500 g) a następnie płytkę przykryć 2]płytki kontaktowe mają średnicę 55 mm i nacięcia na całej powierzchni (kratka) = powierzchnia cm² 3]Aplikatory firmowe dla płytek RODAC Count - Tack

Badanie powierzchni mokrych (metody nie mają norm cen) Metoda wymazów: zwykle próbki pobiera się za pomocą tzw. wacików, które wykorzystywane są do bezpośrednich posiewów na podłoża hodowlane lub dopiero po ich wypłukaniu w określonej objętości bulionu (np. 1 lub 2 ml), który posiewa się kalibrowaną ezą lub pipetami (01 lub 0,2 ml) co umożliwia wykonanie badania ilościowego i w razie potrzeby również jakościowego (identyfikacja bakterii lub/i grzybów)

Metoda wypłukiwań lub płukania powierzchni ulowym płynem, a następnie jego filtracja i inkubacja sączków membranowych na podłożach hodowlanych: 1]do badania skażenia małych przedmiotów, powierzchni wewnętrznych naczyń, pojemników, drenów itd. 2]użycie określonej objętości płynu do płukania (wypłukania, spłukania) pozwala na wykonanie badania ilościowego 3]w razie potrzeby - środki neutralizujące, dezynfektanty lub antybiotyki

255. ZASADY BADANIA JAŁOWOŚCI LEKÓW I MATERIAŁÓW MEDYCZNYCH

Metoda jakościowa - określamy brak lub obecność drobnoustrojów PB₁ - podłoże bulionowe z tioglikolanem1]hodowla w warunkach beztlenowych przez 7 dni w temp. 30-37⁰C i 20-25⁰C (temp pokojowa) PB₂ - podłoże kazeinowo - sojowe 1]hodowla w warunkach tlenowych przez 7 dni w temp. 30-37⁰C i 20-25⁰C (temp pokojowa)

2]hodowla bakterii i grzybów

Metody ilościowe: Metoda filtracyjna: stosuje się sączki membranowe. Sączeniu poddaje się określoną objętość leku. Sączek umieszcza się na podłożu stałym. Ilość wyrosłych drobnoustrojów przelicza się na 1 gr. leku. Metoda płytkowa: przygotowuje się kolejne rozcieńczenia badanego leku. Przenosi się po 1 ml z każdego rozcieńczenia na płytkę Petriego, zalewa się płynną pożywką i po wymieszaniu pozostawia się do zastygnięcia. Po inkubacji liczy się wyrosłe kolonie.

Grupa o bezwzględnej czystości - I grupa

A) leki do oczu; B) leki stosowane na rany; C) leki stosowane w postaci iniekcji

Leki do stosowania zewnętrznego - II grupa A) nie może być więcej niż 10² bakterii w 1 ml leku, 10² grzybów w 1 ml leku do uszu do nosa do gardła; B) nie może być więcej niż 5 x 10² bakterii w 1 ml leku, 10² grzybów w 1 ml leku leki zawierające surowice naturalne; III grupa A) leki doustne i docelowe - nie może być > 10³ bakterii, 10² grzybów i 10² pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae i innych pałeczek Gram - ujemnych; B) leki stosowane na nieuszkodzone powierzchnie - nie może być > 10³ bakterii, 10³ grzybów i 10³ pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae; C) leki doustne - nie może być > 10⁴ bakterii, 10² grzybów i 10² pałeczek Gram - ujemnych; D) leki poddawana działaniu goręcej wody - nie może być > 10⁷ bakterii, 10⁵ grzybów i 10² pałeczek z rodziny

257. STERYLIZACJA ( wyjaławianie) jest to niszczenie wszystkich drobnoustrojów oraz ich wirusów i form przetrwalnikujących przez zastosowanie czynników fizycznych lub chemicznych. Proces zmierzający do całkowitego zabicia wszystkich drobnoustrojów komórkowych i bezkomórkowych (wirusy, priony), w tym również ich bardziej opornych postaci, takich jak: przetrwalniki (spory) bakteryjne i grzybicze oraz cysty pierwotniaków, prątki gruźlicy (M.tuberculosis), bezosłonkowe (nielipidowe) wirusy, a także priony.

1)Zakaźność prionów nie ulega zniszczeniu pod wpływem krótkofalowego promieniowania UV oraz promieniowania jonizującego. Promieniowanie inaktywuje organizmy zakaźne (drobnoustroje) na skutek niszczenia ich genomu; 2) Istnieje odwrotna zależność pomiędzy wielkością cząsteczki kwasu nukleinowego i wielkością dawki promieniowania potrzebną do inaktywacji czynnika zakaźnego; 3)Duże cząsteczki są wrażliwe na mniejsze dawki promieniowania; 4) Priony są oporne na działanie DNAzy, RNAzy i innych czynników inaktywujących kwasy nukleinowe; 5) Jałowość (sterylność) produktów i środowiska można osiągnąć przez zastosowanie różnych czynników sterylizujących, działających w różnych warunkach i w różnym czasie; 6) Czynnikami (lub metodami) wykorzystywanymi do procesu sterylizacji, mogą być czynniki fizyczne lub chemiczne; 7) Jest to proces nieodwracalny, kończący się całkowitą destrukcją komórkowych lub bez komórkowych drobnoustrojów; 8)Uzyskany produkt (artykuł, sprzęt, urządzenia) jest sterylny, inaczej jałowy, tj. wolny od jakichkolwiek mikroorganizmów i nie podlega stopniowaniu jak w przypadku dezynfekcji. 9)Podczas procesu sterylizacji prawdopodobieństwo wykazania, że produkt nie jest sterylny szacowane jest jak 1/10⁶ ; 10)Sterylizacja termiczna ( cieplna lub wysokotemperaturowa), Metody lub czynniki fizyczne sterylizujące takie jak ciepło suche i wilgotne (mokre), Sterylizacja niskotemperaturowa („zimna”) Metody lub czynniki fizyczne i/lub chemiczne sterylizujące takie jak: Sterylizacja gazowa lub parowo - gazowa Formaldehyd Tlenek etylenu lub inne gazy; 11) Metody sterylizacji termicznej i sterylizacji gazowej oraz metody fizyczne, wykorzystują różne urządzenia, nazywane sterylizatorami, które na przestrzeni lat były doskonalone, aż do uzyskania w ostatnich latach w pełni zautomatyzowanych urządzeń (aparatów) dla przeprowadzania niektórych procesów sterylizacji z możliwością mikroprocesowania procesów i ich kontroli; 12)Wszystkie urządzenia przez naczone do sterylizacji powinny spełniać wymogi międzynarodowa takie jak: ISO (Międzynarodowa organizacja Normalizacyjna) CEN (Europejski Komitet Normalizacyjny) i/lub WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) oraz normy krajowe (KPN = Polski Komitet Normalizacyjny).

Metody Sterylizacji

1) Sterylizacja cieplna 1. ciepło suche - działanie utleniające suchego, gorącego powietrze 2. ciepło wilgotne- para nasycona (autoklaw) - denaturacja; 3) Sterylizacja zimna 1. tlenek etylenu 2. pary formaldehydu 3. plazma gazu: oksydacja plazmą generowaną z H₂O₂ (ewentualnie w połączeniu z kwasem nadoctowym);

4) Sterylizacja radiacyjna; 5) Sterylizacja filtracyjna; 6) Sterylizacja chemiczna 1. nadtlenek wodoru (para) 2. ozon 3. aldehyd glutarowy, kwas nadoctowy (metoda zanurzeniowa).

Odrębne normy międzynarodowe i/lub krajowe dotyczą przyjętej procedury dla określonej sterylizacji fizycznej.

Procedury są jednocześnie instrukcjami postępowania i kontroli, dostarczonymi wraz z urządzeniem przez producentów sprzętu.

Użytkownicy poza właściwie przeprowadzonym procesem sterylizacji (walidacja), jego kontrolą, powinni zachować też właściwy tok postępowania przed jak i po procesie sterylizacji. - segregacja sprzętu, narzędzi i materiałów pod względem stopnia ryzyka infekcji i możliwości użycia wobec nich odpowiedniego sterylanta - umyty i wysuszony oraz odpowiednio opakowany (jeśli metoda nie dopuszcza sterylizacji narzędzi niepakownych) sprzęt i/lub narzędzia - sterylny sprzęt, narzędzia lub materiały dostarczone do użytkowników i/lub przechowywane w warunkach aseptycznych, uniemożliwiających wtórne skażenie (kontaminację)

258. STERYLIZACJA CIEPLNA -Letalny efekt w temperaturze wyższej od temperatury maksymalnej wzrostu mikroorganizmów - procesy denaturacji wszystkich makromolekuł i zahamowanie funkcji życiowych: A) Ciepło wilgotne 1) para wodna w nadciśnienie (autoklawy), 2) wysoka temperatura 121⁰C - czas 10-15 minut całkowite zniszczenie wszystkich form drobnoustrojów, w tym przetrwalników i HBV, 3)Temp. 134⁰C czas 5-7 minut; B) Sterylizacja cieplna mokra (parowa); C) Ciepło suche 1) Gorące suche powietrze (komory, sterylizatory - suszarki), 2) Temp. 160⁰C - 2h lub 180⁰C - 1h, 3) Spalanie (np. opalanie ezy, spalarnie)

259. WSKAŹNIKI (TESTY) CHEMICZNE DO KONTROLI PROCESÓW STERYLIZACJI

Sterylizacja cieplna (termiczna) Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem / autoklawy / ;Taśmy wskaźnikowe TAS 12, TAS 19; Taśmy wskaźnikowe samoprzylepne; STRATE LINE AUTOCLAWE TAPE; Pakiety testowe: arkusze testy kontrolne typu Bowie-Dick; Browne: BD-TP, Sensor

Testy paskowe: OK. - STRIP, AchS, MVI-S,; Testy paskowe zintegrowane: TST, Vapor - Line,; Testy emulacyjne TST ;Sterylizacja suchym gorącym powietrzem; Taśmy wskaźnikowe: TGP; Rurka Browe`a typu 5 (RB 5) lub DCT

260. WSKAŹNIKI (TESTY) BIOLOGICZNE DO KONTROLI PROCESÓW STERYLIZACJI Sterylizacja cieplna (termiczna)

Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem / autoklawy / 1]Sporal A, SSI Steam i SSI FORM, Atest 1262, BioMonitors ( BioBrowne ): BS ,Duo - Spor, SSI FORM, ghe - Steri - Rekord* - Bio - Indicators - DK - K* Wszystkie biotesty wykorzystują spory Bacillus subtilis Bacillus stearothermophilus obecnie Geobacillus stearothermophilus

Sterylizacja suchym gorącym powietrzem: Sporal S, SSI Dry Heat (SSI - D), Duo - Spor, Sporal A

1] Jest to biologiczny wskaźnik kontroli procesu sterylizacji w autoklawach (parą wodną w nadciśnieniu)2] Ma postać paska bibuły nasyconego zawiesiną spor szczepu Geobacillus stearothermophilus ( dawniej Bacillus stearothermophilus) ATCC 7953 w opakowaniu papierowo-foliowym zabezpieczającym przed kontaminacją 1]Na brzegu torebki umieszczony jest niebieski pasek będący wskaźnikiem zmieniającym barwę (na brązową) po przebyciu sterylizacji 2]Każdy wskaźnik zawiera nie mniej niż 1 x 10⁵ jednostek zdolnych do przejścia w formy wegetatywne 3]Spory zawarte we wskaźnikach poddanych działaniu nasyconej pary wodnej pod ciśnieniem w temp. 121⁰C [1 atm.] w czasie 5 minut przeżywają w 100% 4]Spory poddane działaniu tych samych warunków w czasie 15 min. Ulegają całkowitej inaktywacji {0% wzrostu} Hodowla 1]zachowując warunki aseptyczne wyjąć paski bibuły z torebki i umieścić każdy w osobnej probówce bakteriologicznej z podłożem TSB (Tryptic Soy Broth - bulion kazeinowo-sojowy) 2] pasek bibuły musi być całkowicie zanurzony w bulionie 3]Inkubować 7 dni w temp. 56⁰C 4] w probówkach zawierających paski bibuły ze wskaźników poddanych sterylizacji wzrost nie powinien wystąpić. Pojawienie się wzrostu świadczy o nieprawidłowym przebiegu procesu sterylizacji. Sporal S Wskaźnik ma postać krążka bibuły nasyconego zawiesiną niepatogennych, standardowych, wysokoodpornych przetrwalników szczepu Bacillus subtilis umieszczonego w papierowej kopercie. Ilość jednostek zdolnych do przejścia w formy wegetatywne {CFU} na wskaźnik wynosi od 10⁸ do 10⁹. Spory zawarte we wskaźnikach poddanych działaniu suchego gorącego powietrza w temp. 160⁰C w czasie 20 min. Przeżywają co najmniej 2 20% przypadków. W tych samych warunkach w czasie 60 minut ulegają całkowitej inaktywacji [0% wzrostu].

Hodowla: 1] zachowując warunki aseptyczne wyjąć krążki z papierowych kopert i przenieść do probówek z bulionem, każdy do osobnej probówki

2]inkubować w 7 dni w temp. 37⁰C w probówkach zawierających krążki poddane procesowi sterylizacji, wzrost nie powinien wystąpić. Pojawienie się wzrostu świadczy o nieprawidłowym przebiegu procesu sterylizacji. (szczep Bacillus subtilis rośnie w postaci wyraźnie widocznego grubego kożucha unoszącego istna powierzchni bulionu).

Wyjaławianie materiałów wrażliwych na ciepło Termometry, gumowe instrumenty, polietylenowe materiały, respiratory, endoskopy itd.

Sterylanty: związki chemiczne Tlenek etylenu Formaldehyd Kwas nadoctowy Nadtlenek wodoru Metody (czynniki) chemiczne Sterylizacja gazowa parami gazów) Tlenek etylenu (EO; TE) 450 - 1200 mg/l w temp. 30 - 65⁰C przez 2-5h Pary aldehydu mrówkowego: 2-5% w temp. 60-80⁰C Pary nadtlenku wodoru: w temp. 55-60⁰C Ozon Sterylizacja chemiczna (sterylanty chemiczne; technika zanurzeniowa) Aldehyd glutarowy: 2% roztwór Kwas nadoctowy: różne stężenia lub 0,2% w temp. 55-60⁰C

262. STERYLIZACJA PLAZMOWA Nowa metoda sterylizacji wprowadzona w 1995 roku do powszechnego zastosowania w medycynie Niskotemperaturowa sterylizacja plazmą gazu Plazma gazu (plazma gazowa, gaz plazmowy) jest określeniem przyjętym dla czwartego stanu materii. Jest to chmura jonów, elektronów i obojętnych jąder atomowych, którą można uzyskać poprzez działanie pola elektrycznego i/lub magnetycznego. Zorza polarna może być przykładem tego stanu ( zjawiska) Temperatura procesu sterylizacji plazmowej nie przekracza 50⁰C, a cały cykl procesu przeprowadzany jest w czasie 75 minut.

Kontrola procesu przeprowadzana jest za pomocą specjalnych (tylko do tego typu sterylizacji) wskaźników chemicznych i testów biologicznych.

263. WSKAŹNIKI (TESTY) CHEMICZNE DO KONTROLI PROCESÓW STERYLIZACJI

Sterylizacja zimna (chemiczna) :Sterylizacja tlenkiem etylenu (EO); Taśmy wskaźnikowe samoprzylepne: TEO; Gas - Chex; Tape - EO; Groszki lub kropki samoprzylepne: Steri - Dot Indicators EO; Testy paskowe EO: Gas - Chex Strip EO, MVI - EO; Testy paskowe zintegrowane EO:EOp

Sterylizacja formaldehydem (FOR); Groszki samoprzylepne FOR

Test paskowy FOR; Inne Taśma neutralna TM 19 WSKAŹNIKI (testy) biologiczne do kontroli procesów sterylizacji Sterylizacja zimna (chemiczna)

Sterylizacja tlenkiem etylenu SSI Etylen Oxide (SSI-EO) Atest 1264; Bio Monitors (BioBrowne): BB EO Duo - Spor SSI FORM Sterylizacja formaldehydem (FOR) SIM-FOR SSI Formaldehyde (SSI FORM) ghe - Steri - Rekord* - Bio - Indicators - DK - K * Wszystkie biotesty wykorzystują spory Bacillus subtilis lub Bacillus stearothermophilus obecie Bacillus stearothermophilus

264. STERYLIZACJA RADIACYJNA Radiosterylizacja (wyjaławianie radiacyjne) wykorzystuje w swym założeniu destrukcyjny wpływ na drobnoustroje promieniowanie jonizującego jako czynnika sterylizującego. Promieniowanie jonizujące dotyczy różnych rodzajów promieniowania, takich jak: Gamma X (rentgenowskie) Beta Neutrony Protony Alfa Fragmenty jąder, które mają zdolność jonizacji atomów lub cząstek ośrodka oraz charakteryzują się bardzo wysoką energią promieniowania

Zastosowanie promieniowania Gamma Sterylizacja sprzętu jednorazowego użytku Dla celów medycyny (strzykawki, igły, zestawy chirurgiczne i opatrunkowe, biomateriały) Dla celów laboratoriów mikrobiologicznych (pipety, końcówki do pipet, płytki z lub bez podłoży hodowlanych) Sterylny sprzęt do laboratoriów biologii molekularnej i innych Sterylizacja materiałów plastycznych, gum (z wyjątkiem gumy butylowej), papierów, kartonów, folii metalowych, olejów, tłuszczów.

Jedynie naczynia szklane mogą się zabarwić na kolor brunatny

Jeden kiur (Ci) jest działaniem substancji promieniotwórczej porównywalnej do działania 1 grama radu. Praktyczna sterylizacja radiacyjna Promieniowanie gamma: czynnik sterylizujący na skalę przemysłową Dwa źródła promieniowania: kobalt 60 (⁶⁰Co) i cez 137 (¹³⁷Cs) Oba te pierwiastki promieniotwórcze (izotopy) są produktami reakcji atomowych, które są uczynniane promieniotwórczo w reaktorze atomowym. Promieniowanie gamma jest elektromagnetycznym promieniowaniem jonizującym, krótkofalowym, które nie wzbudza radioaktywności wtórnej. Wszystkie więc przedmioty, sprzęt materiały itp. Nadają się do użytku natychmiast po zakończeniu sterylizacji. 265. Lampy bakteriobójcze (LAMPY UV-C)

Nazywane też lampami germicydowymi lub świetlówkami Niskoprężne promienniki nadfioletu emitujące promieniowanie UV-C o długości promieni = 253,7 (254) (niskoprężne lampy rtęciowe). Do dezynfekcji lub sterylizacji najczęściej stosowane są promienniki UV-C (LRUV firmy Philips) o mocy 15W LUB 30W (waty) Dostępne na rynku są świetlówki bakteryjne typu TUV emitujące promieniowanie UV-C o natężeniu 0,9 do 38,8W (wyjątek TUV 115W) z napięciem lampy od 29 do 108 V, prądem lampy od 0,17 do 1,50A, o wadze od 16 d0 293g i trwałością użytkową do 8000 godzin (rzadko 5000 godzin) Nowoczesne promienniki UV-C rejestrują czas pracy (h) lub zawierają licznik z sumatorem na wyświetlaczu. Popularny środek dezynfekujący stosowany w medycynie weterynarii, rolnictwie, przemyśle farmaceutycznym, chemicznym i spożywczym i In. Oraz w laboratoriach, w tym mikrobiologicznych, głównie do odkażania powierzchni użytkowych (roboczych) i powietrza. Dekontaminacja: sanityzacja + dezynfekcja radiacją UV (lampy UV) zapenia wysoki poziom czystości przestrzeni (środowiska) w różnych pomieszczeniach szpitalnych, wytwarzania płynów iniekcyjnych i innych farmaceutyków, produktów spożywczych itd.

Nadfiolet ma również zastosowanie dla procesów sterylizacji cieczy przezroczystych (niektóre chamikalnia, leki, surowica do hodowli komórek itd.) oraz w procesie dezynfekcji wody. Wyróżnia się następujące typy lamp bakteriobójczych: Sufitowe Przyścienne Przejezdne Przepływowe

W tych lampach wykorzystywane są promienniki o mocy 15W (rzadziej) lub TUV 30W (częściej) jako pojedyncze lub po dwa, które dają natężenie promieniowania z odległości jednego metra od 130uW/cm2 (przejezdne, przyścienne), od 300uW/cm² (przejezdne, sufitowe) przy pojedynczym promienniku aż do 450uW/cm², gdy sądwa promienniki TUV 3O (lampy przyścienne, przejezdne) Lampy bakteriobójcze przepływowe coraz powszechniej wykorzystywane są do dezynfekcji powietrza. Jedna lampa zalecana jest do dezynfekcji pomieszczenia o powierzchni 30m² (ok. 90m³)

Przepływ powietrza (130-150m³/h) do komory odbywa się zazwyczaj przez filtr, który zatrzymuje kurz i inne pyły (redukcja alergenów)

Wydostające się na zewnątrz powietrze praktycznie jest czyste pod względem mikrobiologicznym *duże natężenie promieniowania UV-C; zazwyczaj dwa promienniki TUV 30). Lampy przepływowe mogą być stosowane w pomieszczeniach gdzie przebywają ludzie, zwierzęta oraz rośliny

266. SKUTECZNOŚĆ DEZYNFEKCJI ZA POMOCĄ PROMIENIOWANIA UV Zależy od wielu czynników takich jak: Natężenie, długość fali i czas napromieniowania (naświetlania) Odległość powierzchni użytkowych od palnika (promiennika) Objętość naświetlanego pomieszczenia lub cieczy

Intensywność ruchu powietrza lub cząsteczek (organizmów) wody

Temperatura i wilgotność powietrza Typ i sposób rozmieszczenia lamp UV Gęstość (inokulum) i wrażliwość drobnoustrojów Drobnoustroje charakteryzują sięróżnym stopniem wrażliwości (fotowrażliwości) na działanie promieniowania UV, co określane jest dawką promieniowania UV (dawka promieniowania; D) Wyrażoną wzorem:D = E ^. T Gdzie: E = natężenie promieniowania (W/m²) T = czas naświetlania

267. FOTOWRAŻLIWOŚĆ DROBNOUSTROJÓW Dawki UV-C wymagane do uzyskania 90% zniszczenia różnych bakterii mogą wynosić od 10 do 200 J/m² Bardziej wrażliwymi na UV-C są gronkowce i paciorkowce (18-26 J/m²), niż inne ziarniaki Gram - dodatnie Dawka 17-90 J/m² inaktywuje 90% niektórych pałeczek Gram - ujemnych (Pseudomonas, Vibrio), ale dla prątków (Mycobacterium) wynosi już 60-100 J/m², a dla przetrwalników Bacillus subtilis 120 J/m². Wrażliwymi na UV-C są drożdżaki (Candida, Saccharomyces) (20-60 J/m²), w odróżnieniu od grzybów pleśniowych - mniej wrażliwych (130 - > 1300 J/m²) ( np. D 90% UV-C dla Aspergillus flavus wynosi 600, a dla A.niger aż 1320 J/m²) Oprócz dawni napromieniowania (natężenia) UV-C dla jego skuteczności niezbędny jest odpowiedni czas ekspozycji ( t ws).

268. PRAKTYCZNA STERYLIZACJA RADIACYJNA

Promieniowanie elektronowe (wysokoenergetyczne) określa romieniowania korpuskularne Promienie katodowe o wysokiej energii elektronów wytwarzane w akceleratorach ( tzw. Przyspieszaczach), innych generatorach lub urządzeniach o wysokim potencjale. Dostępne urządzenia sterylizacyjne takie jak sterylizator BEAM 600 lub LINAC Sterylizatory laserowe: sterylizacja za pomocą laserów dużej mocy. Laser = promieniowanie laserowe jest światłem widzialnym, ze źródłem światła o specjalnych właściwościach (wymuszona emisja promieniowania)

Mikrofale (promieniowanie mikrofalowe), należące do promieniowania elektromagnetycznego (MVS; microwave sterylisation)

Za pomocą filtracji ( sączenia, przesączania ), nazywanej też mikrofiltracją, możliwe jest oddzielenie drobnoustrojów i cząsteczek mikroskopowych od pozostałych składników płynów (roztworów), powietrza i innych gazów.

Przesączone (filtrowane) płyny, gazy, powinny być sterylne (jałowe), a występujące ewentualnie w nich przed sączeniem drobnoustroje zebrane na filtrach (sączkach) o odpowiedniej skali porowatości. Przesączanie płynów przez filtry odbywa się zazwyczaj w podciśnieniu (ciśnienie ujemne powietrza) uzyskiwanym za pomocą różnego typu pomp wodnych lub elektrycznych pomp próżniowych, rzadziej w nadciśnieniu (ciśneinie dodatnie) sprężonego powietrza. Techniki filtracji są zróżnicowane w zależności od rodzajów sączków (filtrów) w nich używanych. Filtracja określana jako metoda sterylizacji ma w większości znaczenie jako metoda do zatrzymania na filtrach bakterii i/lub grzybów, stąd sączki nazywane są sączkami bakteryjnymi.Odkażanie powietrza za pomocą filtracji spełnia również kryteria dla poziomu dezynfekcji, a nie sterylizacji według przyjętych definicji dla tych procesów. Zastosowanie filtracji W laboratoriach mikrobiologicznych oraz w przemyśle farmaceutycznym

Wyjaławianie termolabilnych płynów (roztworów) Surowica Roztwory cukrów Antybiotyki Wyciągi tkankowe i inne składniki

Ważne przy sporządzaniu podłoży hodowlanych i/lub wybiórczo - różnicujących, specjalnych i innych. Kontrola kontaminacji (skażenia) wody pitnej i innych płynów Uzyskiwanie przesączu toksyn, innych metabolitów drobnoustrojowych oraz bakteriofagów wolnych od bakterii Produkcja wody jałowej oraz innych płynów i leków Kontrola jałowości płynów o niskim stopniu skażenia, które zazwyczaj nie są wykrywane w ezpośrednich technikach bakteriologicznych Filtracje jest metodą z wyboru dla kontroli leków o działaniu przeciw drobnoustrojowych

Filtry świecowe (świece); kształt cylindryczny z wydrążeniem w środku otwartym na jednym końcu Niemieckie filtry Berkfelda (okrzemkowe)

Francuskie filtry Chamberlanda ( porcelanowe ) Filtry ze spiekanego szkła ( znane jako filtry Scotta ) Krążki zazwyczaj złączone ze szlifem dopasowanym do cylindrów z bocznym ramieniem Filtry membranowe ( błonowe ) Błony z polimerów organicznych: celulozowe, żelatynowe Wielkość porów od 10 um do 5 nm 0,22 - 0,45 um ( filtry bakteryjne ) Zestawy filtracyjne do pracy w próżni Filtry azbestowe krążkowe, znane jako filtry Seitza, sporządzone z azbestu włóknistego, a głównym składnikiem jest krzemian magnezu. Filtry te montowane są w oprawę metalową (filtr Seitza lub aparat Seitza), na metalowej kratce podtrzymującej krążek, szorstką stroną do góry. Aparat (filtr) Seitza umieszcza się w kolbie szklanej próżniowej z bocznym tubusem, połączonej z pompą próżniową. Filtry Seitza oznaczone HP / EKS2 wykorzystywane są do usuwanie drobnoustrojów z płynów o dużym skażeniu, a HP / EKS do kontroli jałowości.

271. FILTRY HEPA Filtry HEPA ( ang. High efficiency particulate air ) O wielkości porów zatrzymujących drobnoustroje wykorzystywane są w urządzeniach ( boksach ) z laminarnym przepływem powietrza, w izolatorach (przestrzenie czyste, aseptyczne) stosowanych w przemyśle farmaceutycznym do wykonywania pracy w warunkach aseptycznych (kasa A,B) lub w izolatorach (salach) w medycynie dla chorych, po transplantacji i innych oraz na blokach operacyjnych i w innych różnych pomieszczeniach w produkcji różnych środków, gdzie wymagana jest najwyższa klasa czystości powietrza.

Filtry HEPA w systemach laminarnych (boksy z laminarnym przepływem powietrza), do których powietrze nawiewane jest z określoną szybkością w układzie liniowym Boksy laminarne zamknięte, półotwarte i otwarte są powszechnie stosowane w medycynie, weterynarii, przemyśle, itp.

Mogą być montowane w ścianach lub sufitach pomieszczeń, co powoduje stały nawiew sterylnego (jałowego) powietrza do sal operacyjnych, sal chorych i innych lub do pomieszczeń produkcyjnych ( np. przemysł spożywczy ), a także do pomieszczeń laboratoryjnych, gdzie wymagana jest czystość (higienia) najwyższego poziomu pod względem bezpieczeństwa (klasa 3 i 4 laboratoriów mikrobiologicznych ) Skuteczność działania filtrów HEPA jest zależna od systemu i szybkości przepływu powietrza oraz jego wymiany.

Wynosi 0,3 m/s zazwyczaj dla nawiewu pionowego (system wertykalny) i 0,45 m/s dla nawiewu poziomego (system horyzontalny )Liczba wymian powietrza na godzinę jest zróżnicowana w zależności od pomieszczeń lub klasy czystości przestrzeni pracy Dla przykładu w pomieszczeniach klasy C w których dopuszczalna liczba komórek w 1m³ nie powinna przekraczać 100 (norma w Europie ) lub <88 (USA), liczna wymian powietrza na godzinę nie powinna być większa niż 20.

Sączenie molekularne jest procesem przesiewania (sączenia) cząsteczek wielkocząsteczkowych związków białek, peptydów i kwasów nukleinowych przez błony celulozowe półprzepuszczalne lub przez kolumny wypełnione ziarnami żelów filtracyjnych Żelami filtracyjnymi mogą być dekstrany, agarowa lub poliakrylamid Żele dekstranowe (sephadex, sepharosa, bio - gel ) = filtracja żelowa Minikolumny ze specjalnym złoże krzemionkowym stosowane są powszechnie do izolacji DNA dla metod biologii molekularnej

Gotowe firmowe zestawy do izolacji genomowego DNA z bakterii, hodowli komórkowych, tkanek stałych itp. i jego oczyszczania na minikolumnach poprzez wirowanie lub worteksowanie.