WYKŁAD 1.

PEDAGOGIKA JAKO NAUKA I JEJ SUBDYSCYPLINY.

PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE.

Zespół dyscyplin zajmujących się człowiekiem i jego, życiem społecznym (zjawiskami i procesami społecznymi) wyodrębniono jako nauki społeczne Pedagogika jest nauka praktyczną, formułującą podstawy do planowej działalności wychowawczej, czyli do realizacji określonych zamierzeń wychowawczych.

Bogdan Suchodolski

Dla pedagoga człowiek nie jest takim, jakim jest, lecz jest zawsze takim, jakim się staje pod wpływem wychowania, a nawet nie jest tym kim jest, lecz tym kim mógłby być, gdyby zostały dopełnione warunki jego wzrostu i przemian

Pedagogika jest nauka o wychowaniu człowieka gr. paidagogos ( pais – chłopiec, ago –

prowadzę) W starożytnej Grecji niewolnika odprowadzającego dziecko swego pana do szkoły nazywano właśnie paidagogos. Jej aparat pojęciowy i zasób naukowej analizy zagadnień wychowania ukształtował się pod koniec XIX wieku.

ZADANIE PEDAGOGIKI

Pedagogika jako nauka ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i rozumieć formy praktyki edukacyjnej

TERMINOLOGIA

Krzysztof Rubacha, Bogusław Śliwerski:

Edukacja – ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) życiowych zdolności człowieka (wszystkie obszary funkcjonowania człowieka: intelektualne, emocjonalne, interpersonalne, motywacyjne, fizyczne).

Ogół oddziaływań – systematyczne i niesystematyczne, świadome i nieświadome, celowe i przypadkowe, instytucjonalne i indywidualne

Tadeusz Wujek:

Wychowanie – całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie – dokonywane świadomie i celowo. Inne wpływy oddziaływania to socjalizacja.

Wincenty Okoń:

Wychowanie to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka

Tadeusz Wujek:

Kształcenie – ogół czynności i procesów umożliwiających orientację w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej, zdobywanie określonego zasobu wiedzy, umiejętności i sprawności, a także w konsekwencji nawyków.

Wincenty Okoń:

System działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznawanie świata, przygotowanie do zmieniającego się świata i ukształtowanie własnej osobowości Wincenty Okoń:

Nauczanie – rodzaj działalności społecznej, wykonywanej przez nauczycieli w stosunku do uczniów, której celem jest dokonanie zmiany.

Uczenie się: proces nabywania względnie stałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia)

Stanisław Kawula

DZIEDZINY PEDAGOGIKI JAKO NAUKI, ZATEM PODZIAŁ NA SUBDYSCYPLINY: Ujęte w postaci kryteriów

1. Kryterium celów działalności edukacyjnej

– czyli formowanie się zdolności życiowych człowieka (nauczanie- uczenie się, umiejętności instrumentalne) - DYDAKTYKA

- kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji moralnych – formowanie postawy wobec świata (działalność wychowawcza)- TEORIA WYCHOWANIA 2. Kryterium metodologiczne

- obszar analiz odnoszący się do pedagogiki jako samej nauki oraz uwarunkowań procesów i czynności edukacyjnych tu znajduje się PEDAGOGIKA OGÓLNA wraz z METODOLOGIĄ PEDAGOGIKI i HISTORIA WYCHOWANIA. Pedagogika ogólna nie tylko opisuje praktykę edukacji, ale stanowi formę autorefleksji samej pedagogiki

- obszar analiz akcentujących czynniki społeczne procesów i czynności edukacyjnych, a więc oddziaływanie różnych środowisk wychowawczych i socjalizacyjnych –

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

3. Kryterium rozwojowe

Szeregujące subdyscypliny pedagogiczne według etapów życia człowieka poddanego oddziaływaniom edukacyjnym PEDAGOGIKA WIEKU PRZEDSZKOLNEGO, WCZESNOSZKOLNEGO, DZIECI I MŁODZIEŻ, ANDRAGOKIKA (dorosłych), GERONTOLOGIA (wiek poprodukcyjny).

Subdyscypliny te zajmują się badaniem warunków, które najbardziej sprzyjają rozwojowi podmiotów z różnych poziomów praktyki edukacyjnej (np.

eksperymentalne badanie skuteczności metod).

4. Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych człowieka Tu wyróżniona PEDAGOGIKA SPECJALNA z podziałem na oligofrenopedagogikę, surdopedagogikę, tyflopedagoikę, pedagogikę rewalidacyjna, pedagogikę resocjalizacyjną, bada możliwości wsparcia rozwoju.

5. Kryterium instytucjonalne

Konkretna działalność praktyczna przebiegająca w instytucjach: PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA, PEDAGOGIKA SZKOLNA, PEDAGOGIKA SZKOŁY

WYŻSZEJ. Zajmuje się badaniem organizacji szkolnictwa

6. Kryterium problemowe

Typ problematyki, jaka się zajmujemy – np. systemy edukacyjne na świecie –

PEDAGOGIKA PORÓWNAWCZA

Zawód nauczyciela – PEDEUTOLOGIA

7. Kryterium dziedzin działalności ludzkiej Analiza rodzajów działalności człowieka, które objęte są zainteresowaniem pedagogiki

PEDAGOGIKA PRACY SOCJALNEJ, PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA,

PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA, PEDAGOGIKA CZASU WOLNEGO

System pojęć pedagogicznych

EDUKACJA

WYCHOWANIE

KSZTAŁCENIE

Nauczanie

Uczenie się

SYSTEM OŚWIATOWO-WYCHOWAWCZY

Środowisko wychowawcze,

Cele nauczania,

Czynności ucznia,

proces wychowania,

treści nauczania,

zasady uczenia się.

sytuacja wychowawcza,

zasady nauczania,

Rodzaje uczenia

akt wychowawczy,

metody nauczania,

się, wiedza

interakcja wychowawcza,

formy organizacyjne

szkolna,

cele, treści formy

nauczania,

zainteresowania

wychowania

środki nauczania,

ucznia,

ogniwa procesu

przedmiot uczenia

nauczania,

się, niepowodzenia

programy nauczania,

szkolne, trudności

jednostki

dydaktyczne

metodyczne