ESP system podatkowy w polsce final

SYSTEM PODATKOWY W POLSCE
Ekonomia Sektora Publicznego
Prof. dr hab. Ewelina Nojszewska
Szkoła Główna Handlowa
Semestr zimowy 2013/2014
Autorzy:
Piotr Popławski 49493, Jarek Kiryluk 50566, Joanna Czernow 50363, Przemysław Prejs
61668, Jakub Rózio 61731, Gabriela Kołcz 50579, Agnieszka Czerkas 50360, Krzysztof
Banicki 50251, Maciej Olejniczak 46249, Aukasz Juśkiewicz 52163
SPIS TREŚCI
1. Podatek i system podatkowy ....................................................................................................................4
1.1. Pojęcie podatku......................................................................................................................................4
1.2. Pojęcie systemu podatkowego.........................................................................................................4
1.3. Polityka podatkowa..............................................................................................................................5
1.4. Zasady podatkowe ................................................................................................................................5
1.5. Techniki podatkowe i konstrukcja podatku...............................................................................6
1.6. Typologia podatków i ich charakterystyka ................................................................................8
2. Podatek od towarów i usług......................................................................................................................9
2.1. Zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług........................................................9
2.1.1. Podstawa opodatkowania ...................................................................................................... 10
2.2 Podatnicy podatku od towarów i usług ..................................................................................... 11
2.3. Obowiązek podatkowy w zakresie podatku od towarów i usług................................... 12
2.4. Wysokość opodatkowania podatkiem od towarów i usług i zasady jego ustalania12
2.5. Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów.............................................................................. 13
2.6. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów ............................................................................ 13
3. Podatek akcyzowy ...................................................................................................................................... 14
3.1. Podstawowe informacje .................................................................................................................. 14
3.2. Normy prawne..................................................................................................................................... 14
3.3. Zakres przedmiotowy opodatkowania ..................................................................................... 15
3.3.1. Zasada jednofazowości akcyzy............................................................................................. 15
3.3.2. Energia elektryczna opodatkowanie akcyzą............................................................... 15
3.3.3. Wyroby węglowe opodatkowanie akcyzą.................................................................... 16
3.3.4. Susz tytoniowy opodatkowanie akcyzą ........................................................................ 16
3.3.5. Samochody osobowe opodatkowanie akcyzą ............................................................ 16
3.4. Podatnicy podatku akcyzowego................................................................................................... 17
3.5. Organy podatkowe............................................................................................................................. 17
3.6. Powstawanie obowiązku podatkowego ................................................................................... 18
3.7. Stawki...................................................................................................................................................... 18
3.8. Zwolnienia............................................................................................................................................. 19
4. Podatki dochodowe ................................................................................................................................... 19
4.1. Podatek dochodowy od osób fizycznych .................................................................................. 20
4.2. Szczególne formy opodatkowania osób fizycznych ............................................................. 21
4.2.1. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych................................................................ 21
4.2.2. Karta podatkowa........................................................................................................................ 21
4.3. Podatek dochodowy od osób prawnych ................................................................................... 22
5. Podatek od nieruchomości ..................................................................................................................... 23
5.1. Przedmiot opodatkowania ............................................................................................................. 23
5.1.1. Wyłączenia z opodatkowania ............................................................................................... 23
5.2. Podstawa opodatkowania .............................................................................................................. 23
5.3. Stawki podatku.................................................................................................................................... 24
5.4. Obowiązek podatkowy..................................................................................................................... 24
5.4.1. Podatnicy podatku od nieruchomości............................................................................... 25
5.4.2. Zwolnienia podatkowe ............................................................................................................ 25
6. Podatek od czynności cywilnoprawnych .......................................................................................... 27
6.1. Przedmiot opodatkowania ............................................................................................................. 27
6.1.1. Wyłączenia i zwolnienia przedmiotowe .......................................................................... 27
6.1.2. Zwolnienia podmiotowe ......................................................................................................... 29
6.2. Obowiązek podatkowy..................................................................................................................... 29
6.3. Podmioty, na których ciąży obowiązek podatkowy............................................................. 30
6.3.1. Zwolnienia podmiotowe ......................................................................................................... 30
6.4. Podstawa opodatkowania .............................................................................................................. 30
6.5. Stawki podatku.................................................................................................................................... 31
7. Podatek od spadków i darowizn .......................................................................................................... 32
7.1. Przedmiot i podmiot opodatkowania ........................................................................................ 32
7.2. Podstawa opodatkowania ............................................................................................................. 33
7.2.1. POMNIEJSZENIE PODSTAWY ............................................................................................... 33
7.3. Stawka opodatkowania.................................................................................................................... 33
7.4. Zwolnienia............................................................................................................................................. 35
8. Reakcje podatników na obowiązek podatkowy............................................................................. 35
8.1. Konsekwencje, formy i metody ucieczki przed podatkiem .............................................. 35
8.2. Unikanie podatku. Legalne formy ucieczki przed podatkiem i ich przejawy ............ 36
8.3. Uchylanie się od podatku ................................................................................................................ 37
8.4. Przyczyny ucieczki przed podatkiem......................................................................................... 37
8.5. Metody zapobiegania ucieczce przed podatkiem ................................................................. 38
Bibliografia ......................................................................................................................................................... 41
1. PODATEK I SYSTEM PODATKOWY
1.1. POJCIE PODATKU
Podatek to część produktu narodowego, który z rąk obywateli przechodzi do
rąk rządu i ma na celu zaspokojenie konsumpcji publicznych. Podatek jest
jednostronnie określonym świadczeniem, zazwyczaj pieniężnym, o charakterze
przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym, nieodpłatnym, na rzecz Skarbu Państwa lub
innego związku publicznoprawnego, pobierane na podstawie przepisów prawa
określających warunki, wysokość i terminy płatności, przeznaczone na finansowanie
zadań o charakterze publicznym.
Cechy podatku:
�� Jednostronność arbitralne (jednostronne) ustalenie rodzaju i wartości tego
świadczenia przez organy władzy do tego upoważnione
�� Pieniężny charakter obecnie niepieniężne formy obowiązku podatkowego
praktycznie nie występują
�� Przymus prawny podmiot uprawniony do nakładania i pobierania podatku
ma możliwość zastosowania przymusowej egzekucji należności podatkowej i
nałożenia kar w przypadku niewywiązania się z obowiązku podatkowego
przez zobowiązanych do świadczenia podatkowego
�� Bezzwrotny wpłacona należność podatkowa nigdy nie podlega zwrotowi
�� Nieodpłatny zobowiązany do świadczenia podatkowego nie może oczekiwać
od państwa żadnego konkretnego świadczenia
�� Ogólny obowiązek podatkowy oraz wymiar podatku ustalane są na
podstawie ogólnie obowiązujących norm prawnych, jest on ustanawiany w
sposób jednolity dla wszystkich podmiotów podlegających opodatkowaniu
Środki uzyskane dzięki podatkom przeznacza się na finansowanie m.in.
publicznej służby zdrowia, oświaty, policji, organów administracji a także na
dotowanie niektórych wyrobów i usług. Przeznaczenie środków pochodzących z
podatków na finansowanie zadań o charakterze publicznym oznacza, że podatek
należy do grupy dochodów publicznych o podstawowym znaczeniu dla ich
funkcjonowania.
1.2. POJCIE SYSTEMU PODATKOWEGO
System podatkowy jest to ogół podatków obowiązujących w danych kraju,
stanowiących jednolitą, wewnętrznie zgodną pod względem prawnym i
ekonomicznym całość. System podatkowy składa się nie tylko z podatków
określonych przez normy prawne zawierające zakres danego podatku, ale także z
norm prawnych regulujących ogólne zasady stosowania szczegółowych rozwiązań
oraz odpowiedzialności i uprawnień podmiotów zobowiązanych do uiszczenia
podatku i podmiotów zobowiązanych do poboru podatków.
Czynniki kształtujące system podatkowy to tradycje historyczne oraz
struktury administracyjne (wewnętrzna organizacja), polityczne i ekonomiczne.
1.3. POLITYKA PODATKOWA
Polityka podatkowa formułuje cele poboru poszczególnych podatków, czyli
zadania (funkcje systemu podatkowego) i ich realizację.
Funkcje podatków:
�� Fiskalna podatki służą wyłącznie pokryciu obciążeń publicznych i jest to
jedyna funkcja, którą podatki powinny spełniać, podatki są absolutnie
neutralne
�� Gospodarcza wykorzystanie podatków jako środka oddziaływania na
gospodarkę poprzez zmniejszenie lub zwiększenie skali zobowiązań
podatkowych
�� Społeczna wykorzystanie podatków do oddziaływania na sferę publiczną
np. poprzez zwolnienia z opodatkowania, niższe opodatkowanie niektórych
artykułów lub udzielanie preferencji
�� Polityczna wykorzystanie podatków w celu realizacji programów
politycznych
�� Funkcje pozafiskalne:
o Alokacyjna pośrednie oddziaływanie na alokację czynników
produkcji w sektorze prywatnym czyli zmiany w strukturze
wytwarzanego PKB
o Stabilizacyjna oddziaływanie na stabilizację makroekonomiczną
zapewniającą zrównoważony wzrost gospodarczy przy możliwie
pełnym wykorzystaniu czynników produkcji, zrównoważony bilans
płatniczy i ustabilizowany ogólny poziom cen
o Redystrybucyjna oddziaływanie na rozkład dochodów
o Stymulacyjna określanie stawek podatkowych, formułowanie w
odpowiedni sposób ulg lub zwolnień podatkowych aby wpływać na
kierunki działalności gospodarczej
o Informacyjna podatki jako nośniki ogólnych informacji o procesach
produkcji
1.4. ZASADY PODATKOWE
Zasady podatkowe precyzują warunki, którym powinien odpowiadać
właściwie zbudowany system podatkowy, obejmują szereg kryteriów oraz warunków
technicznych i merytorycznych, którym powinien odpowiadać idealny podatek i cały
system podatkowy.
Zasady podatkowe:
�� A. Smitha:
o Zasada równości sprawiedliwy system podatkowy charakteryzuje się
powszechnością i równością opodatkowania, polega na
opodatkowaniu proporcjonalnym do zdolności podatkowej podatnika
(wszyscy podatnicy ponoszą ciężar podatkowy stanowiący jednakową
część uzyskiwanych dochodów)
o Zasada pewności podatnik powinien być wcześniej poinformowany o
rodzaju, wysokości i sposobie zapłaty podatku oraz być pewny
niezmienności zasad z dnia na dzień
o Zasada dogodności konieczność respektowania interesu i wygody
podatnika w toku poboru podatku
o Zasada taniości takie prowadzenia poboru podatków aby koszty
związane z tymi czynnościami były możliwie najniższe i nie
przekraczały przychodu z tytułu podatku
�� A. Wagnera:
o Zasady fiskalne zasada wydajności wymaga od systemu
podatkowego zapewniania stałych wpływów do budżetu, zasada
elastyczności mówi o tym, że wysokość wpływów podatkowych
powinna podlegać naturalnym wahaniom w zależności od cyklu
koniunkturalnego
o Zasady gospodarcze zasada nienaruszalności substancji majątkowej
podatnika, czyli przedmiot opodatkowania powinien być objęty
ochroną a podatek nie powinien doprowadzić do ruiny majątkowej
podatnika, zasada przerzucalności dopuszcza legalne przenoszenie
ciężaru podatkowego na innych np. ostatecznych konsumentów
o Zasady sprawiedliwości zasada powszechności, gdzie podatki
powinny obejmować wszystkich posiadaczy przedmiotów
opodatkowania, zasada równości oznacza proporcjonalność
nakładania podatków do możliwości finansowych podatnika (stawki
proporcjonalne)
o Zasady techniczne zasada pewności, zasada dogodności i zasada
taniości (tak samo jak u A. Smitha)
Współczesne teorie finansów formułują więcej zasad. Większość autorów
nawiązuje jednak do klasycznych zasad podatkowych, w tym głownie A. Smitha i A.
Wagnera.
1.5. TECHNIKI PODATKOWE I KONSTRUKCJA PODATKU
Techniki podatkowe wyjaśniają i określają sposoby ustalania treści
ekonomicznej elementów składowych poszczególnych podatków w zależności od
przypisanych im zadań oraz umożliwiają ustalenie należności podatkowej.
Konstrukcja każdego podatku składa się z następujących elementów:
�� Podmiot podatku podmiotem czynnym są organy władzy i administracji
państwowej ustalającej i pobierające świadczenia podatkowe a podmiotem
biernym jest podatnik i płatnik*
�� Przedmiot podatku zjawiska, zdarzenia, rzeczy, z którymi prawo łączy
powstanie obowiązku podatkowego czyli obowiązku zapłacenia podatku
�� Podstawa opodatkowania stanowi ją przedmiot opodatkowania określony
co do wartości lub wielkości
�� Stawka podatkowa (stopa podatkowa) stawka podatkowa stosowana jest w
celu obliczenia należności podatkowej, stanowi ilościowe wyrażenie
wysokości podatku w odniesieniu do podstawy opodatkowania, w praktyce
stosuje się stawki procentowe lub kwotowe, stałe lub zmienne**
�� Skala podatkowa tworzą ją stawki podatkowe zestawione w stosunku do
rosnącej podstawy opodatkowania, są określane z reguły dla podatków o
zmiennych stawkach podatkowych
Ponadto w konstrukcji podatku wystąpić mogą:
�� Wyłączenia podatkowe pomimo istnienia stanu faktycznego lub prawnego
powodującego powstanie obowiązku podatkowego dana rzecz nie podlega
opodatkowaniu
�� Zwolnienia podatkowe zwalnia z obowiązku podatkowego
�� Ulgi i zniżki podatkowe uprawnia do obniżenia wielkości należnego podatku
�� Zwyżki podatkowe nakłada obowiązek podwyższenia wysokości podatku
ustalonego zgodnie z obowiązującymi stawkami
* Podatnik to osoba prawna bądz fizyczna ponosząca ciężar świadczenia
podatkowego tj. doznająca uszczuplenia dochodu. Natomiast płatnikiem jest osoba
prawna lub fizyczna zobowiązana do obliczenia, pobrania i odprowadzenia należnego
podatku.
** Stawka zmienna wzrasta lub maleje wraz ze zmianą podstawy
opodatkowania. Stawki zmienne dzielą się na progresywne, degresywne i
regresywne. Dodatkowo wyróżnia się stawkę stałą i liniową (proporcjonalną). Przy
stosowaniu progresywnych skal podatkowych ustala się górną granicę progresji po
której przekroczeniu stawka progresywna przeistacza się w stawkę proporcjonalną.
Przy skali degresywnej stawka podatkowa zmniejsza się przy wzroście podstawy
opodatkowania.
1.6. TYPOLOGIA PODATKÓW I ICH CHARAKTERYSTYKA
W praktyce znane są różne podziały podatków, których podstawą są
zróżnicowane kryteria. Do najczęściej stosowanych można zaliczyć:
�� Kryterium społeczne:
o Podatki osobiste uwzględniają sytuację osobistą podatnika
dostosowując obciążenie podatkiem do jego indywidualnej sytuacji,
stosowane są zwolnienia i ulgi
o Podatki rzeczowe obciążają przedmiot opodatkowania bez
uwzględnienia osoby, której dotyczy obowiązek podatkowy
�� Kryterium ekonomiczne:
o Podatki od kapitału obciążają majątek rzeczowy i prawa majątkowe
o Podatki od dochodu obciążają dochody podatników
o Podatki od konsumpcji i od wydatków przedmiot opodatkowania
stanowi wydatek na zakup różnego rodzaju dóbr lub usług
�� Kryterium przedmiotowe:
o Podatki majątkowe obowiązek podatkowy wynika z posiadania lub
zmiany stanu posiadania majątku
o Podatki dochodowe obciążają dochody podatników (dochód to
nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania)
o Podatki przychodowe obciążają przychody uzyskane z określonych
rodzajów działalności
o Podatki konsumpcyjne obciążają wydatki konsumpcyjne (podatek
nakładany w formie akcyzy)
�� Kryterium prawne:
o Podatki bezpośrednie zaliczają się do nich podatki od kapitału oraz
od dochodu, płatnik ponosi ciężar podatku osobiście (jest
równocześnie podatnikiem)
o Podatki pośrednie zaliczają się do nich podatki od konsumpcji
(wydatków), ciężar podatku przenoszony jest na inne podmioty
�� Kryterium podmiotowe:
o Podatki od osób prawnych
o Podatki od osób fizycznych
o Podatki od ludności
�� Kryterium celu przeznaczenia środków:
o Podatki ogólne nie mają określonego przeznaczenia, zasilają budżet
państwa/samorządów
o Podatki celowe maja z góry określone przeznaczenie, powinny
stanowić zródło zasilania funduszy para budżetowych, występują
bardzo rzadko
�� Kryterium miejsca przeznaczenia:
o Podatki centralne (państwowe) podatki stanowiące zródło
dochodów budżetu państwa, w dochodach udziały mają również
budżety terenowe
o Podatki terenowe (lokalne) podatki pobierane na rzecz budżetów
terenowych, w dochodach udziały mają również budżet państwa
�� Kryterium stopnia obligatoryjności
o Podatki obligatoryjne obowiązują z mocy prawa
o Podatki fakultatywne ich wprowadzenie lub zawieszenie wymaga
odrębnej decyzji organu władzy lub administracji, występują bardzo
rzadko
�� Kryterium rodzaju stawek podatkowych:
o Podatki proporcjonalne (liniowe)
o Podatki progresywne
o Podatki regresywne występują bardzo rzadko
2. PODATEK OD TOWARÓW I USAUG
2.1. ZAKRES OPODATKOWANIA PODATKIEM OD TOWARÓW I USAUG
Podatek od towarów i usług stanowi dochód budżetu państwa.
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają, niezależnie od tego, czy
zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa:
�� Odpłatne dostawy towarów na terytorium kraju;
�� Odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
�� Towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy
towarów (traktowane jak odpłatna dostawa towarów);
�� Eksport towarów;
�� Import towarów;
�� Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem ma terytorium kraju;
�� Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów;
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlegają:
�� Transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa;
�� Czynności, które nie mogę być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
Zwolnione od podatku są m.in.:
�� Niektóre usługi, m.in. usługi: zakwaterowania w bursach, internatach i domach
studenckich, świadczone przez pocztę państwową, prywatnego nauczania świadczone
przez nauczycieli, w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej, związane z kulturą,
publicznego radia i telewizji, wykonywane przez duchownych oraz osoby zakonne
kościołów i innych związków wyznaniowych;
�� Dostawy towarów używanych, pod warunkiem, że w stosunku do tych towarów nie
przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego
o kwotę podatku naliczonego;
�� Dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywane
przez rolnika ryczałtowego, oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika
ryczałtowego;
�� Dostawy terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane oraz przeznaczone
pod zabudowę;
�� Dostawa budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem sytuacji, gdy dostawa jest
dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim oraz gdy pomiędzy
pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres
krótszy niż 2 lata;
�� Import m.in.:
�� Złota przez NBP;
�� Ludzkich organów i mleka kobiecego;
�� Towarów objętych procedurą uszlachetniania czynnego w systemie zawieszeń w
rozumieniu przepisów celnych;
�� Towarów objętych procedurą odprawy czasowej z całkowitym zwolnieniem od
należności celnych przewozowych;
�� Krwi, osocza w pełnym składzie, komórek krwi lub preparatów krwiopochodnych
pochodzenia ludzkiego, niebędących lekami;
�� Gazu w systemie gazowym lub energii elektrycznej w systemie
elektroenergetycznym
2.1.1. PODSTAWA OPODATKOWANIA
Podstawę opodatkowania stanowi:
�� Obrót, czyli kwota należna od nabywcy, pomniejszona o kwotę należnego podatku i
powiększona o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty,
�� Obrót, czyli kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat pomniejszona
o kwotę podatku, jeśli owe zaliczki były pobrane,
�� Wartość rynkowa towarów lub usług pomniejszona o kwotę podatku, jeśli należność
jest określona w naturze.
Wyjątek stanowi towar opodatkowany podatkiem akcyzowym; wtedy podstawą
opodatkowania objęta jest również kwota tego podatku.
W przypadku dostarczenia towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu czy
leasingu itp., podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (wykluczając podatek), a
gdy nie ma ceny nabycia koszt wytworzenia, określony w momencie ich dostawy.
Podstawą opodatkowania w przypadku importu towarów jest:
�� Wartość celna powiększona o należne cło,
�� Dla towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym wartość celna powiększona o
cło i podatek akcyzowy.
Do podstawy opodatkowania importowanych towarów dolicza się również opłaty i
inne należności pobierane przez organy celne.
Podstawą opodatkowania w przypadku importu usług jest kwota, którą usługobiorca
jest zobowiązany zapłacić, z wyjątkiem, gdy wartość usługi została wliczona do podstawy
opodatkowania nabycia towarów wewnątrz wspólnoty lub wartość usługi zwiększa wartość
celną importowanego towaru.
2.2 PODATNICY PODATKU OD TOWARÓW I USAUG
Podatnikami od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające
osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:
�� Wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na jej cel lub
rezultat;
�� Niebędące podatnikami, jeżeli dokonują wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych
środków transportu, w przypadku, gdy okoliczności nie wskazują na zamiar
wykonywania tej czynności w sposób częstotliwy;
�� Na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie
przepisów celnych importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar
zostało zawieszone, w części lub w całości, albo zastosowano preferencyjną,
obniżoną lub zerową stawkę celną;
�� Uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne,
odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również osoby, na które,
zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z
tymi procedurami;
�� Dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;
�� Będące usługobiorcami usług świadczonych przez podatników niepodsiadających
siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub stałego miejsca zamieszkania
albo pobytu na terytorium kraju;
�� Nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest
podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności lub
stałego miejsca zamieszkania na terytorium kraju, z zastrzeżeniem
wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych objętych procedurą uproszczoną;
Podatnikami mogą być również jednostki organizacyjne osoby prawnej, będące
organizacją pożytku publicznego, prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli
samodzielnie sporządzają sprawozdanie finansowe, za zgodą naczelnika urzędu
skarbowego. Sprzedażą dokonywaną przez tych podatników jest także odpłatne
przekazywanie towarów oraz świadczenie usług między jednostkami organizacyjnymi
wchodzącymi w skład osoby prawnej.
2.3. OBOWIZEK PODATKOWY W ZAKRESIE PODATKU OD TOWARÓW I USAUG
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą:
�� Wydania towaru lub wykonania usługi,
�� Wystawienia faktury, nie pózniej jednak niż w 7. dniu, licząc od dnia wykonania
usługi lub wydania towaru,
�� Powstania długu celnego w imporcie towarów,
�� Otrzymania części należności przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi,
�� W dniu rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej,
�� W dniu zaprzestania przez podatnika będącego osobą fizyczną wykonywania
czynności podlegających opodatkowaniu zgłoszonego urzędowi skarbowemu,
�� Upływu terminu płatności, który został określony w umowie dla rozliczeń z tytułu
dostaw energii elektrycznej, ciepła, czy gazu oraz świadczenia usług
telekomunikacyjnych,
Mały podatnik może wybrać kasową metodę rozliczeń, w ramach której obowiązek
podatkowy powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności, nie pózniej niż 90
dnia, licząc od momentu wydania towaru lub wykonania usługi. Warunkiem, który umożliwia
wybór tej formy rozliczenia jest pisemne zawiadomienie naczelnika urzędu skarbowego do
końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował tę metodę.
Główne cechy małego podatnika podatku od towarów i usług to:
�� Jego wartość sprzedaży (wliczając w to kwotę podatku) nie przekroczyła w zeszłym
roku kwoty odpowiadającej 1.200.000 euro,
�� Jeśli jest on maklerem, zarządza funduszami inwestycyjnymi, jest agentem,
zleceniobiorcą, lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze; jeśli
kwota prowizji/wynagrodzenia (w tym podatek) nie przekroczyła w zeszłym roku
kwoty odpowiadającej 45.000 euro.
Mały podatnik może zrezygnować z metody kasowej, jednak dopiero po 12
miesiącach użytkowania tej metody, oraz traci prawo do rozliczania podatku metodą kasową,
jeśli przekroczył kwotę zaliczającą go do małych podatników.
2.4. WYSOKOŚĆ OPODATKOWANIA PODATKIEM OD TOWARÓW I USAUG I ZASADY
JEGO USTALANIA
Stawki podatku od towarów i usług wynoszą 23%, 8%, 5% i 0%. Podstawową stawką
w Polsce (w okresie od 1 stycznia 2011 do 31 grudnia 2013) jest stawka 23%. Dla niektórych
towarów i usług przewidziano stawki obniżone: 8% (na przykład stawka należna od importu
dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich i antyków) oraz 5% (stawka 5% obejmuje
produkty żywnościowe, książki na wszystkich nośnikach fizycznych oraz czasopisma).
W przypadku świadczenia przez podatnika usług , w tym w zakresie handlu i
gastronomii, kwota podatku należnego Może być obliczana jako iloczyn wartości dostawy i
stawki:
�� 18,70% - dla towarów i usług objętych stawką podatku 23%;
�� 7,41% - towarów i usług objętych stawką podatku 8%;
�� 4,76% - towarów i usług objętych stawką podatku 5%;
W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności
opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego
(wynikającego z faktur i innych dokumentów potwierdzających sprzedaż) o kwotę podatku
naliczonego (wynikającego z faktur i innych dokumentów potwierdzających zakup).
Kwotę podatku należnego określa się według zasad służących do ustalania wielkości
podatku naliczonego.
W przypadku, gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa
od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku
należnego za następne okresy lub do jej zwrotu na rachunek bankowy.
Zwrot różnicy podatku następuje w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez
podatnika na rachunek bankowy.
Podatnicy są zobowiązani, bez wezwania naczelnika urzędu skarbowego, do
obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy, natomiast ci, którzy
wybrali kwartalną formę składania deklaracji do obliczania i wpłacania podatku za okresy
kwartalne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał
obowiązek podatkowy, na rachunek urzędu skarbowego.
2.5. WEWNTRZWSPÓLNOTOWE NABYCIE TOWARÓW
Wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów jest nabycie prawa do rozporządzania
jak właściciel towarami, które są wysyłane do kraju członkowskiego innego niż państwo
członkowskie, w którym rozpoczęła się wysyłka.
Uwarunkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów są następujące:
�� Nabywcą towarów był podatnik VAT, a towary są nabywane w celu służenia
działalności gospodarczej podatnika lub nabywcą towarów była osoba prawna
niebędąca podatnikiem,
�� Dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem VAT,
�� WNT jest wynagrodzone na terytorium kraju.
2.6. WEWNTRZWSPÓLNOTOWA DOSTAWA TOWARÓW
Wewnątrzwspólnotową dostawą towarów nazywamy przeniesienie prawa do
rozporządzania towarem jak właściciel, w wyniku którego towar jest wysyłany przez
sprzedającego do nabywcy między krajami państw członkowskich. Podstawową zaletą WDT
jest fakt, że po spełnieniu dodatkowych kryteriów dokumentacyjnych dotyczących
przemieszczeń, stosowana jest stawka VAT 0% w kraju wysyłającym towar, podatek ten
będzie rozliczać zatem nabywca w innym kraju członkowskim.
WDT, w przeciwieństwie do WNT, występuje zarówno w przypadku dostawy za
wynagrodzeniem, jak i wszelkiego rodzaju darowizn.
Uwarunkowania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów:
�� Nabywca towarów jest podatnikiem VAT określonym na terytorium państwa
członkowskiego, innym niż terytorium kraju,
�� Nabywca jest osobą prawną niebędącą podatnikiem VAT, zidentyfikowaną na
potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych na terytorium państwa
członkowskiego innym niż terytorium kraju,
�� Nabywca jest podatnikiem VAT lub osobą prawną niebędącą podatnikiem VAT , a
przedmiotem dostawy są wyroby akcyzowe,
�� Nabywca jest podmiotem innym niż wymienione powyżej, zamieszkuje inne państwo
członkowskie niż Rzeczpospolita Polska, a przedmiotem dostawy są nowe środki
transportu.
Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów występuje, jeżeli dokonującym dostawy
jest podatnik, zarejestrowany jako podatnik VAT UE (wyjątkowo wystąpi ona również bez tej
rejestracji, jeżeli dostawa dotyczy nowych środków transportu). Istnieje jednak możliwość
stosowania stawki 0% oraz rozpoznawania WDT również, gdy podatnik dokonujący dostawy
na dzień dokonania transakcji nie posiada numeru VAT-UE, natomiast numer ten będzie
posiadał na dzień składania deklaracji za ten okres.
Aby rozliczyć WDT według stawki 0% wymagane jest spełnienie dodatkowych
obowiązków dokumentacyjnych - potwierdzenia faktycznego wywozu towaru poza
terytorium kraju.
3. PODATEK AKCYZOWY
3.1. PODSTAWOWE INFORMACJE
" podatek pośredni
" nie ma charakteru powszechnego
" wspólny system podatku akcyzowego w UE dotyczy następujących wyrobów
akcyzowych:
wyroby energetyczne,
energia elektryczna,
alkohol i napoje alkoholowe,
wyroby tytoniowe.
" opodatkowanie akcyzą innych wyrobów leży w gestii państw członkowskich
3.2. NORMY PRAWNE
1) Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym regulująca opodatkowanie
podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych,
organizację obrotu tymi wyrobami, a także oznaczanie znakami akcyzy
2) Rozporządzenia Ministra Finansów wydane na podstawie delegacji zawartych w ww.
ustawie
3) Ponadto podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie podatku akcyzowego jest
dyrektywa Rady 2008/118/WE.
3.3. ZAKRES PRZEDMIOTOWY OPODATKOWANIA
1) produkcja wyrobów akcyzowych;
2) wprowadzenie wyrobów akcyzowych do składu podatkowego;
3) import wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem importu wyrobów akcyzowych wysłanych
następnie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy z miejsca importu
przez zarejestrowanego wysyłającego niebędącego importerem tych wyrobów;
4) nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia
wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego;
5) wyprowadzenie ze składu podatkowego, poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy,
wyrobów akcyzowych niebędących własnością podmiotu prowadzącego ten skład
podatkowy, z wyłączeniem wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze
względu na ich przeznaczenie, przez podmiot, który uzyskał zezwolenie wyprowadzenia;
6) wysłanie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy importowanych
wyrobów akcyzowych z miejsca importu przez zarejestrowanego wysyłającego
niebędącego importerem tych wyrobów.
7) użycie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich
przeznaczenie albo określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich
użycie:
�� było niezgodne z przeznaczeniem uprawniającym do zwolnienia od akcyzy albo
zastosowania tej stawki akcyzy lub
�� nastąpiło bez zachowania warunków uprawniających do zwolnienia od akcyzy albo
zastosowania tej stawki akcyzy;
8) dostarczenie wyrobów akcyzowych objętych zwolnieniem od akcyzy ze względu na ich
przeznaczenie, jeżeli odbyło się ono bez zachowania warunków uprawniających do
zastosowania zwolnienia od akcyzy;
9) sprzedaż wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru
akcyzy, objętych określoną stawką akcyzy związaną z ich przeznaczeniem, jeżeli ich
sprzedaż odbyła się bez zachowania warunków uprawniających do zastosowania tej
stawki akcyzy;
10) nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą
zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w
należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo
postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony.
3.3.1. ZASADA JEDNOFAZOWOŚCI AKCYZY
Istnieje wtedy, jeżeli powstał obowiązek podatkowy z tytułu jednej czynności, to nie
powstaje on z tytułu zaistnienia innej czynności podlegającej opodatkowaniu.
Dotyczy ona:
" energii elektrycznej
" wyrobów węglowych
" suszu tytoniowego
3.3.2. ENERGIA ELEKTRYCZNA OPODATKOWANIE AKCYZ
1) nabycie wewnątrzwspólnotowe energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;
2) sprzedaż energii elektrycznej nabywcy końcowemu na terytorium kraju, w tym przez
podmiot nieposiadający koncesji na wytwarzanie, przesyłanie, dystrybucję lub obrót
energią elektryczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo
energetyczne, który wyprodukował tę energię;
3) zużycie energii elektrycznej przez podmiot posiadający koncesję, o której mowa w pkt 2;
4) zużycie energii elektrycznej przez podmiot nieposiadający koncesji, o której mowa w pkt
2, który wyprodukował tę energię;
5) import energii elektrycznej przez nabywcę końcowego;
6) zużycie energii elektrycznej przez nabywcę końcowego, jeżeli nie została od niej
zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał
sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu.
Nie podlega opodatkowaniu zużycie energii elektrycznej wynikające ze strat
poniesionych w czasie przesyłania i dystrybucji tej energii.
3.3.3. WYROBY WGLOWE OPODATKOWANIE AKCYZ
1) sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju;
2) nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów węglowych;
3) dostawa wewnątrzwspólnotowa wyrobów węglowych;
4) import wyrobów węglowych;
5) eksport wyrobów węglowych;
6) użycie wyrobów węglowych do celów innych niż zwolnione, przy czym za takie użycie
uważa się naruszenie warunków zwolnienia, jak i sprzedaż, dostawę
wewnątrzwspólnotową albo eksport wyrobów węglowych przez podmiot korzystający
ze zwolnienia, niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym, zamiast użycia go do
celów zwolnionych;
7) użycie lub sprzedaż wyrobów węglowych uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod
grozbą kary;
8) powstanie ubytków wyrobów węglowych.
3.3.4. SUSZ TYTONIOWY OPODATKOWANIE AKCYZ
1) nabycie wewnątrzwspólnotowe suszu tytoniowego, o ile jest dokonywane przez inny
podmiot niż prowadzący skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy;
2) sprzedaż suszu tytoniowego, o ile jest dokonywana przez inny podmiot niż prowadzący
skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy;
3) import suszu tytoniowego, o ile jest dokonywany przez inny podmiot niż prowadzący
skład podatkowy lub pośredniczący podmiot tytoniowy;
4) zużycie suszu tytoniowego przez pośredniczący podmiot tytoniowy;
5) zużycie suszu przez podmiot prowadzący skład podatkowy do innych celów niż
produkcja wyrobów tytoniowych;
6) nabycie lub posiadanie suszu tytoniowego przez inny podmiot niż podmiot prowadzący
skład podatkowy, pośredniczący podmiot tytoniowy lub rolnika, który wyprodukował
susz tytoniowy, jeżeli nie została od niego zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie
można ustalić podmiotu, który dokonał jego sprzedaży.
3.3.5. SAMOCHODY OSOBOWE OPODATKOWANIE AKCYZ
1) import samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju
zgodnie z przepisami o ruchu drogowym;
2) nabycie wewnątrzwspólnotowe samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej
na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym;
3) pierwsza sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na
terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruch drogowym:
a) wyprodukowanego na terytorium kraju,
b) od którego nie została zapłacona akcyzy z tytułu importu lub też nabycia
wewnątrzwspólnotowego.
4) sprzedaż na terytorium kraju samochodu osobowego niezarejestrowanego na
terytorium kraju, następująca po pierwszej sprzedaży na terytorium kraju, jeżeli
wcześniej akcyza nie została zapłacona w należytej wysokości, a w wyniku kontroli
podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono,
że podatek został zapłacony.
3.4. PODATNICY PODATKU AKCYZOWEGO
Podatnikami podatku akcyzowego są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki
organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują czynności podlegających
opodatkowaniu akcyzą, tzn.:
" nabywające lub posiadające wyroby akcyzowe znajdujące się poza procedurą
zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od wyrobów tych nie została zapłacona akcyza w
należnej wysokości a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo
postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony;
" będące nabywcą końcowym zużywającym energię elektryczną, jeżeli od tej energii nie
została zapłacona akcyza w należnej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który
dokonał sprzedaży tej energii elektrycznej nabywcy końcowemu;
" będące nabywcą lub posiadaczem suszu tytoniowego, niebędące podmiotem
prowadzącym skład podatkowy, pośredniczącym podmiotem tytoniowym lub rolnikiem,
który wyprodukował susz tytoniowy, jeżeli nie została od tego suszu zapłacona akcyza w
należytej wysokości i nie można ustalić podmiotu, który dokonał sprzedaży tego suszu;
" u których powstają ubytki wyrobów akcyzowych lub doszło do całkowitego zniszczenia
wyrobów akcyzowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 20, również gdy nie jest
właścicielem tych wyrobów akcyzowych;
" będące przedstawicielem podatkowym;
" będące zarejestrowanym odbiorcą, z wyłączeniem zarejestrowanego odbiorcy
posiadającego zezwolenie na jednorazowe nabycie wyrobów akcyzowych jako
zarejestrowany odbiorca - z tytułu nabycia wewnątrzwspólnotowego wyrobów
akcyzowych na rzecz osoby trzeciej;
" będące zarejestrowanym wysyłającym, jeżeli wysyłają z zastosowaniem procedury
zawieszenia poboru akcyzy wyroby akcyzowe z miejsca importu;
" dokonujące użycia lub sprzedaży wyrobów węglowych, które uzyskały w drodze czynu
zabronionego pod grozbą kary;
" będące pośredniczącym podmiotem tytoniowym zużywającym susz tytoniowy;
" będące podmiotem prowadzącym skład podatkowy zużywającym susz tytoniowy do
innych celów niż produkcja wyrobów tytoniowych
Podatnikami podatku akcyzowego są również:
" podmioty niebędące importerem, jeżeli ciąży na nich obowiązek uiszczenia cła.
" w przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego energii elektrycznej przez nabywcę
końcowego od podmiotu zagranicznego niemającego siedziby, miejsca zamieszkania lub
stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce podatnikiem jest podmiot
reprezentujący, wyznaczony przez podmiot zagraniczny.
3.5. ORGANY PODATKOWE
Organami podatkowymi są naczelnicy urzędów celnych oraz dyrektorzy izb celnych.
Właściwość miejscowa organów podatkowych ustalana jest na podstawie miejsca
wykonywania czynności lub wystąpienia stanu faktycznego, który podlega opodatkowaniu.
W sytuacji ubiegania się o zwrot podatku akcyzowego za organ podatkowy trzeba uznać
organ, u którego dokonano rozliczenia i zapłaty podatku.
Jeżeli nie można obiektywnie ustalić właściwości powyższymi sposobami, właściwym
organem podatkowym jest Naczelnik Urzędu Celnego I w Warszawie i Dyrektor Izby Celnej w
Warszawie.
3.6. POWSTAWANIE OBOWIZKU PODATKOWEGO
Zdarzenie Dzień powstania obowiązku podatkowego
import wyrobów akcyzowych powstaje z dniem powstania długu celnego
powstaje z dniem, w którym wyroby
nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowe zostały wprowadzone do
akcyzowych przez zarejestrowanego odbiorcę. określonego we właściwym zezwoleniu
miejsca odbioru wyrobów akcyzowych
powstaje z dniem otrzymania wyrobów
nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów
akcyzowych przez podatnika, nie pózniej
akcyzowych z zapłaconą akcyzą, dokonane na
jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia dokonania
potrzeby wykonywanej przez podatnika
wysyłki określonej w uproszczonym
działalności gospodarczej na terytorium kraju.
dokumencie towarzyszącym
nabycie wewnątrzwspólnotowe przez osobę
powstaje w dniu ich przemieszczenia na
fizyczną wyrobów akcyzowych z zapłaconą
terytorium kraju
akcyzą, przeznaczonych na cele handlowe.
nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów powstaje z dniem odbioru dostarczonych
akcyzowych z zapłaconą akcyzą, dokonane za wyrobów akcyzowych przez odbiorcę na
pośrednictwem przedstawiciela podatkowego terytorium kraju
sprzedaż wyrobów akcyzowych, znajdujących
się poza procedurą zawieszenia poboru
akcyzy i objętych stawką akcyzy związaną z powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie
ich przeznaczeniem, która odbyła się bez pózniej jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia
zachowania warunków uprawniających do wydania wyrobu akcyzowego
zastosowania tej stawki, powinna być
potwierdzona fakturą
3.7. STAWKI
Wyrób akcyzowy Stawka akcyzy
Benzyna silnikowa 1.565,00 zł/1.000 l
Olej napędowy 1.196,00 zł/1.000 l
Gazy skroplone do napędu silników
695,00 zł/1.000 kg
spalinowych
Biokomponenty stanowiące samoistne paliwa 1.196,00 zł/1.000 l
Energia elektryczna 20,00 zł/1 MWh
Alkohol etylowy 4.960,00 zł/1 hl 100% vol.
7,79 zł od 1 hektolitra za każdy stopień Plato
Piwo
gotowego wyrobu
Wino 158,00 zł/1 hl gotowego wyrobu
188 zł za każde 1.000 sztuk i 31,41%
Papierosy
maksymalnej ceny detalicznej
Samochody osobowe o poj. silnika powyżej
18,6% podstawy opodatkowania
2000 cm3
Pozostałe samochody osobowe 3,1% podstawy opodatkowania
3.8. ZWOLNIENIA
Wszystkie zwolnienia od akcyzy zostały zawarte w ustawie o podatku akcyzowym,
Zostały tam określone zwolnienia m.in. dla:
" Energii elektrycznej (m.in. wytwarzanej z odnawialnych zródeł, zużywanej w procesie
produkcji energii elektrycznej albo w celu podtrzymywania tych procesów
produkcyjnych, używanej do celów żeglugi)
" Wyrobów energetycznych (m.in. w procesie produkcji energii elektrycznej oraz żeglugi)
" Alkoholu etylowego (m.in. skażonego całkowicie lub częściowo lub zawartego w
produktach leczniczych)
" Paliw silnikowych (niezbędnych do transportu)
" Samochodów osobowych (m.in. przywożonych czasowo; zarejestrowanych w państwie
członkowskim)
4. PODATKI DOCHODOWE
Podatek dochodowy jest najpopularniejszym typem przymusowej, bezzwrotnej
daniny na rzecz państwa, bazującym na powszechności opodatkowania oraz zródle jego
poboru.
yródło w tym wypadku stanowi dochód będący różnicą pomiędzy przychodem a
kosztami jego uzyskania.
Podatek dochodowy charakteryzują:
�� Powszechność podmiotowa obejmuje wszystkie osoby osiągające dochód na
terenie kraju. Różnego rodzaju zwolnienia wykluczają natomiast powszechność
przedmiotową.
�� Równość opodatkowania wszyscy podatnicy w ramach danego rodzaju podatku są
traktowani w ten sam sposób, bez względu na zródło pochodzenia dochodu ( praca
najemna, na własny rachunek, wolne zawody, prawa majątkowe).
W Polsce występują dwa rodzaje podatku dochodowego:
a) od osób fizycznych (PIT - personal income tax) - regulowany ustawą z 26.7.1991
r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz.
176 ze zm.; dalej jako: PDOFizU),
b) od osób prawnych (CIT - corporate incone tax) - regulowany ustawą z 15.2.1992 r.
o podatku dochodowym od osób prawnych (t. jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz.
654 ze zm.; dalej jako: PDOPrU).
Podatek dochodowy opłaca się w formie miesięcznej lub kwartalnej zaliczki na ten
podatek. Z obowiązku tego podatnik powinien wywiązać się do 20 dnia następnego miesiąca
(lub kwartału, jeżeli rozlicza się kwartalnie), a więc np. podatek za maj powinno się opłacić
do 20 czerwca. Wyjątkiem stanowi karta podatkowa - rozliczenie do 7 dnia następnego
miesiąca
4.1. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH
Zakres podmiotowy: osoba fizyczna brak wyczerpującej i jednoznacznej definicji
pojęcia, jakkolwiek przy ustalaniu jego znaczenia stosuje się art. 8 kodeksu cywilnego, z
którego treści wynika iż każdy człowiek w momencie narodzin uzyskuje zdolność prawną
Zakres przedmiotowy: wszelkie dochody z wyjątkiem tych, które zostały
zakwalifikowane do grupy zwolnień przedmiotowych.
Dochód: suma przychód pomniejszona o koszty ich uzyskania ( w ciągu danego roku).
Przedsiębiorcy mają możliwość wyodrębnienia dochodu z działalności gospodarczej
oraz opodatkowanie go według 19% stawki liniowej lub skumulowanie przychodów z
działalności gospodarczej z innymi przychodami oraz opodatkowanie dochodu globalnego
według progresywnej skali podatkowej.
yródła przychodów:
a) praca wynagrodzenie, emerytura i renta, działalność wykonywana osobiście,
pozarolnicza działalności gospodarcza
b) majątkowe najem, dzierżawa, kapitały pieniężne i prawa majątkowe (odsetki,
dywidendy, przychody z odpłatnego przeniesienia tytułu własności udziałów w
spółkach), odpłatne zbycie (np. nieruchomości)
c) inne zasiłki chorobowe, macierzyńskie
Zwolnienia:
a) podmiotowe immunitet podatkowy przedstawicielstw dyplomatycznych i
konsularnych
b) przedmiotowe
�� socjalne (świadczenia rodzinne, stypendia)
�� odszkodowawcze
�� niektóre przychody związane z pracą, sprzedażą, kapitałem oraz prawami
majątkowymi.
Przedmiotowy zakres zwolnień jest precyzyjnie określony w Ustawie o Podatku
Dochodowym od Osób Fizycznych i nie może być rozszerzany przez podatnika w sposób
uznaniowy.
Ulgi:
a) uwzględniające poniesione koszty uzyskania przychodu (np. składki na ubezpieczenie
społeczne)
b) zwrot kosztów egzystencji ( rehabilitacja osoby niepełnosprawnej)
c) rodzinne (rehabilitacja członków rodziny)
d) stymulacyjne (darowizny na cele społeczne)
e) techniczne ( zwrot nienależnie pobranego podatku)
SKALA PODATKOWA 2013
Podstawa obliczenia podatku w złotych
Podatek wynosi
ponad do
18 procent minus
85.528 kwota zmniejszająca
podatek 556 zł i 2 gr
14.839 zł i 2 gr + 32
85.528 procent z nadwyżki ponad
85.528 zł
yródło: e-prawnik.pl
4.2. SZCZEGÓLNE FORMY OPODATKOWANIA OSÓB FIZYCZNYCH
4.2.1. RYCZAAT OD PRZYCHODÓW EWIDENCJONOWANYCH
Z tej formy opłacania podatku dochodowego mogą skorzystać podatnicy prowadzący
pozarolniczą działalność gospodarczą po spełnieniu określonych przez Ustawodawcę
warunków:
�� W roku poprzedzającym rok podatkowy, w którym podatnik chce skorzystać z tego
rozwiązania, jego przychód nie może przekroczyć kwoty 150 000 EUR oraz nie może
opłacać podatku w formie karty podatkowej
�� Prowadzenie działalności gospodarczej niewymienionej w Ustawie jako działalność
uniemożliwiająca ten sposób rozliczenia podatku (np. apteka, pośrednictwo
finansowe, usługi rachunkowo-księgowe)
Dla ustalenia przychodu podatnik jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji
przychodu za każdy rok podatkowy oraz wykazu środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych. Stawki samodzielnie obliczonego przez podatnika podatku
wynoszą: 20%, 17%, 8,5%, 5,5% i 3 % w zależności od rodzaju przychodu.
4.2.2. KARTA PODATKOWA
Korzystanie z tej formy opodatkowania możliwe jest po spełnieniu następujących
warunków:
�� Wskazanie w ustawie (np. działalność usługowa)
�� Nieprzekroczenie limitu zatrudnienia pracowników najemnych
�� Nieprowadzenie odrębnej pozarolniczej działalności gospodarczej
�� Prowadzenie działalności w innym zakresie niż małżonek podatnika
Podatek płacony jest miesięcznie według stawek kwotowych zawartych w tabelach
będących częścią załącznika do Ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
4.3. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH
Stawka podatku: 19%
Zakres podmiotowy: osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji.
Podmiotami mogą być również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej z
wyjątkiem spółek jej nieposiadających (np. spółki partnerskie, komandytowe, jawne)
Odrębną kategorią podatników są podatkowe grupy kapitałowe stanowiące związek
co najmniej 2 spółek handlowych o osobowości prawnej związanych interesami
kapitałowymi.
Z podatku zwolniony jest szereg podmiotów włączając w to min. Skarb Państwa, NBP,
jednostki budżetowe, NFZ, ZUS, organizacje religijne.
Zakres przedmiotowy: podobnie jak w przypadku osób fizycznych, podstawą
opodatkowania jest dochód obliczany według analogicznych zasad. Dochód o wartości
ujemnej określany jest jako strata podatnikowi przysługuje 5 letni okres jej rozliczenia ( o
ile dochody osiągane w kolejnych latach podatkowych na to pozwolą), jednak w jednym roku
podatkowym rozliczyć można maksymalnie 50% straty.
Zwolnienia przedmiotowe z podatku dochodowego obejmują:
�� Działalność partii politycznych oraz organizacji pracodawców
�� Dochodów z prowadzenia szkół
�� Dochody narodowych funduszy inwestycyjnych
�� Dochody związków wyznaniowych
�� Dochody ze sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych
�� Dochody osób prawnych działających w sferze pożytku publicznego
�� Dochody sportowych spółek akcyjnych w części przeznaczonej na działalność sportową
Transakcje pomiędzy podmiotami powiązanymi: Spółki powiązane osobowo lub
(oraz) kapitałowo przy spełnieniu warunków określonych w Ustawie o CIT mają obowiązek
sporządzenia dokumentacji cen transferowych. Celem dokumentu jest uzasadnienie
rynkowości przeprowadzanej transakcji (arm s length principle) oraz uniknięcie
przerzucenia dochodów do krajów o niższej efektywnej stopie opodatkowania lub
łagodniejszych warunkach rozliczania straty. W przypadku zaniżenia dochodu, Urząd
Skarbowy dokonuje jego doszacowania wartość doszacowania zostaje natomiast obłożona
50% sankcyjną stawką podatku.
5. PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI
5.1. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA
Jeśli chodzi o zakres przedmiotowy, podatkiem od nieruchomości objęte są:
�� Grunty;
�� Budynki lub ich części;
�� Budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
5.1.1. WYACZENIA Z OPODATKOWANIA
Z opodatkowania wyłączone są między innymi użytki rolne, grunty zadrzewione
i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy - pod warunkiem, że nie są zajęte na prowadzenie
działalności gospodarczej. Opodatkowaniu nie podlegają również nieruchomości zajęte
między innymi na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych
należące lub przekazane w użytkowanie wieczyste państwom obcym lub organizacjom
międzynarodowym pod warunkiem wzajemności. Ponadto, do grupy wyłączonej
z opodatkowania zalicza się grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i kanałami
żeglownymi, z wyjątkiem jezior oraz gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub
elektrowni wodnych; grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi, nieruchomości lub ich
części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów
gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich; grunty zajęte pod pasy drogowe
dróg publicznych w rozumieniu przepisów o drogach publicznych oraz zlokalizowane w nich
budowle z wyjątkiem związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż
eksploatacja autostrad płatnych.
5.2. PODSTAWA OPODATKOWANIA
W zależności od przedmiotu opodatkowania, podstawę opodatkowania stanowi:
�� dla gruntów powierzchnia;
�� dla budynków lub ich części powierzchnia użytkowa;
�� dla budowli lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, co
o zasady - wartość, o której mowa w przepisach o podatkach dochodowych, ustalona
na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji
w tym roku, niepomniejszona o odpisy amortyzacyjne, a w przypadku budowli
całkowicie zamortyzowanych ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym
dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.
Za powierzchnię użytkową budynku uznaje się powierzchnię pomieszczeń lub ich
części oraz część kondygnacji o wysokości w świetle powyżej 2,20 m. Powierzchnie o
wysokości od 1,40 m do 2,20 m zalicza się do powierzchni użytkowej budynku w 50%, a
jeżeli wysokość jest mniejsza niż 1,40 m, powierzchnia ta jest pomijana.
Jeżeli obowiązek podatkowy w zakresie podatku od nieruchomości od budowli
powstał w ciągu roku podatkowego, wtedy podstawą opodatkowania jest wartość, która
stanowi podstawę obliczania amortyzacji na dzień powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli
natomiast budowla jest przedmiotem umowy leasingu i odpisy amortyzacyjne dokonywane
są przez korzystającego, w przypadku jej przejęcia przez właściciela, do celów określenia
podstawy opodatkowania przyjmowana jest wartość początkowa przed zawarciem pierwszej
umowy leasingu, zaktualizowana i powiększona o dokonane ulepszenia oraz
niepomniejszona o spłatę wartości początkowej. Jeśli zaś od budowli lub ich części nie są
dokonywane odpisy amortyzacyjne podstawę opodatkowania stanowi ich wartość
rynkowa, określona przez podatnika na dzień powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli
budowle lub ich części zostały ulepszone lub zgodnie z przepisami o podatkach dochodowych
nastąpiła aktualizacja wyceny środków trwałych podstawę opodatkowania stanowi ich
wartość rynkowa ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego następującego po roku, w
którym dokonano ulepszenia lub aktualizacji wyceny środków trwałych. Jeżeli podatnik nie
określił wartości budowli lub podał wartość nieodpowiadającą wartości rynkowej, organ
podatkowy może powołać biegłego rzeczoznawcę majątkowego, który ustali tę wartość.
Koszty wynagrodzenia rzeczoznawcy majątkowego ponosi podatnik, jeśli nie określił on
wartości budowli lub wartość ustalona przez biegłego jest wyższa co najmniej o 33% od
wartości określonej przez podatnika. Jeśli budowla znajduje się na obszarze dwóch lub więcej
gmin, wartość części budowli położonych w danej gminie, określa się proporcjonalnie do
długości odcinka budowli położonego na terenie danej gminy.
5.3. STAWKI PODATKU
Wpływy z podatku od nieruchomości są dochodem gmin i to one ustalają jego
wysokość, jednak na poziomie nie wyższym niż maksymalne stawki kwotowe, określane co
roku w obwieszczeniu ministra finansów publikowanym w Dzienniku Urzędowym RP
Monitor Polski . Kwota stawek zaokrąglana jest w górę do pełnych groszy. Podstawą
corocznej waloryzacji stawek kwotowych jest wskaznik cen towarów i usług
konsumpcyjnych w okresie pierwszego półrocza roku, w którym stawki ulegają zmianie, w
stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. W przypadku podatku od budowli
stosuje się stawkę procentową w wysokości 2%. Rada gminy może różnicować wysokość
stawek dla poszczególnych rodzajów przedmiotów opodatkowania, uwzględniając w
szczególności lokalizację, rodzaj prowadzonej działalności, rodzaj zabudowy, przeznaczenie i
sposób wykorzystywania gruntu, stan techniczny oraz wiek budynków.
5.4. OBOWIZEK PODATKOWY
Organem właściwym w sprawie podatku od nieruchomości jest wójt, burmistrz lub
prezydent miasta. Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego
obowiązku. Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest
istnienie budowli albo budynku lub ich części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1
stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym
rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym
wykończeniem. Jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na
wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania
przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu,
poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to
zdarzenie. Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności
uzasadniające ten obowiązek. Jeżeli obowiązek podatkowy powstał lub wygasł w ciągu roku,
podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.
5.4.1. PODATNICY PODATKU OD NIERUCHOMOŚCI
Podatnikami podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki
organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, będące:
1) właścicielami nieruchomości lub obiektów budowlanych, z zastrzeżeniem ust. 3;
2) posiadaczami samoistnymi nieruchomości lub obiektów budowlanych;
3) użytkownikami wieczystymi gruntów;
4) posiadaczami nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich
części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
5.4.2. ZWOLNIENIA PODATKOWE
Od podatku od nieruchomości zwolnione są:
�� budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej w rozumieniu przepisów o
transporcie kolejowym oraz zajęte pod nie grunty;
�� grunty, budynki i budowle pozostałe po likwidacji linii kolejowych lub ich odcinków
do czasu przeniesienia ich własności lub prawa użytkowania wieczystego nie
dłużej jednak niż przez 3 lata od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym stała się ostateczna decyzja lub weszło w życie rozporządzenie,
wyrażające zgodę na likwidację linii lub ich odcinków, wydane w trybie
przewidzianym w przepisach o transporcie kolejowym z wyjątkiem zajętych na
działalność inną niż działalność, o której mowa w przepisach o transporcie
kolejowym;
�� budowle infrastruktury portowej, budowle infrastruktury zapewniającej do-stęp do
portów i przystani morskich oraz zajęte pod nie grunty;
�� grunty, które znajdują się w posiadaniu podmiotu zarządzającego portem lub
przystanią morską, pozyskane na potrzeby rozwoju portu lub przystani morskiej,
zajęte na działalność określoną w statucie tego podmiotu, położone w granicach
portów i przystani morskich od pierwszego dnia miesiąca następującego po
miesiącu, w którym podmiot ten wszedł w ich posiadanie nie dłużej niż przez okres
5 lat, z wyjątkiem gruntów zajętych przez podmiot inny niż podmiot zarządzający
portem lub przystanią morską;
�� budynki, budowle i zajęte pod nie grunty na obszarze części lotniczych lotnisk użytku
publicznego;
�� budynki gospodarcze lub ich części:
�� - służące działalności leśnej lub rybackiej,
�� - położone na gruntach gospodarstw rolnych, służące wyłącznie działalności
rolniczej,
�� - zajęte na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej;
�� nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia
statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania,
nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu, z wyjątkiem wykorzystywanych do
prowadzenia działalności gospodarczej, oraz grunty zajęte trwale na obozowiska i
bazy wypoczynkowe dzieci i młodzieży;
�� grunty i budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, pod warunkiem ich
utrzymania i konserwacji, zgodnie z przepisami o ochronie zabytków, z wyjątkiem
części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej;
�� grunty i budynki we władaniu muzeów rejestrowanych;
�� grunty położone na obszarach objętych ochroną ścisłą, czynną lub krajobrazową, a
także budynki i budowle trwale związane z gruntem, służące bezpośrednio osiąganiu
celów z zakresu ochrony przyrody w parkach narodowych oraz w rezerwatach
przyrody;
�� będące własnością Skarbu Państwa: grunty pokryte wodami jezior o ciągłym
dopływie lub odpływie wód powierzchniowych oraz grunty zajęte pod sztuczne
zbiorniki wodne;
�� budowle wałów ochronnych, grunty pod wałami ochronnymi i położone w
międzywalach, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej przez
inne podmioty niż spółki wodne, ich związki oraz związki wałowe
�� grunty stanowiące nieużytki, użytki ekologiczne, grunty zadrzewione i za-krzewione,
z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej;
�� grunty stanowiące działki przyzagrodowe członków rolniczych spółdzielni
produkcyjnych, którzy spełniają jeden z warunków:
�� - osiągnęli wiek emerytalny,
�� - są inwalidami zaliczonymi do I albo II grupy),
�� - są niepełnosprawnymi o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełno-
sprawności,
�� - są osobami całkowicie niezdolnymi do pracy w gospodarstwie rolnym albo
niezdolnymi do samodzielnej egzystencji;
�� budynki położone na terenie rodzinnych ogrodów działkowych, nieprzekraczające
norm powierzchni ustalonych w przepisach Prawa budowlanego dla altan i obiektów
gospodarczych, z wyjątkiem zajętych na działalność gospodarczą;
�� budynki i budowle zajęte przez grupę producentów rolnych wpisaną do rejestru tych
grup, wykorzystywane wyłącznie na prowadzenie działalności w zakresie sprzedaży
produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy
lub w zakresie zaopatrzenia członków grupy w środki produkcji, wspólnego
użytkowania sprzętu rolniczego, promocji środków lub grupy produktów
wprowadzanych do obrotu, przechowywania, konfekcjonowania i standaryzacji
produktów lub grupy produktów zgodnie z jej aktem założycielskim;
�� nieruchomości lub ich części zajęte na prowadzenie nieodpłatnej statutowej
działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego.
Ponadto, od podatku od nieruchomości zgodnie z ustawą zwalnia się również:
Uczelnie; publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne objęte systemem oświaty
oraz prowadzące je organy; instytuty naukowe i pomocnicze jednostki naukowe Polskiej
Akademii Nauk, prowadzących zakłady pracy lub zakłady aktywności; instytuty badawcze;
przedsiębiorców o statusie centrum badawczo-rozwojowego; Polski Związek Działkowców.
Jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje z budżetu państwa zwrot utraconych do-
chodów z tytułu zwolnienia z podatku określonych nieruchomości.
Warto jednak wspomnieć o rozważaniu przez Polskę wprowadzenia podatku
katastralnego, który wydaje się być bardziej adekwatny i sprawiedliwy oraz który
wykluczałby sytuację, w której podatek płacony za nieruchomość w centrum Warszawy jest
takiej samej wysokości, co podatek od nieruchomości o tej samej powierzchni, ale znacznie
mniejszej wartości na wsi.
6. PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH
6.1. PRZEDMIOT OPODATKOWANIA
Podatkowi podlegają czynności cywilnoprawne takie jak:
�� umowy sprzedaży oraz zmiany rzeczy i praw majątkowych,
�� umowy pożyczki,
�� umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów
albo zobowiązań darczyńcy,
�� umowy dożywocia,
�� umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat
lub dopłat,
�� ustanowienie hipoteki,
�� ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
�� umowy depozytu nieprawidłowego,
�� umowy spółki (akty założycielskie);
Obowiązkiem podatkowym skutkują również zmiany wyżej wymienionych umów,
jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności
cywilnoprawnych, a także orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli
wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione powyżej.
6.1.1. WYACZENIA I ZWOLNIENIA PRZEDMIOTOWE
Z opodatkowania wyłączone są:
- czynności cywilnoprawne w sprawach:
�� alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,
�� ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, ulg określonych
w przepisach szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i poborowych odbywających służbę
zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych
przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,
�� wyborów powszechnych,
�� powszechnego obowiązku obrony,
�� zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę,
�� nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia,
�� podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach
płatnych,
�� podlegających przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w
zakresie dróg krajowych
- umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego zawieranej w
związku z realizacją roszczeń wynikających z ograniczenia sposobu korzystania z
nieruchomości na podstawie przepisów o ochronie środowiska;
- umowy sprzedaży lokali mieszkalnych, których stroną jest Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa;
- umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym;
- czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiana, jeżeli przynajmniej
jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
�� opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
�� zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem
o umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część,
o umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych;
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy, które w rozumieniu przepisów prawa
celnego stanowią towary:
�� wprowadzone do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego,
�� objęte procedurą składu celnego.
- umowy spółki i ich zmiany związane z:
�� łączeniem spółek kapitałowych,
�� przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową,
�� wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje:
o przedsiębiorstwa spółki kapitałowej lub jego zorganizowanej części,
o udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo
kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te
udziały lub akcje, posiada już większość głosów.
Zwolnione od podatku są również:
- sprzedaż walut obcych;
- przeniesienie własności nieruchomości lub ich części, wraz z częściami składowymi,
z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast,
w drodze umów: sprzedaży, dożywocia, o dział spadku - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat, darowizny - w części
dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
zamiany - do wysokości wartości rynkowej nieruchomości wraz z jej częściami składowymi.
- sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa
spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu
mieszkalnym
- sprzedaż budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego
odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz
wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa
do lokalu w małym domu mieszkalnym
- zamianę budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych stanowiących
odrębną nieruchomość, spółdzielczych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego oraz
wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: praw do domu jednorodzinnego lub praw
do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli stronami umowy są osoby zaliczone do I grupy
podatkowej zgodnie z przepisami o podatku od spadków i darowizn;
- sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1 000
zł;
- sprzedaż bonów i obligacji skarbowych;
- sprzedaż bonów pieniężnych Narodowego Banku Polskiego;
- umowy spółki: zawarte wskutek przekształcenia, podziału lub łączenia w części
dotyczącej kapitału zakładowego, którego wartość przed dokonaniem czynności została
opodatkowana podatkiem kapitałowym poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
6.1.2. ZWOLNIENIA PODMIOTOWE
Zwolnione z podatku są następujące strony czynności cywilnoprawnych:
�� państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne,
międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa,
korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów
międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne
osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego
pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jeżeli zwolnienie to jest wzajemne;
�� organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w
związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
�� jednostki samorządu terytorialnego;
�� Skarb Państwa;
�� osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie,
motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy
osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj
schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami
narządów ruchu;
6.2. OBOWIZEK PODATKOWY
Obowiązek podatkowy powstaje:
�� z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej;
�� z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną;
�� z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia
hipoteki;
�� z chwilą uprawomocnienia się odpowiedniego orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu
polubownego lub zawarcia ugody
�� z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli
podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie
5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się
przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania.
6.3. PODMIOTY, NA KTÓRYCH CIŻY OBOWIZEK PODATKOWY
�� przy umowie sprzedaży na kupującym;
�� przy umowie zamiany na stronach czynności
�� przy umowie darowizny - na obdarowanym;
�� przy umowie dożywocia - na nabywcy własności nieruchomości;
�� przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności - na podmiocie nabywającym
rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności;
�� przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej
służebności - na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności;
�� przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - na biorącym pożyczkę lub
przechowawcy;
�� przy ustanowieniu hipoteki - na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
�� przy umowie spółki cywilnej - na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki - na
spółce.
6.3.1. ZWOLNIENIA PODMIOTOWE
Zwolnione z podatku są następujące strony czynności cywilnoprawnych:
�� państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne,
międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa,
korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów
międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne
osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego
pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jeżeli zwolnienie to jest wzajemne;
�� organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w
związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o
działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
�� jednostki samorządu terytorialnego;
�� Skarb Państwa;
�� osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie,
motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy
osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj
schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami
narządów ruchu;
6.4. PODSTAWA OPODATKOWANIA
Podstawę opodatkowania stanowią odpowiednio:
�� przy umowie sprzedaży - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego
�� przy umowie zamiany - wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, od którego
przypada wyższy podatek,
�� przy umowie darowizny - wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez
obdarowanego;
�� przy umowie dożywocia - wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania
wieczystego;
�� przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku - wartość rynkowa rzeczy
lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub
spadku;
�� przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz
odpłatnej służebności - wartość świadczeń użytkownika bądz osoby, na rzecz której
ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione;
�� przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - kwota lub wartość
pożyczki albo depozytu;
�� przy umowie spółki:
�� przy zawarciu umowy - wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo
wartość kapitału zakładowego,
�� przy zmianie umowy - wartość wkładów powiększających majątek spółki albo
wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy,
�� przy dopłatach - kwota dopłat,
�� przy pożyczce udzielonej spółce przez wspólnika lub akcjonariusza - kwota lub
wartość pożyczki,
�� przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania -
roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4%
wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego
używania,
�� przy przekształceniu, podziale lub łączeniu spółek - wartość majątku wniesionego do
spółki albo wartość kapitału zakładowego,
�� przy przeniesieniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rzeczywistego ośrodka
zarządzania spółki kapitałowej lub jej siedziby - wartość kapitału zakładowego;
�� przy ustanowieniu hipoteki - kwota zabezpieczonej wierzytelności.
6.5. STAWKI PODATKU
Stawki podatku zostały zróżnicowane ze względu na rodzaj czynności
cywilnoprawnej i wynoszą odpowiednio:
�� od umowy sprzedaży:
o nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego
spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego
oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz
prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%,
o innych praw majątkowych - 1%;
�� od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz
darowizny:
o przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania
wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego
prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do
domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%,
o przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych - 1%;
�� od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej
służebności - 1%,
�� od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego - 2%,
�� od ustanowienia hipoteki:
o na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - od kwoty zabezpieczonej wierzytelności -
0,1%,
o na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej - 19 zł;
�� od umowy spółki - 0,5%
7. PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN
Opodatkowanie od spadków i darowizn zostało określone ustawą z dnia 28 lipca 1983 r.
o podatku od spadków i darowizn.
Zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, dochody z tytułu
podatku od spadków i darowizn stanowią dochód gmin.
7.1. PRZEDMIOT I PODMIOT OPODATKOWANIA
Zgodnie z Ustawą podatkowi podlega:
1) nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw
majątkowych wykonywanych na terytorium RP tytułem:
- dziedziczenia;
- darowizny;
- zasiedzenia;
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę
darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności;
2) nabycie przez osoby fizyczne praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie
dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;
3) nabycie przez osoby fizyczne jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji
uczestnika funduszu inwestycyjnego na wypadek jego śmierci;
4) nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych
za granicą:
- jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był
obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium RP.
Podatnikami podatku od spadków i darowizn są nabywcy własności rzeczy i praw
majątkowych.
Podatnicy podatku są zobowiązani:
- złożyć w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego,
właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub
praw majątkowych;
- złożyć korektę zeznania podatkowego w terminie 14 dni od dnia, w którym
podatnik dowiedział się o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych niewykazanych w zeznaniu
podatkowym.
7.2. PODSTAWA OPODATKOWANIA
Podstawę opodatkowania stanowi wartość:
- nabytych rzeczy i praw majątkowych po pomniejszeniu o długi i ciężary (czysta
wartość). Ustalona jest wg stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia oraz cen
rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.
7.2.1. POMNIEJSZENIE PODSTAWY
Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek - zmniejszenie wartości -
spowodowany działaniem siły wyższej, to do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w
dniu dokonania wymiaru. Przy czym, odszkodowanie za ubytek należne z tytułu
ubezpieczenia wlicza się do podstawy opodatkowania.
Do długów i ciężarów zalicza się między innymi:
- wartość nakładów poniesionych na rzecz przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia;
- koszty leczenia i opieki w czasie ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały
pokryte za jego życia i z jego majątku;
- koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim
koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, jeżeli nie zostały pokryte
z majątku spadkodawcy, z zasiłku pogrzebowego lub zwrócone w inny sposób;
- koszty postępowania spadkowego;
- wynagrodzenie wykonawcy testamentu;
- obowiązki wykonania zapisów i potrąceń zapisane w testamencie;
- wypłaty z tytułu zachowku.
7.3. STAWKA OPODATKOWANIA
Stawka opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn zależy od tego, po kim
nabywca otrzymał spadek lub od kogo otrzymał darowiznę. Stosunek ten rozróżniany jest wg
stopnia pokrewieństwa, w podziale na grupy.
Do grupy I zalicza się - małżonka, zstępnych (kolejni potomkowie - córka/syn, wnuk,
prawnuk itd.), wstępnych (kolejni przodkowie), rodzeństwo, zięcia, synową, teściów,
ojczyma, macochę i pasierba.
Do grupy II zalicza się - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i
małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków
rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Do grupy III zalicza się pozostałych nabywców.
Ponadto dla potrzeb określenia prawa do zwolnienia z podatku, z grupy I wydzielona
została podgrupa tzw. 0 obejmująca najbliższą rodzinę. Zaliczają się do niej: małżonek,
zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym i macocha.
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i
praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1) 9 637 zł jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2) 7 276 zł jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3) 4 902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Zgodnie z art. 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatek oblicza się od
nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących
skal:
Kwoty nadwyżki w zł Podatek wynosi
Ponad Do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
10.278 zł 3%
10.278 zł 20.556 zł 308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 zł 822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20.556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
10.278 zł 7%
10.278 zł 20.556 zł 719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 zł 1.644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20.556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
10.278 zł 12%
10.278 zł 20.556 zł 1.233 zł 40 gr i 16% nadwyżki ponad 10.278 zł
20.556 zł 2.877 zł 90 gr i 20% nadwyżki ponad 20.556 zł
Kwoty ustalane są drogą rozporządzenia ministra finansów, w przypadku wzrostu
cen towarów trwałego użytku o ponad 6%, w stopni odpowiadającemu tejże stopie inflacji.
Co ważne, podatek oblicza się uwzględniając łączną wartość nabytych rzeczy i praw
majątkowych od danej osoby za okres 5 lat. Następnie, wyliczony podatek pomniejszany jest
o podatek od poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Ewentualna nadwyżka
podatku nie jest ani zwrotna ani nie może być zaliczona na poczet innych podatków.
7.4. ZWOLNIENIA
Art. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn prezentuje szczegółową listę
zwolnień w zakresie podatku od spadków i darowizn. Istnieje jednak ogólna zasada, że
warunkowemu zwolnieniu podlegają osoby z najbliższej rodziny tzw. grupy 0, a więc
małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, pasierb, ojczym i macocha. Warunkiem jest
zgłoszenie nabycia przekraczającego kwotę wolną od podatku lub jego udokumentowanie w
przypadku środków pieniężnych.
8. REAKCJE PODATNIKÓW NA OBOWIZEK PODATKOWY
Każde obciążenie podatkiem stanowi pomniejszenie obecnego lub przyszłego stanu
zasobów pieniężnych lub stanu majątkowego podatnika, co może spotykać się z różnymi
reakcjami podatników najczęściej negatywnymi zazwyczaj podejmując próbę ucieczki
przed podatkiem.
8.1. KONSEKWENCJE, FORMY I METODY UCIECZKI PRZED PODATKIEM
Konsekwencje podatków mogą objawiać się m.in.:
- zwiększeniem kosztów prowadzonej działalności
- zmniejszeniem potencjalnych dochodów podatnika
- wzrostem cen
- ograniczeniem poziomu konsumpcji
- bezpośrednim obciążeniem uzyskanego dochodu
- ograniczeniem skali wydatków konsumpcyjnych lub na działalność gospodarczej
- ograniczeniem posiadanego majątku
- pomniejszeniem stanu majątkowego lub ograniczeniem wydatków
Zjawisko ucieczki przed podatkiem jest czymś naturalnym i niezależnym od państwa,
szerokości geograficznej, czy też ustroju, a rozwija się wraz ze wzrostem wysokości
świadczeń pieniężnych na rzecz państwa. Krzywa Laffera dobitnie ukazuję, że ludzie pracują
nie po to aby płacić podatki, a z myślą co zrobią z dochodem po jego opłaceniu. Nikt nie
chciałby pracować, gdy całość jego dochodów pochłoną podatki. Wyróżniamy dwa rodzaje
reakcji na obowiązek podatkowy legalną (unikanie podatku) oraz nielegalną (uchylanie się
od podatku).
Powszechność zjawiska ucieczki podatników przed podatkiem wywołuje szereg
negatywnych skutków społecznych i gospodarczych:
- naruszenie poczucia sprawiedliwości społecznej
- demoralizacja podatników
- zakłócenie harmonii systemu podatkowego
- zmniejszenie wydajności systemu podatkowego oraz poszczególnych podatków
wchodzących w jego skład
- potrzebę podniesienia podatków lub wprowadzenia nowych
- stymulację ucieczki przed podatkiem
- zakłócenia gospodarcze, zakłócenia warunków konkurencji
8.2. UNIKANIE PODATKU. LEGALNE FORMY UCIECZKI PRZED PODATKIEM I ICH
PRZEJAWY
Unikanie podatku to zjawisko polegające na podejmowaniu działań z efektem
końcowym w postaci uniknięcia podatku w pełni bądz w części. Jest to forma legalna, która
może przybierać formę:
- wykorzystania możliwości tkwiące w systemie podatkowym (najbardziej
pożądana forma; możliwości te polegają zazwyczaj w związku z wykorzystaniem
poszczególnych podatków do realizacji funkcji fiskalnej oraz pozostałych funkcji systemu
podatkowego czyli ekonomicznej, społecznej i politycznej; przybierają formę ulg, zwolnień,
wyłączenia oraz czasem nawet zwiększenia podatkowego)
- wykorzystania luk w prawie podatkowym (legalna, ale zazwyczaj niekorzystna z
perspektywy polityki społeczno-ekonomicznej kraju, czy też wydajności podatków i
sprawiedliwości podatkowej spowodowane niespójnością wewnętrzną lub niedoskonałością;
jest wspierana najczęściej przez prasę fachową lub usługi doradcze)
- przeniesienia działalności powodującej obowiązek podatkowy na inny teren
(jest to korzystna forma dla płatnika, ale niekorzystna dla kraju, ponieważ zwiększa
bezrobocie, zmniejsza rozmiary inwestycji; korzystna dla płatnika, gdyż po przeniesieniu
działalności na inny teren, gdzie wysokość podatku jest mniejsza płaci mniej)
- zaniechania działalności będącej przedmiotem opodatkowania
(nierozszerzanie, ograniczenie lub nawet zaprzestanie działalności gospodarczej lub
zawodowej poprzez wstrzymywanie się od zakupu, konsumpcji dób będących przedmiotem
opodatkowania; ograniczenie lub rezygnacja z różnego rodzaju usług i wykonywanie ich na
własną rękę)
Nie raz zdarza się, że unikanie podatku może przerodzić się w oszustwo podatkowe,
gdyż granica pomiędzy legalną, a nie legalną formą jest bardzo cienka.
8.3. UCHYLANIE SI OD PODATKU
Jest to podejmowanie działań o charakterze nielegalnym, których efektem jest
uchylenie się od obowiązku poniesienia obciążeń podatkowych. Niezależnie od sposobu
nazywane jest szarą strefą gospodarki . Może przybierać formę:
- zatajenia przedmiotu opodatkowania (najbardziej pospolita forma polegająca na
ukryciu części lub całości przedmiotu opodatkowania, co na koniec dnia umożliwia na
legalne przedstawienie pomniejszonej podstawy opodatkowania lub nie wykazania jej)
- zatajenia rachunkowego (szczególnie częste w przypadku podmiotów
prowadzących działalność gospodarczą, występująca jako samodzielna forma unikania
podatku; polegają na nierzetelnym prowadzeniu rachunkowych, nieraz prowadzona
podwójnie w formie rzeczywistej oraz w celach podatkowych)
- fałszywego kwalifikowania (polega na niezgodnym z obowiązującymi zasadami
rachunkowości kwalifikowaniu poszczególnych pozycji kosztów, przychodów, strat
nadzwyczajnych itp. i zaliczaniu ich do innych grup rodzajowych)
- zorganizowania niewypłacalności (skrajna forma oszustwa podatkowego
polegająca na oszustwie dokonywanym przez właściciela podmiotu gospodarczego którzy
manipulując zapisami w księgach rachunkowych wykazują w końcu jego niewypłacalność)
- jawnego niepłacenia podatków (specyficzna forma unikania podatków, któ�a
wynikała przede wszystkich w państwach postsocjalistycznych, w okresie transformacji
ustrojowej)
8.4. PRZYCZYNY UCIECZKI PRZED PODATKIEM
Próby ucieczki przed podatkiem najczęściej spowodowane są czterema przyczynami:
- ekonomicznymi
- technicznymi
- moralnymi
Ekonomiczne podłoże ucieczki przed podatkami występuje w sytuacji niemożności
przerzucenia podatków, najczęściej w okresie stagnacji gospodarczej. Wobec niemożności
przerzucenia ciężaru podatku na inne podmioty, podatnik, dążąc do zachowania
przedsiębiorstwa lub poziomu konsumpcji, skłonny jest do ucieczki przed podatkiem. Do
przyczyn ekonomicznych ucieczki przed podatkiem należy zaliczyć także istnienie tzw.
Drugiego obiegu gospodarczego (szarej strefy), który rozwija się zwłaszcza w okresach
kryzysu gospodarczego. Istnienie wysokiej stopy bezrobocia sprzyja np. zjawisku
nielegalnego podejmowania pracy. Ekonomiczne przesłanki ucieczki przed podatkami mogą
być także wyrazem nadmiernego fiskalizmu, którego skutkiem jest przechodzenie części
podmiotów do szarej strefy. Zagadnienie szarej strefy w gospodarce należy do jednego z
najtrudniejszych zwłaszcza gdy poszukujemy przyczyn jej powstawania, rozmiarów,
struktury itd. W każdym jednak razie przyczyny fiskalne muszą być brane pod uwagę przy
analizie tego zjawiska. Zbyt wysokie podatki i inne obciążenia para fiskalne mogą zmuszać
niektóre podmioty do ucieczki do szarej strefy.
Techniczne przyczyny ucieczki przed podatkami są związane z wysokim stopniem
skomplikowania współczesnych systemów podatkowych. Zjawisko to wywołane jest
rozwojem gospodarczym w ogóle, skala procesów gospodarczych, złożonością stosunków
ekonomicznych, różnorodnością zdarzeń gospodarczych itp. Niemałe znaczenie dla
skomplikowania systemów podatkowych mają funkcję, które państwo zamierza realizować
za pomocą podatków.
Do przyczyn moralnych należy zaliczyć dualizm postępowania pod względem norm
etycznych. Obywatel na ogół bardziej rygorystycznie przestrzega norm odnoszących się do
życia prywatnego niż do życia publicznego. Innymi słowy, łamanie norm publicznych jest
mniej naganne niż norm życia prywatnego. Takiej interpretacji naruszenia prawa przez
podatnika sprzyja niewątpliwie zdecydowanie słaba pozycja podatnika wobec potężnego
państwa. Symptomy zachowania się państwa zachęcają podatnika do ucieczki przed
podatkiem. Przykładem tego jest między innymi narzucanie przez państwo swojej decyzji
podatnikowi, stosowanie wyśrubowanych stawek podatkowych, preferowanie interesów
podatkowych grup rządzących itp. Skłania to podatnika do w jakiejś mierze
usprawiedliwionego , mimo że niezgodnego z prawem unikania podatku. Podatnik w takiej
sytuacji przybiera postawę obronną wobec rażąco nierównych stosunków między nim a
państwem.
8.5. METODY ZAPOBIEGANIA UCIECZCE PRZED PODATKIEM
Jak wiemy, ucieczka przed podatkiem może przybierać formę legalną oraz formę
nielegalną, co nie jest bez znaczenia jeśli chodzi o sposoby zapobiegania ucieczce przed
podatkiem. Stopień szkodliwości, każdego nie płacenia podatków jest z goła odmienny, tak
jak odmienne są również przyczyny takiego stanu rzeczy. Do podstawowych metod i
sposobów zapobiegania możliwościom unikania podatku należy zaliczyć działania
prewencyjne:
- doskonalenia prawa podatkowego przez jednoznaczne i precyzyjne określanie norm
w nich zawartych
- eliminowanie z prawa podatkowego zapisów umożliwiających dowolną
interpretację
-eliminowanie z prawa podatkowego zapisów i luk umożliwiających
wykorzystywanie zasad korzystniejszych dla podatnika
- uzupełnianiu sieci międzynarodowych porozumień o rozciągnięciu kontroli
skarbowej poza granice państwowe
- ustanawianiu ciężaru podatkowego na poziomie akceptowanym przynajmniej przez
większość potencjalnych podatników,
- podejmowaniu działań służących poprawie stosunków między administracją
służbową, a podatnikiem.
Prewencyjne metody i sposoby unikania podatku są wykorzystywane jako jeden ze
środków przeciwdziałania zjawisku uchylania przed podatkiem. W tym wypadku skuteczność
nie jest wystarczająca, dlatego też w walce z oszustwami podatkowymi stosuje się metody
prewencyjne oraz represyjne:
- prowadzenie efektywnej kontroli podatkowej
- stosowanie technik podatkowych, które nie przeciwstawiają w sposób oczywisty
interesu podatnika i jego obowiązek interesom budżetu
Zastosowanie technik, które nie przeciwstawiają w sposób oczywisty interesu
podatnika w konstrukcji poszczególnych podatków oraz systemów podatkowych to istotny
środek zapobiegania oszustwom podatkowym. Możemy do nich zaliczyć:
- ograniczenia deklaracji podatkowych
- możliwe szerokie stosowanie techniki poboru podatku u zródła , co uniemożliwia
uchylanie od podatku
- stosowanie technik podatkowych przyznających podatnikowi prawo od odliczeń
zapłaconego uprzednio podatku
Obok prewencji istotną rolę w walce z oszustwami podatkowymi odgrywa represja
polegająca na karaniu osób dopuszczających się tych wykroczeń. Mogą przybierać one postać
sankcji skarbowych, cywilnych oraz karnych. Sankcje skarbowe przyjmują najczęstszą
formę represji za oszustwa skarbowe i w ich ramach stosuje się następujące kary:
- naliczanie odsetek
- podwyższanie podatku
- opodatkowanie z urzędu
- wycofanie prawa do korzystniejszej formy opodatkowania
- nałożenie grzywny skarbowej
Sankcje cywilne natomiast mają charakter pośredni i wynikają z takiego
ukształtowania związków obowiązku podatkowego ze zdarzeniami gospodarczymi, które w
konsekwencji mogą spowodować niekorzystne dla podatnika skutku cywilnoprawne. Są to
możliwości ograniczone.
Sankcje karne stosowane są zazwyczaj w przypadku oszustw podatkowych
połączonych z zabiegamy zmierzającymi do zatajenia przedmiotu opodatkowania. Sankcje
karne wymierzane są przez sąd powszechny i zazwyczaj obejmują:
- grzywny
- konfiskatę ukrywanego majątku i przedmiotów, który służyły do jego ukrycia
- kary pozbawienia wolności
- inne kary dodatkowe
Sankcje karne za oszustwa podatkowe są przedmiotem największych kontrowersji, co
najczęściej ukazywane jest przy karach pozbawienia wolności. Dominującymi formami
reakcji na podatek są:
- działania zmierzające do przerzucenia podatku (niepowoduje bezpośrednio
zmniejszenia dochodów budżetowych, a jedynie zastąpienie dochodu od jednego podatnika
dochodem od innego)
- dostosowanie się do podatku (wypełnienie obowiązku podatkowego
najpopularniejsza forma)
- próby nadrobienia podatku (najkorzystniejsza forma reakcji na podatek,
polegająca na podejmowaniu działań rekompensujących zmniejszenie zasobów
pozostających w dyspozycji podatnika)
BIBLIOGRAFIA
Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych
Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
(Dz. U. 2003 nr 203 poz. 1966 z pózn. zm.)
Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 1983 nr 45
poz. 207 z pózn. zm.)
Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Ustawa z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych
Ustawa z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
Dolata S., Podstawy wiedzy o polskim systemie podatkowym, Wolters Kluwer,
Warszawa 2009
Gomułowicz A., Małecki J., Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis, Warszawa 2010.
Ickiewicz J., Obciążenia fiskalne przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2010.
Krywan T., Vademecum Podatnika: Zmiany w podatkach na 2011 rok, Difin, Warszawa
2011.
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20130000056
http://ksplegal.pl/ksp/upload/758bef082b.pdf
http://www.finanse.mf.gov.pl/akcyza/informacje-podstawowe
http://www.home.umk.pl/~robhuski/get/fp/Dochody%20i%20wydatki_2012.pdf

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
System podatkowy w Polsce
System podatkowy w Polsce informacje uzupelniajace wyklad 4
System podatkowy w Polsce prezentacja
Zasady rachunkowości w zakresie prawa podatkowego w Polsce
System podatkowy
Sieroń Polski system podatkowy diagnoza problemów oraz propozycja reformy
System edukacji w Polsce i UE
System podatkowy Irlandii
20140401 preferencje podatkowe w Polsce
Podatki Podatki i system podatkowy bdb
System podatkowy
System prawa w Polsce2a
Efektywność systemu penitencjarnego w Polsce stan obecny i perspektywy Teodor Szymanowski
System bankowy w polsce

więcej podobnych podstron