Instalacje elektryczne w warunkach zwiÄ™kszonego zagrożenia porażeniem prÄ…dem elektrycznym W normie PN-IEC 60364 przyjÄ™to zasadÄ™, że ogólne postanowienia normy dotyczÄ… normalnych warunków Å›rodowiskowych i rozwiÄ…zaÅ„ instalacji elektrycznych, natomiast w warunkach Å›rodowiskowych stwarzajÄ…cych zwiÄ™kszone zagrożenie wprowadza siÄ™ odpowiednie obostrzenia i stosuje siÄ™ specjalne rozwiÄ…zania instalacji elektrycznych. Obostrzenia te oraz specjalne rozwiÄ…zania instalacji elektrycznych obejmujÄ… arkusze normy PN-IEC 60364 z grupy 700. Obostrzenia te polegajÄ… na: zakazie umieszczania urzÄ…dzeÅ„ elektrycznych w okreÅ›lonych miejscach (strefach), zakazie stosowania niektórych Å›rodków ochrony; np. barier, umieszczania poza zasiÄ™giem rÄ™ki, izolowania stanowiska, nieuziemionych poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych miejscowych, stosowaniu urzÄ…dzeÅ„ o odpowiednich stopniach ochrony, koniecznoÅ›ci stosowania dodatkowych (miejscowych) poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych, koniecznoÅ›ci obniżenia napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale w okreÅ›lonych warunkach otoczenia do wartoÅ›ci 25 V i 12 V prÄ…du przemiennego oraz odpowiednio 60 V i 30 V prÄ…du staÅ‚ego, koniecznoÅ›ci stosowania urzÄ…dzeÅ„ ochronnych różnicowoprÄ…dowych (wyÅ‚Ä…czniki ochronne różnicowoprÄ…dowe, wyÅ‚Ä…czniki współpracujÄ…ce z przekaznikami różnico- woprÄ…dowymi) o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 30 mA jako uzupeÅ‚niajÄ…cego Å›rodka ochrony przed dotykiem bezpoÅ›rednim, kontroli stanu izolacji (doziemienia) w ukÅ‚adach sieci IT. We wszystkich przypadkach, gdy powinna być obniżona wartość napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale powinien być również skrócony maksymalny dopuszczalny czas samoczynnego wyÅ‚Ä…czenia zasilania. W przypadku zasilania napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale (równoczesna ochrona przed dotykiem bezpoÅ›rednim i poÅ›rednim) należy stosować obwody SELV, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach obwody PELV.O tym, jakie Å›rodki ochrony i jakie rozwiÄ…zania instalacji elektrycznych należy stosować w miejscach i pomieszczeniach stwarzajÄ…cych zwiÄ™kszone zagrożenie informujÄ… normy PN-IEC 60364 z grupy 700. Miejsca i pomieszczenia te oraz stosowane w nich Å›rodki ochrony i rozwiÄ…zania instalacji elektrycznych sÄ… nastÄ™pujÄ…ce: Pomieszczenia wyposażone w wannÄ™ lub/i basen natryskowy W wyżej wymienionych pomieszczeniach wyróżnia siÄ™ cztery strefy: strefa 0 jest wnÄ™trzem wanny lub basenu natryskowego, strefa 1 jest ograniczona pÅ‚aszczyznami: pionowÄ… - przebiegajÄ…cÄ… wzdÅ‚uż zewnÄ™trznej krawÄ™dzi obrzeża wanny, basenu natryskowego lub w odlegÅ‚oÅ›ci 0,60 m od prysznica w przypadku basenu natryskowego oraz poziomÄ… -przebiegajÄ…cÄ… na wysokoÅ›ci 2,25 m od poziomu podÅ‚ogi. strefa 2 jest ograniczona pÅ‚aszczyznami: pionowÄ… - przebiegajÄ…cÄ… w odlegÅ‚oÅ›ci 0,60 m na zewnÄ…trz od pÅ‚aszczyzny ograniczajÄ…cej strefÄ™ 1 oraz poziomÄ… przebiegajÄ…cÄ… na wysokoÅ›ci 2,25 m od poziomu podÅ‚ogi. strefa 3 jest ograniczona pÅ‚aszczyznami: pionowÄ… - przebiegajÄ…cÄ… w odlegÅ‚oÅ›ci 2,40 m na zewnÄ…trz od pÅ‚aszczyzny ograniczajÄ…cej strefÄ™ 2 oraz poziomÄ… przebiegajÄ…cÄ… na wysokoÅ›ci 2,25 m od poziomu podÅ‚ogi. Na rysunkach nr 17 i 18 przedstawiono wymiary wyżej wymienionych stref w rzucie poziomym i pionowym. Rys. 17. Wymiary stref (rzut poziomy), wymagane w pomieszczeniach wyposażonych w wannÄ™ lub basen natryskowy Rys. 18. Wymiary stref (przekrój pionowy), wymagane w pomieszczeniach wyposażonych w wannÄ™ lub basen natryskowy W pomieszczeniach tych obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej oraz instalowania sprzÄ™tu, osprzÄ™tu, przewodów i odbiorników, a mianowicie: wykonanie poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), Å‚Ä…czÄ…cych wszystkie części przewodzÄ…ce obce z sobÄ… oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich części przewodzÄ…cych obcych jak: metalowe wanny, brodziki, wszelkiego rodzaju rury, baterie, krany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, armatura, konstrukcje i zbrojenia budowlane. PrzykÅ‚ad wykonania poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych dodatkowych (miejscowych) w Å‚azience przedstawiony jest na rysunku nr 9. W przypadku zastosowania w instalacjach ciepÅ‚ej lub zimnej wody użytkowej, w miejsce rur metalowych, rur wykonanych z tworzyw sztucznych, poÅ‚Ä…czeniami wyrównawczymi należy objąć wszelkiego rodzaju elementy metalowe mogÄ…ce mieć styczność z wodÄ… w tych rurach, jak na przykÅ‚ad baterie i krany. instalowanie gniazd wtyczkowych w strefie 3 lub w odlegÅ‚oÅ›ci nie mniejszej niż 0,60 m od otworu drzwiowego prefabrykowanej kabiny natryskowej, przedstawionej na rysunku nr19. Gniazda te należy zabezpieczać wyÅ‚Ä…cznikami ochronnymi różnicowoprÄ…dowymi o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 30 mA albo zasilać indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale, Rys. 19. Prefabrykowana kabina natryskowa instalowanie przewodów wielożyÅ‚owych izolowanych, w powÅ‚oce izolacyjnej lub przewo- dów jednożyÅ‚owych w rurach z materiaÅ‚u izolacyjnego, instalowanie puszek, rozgaÅ‚Ä™zników i odgaÅ‚Ä™zników oraz urzÄ…dzeÅ„ rozdzielczych i sprzÄ™tu Å‚Ä…czeniowego poza strefami 0; 1 i 2, instalowanie w strefie 1 jedynie elektrycznych podgrzewaczy wody, a w strefie 2 jedynie opraw oÅ›wietleniowych o II klasie ochronnoÅ›ci oraz elektrycznych podgrzewaczy wody, możliwość stosowania w strefie 0 napiÄ™cia o wartoÅ›ci nie wiÄ™kszej niż 12 V. yródÅ‚o zasilania tego napiÄ™cia powinno być usytuowane poza tÄ… strefÄ…, możliwość zamontowania w podÅ‚odze grzejników pod warunkiem pokrycia ich metalowÄ… siatkÄ… lub blachÄ…, objÄ™tÄ… poÅ‚Ä…czeniami wyrównawczymi dodatkowymi (miejscowymi), sprzÄ™t i osprzÄ™t powinny mieć stopieÅ„ ochrony nie mniejszy niż IPX7 w strefie 0, IPX5 w strefie 1, IPX4 w strefie 2 (IPX5 w strefie 2 w Å‚azienkach publicznych), IPX1 w strefie 3 (IPX5 w strefie 3 w Å‚azienkach publicznych). Baseny pÅ‚ywackie i inne W wyżej wymienionych pomieszczeniach wyróżnia siÄ™ trzy strefy: strefa 0 obejmuje wnÄ™trza basenów, brodzików, fontann i kaskad wodnych, strefa 1 jest ograniczona pÅ‚aszczyznami: pionowÄ… - przebiegajÄ…cÄ… w odlegÅ‚oÅ›ci 2 m od krawÄ™dzi basenu oraz poziomÄ… - przebiegajÄ…cÄ… na wysokoÅ›ci 2,5 m nad powierzchniÄ… terenu lub innÄ… powierzchniÄ…, na której mogÄ… przebywać ludzie. Jeżeli basen wyposażony jest w wieże, trampoliny, bloki startowe lub Å›lizgi, strefa 1 obejmuje przestrzeÅ„ zawartÄ… miÄ™dzy pÅ‚aszczyznÄ… pionowÄ… otaczajÄ…cÄ… te elementy w odlegÅ‚oÅ›ci 1,5m, a pÅ‚aszczyznÄ… poziomÄ… przebiegajÄ…cÄ… na wysokoÅ›ci 2,5 m nad najwyżej poÅ‚ożonÄ… powierzchniÄ…, na której mogÄ… przebywać ludzie, strefa 2 jest ograniczona pÅ‚aszczyznami: pionowÄ… - przebiegajÄ…cÄ… w odlegÅ‚oÅ›ci 1,5 m na zewnÄ…trz od pÅ‚aszczyzny ograniczajÄ…cej strefÄ™ 1 oraz poziomÄ… - przebiegajÄ…cÄ… na wysokoÅ›ci 2,5 m nad powierzchniÄ… terenu lub innÄ… powierzchniÄ…, na której mogÄ… przebywać ludzie. W przypadku fontann nie przewiduje siÄ™ strefy 2. Na rysunkach nr 20 i 21 przedstawiono wymiary wyżej wymienionych stref, z uwzglÄ™dnieniem Å›cian i staÅ‚ych przegród oddzielajÄ…cych. Rys. 20. Wymiary stref basenów pÅ‚ywackich i brodzików Rys. 21. Wymiary stref basenów ponad ziemiÄ… W pomieszczeniach tych obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej oraz instalowania sprzÄ™tu, osprzÄ™tu, przewodów i odbiorników, a mianowicie: wykonanie poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), Å‚Ä…czÄ…cych wszystkie części przewodzÄ…ce obce z sobÄ… oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich części przewodzÄ…cych obcych jak: metalowe konstrukcje basenów, brodzików i fontann oraz wszelkiego rodzaju rury, baterie, krany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, armatura, konstrukcje i zbrojenia budowlane, zastosowanie Å›rodków ochrony dla poszczególnych stref basenów pÅ‚ywackich i fontann wedÅ‚ug zestawienia podanego w tablicy nr 10, dobór i montaż wyposażenia elektrycznego w poszczególnych strefach basenów pÅ‚ywackich i fontann wedÅ‚ug zestawienia podanego w tablicy nr 11. Tablica 10. Åšrodki ochrony dla poszczególnych stref basenów pÅ‚ywackich i fontann Åšrodki ochronne Zasilanie napiÄ™ciem nie Samoczynne przekraczajÄ…cym napiÄ™cia wyÅ‚Ä…czenie zasi- Separacja dotykowego dopuszczalnego lania za pomocÄ… elektryczna. Wymagania StopieÅ„ ochrony dÅ‚ugotrwale o wartoÅ›ci: wyÅ‚Ä…cznika Liczba wedÅ‚ug Strefy wedÅ‚ug PN-IEC ochronnego róż- nastÄ™pujÄ…cych zasilanych 60364-7-702 nicowoprÄ…do- punktów PN-IEC urzÄ…dzeÅ„ punkt 702.512.2 wego o znamio- 60364-7-702 z obwodu dla prÄ…du dla nowym różnico- separowanego przemiennego prÄ…du staÅ‚ego wym prÄ…dzie I"n A 12 V 30 V Nie dotyczy Nie dotyczy 702.471.3.1 50 V120 V I"n d" 30 mA B (12 V dla opraw (30 V dla opraw1 702.471.3.2 IPX8 oÅ›wietleniowych) oÅ›wietleniowych) I"n d" 30 mA C 50 V 120 V 1 702.471.3.1 A 12 V 30 V Nie dotyczy 702.471.3.1 I"n d" 30 mA B 50 V 120 V 1 702.471.3.2 IPX5/4 I"n d" 30 mA E 25 V 60 V 1 702.53 I"n d" 30 mA A 50 V 120 V 1 702.471.3.3 B Nie obowiÄ…zuje Nie obowiÄ…zuje Nie obowiÄ…zuje Nie obowiÄ…zuje 702.32 IPX2/4/5 I"n d" 30 mA D 50 V 120 V 1 702.53 A - ogólnie B- tylko fontanny C - obwody zasilajÄ…ce urzÄ…dzenia do stosowania wewnÄ…trz basenów, gdy ludzie przebywajÄ… poza strefÄ… 0 D - gniazda i Å‚Ä…czniki E - gniazda i Å‚Ä…czniki dla maÅ‚ych basenów pÅ‚ywackich yródÅ‚a napiÄ™cia zasilajÄ…cego zainstalowane poza strefami 0; 1 i 2. Strefa 0 Strefa 1 Strefa 2 Tablica 11. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego w poszczególnych strefach basenów pÅ‚ywackich i fontann Wymagania wedÅ‚ug Dopuszczalne Dopuszczalne Dopuszczalne nastÄ™pujÄ…cych Wyszczególnienie wyposażenie w wyposażenie w wyposażenie w Uwagi punktów PN-IEC strefie 0 strefie 1 strefie 2 60364-7-702 Instalacji nie należy wykonywać w dostÄ™pnych metalowych osÅ‚onach. NiedostÄ™pne metalowe osÅ‚ony Instalacje instalacji powinny być przyÅ‚Ä…czone do dodatkowego 702.522 elektryczne poÅ‚Ä…czenia wyrównawczego. Zaleca siÄ™, aby przewody byÅ‚y uÅ‚ożone w rurach z materiaÅ‚u izolacyjnego. Dopuszcza siÄ™ montaż Nie puszek w strefie 1 dla WyjÄ…tek sta- obwodów zasilanych Puszki Å‚Ä…czeniowe Nie nowiÄ… obwody Tak 702.522.24 napiÄ™ciem nie przekra- wymienione czajÄ…cym napiÄ™cia do- w uwagach tykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale UrzÄ…dzenia z wyjÄ…tkiem gniazd Nie Nie Tak 702.53 i Å‚Ä…czników Szczególne Å›rodki ochrony w strefie 2. Dla maÅ‚ych basenów pÅ‚y- Tak Tak Gniazda i Å‚Ä…czniki Nie 702.53 wackich w strefie 1 - Patrz uwagi Patrz uwagi co najmniej 1,25 m od strefy 0 i co najmniej 0,3 m nad podÅ‚ogÄ… Inne urzÄ…dzenia: - przewidzian e do stosowania w Tak Tak Tak 702.55.1 Szczególne Å›rodki basenach pÅ‚ywackich Zasilane napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego do- - elementy puszczalnego dÅ‚ugotrwale grzewcze lub obudowane uziemionÄ… Tak 702.55.1 umieszczone w Nie zwiÄ…zane Tak siatkÄ… metalowÄ… albo podÅ‚odze metalowÄ… osÅ‚onÄ… przyÅ‚Ä…czonÄ… do dodatkowego poÅ‚Ä…czenia wyrównawczego - oÅ›wietlenie Tak Nie dotyczy Nie dotyczy 702.55.2 Szczególne wymagania podwodne Szczególne wymagania w - dla fontann Tak Tak Nie okreÅ›la siÄ™ 702.55.3 strefach 0 i 1 - staÅ‚e Szczególne wymagania w wyposażenie przypadku opraw Nie dotyczy Tak Nie dotyczy 702.55.4 zainstalowane oÅ›wietleniowych. w strefie 1 Patrz poniżej - oÅ›wietlenie Tak zainstalowane Nie dotyczy Nie dotyczy 702.55.4 Szczególne wymagania Patrz uwagi w strefie 1 Tereny budowy i rozbiórki Zagospodarowanie elektroenergetyczne terenu budowy i rozbiórki, zapewniajÄ…ce sku- tecznÄ… ochronÄ™ przeciwporażeniowÄ… wymaga aby: napiÄ™cie dotykowe dopuszczalne dÅ‚ugotrwale byÅ‚o ograniczone do wartoÅ›ci 25 V prÄ…du przemiennego lub 60 V prÄ…du staÅ‚ego, gniazda wtyczkowe byÅ‚y zabezpieczone wyÅ‚Ä…cznikami ochronnymi różnicowoprÄ…dowymi o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 30 mA (jeden wyÅ‚Ä…cznik powinien zabezpieczać nie wiÄ™cej niż 6 gniazd wtyczkowych) albo zasilane indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale, do zasilania terenów budowy i rozbiórki byÅ‚ stosowany ukÅ‚ad sieci TN-S lub TT, sprzÄ™t i osprzÄ™t instalacyjny byÅ‚ o stopniu ochrony co najmniej IP44, a urzÄ…dzenia roz- dzielcze o stopniu ochrony co najmniej IP43, preferowane byÅ‚o stosowanie na terenach budowy i rozbiórki odbiorników, narzÄ™dzi oraz urzÄ…dzeÅ„ o II klasie ochronnoÅ›ci, caÅ‚a instalacja i urzÄ…dzenia elektryczne na terenie budowy i rozbiórki byÅ‚y zabezpieczone wyÅ‚Ä…cznikiem ochronnym różnicowoprÄ…dowym selektywnym o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 500 mA dla zapewnienia selektywnej współpracy urzÄ…dzeÅ„ zabezpieczajÄ…cych tak, jak to przedstawiono na rysunkach nr 22; 23 i 24. Rys. 22 Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki. Zasilanie ze stacji transformatorowej w ukÅ‚adzie TN-C-S Rys. 23 Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki. Zasilanie ze stacji transformatorowej w ukÅ‚adzie TN-S Rys. 24 Schemat elektryczny rozdzielnicy dla terenu budowy i rozbiórki. Zasilanie z sieci elektroenergetycznej niskiego napiÄ™cia w ukÅ‚adzie TN-C / TT MajÄ…c na uwadze wyżej wymienione zasady, należy w zasilaniu i rozdziale energii elektrycznej na terenie budowy i rozbiórki wyodrÄ™bnić cztery strefy, jak to zostaÅ‚o przedstawione poniżej oraz pokazane na rysunku nr 25. Oznaczenia: UrzÄ…dzenia zasilajÄ…ce - stacje transformatorowe, zespoÅ‚y prÄ…dotwórcze, przyÅ‚Ä…cza, tablice zasilajÄ…ce; S - wyÅ‚Ä…cznik ochronny różnicowoprÄ…dowy selektywny; RB - rozdzielnica budowlana; RD - rozdzielnica dzwigowa; PP - przystawka pomiarowa Rys. 25. PrzykÅ‚ad zagospodarowania elektroenergetycznego terenu budowy i rozbiórki z podziaÅ‚em na strefy ochronne Strefa I Jest to strefa zasilania terenu budowy i rozbiórki energiÄ… elektrycznÄ… o napiÄ™ciu do 1 kV prÄ…du przemiennego wraz z urzÄ…dzeniami rozdzielczymi, pomiarowymi, zabezpieczajÄ…cymi i ochronnymi caÅ‚ego terenu budowy i rozbiórki (zasilacz centralny). Energia elektryczna do urzÄ…dzeÅ„ rozdzielczych nn może być dostarczana z: sieci elektroenergetycznej nn napowietrznej lub kablowej, stacji transformatorowej, której integralnÄ… częściÄ… sÄ… urzÄ…dzenia rozdzielcze nn, zespoÅ‚u prÄ…dotwórczego. Strefa I powinna być wydzielona i w przypadku zasilania liniÄ… napowietrznÄ…, zwÅ‚aszcza powyżej 1 kV, usytuowana na granicy terenu budowy i rozbiórki. Ogrodzenie strefy I powinno ograniczać dostÄ™p osobom nieupoważnionym, a wysokość ogrodzenia powinna wynosić co najmniej 2 m i wyróżniać siÄ™ oznakowaniem odpowiednimi tablicami ostrzegawczymi. OchronÄ™ przed dotykiem bezpoÅ›rednim powinna zapewnić izolacja podstawowa i obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP43. OchronÄ™ przed dotykiem poÅ›rednim powinno zapewniać samoczynne wyÅ‚Ä…czenie zasilania. Dla napiÄ™cia 230/400 V samoczynne wyÅ‚Ä…czenie zasilania powinno nastÄ™pować w czasie krótszym niż 0,2 s, wynikajÄ…cym z ograniczenia dla terenu budowy i rozbiórki napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale do wartoÅ›ci 25 V prÄ…du przemiennego i 60 V prÄ…du staÅ‚ego. Celowe jest zabezpieczenie terenu budowy i rozbiórki wyÅ‚Ä…cznikiem ochronnym różnicowoprÄ…dowym selektywnym o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 500 mA, zainstalowanym w linii zasilajÄ…cej urzÄ…dzenia rozdzielcze nn. WyÅ‚Ä…cznik ten zapewnia prawidÅ‚owÄ… ochronÄ™ przed dotykiem poÅ›rednim nie tylko dla urzÄ…dzeÅ„ rozdzielczych nn, ale również linii zasilajÄ…cych strefy II, obudów rozdzielnic strefy III i jest rezerwowym urzÄ…dzeniem ochronnym dla strefy IV. Strefa II Strefa ta obejmuje linie zasilajÄ…ce napowietrzne, kablowe lub przewody oponowe. OchronÄ™ przed dotykiem bezpoÅ›rednim (podstawowÄ…) w strefie II stanowi izolacja przewodów i kabli, a przed dotykiem poÅ›rednim (dodatkowÄ…) wyÅ‚Ä…cznik ochronny różnicowoprÄ…dowy selektywny zainstalowany w strefie I. Linie powinny być prowadzone możliwie najkrótszymi trasami, najlepiej bez skrzyżowaÅ„ z drogami transportowymi. Linie zasilajÄ…ce powinny być zabezpieczone przed skutkami zwarć i przeciążeÅ„ za pomocÄ… urzÄ…dzeÅ„ zabezpieczajÄ…cych. Zaleca siÄ™ prowadzenie linii zasilajÄ…cych przewodami izolowanymi, przewodami oponowymi lub kablami podwieszonymi na sÅ‚upach. Strefa III Strefa ta obejmuje rozdzielnice budowlane, dzwigowe i przystawki pomiarowe. OchronÄ™ przed dotykiem bezpoÅ›rednim powinna zapewniać izolacja podstawowa i obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP43. OchronÄ™ przed dotykiem poÅ›rednim powinno zapewniać samoczynne wyÅ‚Ä…czenie zasilania w czasie nie przekraczajÄ…cym 0,2 s dla sieci 230/400 V. Rozdzielnice powinny być zabezpieczone przed skutkami zwarć i przeciążeÅ„. Strefa IV Strefa ta obejmuje odbiorniki oÅ›wietleniowe, narzÄ™dzia rÄ™czne (ruchome), urzÄ…dzenia budowlane. Dla tej strefy do ochrony przed dotykiem poÅ›rednim można wykorzystywać: wyÅ‚Ä…czniki ochronne różnicowoprÄ…dowe o I"n d" 30 mA, transformatory separacyjne, napiÄ™cie nie przekraczajÄ…ce napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale o wartoÅ›ci do 25 V prÄ…du przemiennego lub 60 V prÄ…du staÅ‚ego, zastosowanie odbiorników, narzÄ™dzi i urzÄ…dzeÅ„ o II klasie ochronnoÅ›ci. Przed dotykiem bezpoÅ›rednim chroni izolacja podstawowa i obudowy o stopniu ochrony co najmniej IP44. UzupeÅ‚nieniem ochrony przed dotykiem bezpoÅ›rednim sÄ… wyÅ‚Ä…czniki ochronne różnicowoprÄ…dowe o I"n d" 30 mA. Schemat kompleksowego systemu ochrony przeciwporażeniowej na terenie budowy i rozbiórki zestawiono w tablicy nr 12. Tablica 12. Ochrona przeciwporażeniowa na terenie budowy i rozbiórki Równoczesna ochrona przed UrzÄ…dzenia wchodzÄ…ce Strefa dotykiem bezpoÅ›rednim Ochrona przed dotykiem: w skÅ‚ad strefy i poÅ›rednim bezpoÅ›rednim poÅ›rednim 1 2 3 4 5 Stacje transformato- Izolacja podstawowa. Samoczynne wyÅ‚Ä…czenie rowe. Obudowy o stopniu zasilania w czasie ochrony co najmniej ZespoÅ‚y prÄ…dotwórcze. - t d" 0,2 s. I IP43. PrzyÅ‚Ä…cza. Tablice zasilajÄ…ce. ObsÅ‚uga urzÄ…dzeÅ„ tylko przez osoby uprawnione Samoczynne wyÅ‚Ä…czenie Linie napowietrzne zasilania w czasie wykonywane: t d" 0,2s (można realizować - przewodami izolo- za pomocÄ… wyÅ‚Ä…cznika Izolacja przewodów wanymi, ochronnego różni- i kabli. - II - kablami podwiesza- cowoprÄ…dowego selek- nymi, tywnego, zainstalowanego - przewodami opono- w strefie I). wymi. ObsÅ‚uga urzÄ…dzeÅ„ tylko przez osoby uprawnione Rozdzielnice: Izolacja podstawowa. WyÅ‚Ä…cznik ochronny róż- - budowlane, Obudowy o stopniu nicowoprÄ…dowy selek- III - dzwigowe, - ochrony co najmniej tywny, zainstalowany - przystawki pomia- IP43. w strefie I. rowe. Izolacja podstawowa. WyÅ‚Ä…cznik ochronny róż- Obwody o napiÄ™ciu nie Obudowy o stopniu nicowoprÄ…dowy przekraczajÄ…cym napiÄ™cia ochrony co najmniej Odbiorniki oÅ›wietle- o I"n d" 30 mA. dotykowego dopuszczalnego IP44. niowe. Transformator separa- dÅ‚ugotrwale o wartoÅ›ci do 25 UzupeÅ‚nienie ochrony IV cyjny. NarzÄ™dzia rÄ™czne. V prÄ…du przemiennego lub 60 przy użyciu wyÅ‚Ä…cznika UrzÄ…dzenia budowlane. Odbiorniki, narzÄ™dzia V prÄ…du staÅ‚ego. ochronnego i urzÄ…dzenia o II klasie różnicowoprÄ…dowego ochronnoÅ›ci. o I"n d" 30 mA. Gospodarstwa rolnicze i ogrodnicze SÄ… to pomieszczenia rolnicze i ogrodnicze, w których przebywajÄ… zwierzÄ™ta hodowlane. Dotyczy to takich pomieszczeÅ„ jak stajnie, obory, kurniki, chlewy, szklarnie, pomieszczenia przygotowania paszy, spichlerze, stodoÅ‚y. W pomieszczeniach tych oraz na zewnÄ…trz tych pomieszczeÅ„ obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady w zakresie wykonywanych na staÅ‚e instalacji elektrycznych, a mianowicie: poczynajÄ…c od zÅ‚Ä…cza instalacjÄ™ elektrycznÄ… należy wykonać w ukÅ‚adzie sieci TN-S lub w szczególnie uzasadnionych przypadkach w ukÅ‚adzie sieci TT, należy wykonać poÅ‚Ä…czenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe), Å‚Ä…czÄ…ce wszystkie części przewodzÄ…ce obce z sobÄ… oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich części przewodzÄ…cych obcych jak: metalowe konstrukcje pomieszczeÅ„, wszelkiego rodzaju rury, baterie, krany, przegrody, ruszty, poidÅ‚a, kanaÅ‚y, koryta, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, armatura i zbrojenia budowlane. Zaleca siÄ™ zainstalowanie w podÅ‚odze wyżej wymienionych pomieszczeÅ„ kraty metalowej poÅ‚Ä…czonej z przewodem ochronnym, napiÄ™cie dotykowe dopuszczalne dÅ‚ugotrwale należy ograniczyć do wartoÅ›ci 25 V prÄ…du przemiennego lub 60 V prÄ…du staÅ‚ego, obwody zasilajÄ…ce gniazda wtyczkowe należy zabezpieczać wyÅ‚Ä…cznikami ochronnymi różnicowoprÄ…dowymi o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 30 mA. Zaleca siÄ™ również zabezpieczanie pozostaÅ‚ych obwodów odbiorczych wyżej wymienionymi wyÅ‚Ä…cznikami, ochronÄ™ pomieszczeÅ„ przed pożarami, wywoÅ‚anymi prÄ…dami doziemnymi, należy zapewnić przez zainstalowanie na poczÄ…tku instalacji elektrycznej wyÅ‚Ä…czników ochronnych różnicowoprÄ…dowych o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 500 mA. WyÅ‚Ä…czniki te peÅ‚niÄ… wówczas w instalacji elektrycznej funkcjÄ™ ochrony przed dotykiem poÅ›rednim (jako elementy samoczynnego wyÅ‚Ä…czenia zasilania) oraz funkcjÄ™ ochrony przed pożarami, stopieÅ„ ochrony IP urzÄ…dzeÅ„ elektrycznych należy dobierać w zależnoÅ›ci od wpÅ‚ywów Å›rodowiskowych w miejscu zainstalowania urzÄ…dzenia, jednak nie mniejszy niż IP35, urzÄ…dzenia przeznaczone do awaryjnego Å‚Ä…czenia lub zatrzymania należy instalować w miejscach niedostÄ™pnych dla zwierzÄ…t, a równoczeÅ›nie Å‚atwo dostÄ™pnych dla obsÅ‚ugi, nawet w warunkach utrudnionych, powstaÅ‚ych na skutek paniki wÅ›ród zwierzÄ…t. Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodzÄ…cymi Przestrzenie ograniczone powierzchniami przewodzÄ…cymi sÄ… to przestrzenie, w oto- czeniu których znajdujÄ… siÄ™ głównie metalowe lub przewodzÄ…ce części i wewnÄ…trz których dotkniÄ™cie powierzchniÄ… ciaÅ‚a otaczajÄ…cych elementów przewodzÄ…cych jest prawdopodobne, a możliwość przerwania tego dotyku jest ograniczona. Dotyczy to takich przestrzeni jak hydrofornie, wymiennikownie ciepÅ‚a, kotÅ‚ownie, pralnie, kanaÅ‚y rewizyjne itp. W przestrzeniach tych obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej, a mianowicie: narzÄ™dzia rÄ™czne i przenoÅ›ne urzÄ…dzenia pomiarowe należy zasilać napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale lub indywidualnie z transformatora separacyjnego. Zaleca siÄ™ stosowanie urzÄ…dzeÅ„ o II klasie ochronnoÅ›ci. Jeżeli stosowane jest urzÄ…dzenie o I klasie ochronnoÅ›ci, to powinno ono mieć co najmniej uchwyt wykonany z materiaÅ‚u izolacyjnego lub pokryty materiaÅ‚em izolacyjnym, lampy rÄ™czne należy zasilać napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale, urzÄ…dzenia zainstalowane na staÅ‚e należy chronić przez zastosowanie samoczynnego wyÅ‚Ä…czenia zasilania, wraz z wykonaniem poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych dodatkowych (miejscowych) albo zasilać indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale, zródÅ‚a napiÄ™cia zasilajÄ…cego należy instalować na zewnÄ…trz przestrzeni ograniczonych powierzchniami przewodzÄ…cymi, przy stosowaniu uziemieÅ„ funkcjonalnych niektórych urzÄ…dzeÅ„ zainstalowanych na staÅ‚e (np. aparatów pomiarowych i sterowniczych) należy wykonać poÅ‚Ä…czenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe), Å‚Ä…czÄ…ce wszystkie części przewodzÄ…ce dostÄ™pne i części przewodzÄ…ce obce z uziemieniem funkcjonalnym. UrzÄ…dzenia przetwarzania danych SÄ… to urzÄ…dzenia sterowane elektrycznie, samodzielne lub zestawione w ukÅ‚ady, sÅ‚użące do gromadzenia, przetwarzania i przechowywania danych. Jeżeli prÄ…d upÅ‚ywowy tych urzÄ…dzeÅ„ jest wiÄ™kszy niż 10 mA, w celu ochrony przeciwporażeniowej urzÄ…dzenia powinny być przyÅ‚Ä…czone do instalacji elektrycznej wedÅ‚ug jednego z trzech nastÄ™pujÄ…cych podstawowych rozwiÄ…zaÅ„: a) ukÅ‚ady ochronne (uziemiajÄ…ce) o wysokiej niezawodnoÅ›ci, które powinny speÅ‚niać nastÄ™pujÄ…ce wymagania: - jeżeli zastosowano niezależne (osobne) przewody ochronne, przekrój pojedynczego przewodu ochronnego nie powinien być mniejszy niż 10 mm2, a w przypadku zastosowania dwóch równolegÅ‚ych przewodów ochronnych, każdy z nich powinien mieć przekrój nie mniejszy niż 4 mm2 i być przyÅ‚Ä…czony za pomocÄ… oddzielnych zacisków, - jeżeli żyÅ‚a przewodu ochronnego jest prowadzona w jednym przewodzie wielożyÅ‚o- wym z żyÅ‚ami przewodów zasilajÄ…cych, suma przekrojów wszystkich żyÅ‚ nie powinna być mniejsza niż 10 mm2. b) staÅ‚a kontrola ciÄ…gÅ‚oÅ›ci poÅ‚Ä…czeÅ„ uziemionych przewodów ochronnych oraz zastosowany Å›rodek lub Å›rodki, które w przypadku wystÄ…pienia przerwy w przewodzie ochronnym, spowodujÄ… samoczynne wyÅ‚Ä…czenie zasilania urzÄ…dzenia, c) zastosowanie transformatora dwuuzwojeniowego celem ograniczenia drogi przepÅ‚ywu prÄ…du upÅ‚ywowego i zmniejszenie do minimum możliwoÅ›ci przerwy na tej drodze. Zaleca siÄ™, aby obwód wtórny byÅ‚ poÅ‚Ä…czony w ukÅ‚adzie sieci TN, z tym że do zastosowaÅ„ specjalnych może być również używany ukÅ‚ad sieci IT. W przypadku przyÅ‚Ä…czania urzÄ…dzeÅ„ do przetwarzania danych do ukÅ‚adu sieci TT i zabezpieczenia obwodu przez wyÅ‚Ä…cznik ochronny różnicowoprÄ…dowy powinna być speÅ‚niona nastÄ™pujÄ…ca zależność: I"n UL " " " Iu d" d" d" d" d" d" d" d" 2 2Å"RA Å" Å"Å" gdzie: 1) caÅ‚kowity prÄ…d upÅ‚ywowy, Iu 2) znamionowy różnicowy prÄ…d wyÅ‚Ä…cznika ochronnego różnicowoprÄ…dowego, I"n " " " 3) caÅ‚kowita rezystancja uziomu i przewodu ochronnego, Å‚Ä…czÄ…cego części RA przewodzÄ…ce dostÄ™pne z uziomem, 4) napiÄ™cie dotykowe dopuszczalne dÅ‚ugotrwale. UL Części przewodzÄ…ce dostÄ™pne urzÄ…dzeÅ„ do przetwarzania danych powinny być przyÅ‚Ä…czone do głównej szyny uziemiajÄ…cej. Niniejsze wymaganie powinno być również stosowane do metalowych obudów urzÄ…dzeÅ„ o II lub III klasie ochronnoÅ›ci i do obwodów FELV, jeżeli sÄ… uziemione ze wzglÄ™dów funkcjonalnych. Kempingi i pojazdy wypoczynkowe SÄ… to kempingowe stanowiska postojowe, przyczepy i pojazdy turystyczne, przewozne domki wypoczynkowe oraz domki ruchome. Na kempingowych stanowiskach postojowych obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej oraz instalowania obwodów rozdzielczych, urzÄ…dzeÅ„ zasilajÄ…cych, gniazd wtyczkowych i sprzÄ™tu Å‚Ä…czeniowego, a mianowicie: urzÄ…dzenie (wyposażone w odpowiedniÄ… ilość gniazd wtyczkowych ze stykiem ochronnym) zasilajÄ…ce stanowisko (stanowiska) postojowe powinno być usytuowane w odlegÅ‚oÅ›ci nie wiÄ™kszej niż 20 m od zÅ‚Ä…cza odbiorczego pojazdu wypoczynkowego lub namiotu, znajdujÄ…cego siÄ™ na tym stanowisku, gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym, o prÄ…dzie znamionowym nie wiÄ™kszym niż 16 A (w przypadkach wiÄ™kszego obciążenia można stosować gniazda o prÄ…dzie powyżej 16 A) powinny być instalowane w urzÄ…dzeniu zasilajÄ…cym stanowisko postojowe na wysokoÅ›ci 0,8 ÷ 1,5 m nad powierzchniÄ… ziemi i wyposażone w indywidualne zabez- pieczenia przed skutkami prÄ…du przetężeniowego oraz zabezpieczone wyÅ‚Ä…cznikami ochronnymi różnicowoprÄ…dowymi o znamionowym różnicowym prÄ…dzie nie wiÄ™kszym niż 30 mA (jeden wyÅ‚Ä…cznik powinien zabezpieczać nie wiÄ™cej niż 6 gniazd wtyczkowych), obwody rozdzielcze powinny być uÅ‚ożone w ziemi lub prowadzone napowietrznie poza stanowiskami postojowymi i zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wyżej wymienione obwody należy wykonywać kablami, przewodami oponowymi lub przewodami napowietrznymi izolowanymi, sprzÄ™t Å‚Ä…czÄ…cy urzÄ…dzenie zasilajÄ…ce ze zÅ‚Ä…czem odbiorczym pojazdu wypoczynkowego lub namiotu powinny stanowić: przenoÅ›na wtyczka i gniazdo wtyczkowe ze stykiem ochronnym, poÅ‚Ä…czone przewodem oponowym o dÅ‚ugoÅ›ci 25 m i przekroju dla prÄ…dów znamionowych nie przekraczajÄ…cych: 2,5 mm2, - 16 A: 4 mm2, - 25 A: 6 mm2, - 32 A: 16 mm2, - 63 A: 35 mm2. - 100 A: W pojazdach wypoczynkowych obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej oraz instalowania przewodów, sprzÄ™tu, opraw oÅ›wietleniowych i urzÄ…dzeÅ„ rozdzielczych, a mianowicie: ochronÄ™ przeciwporażeniowÄ… przed dotykiem poÅ›rednim należy realizować przez zastosowanie samoczynnego wyÅ‚Ä…czenia zasilania wraz z wykonaniem poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych dodatkowych (miejscowych). Przekrój przewodu użytego do wyżej wymienionych poÅ‚Ä…czeÅ„ nie powinien być mniejszy niż 4 mm2, przewody wielożyÅ‚owe giÄ™tkie izolowane, w powÅ‚oce izolacyjnej typu OW lub przewody jednożyÅ‚owe giÄ™tkie typu LgY-750 lub sztywne wielodrutowe typu LY należy instalować w sposób zapewniajÄ…cy ich ochronÄ™ przed uszkodzeniami mechanicznymi (prowadzenie przewodów w rurach z materiaÅ‚u izolacyjnego lub na uchwytach izolacyjnych, stosowanie tulejek lub pierÅ›cieni uszczelniajÄ…cych przy przechodzeniu przez Å›cianki). Przekrój żyÅ‚ przewodów nie powinien być mniejszy niż 1,5 mm2. Przewody ochronne jednożyÅ‚owe powinny być izolowane tak jak przewody czynne. PoÅ‚Ä…czenia przewodów powinny znajdować siÄ™ w specjalnie do tego celu przystosowanych skrzynkach (puszkach) chroniÄ…cych je przed uszkodzeniem. Nie należy umieszczać przewodów w pobliżu lub w pomieszczeniu (przedziale) przeznaczonym do umiejscowienia butli gazowej, zÅ‚Ä…cze odbiorcze pojazdu wypoczynkowego należy instalować w Å‚atwo dostÄ™pnym miejscu we wnÄ™ce zamykanej pokrywÄ… z zewnÄ…trz pojazdu oraz tak wysoko jak to jest możliwe, ale nie wyżej jak 1,8 m nad powierzchniÄ… ziemi, instalacjÄ™ wnÄ™trzowÄ… należy wyposażyć w wyÅ‚Ä…cznik główny, wyÅ‚Ä…czajÄ…cy wszystkie przewody czynne. WyÅ‚Ä…cznik ten należy instalować w Å‚atwo dostÄ™pnym miejscu, wewnÄ…trz pojazdu wypoczynkowego, każdy obwód odbiorczy powinien być zabezpieczony przed przetężeniem za pomocÄ… indywidualnego zabezpieczenia. Jeżeli jest tylko jeden obwód odbiorczy urzÄ…dzenie zabezpieczajÄ…ce może sÅ‚użyć jednoczeÅ›nie jako wyÅ‚Ä…cznik główny, zastosowany sprzÄ™t i osprzÄ™t instalacyjny nie powinien mieć dostÄ™pnych części metalowych. W przypadku instalowania wyżej wymienionego sprzÄ™tu i osprzÄ™tu w warunkach narażenia na dziaÅ‚anie wilgoci powinien on być wykonany lub osÅ‚oniÄ™ty tak, aby jego stopieÅ„ ochrony nie byÅ‚ mniejszy niż IP55. Pomieszczenia wyposażone w ogrzewacze do sauny W wyżej wymienionych pomieszczeniach rozróżnia siÄ™ cztery strefy: strefa 1, w której należy instalować tylko urzÄ…dzenia należące do ogrzewaczy sauny, strefa 2, w której nie ma specjalnych wymagaÅ„ dotyczÄ…cych odpornoÅ›ci cieplnej urzÄ…dzeÅ„, strefa 3, w której urzÄ…dzenia powinny mieć wytrzymaÅ‚ość cieplnÄ… co najmniej 125oC, a izolacja przewodów powinna mieć wytrzymaÅ‚ość cieplnÄ… co najmniej 170oC, strefa 4, w której należy instalować tylko urzÄ…dzenia sterujÄ…ce ogrzewaczami sauny (termostaty i wyÅ‚Ä…czniki termiczne) i przewody należące do tych urzÄ…dzeÅ„. WytrzymaÅ‚ość cieplna powinna być taka, jaka jest wymagana w strefie 3. Powyższe strefy przedstawiono na rysunku nr 26. Oznaczenia: b - skrzynka przyÅ‚Ä…czowa Rys. 26 Strefy wystÄ™pujÄ…ce w pomieszczeniach wyposażonych w ogrzewacze do sauny W pomieszczeniach tych obowiÄ…zujÄ… nastÄ™pujÄ…ce podstawowe zasady ochrony przeciw- porażeniowej oraz instalowania sprzÄ™tu, osprzÄ™tu, przewodów i urzÄ…dzeÅ„ elektrycznych, a mianowicie: instalowanie wyÅ‚Ä…cznie na zewnÄ…trz pomieszczeÅ„ aparatury nie wbudowanej w ogrzewa- cze sauny, nie instalowanie w pomieszczeniach gniazd wtyczkowych, instalowanie przewodów wielożyÅ‚owych izolowanych, w powÅ‚oce izolacyjnej lub przewo- dów jednożyÅ‚owych w rurach z materiaÅ‚u izolacyjnego, instalowane urzÄ…dzenia elektryczne powinny mieć stopieÅ„ ochrony nie mniejszy niż IP24, urzÄ…dzenia elektryczne należy chronić przez zastosowanie samoczynnego wyÅ‚Ä…czenia zasilania, wraz z wykonaniem poÅ‚Ä…czeÅ„ wyrównawczych dodatkowych (miejscowych) albo zasilać indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napiÄ™ciem nie przekraczajÄ…cym napiÄ™cia dotykowego dopuszczalnego dÅ‚ugotrwale, zródÅ‚a napiÄ™cia zasilajÄ…cego należy instalować na zewnÄ…trz pomieszczeÅ„.