BIULETYN OPINIE
Nr 2/2010
Afryka w roku 2011 dwa
Sudany ?
Jędrzej CZEREP
Warszawa, 15 stycznia 2010 roku
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Sudan, jaki znamy dziś, to największe państwo Afryki, o powierzchni ośmiokrotnie
większej ni\ Polska. Kolos rozciągający się wzdłu\ Nilu obejmuje swoim terytorium rejony
przynale\ące do świata arabskiego i Czarnej Afryki, muzułmańską Północ i chrześcijańskie
oraz animistyczne Południe. To kraj zró\nicowany, targany wewnętrznymi konfliktami,
poło\ony w regionie gdzie granice to często pojęcie sztuczne. Jest bardzo prawdopodobne, \e
spoglądając na mapę kontynentu na początku 2011 roku oka\e się, \e największymi jego
państwami będą& Algieria i Demokratyczna Republika Konga, zaś w górnym biegu Nilu
pojawi się nowe państwo średniej wielkości cią\ący ku Ugandzie i Kenii, ubogi Sudan
Południowy.
Rozpoczynający się 2010 rok będzie decydujący dla przyszłości Sudanu, a w
konsekwencji tak\e całej Afryki. Po długich perypetiach ze spisem ludności, w kwietniu 2010
powinny odbyć się ogólnopaństwowe wybory prezydenckie i parlamentarne pierwsza
prawdziwie demokratyczna wypowiedz mieszkańców od przeszło dwóch dekad. Realnych
kształtów nabiorą te\ przygotowania do planowanego na początek 2011 roku referendum, w
którym południowa część kraju będzie decydować o pozostaniu we wspólnym państwie z
arabską północą albo niepodległości. Proces ten to prawdziwy test odpowiedzialności
polityków i społeczeństw regionu, zdolności do rozwiązywania sporów metodą kompromisów,
a tak\e ogromne wyzwanie dla społeczności międzynarodowej.
Kto dokładnie ma wziąć udział w głosowaniu, jaka większość wystarczy dla wa\ności,
jak traktować terytoria sporne na granicy Południa i Północy (Abyei, Południowy Kordofan-
Góry Nubijskie, Nil Błękitny), komu mają przypaść zasoby naturalne tam się znajdujące to
tylko początek wyliczanki wewnętrznych problemów technicznych, które w miarę zbli\ania się
terminu głosowania stają się coraz bardziej widoczne. Nie mniej istotne pytania narastają
odnośnie międzynarodowego kontekstu politycznego tej historii. Czy w razie powstania
nowego państwa będzie ono w stanie utrzymać się samodzielnie, czy te\ pogrą\y się w
konfliktach wewnętrznych i popadnie w uzale\nienie od pomocy zagranicznej? Czy przykład
Południowego Sudanu wywoła efekt kuli śniegowej i pociągnie za sobą całą serię \ądań rewizji
granic w Afryce i poza nią, a więc i podwa\y cały postkolonialny porządek terytorialny? Które
tendencje oka\ą się silniejsze te dą\ące do rozdrabniania państw, czy przeciwnie, wią\ące
nadzieje na przyszłość w integracji? Czy ewentualny sukces pokojowego rozwodu spowoduje
zmianę w ocenie prezydenta Omara Al-Bashira, poszukiwanego listem gończym
Międzynarodowego Trybunału Karnego za zbrodnie popełnione w Darfurze?
2
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Konflikt północ-południe od początku historii niepodległego Sudanu (1956) napędzało
poczucie marginalizacji i ucisku, jaką doznawała ludność czarnego, niemuzułmańskiego
południa, ze strony rządu w Chartumie. Naprzeciwko rządu stanęła Ludowa Armia
Wyzwolenia Sudanu (SPLA) charyzmatycznego Johna Garanga, która sprzeciwiała się
dominacji Północy i planom wprowadzenia prawa islamskiego (szariatu) na swoim terenie.
Ta jedna z najdłu\ej trwających i zbierających najkrwawsze \niwo wojen domowych
Afryki zakończyła się podpisaniem w 2005 roku serii porozumień, znanych jako Kompleksowe
Porozumienie Pokojowe (Comprehensive Peace Agreement - CPA). Układ przewidywał
sześcioletni okres na wyciszenie powojennych emocji, przetestowanie w praktyce nowej
formuły podziału władz centralnych i regionalnej autonomii, a dopiero w dalszej kolejności
rozwa\enie secesji. Okres ten właśnie upływa i coraz wyrazniejsze staje się dla wszystkich, \e
Południe widzi swoją przyszłość z dala od Chartumu.
Niestabilni, biedni, słabi
Spoglądając na Południowy Sudan jako na przyszłe niepodległe państwo trzeba zdać
sobie sprawę z tego jak miałby wyglądać jego samodzielny byt. Lista problemów jest bardzo
długa. Infrastruktura rodzi się w bólach i jest ciągle daleka od normalnego funkcjonowania.
Oddalone od siebie osady łączą z reguły jedynie nieutwardzone drogi, w porze deszczowej
zamieniające się w grzęzawiska. Stolica regionu Juba, która buduje się w ekspresowym tempie,
staje się jednocześnie miejscem robienia szybkich interesów przez kenijskich czy ugandyjskich
spekulantów. Dzwoniąc na telefon komórkowy w Jubie nale\y wybrać zresztą +256 , numer
kierunkowy Ugandy, zamiast sudańskiego +249 .
Trudno traktować Południowy Sudan jako zwarte terytorium z jednolitą ludnością.
Wewnętrzne podziały wynikają choćby z izolacji poszczególnych społeczności rozrzuconych
po rozległym terytorium porośniętym buszem. Istnieją te\ zadawnione spory międzyetniczne,
które prowadzą do napięć. W roku 2009 w wyniku wewnętrznych konfliktów zginęło ok. 2000
osób, więcej ni\ w Darfurze. Lokalny rząd, będący w rękach dawnych partyzantów z SPLM
(Ludowy Ruch Wyzwolenia Sudanu), wydaje się równie\ głęboko podzielony wewnętrznie.
Zastępcą prezydenta Salva Kiira jest prowadzący od lat własną politykę Riek Machar. Kiedyś z
własną frakcją wystąpił on przeciwko legendarnemu przywódcy partyzantów z Południa,
Johnowi Garangowi i licząc na pełnię władzy na własną rękę przyjął posadę w rządzie
centralnym. Zamieszany jest te\ w tragiczną masakrę ludności cywilnej w Bor z 1991 roku.
Kompozycja rządu Południa wynika raczej z potrzeby utrzymania jedności za wszelką cenę,
ani\eli ze wspólnoty wartości, celów i pomysłów.
3
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Za wzrost napięć międzyetnicznych często obwiniany jest prezydent Sudanu Omar Al-
Bashir, zdecydowanie przeciwny secesji, w którego interesie jest przedstawienie Południa jako
regionu niegotowego do niepodległości. Znając rolę Bashira w tragedii Darfuru mo\na sobie
wyobrazić jego inspirację w podsycaniu antagonizmów na Południu. Nie da się jednak
zaprzeczyć, \e tak samo przyczyniają się do tego poszczególni politycy rządu Południa, często
reprezentujący interesy własnych grup etnicznych kosztem pozostałych.
Oprócz wewnętrznych konfliktów politycznych wiele mówi te\ bilans humanitarny:
chroniczny głód cierpi ok. 17% ludności Południa (na Północy 9%), tylko 10% dzieci jest
szczepionych (na Północy ponad 50%), 5-letnią edukację na poziomie podstawowym odbywa
połowa dzieci (na Północy - 90%).
Dająca do myślenia jest jednak determinacja, z którą kraj zmierza do niepodległości.
Prezydent Salva Kiir, przez długi czas w sposób wywa\ony prowadzący rodaków przez
negocjacje z Północą, zmienił ton jesienią 2009. Zaczął mówić wprost: głosowanie za
jednością Sudanu sprawi, \e będziemy obywatelami drugiej kategorii. Wydaje się, \e po latach
wrogości i traumatycznych doświadczeniach wojennych, Południowi Sudańczycy, podobnie jak
kosowscy Albańczycy względem Belgradu, po prostu nie widzą mo\liwości wspólnego \ycia z
Chartumem. Wspólnota doświadczeń i silne przywiązanie do przywództwa SPLM wcią\
przewa\ają w strategicznych wyborach.
Co pomiędzy Północą a Południem?
Punktami zapalnymi, mogącymi storpedować kruche porozumienie, pozostawały
nierozwiązane kwestie niewielkich prowincji le\ących na granicy autonomicznego Południa i
podporządkowanej rządowi w Chartumie Północy. Abyei, Południowy Kordofan i prowincja
Nilu Błękitnego silnie związane kulturowo z Południem znalazły się po północnej stronie
granicy i w razie podziału państwa stanęłyby przed perspektywą bycia ledwo zauwa\alną
mniejszością. Rząd centralny zdecydowanie naciskał na pozostawienie ich w swoim, i tak
mocno okrojonym, terytorium.
Najmniejsza z nich, bogaty w zasoby naturalne rejon miasta Abyei, traktowany był
przez ostatnie lata jako próbnik nastrojów i poletko doświadczalne dla prób zachowania
jedności Południa i Północy. Siłami wojskowymi dopuszczonymi do działania w Abyei są
mieszane jednostki północno-południowe. Takie samo rozwiązanie miałoby wejść w \ycie
szerzej, gdyby całe Południe zdecydowało się pozostać w ramach Sudanu. Kwestia
sprawiedliwego podziału zasobów naturalnych miała unaocznić korzyści, jakie wynikałyby ze
wspólnych rządów. Równocześnie, gdy nad niepodległością głosować będzie Południe, w
4
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Abyei osobny plebiscyt zdecyduje, czy region ten zachowa status autonomii w ramach Sudanu
ze stolicą w Chartumie, czy te\ przyłączy się do Sudanu Południowego.
Krucha równowaga sił w Abyei pomiędzy cią\ącą ku pobratymcom z Południa
ludnością z plemienia Ngok Dinka i sprzyjającym rządowi pasterzom Messiria często
wymykała się spod kontroli, co spowodowało ogólnopaństwowy kryzys reprezentacja
Południa czasowo opuściła nawet rząd jedności narodowej, co zagroziło (nie jedyny raz) ruiną
porozumień pokojowych. Nad podprowadzeniem do polubownego załatwienia sprawy
prowincji Abyei pracowało ponad 20 państw i organizacji. Osiągnięta w czerwcu 2009 roku
zgoda obydwu głównych stron sporu na przekazanie do Stałego Trybunału Arbitra\owego w
Hadze rozstrzygnięcia kwestii granic prowincji oraz przynale\ności rurociągów i pól naftowych
uspokoiła napiętą sytuację. Północ i południe zaakceptowały kompromisowe rozstrzygnięcie,
które jest odbierane jako sprzyjające zachowaniu państwa jako całości. Wola pokojowego
uregulowania problemów, mimo ogromnych trudności zdaje się ostateczne zwycię\ać w
kolejnych odsłonach napięć wokół Abyei, co dobrze wró\y przed próbą generalną wyborami
generalnymi i referendum niepodległościowym Południa.
Dwie pozostałe sporne prowincje Południowy Kordofan i Nil Błękitny utrzymują
autonomiczne administracje, jednak nie przewidziano dla nich, jak dla Abyei, opcji wyboru
przynale\ności państwowej w referendum, jedynie niewią\ące i niezbyt dokładnie
sprecyzowane konsultacje ludowe . W miarę ich zbli\ania się rosnąć będzie napięcie, gdy
ludność tych regionów będzie domagać się, by jej głos miał decydujące znaczenie.
Samostanowienie narodów czy poszanowanie granic?
Powstanie nowego państwa, wykrojonego z granic większego organizmu, to cię\ki
orzech do zgryzienia dla społeczności międzynarodowej. Zasada samostanowienia narodów,
teoretycznie jeden z filarów prawa międzynarodowego, nie była i nie jest traktowana jednolicie
w ró\nych rejonach i ró\nych epokach. Wywodząca się z epoki oświecenia reguła przyznaje
narodom prawo do niezale\nego określenia swojego statusu międzynarodowego i organizacji
wewnętrznej. Inaczej jednak rozumiano to w Europie Wschodniej u schyłku Pierwszej Wojny
Światowej, gdy nowe państwa powstawały w oparciu o granice etniczne, a inaczej w okresie
dekolonizacji. Wówczas, szczególnie odnośnie Afryki, traktowano tą samą zasadę
samostanowienia narodów jako prawo terytoriów kolonialnych do samodzielnego bytu, jednak przy
zachowaniu istniejących granic. Dodać nale\y, \e granice te często kompletnie ignorowały
miejscowe stosunki, rozdzielały historyczne krainy i pokrewne grupy ludności zupełnie
arbitralnie; kiedy indziej znowu tworzyły państwa-kolosy o silnych tendencjach odśrodkowych.
5
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Nie miało tu zastosowania europejskie rozumienie narodu , zastosowano raczej swoisty
kulawy kompromis, który mogłyby zaakceptować główne światowe potęgi. Dawał on nadzieję
(nie do końca spełnioną) na pewną stabilizację. Ruchy separatystyczne (np. Biafra w Nigerii,
Katanga w Kongu) nie znajdowały wsparcia ze strony ONZ czy głównych rozgrywających w
polityce międzynarodowej i tłumione były z całą bezwzględnością. Zasada integralności
terytorialnej państw, druga z naczelnych zasad porządku międzynarodowego, stawała się w
praktyce blokadą dla realizacji klasycznie rozumianego samostanowienia narodów.
Jeszcze inaczej rozumiano zasadę samostanowienia narodów u schyłku XX wieku, gdy rozpadały
się państwa federalne Czechosłowacja, Jugosławia, ZSRR. Tu prawo samodzielnego bytu
przyznano państwom składowym federacji, jednak ju\ nie okręgom/republikom
autonomicznym. W praktyce wynikły z tego takie sytuacje, \e niepodległość uzyskały za
darmo takie kraje jak np. Kazachstan, który wcale o to nie zabiegał. Nie miała zaś takiej
mo\liwości choćby Czeczenia, o wiele bardziej gotowa do jej przyjęcia, z punktu widzenia
świadomości i woli narodu, a tak\e poczucia sprawiedliwości wobec jej historii. Tu równie\
strach przed efektem kuli śniegowej, za parawanem zasady poszanowania integralności,
przyczynił się do tego, \e w praktyce ze sprawiedliwością bywało ró\nie.
W Afryce dekolonizacja w praktyce ju\ się zakończyła, jeśli nie liczyć pojedynczych
wyspiarskich terytoriów (jak francuski Reunion) i nowe państwa zasadniczo nie powstają.
Pewien wyjątek stanowiło odłączenie się Erytrei od Etiopii w 1993 roku, jednak mo\na
zaliczyć je do głównego nurtu; Erytrea to dawna samodzielna administracyjnie posiadłość
włoska, dołączona do Etiopii po wycofaniu się Włochów. Podobnie Sahara Zachodnia,
zagarnięta (w większości) przez Maroko po wycofujących się Hiszpanach w 1975 roku
traktowana jest powszechnie jako kraj, któremu niepodległość się słusznie nale\y. Na tym
właściwie jednak lista się kończy. Mo\na by jeszcze ewentualnie dorzucić niewielką Kabindę,
kraik kontrolowany przez Angolę, będący jednak do 1975 kolonią portugalską wciśniętą
pomiędzy Zair i Republikę Konga, czy wyspiarski Zanzibar, współtworzący z dawną Tanganiką
na zasadach federacji Tanzanię. Gdyby te terytoria porozumiały się ze swoimi większymi
częściami, ich niepodległość nie budziłaby zastrze\eń.
Efekt kuli śniegowej?
Region, w którym powstaje Południowy Sudan, to ju\ jednak nie odizolowana enklawa,
tylko gęsto zaludniony, skomplikowany zespół naczyń połączonych. Zmiana granic budzić tu
powinna o wiele powa\niejsze obawy. W samym Sudanie od kilku lat trwa konflikt w Darfurze,
który po części za przykładem Południa wystąpił przeciwko centralnemu rządowi w proteście
6
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
przeciw dyskryminacji i marginalizacji. Jak secesja Południa wpłynie na sytuację w Darfurze, na
który zwrócone są oczy świata? W ostatnich miesiącach konflikt darfurski wyciszył się, mo\na
jednak spodziewać się wzrostu napięcia w razie głosowania na tak na Południu. W sąsiedniej
Etiopii nasilają się działania separatystycznej partyzantki w zamieszkanym przez Somalijczyków
Ogadenie, od kilku dekad spoglądającym, z wzajemnością, niechętnie na władze centralne w
Addis Abebie. Bez wątpienia przykład sudański byłby dla nich zachętą i dowodem, \e wojna z
rządem mo\e doprowadzić do sukcesu i wykrojenia swojego kawałka tortu. Sąsiednie
Republika Środkowoafrykańska i Demokratyczna Republika Konga (dawny Zair) to słabe
rządy centralne, du\a liczba zwaśnionych grup etnicznych i ugrupowań partyzanckich
rządzących się na swoich terenach samodzielnie, długie tradycje sięgania po broń dla
rozwiązywania lokalnych konfliktów. Osobnym rozdziałem jest Somalia państwo istniejące
jako całość ju\ tylko na mapach. Trudno spodziewać się, by rozpad lokalnej potęgi wpłynął na
region uspakajająco.
Uniknięcie efektu kuli śniegowej, czyli uruchomienia niekontrolowanego,
samonapędzającego się procesu, to jedno z głównych wyzwań dla lokalnych aktorów
politycznych, nadzorujących sudańskie porozumienie Północ-Południe. Są to głównie Unia
Afrykańska (szczególna rola przypada osobiście zaanga\owanemu w mediacje byłemu
prezydentowi RPA Thabo Mbeki emu), czy regionalny blok ekonomiczny - Międzyrządowy
Organ ds. Rozwoju - IGAD (Kenia, Uganda, Somalia, D\ibuti, Erytrea, Etiopia, Sudan), który
odegrał du\ą rolę w zawarciu porozumień pokojowych (CPA) i opracowaniu mapy drogowej w
2005 roku, dziś jest jednak bardzo słaby i wewnętrznie podzielony.
Główne siły zewnętrzne zaanga\owane w sukces CPA to ONZ, USA i Wielka
Brytania. Dla nich wyzwanie wykracza poza lokalne ramy, ale dotyka tak\e problemu
podstawowych zasad prawa międzynarodowego. Po jednostronnie ogłoszonej niepodległości
Kosowa kolejny wyjątek od reguły obna\a raczej niedoskonałość reguł i potrzebę ich
przedefiniowania. Trudno jednak wyobrazić sobie nową formułę uznawania niepodległości, o
której mo\na by powiedzieć, \e jest sprawiedliwa i akceptowalna dla wszystkich. Na paradoks
zakrawa fakt, \e najprawdopodobniej przyjęte do rodziny narodów zostanie nowe państwo,
słabe, niestabilne i komplikujące sytuację w regionie, a jednocześnie od niemal dwudziestu lat
pozostaje nieuznana przez nikogo Republika Somaliland - samozwańcze, ale stuprocentowo
sprawne państwo, będące oazą spokoju i stabilności w Rogu Afryki.
7
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Rozdrobnienie czy integracja
W regionie ścierają się symbolicznie dwie tendencje: wykrawania nowych państw i
państewek, zjawisko zwane w Europie jako bałkanizacja, a z drugiej strony tendencja do
wzmacniania regionalnych bloków i politycznego jednoczenia się. Państwa Wspólnoty
Wschodnioafrykańskiej (Tanzania, Rwanda, Burundi, oraz graniczące z Południowym
Sudanem Uganda i Kenia, razem 120 milionów mieszkańców) w listopadzie 2009
zainaugurowały wspólny rynek, swobodny przepływ towarów i osób. Ambitnie mówi się o
wspólnej walucie i federacji politycznej z rotacyjnym prezydentem. Nie mo\na wykluczyć, \e
niepodległy Sudan Południowy, przeanalizowawszy swoje poło\enie, zechciałby się dołączyć
do tego bloku.
O potrzebie zjednoczenia kontynentu jako wymogu ekonomicznym mówi głośno
biznesmen i filantrop Mo Ibrahim, inicjator rankingu dobrych rządów w Afryce, jedna z
najbardziej szanowanych i chętnie słuchanych postaci w Afryce. Ten nowy rodzaj
panafrykanizmu odnosi się do oceny potencjału kontynentu na globalnych rynkach. Zniesienie
wewnętrznych barier w transporcie, handlu i wspólne stawianie czoła takim potęgom jak Unia
Europejska czy Chiny traktowane jest coraz częściej jako wymóg ekonomiczny. Bardziej
tradycyjny, romantyczny, choć równie\ istotny nurt zjednoczeniowy promuje aktualny
przewodniczący Unii Afrykańskiej libijski przywódca pułkownik Kadafi. Sama Unia zresztą,
wzorowana na Unii Europejskiej, z biegiem czasu okrzepła i umacnia swoją pozycję ju\ nie
tylko mediatora, ale i siły sprawczej wielu wa\nych inicjatyw. W tej atmosferze nowego
zainteresowania integracją, rozwijania się regionalnych organizacji, mo\na by spodziewać się,
\e problemy mniejszych społeczności chcących się usamodzielnić odchodzą w przeszłość. Jest
szansa, \e korzyści wynikające z gospodarczego i politycznego jednoczenia się zadziałają jak
hamulec dla kuli śniegowej kolejnych secesji.
Podsumowanie, wnioski
Rok 2010 będzie kluczowy dla doprowadzenia do końca sześcioletniego okresu
przejściowego po zawarciu Kompleksowych Porozumień Pokojowych (CPA), podjęcia
odwa\nych decyzji przez strony sudańskiego konfliktu.
Zwiększone zaanga\owanie wspólnoty międzynarodowej jest konieczne dla
przygotowania i pokojowego przeprowadzenia referendum niepodległościowego. W razie
zwycięstwa opcji niepodległościowej (minimum: 50% + 1 głos przy 60-procentowej
frekwencji) przetrwanie nowego państwa i odnalezienie przez nie swojego miejsca w
regionalnej układance będzie miało ogromny wpływ na stabilność kontynentu, a tak\e na
8
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
potwierdzenie lub osłabienie jego kursu na integrację. Kolejny po Kosowie dowód na
nieprzystosowanie tradycyjnych zasad prawa międzynarodowego (samostanowienie narodów,
integralność terytorialna) do dzisiejszych realiów wzmocni ich krytykę i potrzebę aktualizacji.
* * *
Jędrzej Czerep - niezale\ny publicysta, ekspert Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, autor
portalu Spraw Zagranicznych, członek Zespołu Analiz Fundacji Amicus Europae.
Absolwent Master In Euro-Mediterranean Affairs, międzynarodowego projektu akademickiego
łączącego nauki polityczne, ekonomię i studia kulturoznawcze. Studiował i pracował m.in. w
Barcelonie, Casablance, Brukseli. Specjalizuje się w analizach problemów międzynarodowych
dotykających nowych procesów społecznych i zjawisk kulturowych.
____________________________________________________
Tezy przedstawiane w Biuletynie OPINIE Fundacji Amicus Europae
nie zawsze odzwierciedlają jej oficjalne stanowisko.
9
Biuletyn OPINIE Fundacji Amicus Europae, nr 2/2010
_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Nadrzędną misją Fundacji AMICUS EUROPAE jest popieranie integracji
europejskiej, a tak\e wspieranie procesów dialogu i pojednania, mających na celu
rozwiązanie politycznych i regionalnych konfliktów w Europie.
Do najwa\niejszych celów Fundacji nale\ą:
" Wspiera nie wysiłków na rzecz budowy społeczeństwa obywatelskiego, państwa
prawa i umocnienia wartości demokratycznych;
" Propagowanie dorobku politycznego i konstytucyjnego Rzeczypospolitej
Polskiej;
" Propagowanie idei wspólnej Europy i upowszechnianie wiedzy o Unii
Europejskiej;
" Rozwój Nowej Polityki Sąsiedztwa Unii Europejskiej, ze szczególnym
uwzględnieniem Ukrainy i Białorusi;
" Wsparcie dla krajów aspirujących do członkostwa w organizacjach europejskich
i euroatlantyckich;
" Promowanie współpracy ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki, szczególnie w
dziedzinie bezpieczeństwa międzynarodowego i rozwoju gospodarki światowej;
" Integracja mniejszości narodowych i religijnych w społeczności lokalne;
" Propagowanie wiedzy na temat wielonarodowej i kulturowej ró\norodności oraz
historii naszego kraju i regionu;
" Popularyzowanie idei olimpijskiej i sportu.
FUNDACJA AMICUS EUROPAE
Al. Przyjaciół 8/5, 00-565 Warszawa,
Tel. +48 22 848 73 85, fax +48 22 629 48 16
www.kwasniewskialeksander.pl
e-mail: fundacja@fae.pl
10
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Katar jako geopolityczne centrum Bliskiego Wschodu (Biuletyn Opinie)BIULETYN OPINIE?E Srodki odwetowe IranuOperacja NATO w Afganistanie (Biuletyn Opinie)Rosja pod rzadami Putina (Biuletyn Opinie)BIULETYN OPINIE Kryzys jako katharsis dla UEPakistan destabilizator czy nadzieja regionu (Biuletyn Opinie)Media a terroryzm (Biuletyn Opinie)Wyscig zbrojen w Ameryce Lacinskiej (Biuletyn Opinie)The Danger of Somali Piracy (Biuletyn Opinie)Afganistan (Biuletyn Opinie)Meksyk panstwo na skraju zapasci (Biuletyn Opinie)BIULETYN OPINIE WNP wczoraj i dzisSomalia jako upadle panstwo (Biuletyn Opinie)EU crisis management in Africa (BIULETYN OPINIE)OPERON 2011 Afryka kartoteka2011 styczeń Afryka kryteriawięcej podobnych podstron