Wierny Polsce do końca
**
Po organizacji NZW a zwłaszcza po bandzie Roga (...) zawerbowano 6
Rogiński został dowódcą I batalionu
sieci agencyjno informacyjnej w wyniku czego ustalono melinę (...) spo-
NZW, podległego Komendzie Powiatu
rządzona została (...) operacja mająca na celu zlikwidować bandę, (...) NZW Orawa (pow. Ostrołęka). Jego
partyzanci działali także w okolicach Kol-
operacja nie udała się informował szef UB z Pisza w marcu 1950r. Po-
na i Pisza. Według niektórych materiałów
wiat Pisz należy zaliczyć do najbardziej zagrożonych powiatów w woj.(...)
wytworzonych przez bezpiekę, Róg
czytamy w sprawozdaniu Wojsk Bezpieczeństwa Wewnętrznego mógł nawet pełnić funkcje komendanta
KP Orawa . Wydaje się jednak to mało
z 1951r. wg przypuszczeń WUBP b-da Roga na terenie pow. Pisz posia-
prawdopodobne. Na czele powiatu stał
da jeszcze nie rozpracowane meliny, gdzie ukrywa się przechodząc
bowiem Zbigniew Kulesza Młot , po-
z woj. Białostockiego. Z obu dokumentów wynika nieskuteczność aparatu
czątkowo uznający zwierzchnictwo Ko-
mendy Okręgu NZW Chrobry (Biały-
bezpieczeństwa wobec oddziałów Narodowego Zjednoczenia Wojskowe-
stok). W 1946 r. Kulesza uniezależnił się
go. Na pograniczu mazursko kurpiowskim dowodził nimi Hieronim Rogiń-
od Okręgu Chrobry , rozszerzając wpły-
ski Róg . Kim był ten legendarny dowódca partyzancki?
wy Orawy na część północnego Ma-
zowsza. W ten sposób powstał Okręg
NZW Mazowsze , oddziałujący również
na południowe rejony województwa olsz-
następnie po scaleniu formacji zbroj-
*
tyńskiego, głównie pow. Pisz i Szczytno.
nych obozu narodowego w Narodo-
Rodzice Hieronima Rogińskiego
Jednym z najaktywniejszych dowódców
wym Zjednoczeniu Wojskowym. Trudno
przed I wojną światową wyjechali
na pograniczu Mazowsza i Mazur był
jednak powiedzieć, czy zamierzał wów-
do Ameryki. W 1911 r. doczekali się sy-
właśnie Róg . Hieruś bywał częstym gościem
czas aktywizować walkę zbrojną, czy ra-
na. Wrócili z nim do Polski i zamieszkali
w naszych stronach opowiada mieszkaniec
czej w nowych warunkach usiłował re-
w Zabielu k. Kolna. Po wojnie przenieśli
wsi Szablaki znaliśmy go jeszcze z okupacji
alizować zadania wyznaczone niegdyś
się na Pomorze. Hieronim ukończył gim-
niemieckiej, toteż mieliśmy zaufanie do niego,
przez PO WE . W lecie 1945 r. wraz
nazjum, a następnie służył zawodowo
a on do nas. Od czasu do czasu słychać było
z grupą dawnych podkomendnych R.
w wojsku, jako podoficer saperów w gar-
o akcjach dokonywanych przez jego ludzi.
Kozła Aużycy z PO WE przeniósł się
nizonie Toruń.
Najbardziej cierpieli szpicle i współpracownicy
w okolice Pisza. We wsi Turośl urucho-
Nie znamy jego losów w kampanii 1939
nowej władzy. Pepeerowcy nie mogli liczyć
mili młyn i tartak. W tym czasie Kozioł
r. i w początkach okupacji. Prawdopo-
na wyrozumiałość. W 1946 r. partyzanci
rozpoczął prace przy odbudowie Pisza.
dobnie hitlerowskie wysiedlenia Polaków
Roga rozbroili posterunki MO w Kolnie,
Pod koniec pazdziernika podejrzanymi
z Pomorza w 1941 r. wymusiły powrót
Lachowie, Myszyńcu. Niszczyli dokumen-
mieszkańcami Turośli zainteresował się
Rogińskich do Zabiela. Hieronim jako
tację urzędową. Rozlepiali ulotki. Na po-
Urząd Bezpieczeństwa.
Róg i Cień nawiązał bliski kontakt
trzeby leśnych w sklepach spółdziel-
Aby uniknąć wsypy grupa dowodzo-
z Romualdem Kozłem szefem wyszko-
czych konfiskowano żywność, bieliznę
na przez Roga zlikwidowała kilku nad-
lenia saperskiego w Obwodzie ZWZ
i pieniądze. Rekwizycji dokonywano też
gorliwych ubowców i milicjantów z Pi-
AK Aomża. Być może nawet został jego
u osób wspierających nową władzę. Szpic-
sza. Niewiele to pomogło. Zaczęły się
zastępcą.
li karano chłostą lub likwidacją. Pomagano
aresztowania. Wpadł m.in. Romuald Ko-
Od 1943 r. R. Kozioł Aużyca dążył
rodzinom represjonowanych. Część z po-
zioł. W takiej sytuacji Róg powrócił
do przyłączenia Mazur do Polski. Dlatego
zyskanych pieniędzy wykorzystywano
do czynnej działalności partyzanckiej
utworzył organizację PO WE i prze-
na opłacenie adwokatów, aby bronili
na Kurpiach Jej polityczne uzasadnienie
szedł z nią do Narodowych Sił Zbroj-
aresztowanych na sali sądowej . Skutecz-
Rogiński zawarł w wysłanym do woje-
nych. Róg zachował lojalność wobec ność tych prób była właściwie żadna, bo
wody białostockiego piśmie: Podziemie
swego bezpośredniego przełożonego. przecież wyroki były ustawiane . Róg
NZW nie wyjdzie z konspiracji dopóty, dopó-
W lecie 1944 r. obydwaj rozwinęli pro- współpracował też z powstającym na Ma-
ki wojska radzieckie nie opuszczą ziem Pol-
dukcję granatów, wykorzystując mate- zurach Okręgiem NZW Bałtyk . Sztabo-
ski. Zostaną usunięci z zajmowanych stano-
riały dostarczone przez Mazurów. wi okręgowemu miał przekazywać infor-
wisk państwowych członkowie PPR, Żydzi
Pod dowództwem Aużycy , a także macje o tych żołnierzach konspiracji, któ-
w oddziale NSZ Antoniego Kozłowskie- oraz zlikwidowana zostanie instytucja Mini-
rzy przenosili się na Ziemie Odzyskane.
sterstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
go Białego (w 1944 r. dowódcą został Aż przyszła wiosna 1947 r. Komuniści
Bolesław Kozłowski Grot ) Róg anga- W tych kilku zdaniach mieści się wyja- ogłosili amnestię, wrogo przyjętą przez
śnienie ideowej postawy ludzi podziemia.
żował się w bezpośrednią walkę zbrojną. NZW. W ustawie amnestyjnej dostrzega-
W czerwcu 1944 r. odbijał aresztowa- Gdyby byli bandytami jak ich nazywa- no prowokację ułatwiającą rozbicie pod-
nych żołnierzy NSZ i AK, transportowa- no nie domagaliby się wycofania obcej
ziemia. Mimo to niektórzy chcieli się
armii. Nie żądaliby rozwiązania minister- wycofać z konspiracji. Ze względu
nych kolejką wąskotorową w pobliżu
wsi Cieloszka. W akcji zginęło 3 niemiec- stwa odpowiedzialnego za coraz krwaw- na stan zdrowia zrezygnował komen-
kich żandarmów. Brał udział w uwolnie- sze represje wobec społeczeństwa. Nie
dant Okręgu NZW Mazowsze . Zabro-
niu więzniów pod Cydzynem k. Aomży. wiązaliby swej przyszłości z hasłem po- nił (!) swoim ludziom korzystać z amne-
Kiedy nadszedł rok 1945, Róg , podob- zbawienia władzy osób, które w ówcze- stii, po czym wyjechał do Wrocławia
nie jak wielu jego towarzyszy broni, sta- snym odczuciu kolaborowały z obcym, i tam... się ujawnił (wkrótce potem zo-
nął przed dylematem. Postanowił pozo- narzuconym systemem. To ktoś, kto no- stał aresztowany!). Pozostający w terenie
stać w konspiracji, początkowo w NSZ, sił legitymację PPR, był zdrajcą narodu. dowódcy postanowili wybrać nowego
16 DEBATA Numer 4(7)/2008
Wierny Polsce do końca cd. ze s. 14
pózniej po Roga Wysyłani w teren agenci UB znikali .
przyszli funkcjona- Czasem, zmuszony do szpiclowania
riusze WUBP dawny partyzant, wracał do lasu , zry-
z Bydgoszczy. Ra- wał narzucone przez bezpiekę więzi i lo-
niony, zdołał uciec jalnie podporządkowywał się Rogowi .
i dotarł na Kurpie. To dlatego obecność żołnierzy Hieroni-
Tam, w pazdzier- ma Rogińskiego na pograniczu pow. Pisz
niku 1948 r., po- i Kolno, spędzała reżimowi sen z powiek.
nownie objął do- Powołano specjalną grupę operacyjną.
wodzenie Komen- Werbowano kolejnych agentów. Areszto-
dą Powiatową Au- wano krewnych. Wszystko na nic. Róg
ków (dawna KP pozostawał nieuchwytny, choć możliwo-
Aużyca ). ści działania miał coraz mniejsze.
Na przeło- Cios padł z najmniej spodziewanej strony.
mie 1948/49 r. sy- Na wiosnę 1952 r. Rogińscy przebywali
tuacja odbiegała w schronie wykopanym w zabudowa-
od stanu sprzed niach gospodarskich wsi Czerwone. To-
kilkunastu miesię- warzyszył im cierpiący na postępującą śle-
cy. Rozbicie kolej- potę partyzant Piskorz . 18 kwiet-
nych komend nia 1952 r. Piskorz wyszedł z bunkra
Okręgu NZW i trafił na posterunek MO. Przypadkowa
Orzeł osierociło wpadka? Wcześniej ukartowana zdrada?
istniejące oddziały. A może desperacja człowieka, który stracił
Niektóre z nich wszelką nadzieję? Siły bezpieczeństwa
bardziej przypomi- otoczyły wskazane przez Piskorza go-
nały grupy prze- spodarstwo. Padło wezwanie do podda-
trwania niż świa- nia. Róg wiedział, że będzie torturowa-
dome swych celów ny. Nie chciał nikogo sypać. Odmówił. Pi-
podziemie. Repre- stolet skierował w stronę własnej głowy...
sje coraz skutecz-
niej eliminowały
****
nie tylko czynnych
Kilka lat temu poznałem syna Rogiń-
konspiratorów, ale
skich. Ojciec wraz z Matką chcąc zabezpie-
komendanta. Na wniosek Roga został także siatkę terenową, będącą niezbęd-
czyć mnie przed represjami, załatwili metry-
nim Józef Kozłowski Las . Doszło rów- nym zapleczem dla partyzantki.
kę na nazwisko Wyrwas Stanisław syn Sta-
nież do reorganizacji okręgu (teraz kryp- Co ambitniejsi dowódcy próbowali zara-
nisława pisał w liście. Jeszcze
tonim Orzeł ). Wyodrębniono nowe Ko- dzić kryzysowi. Także i Róg chciał
przed kwietniową tragedią Stanisławem
przywrócić oddziałom zorganizowany
mendy Powiatowe. Na czele komendy,
opiekowali się znajomi rodziców. Potem
obejmującej okolice Kolna i tereny na po- charakter. Zamierzał utworzyć nową ko-
trafił do siostry matki w Piszu... Następ-
łudnie od Pisza która na cześć więzio- mendę okręgu. W 1949 r. nie udało mu
nie pod opiekę sióstr ojca w Legnicy.
się zrealizować tych zamiarów. Ale po-
nego R. Kozła otrzymała kryptonim Au-
Po wyjściu z więzienia pomagał mu tro-
wrócił do nich w pazdzierniku 1951 r.
życa stanął Hieronim Rogiński Róg .
chę Romuald Kozioł. Po 1956 r. Stani-
Nawiązał kontakt z lokalnymi dowódca-
Wkrótce z powodów rodzinnych wyco-
sław czasowo mieszkał z matką, która
mi Hieronimem Mioduszewskim De-
fał się z tej funkcji.
pod odsiedzeniu wyroku, ponownie wy-
ską i wywodzącym się z WiN Janem
szła za mąż. Mimo artystycznych zdol-
Tabortowskim Bruzdą . Rozmowy za-
ności nie został przyjęty do Liceum Pla-
***
kończyły się połowicznym sukcesem. Po-
stycznego. Trudno mu było znalezć wy-
We wrześniu 1946r. w wiejskim kościele
wołano nową organizację Podziemne
godne miejsce w życiu, na którym piętno
w Aosewie odbył się ślub Hieronima Ro-
Narodowe Zjednoczenie Wojskowe.
odcisnęło tragiczne dzieciństwo. Dopiero
gińskiego z Henryką Wyrwas. Nie były
Róg został przewodniczącym Podziem-
pod koniec lat dziewięćdziesiątych zaczął
to czasy sprzyjające normalnemu życiu,
nej Rady Rejonu krypt. Karaś obejmu-
czynić starania, by powrócić do swego
a jednak dziewczyna zdecydowała się
jącej część powiatów Kolno, Ostrołęka
prawdziwego nazwiska.
związać z człowiekiem, który w każdej
i Pisz.
chwili mógł ją uczynić wdową. Kilka
Zadaniem Rady Rejonu Karaś było: kie-
miesięcy pózniej Henryka Rogińska za-
rowanie oddziałami uzbrojonymi podziemia
szła w ciążę. Zbliżające się rozwiązanie
oraz ogólna opieka nad rejonem. Utworze- Historyk, jego głównym
wpłynęło na decyzję Roga o opuszcze- tematem badawczym jest
nie tej struktury wskazuje, że w 1951 r.
działalność podziemia
niu terenu. Ale jakże inaczej wyglądało
Rogiński czuł się odpowiedzialny za po-
niepodległościowego
jego odejście! Na jesieni 1947 r. podczas
zostałości podziemia, aby nie rozpadło
po II wojnie na Warmii
odprawy oficjalnie oddał dowodzenie Ko- i Mazurach, kustosz Muzeum
się na niezorganizowane grupki le-
Ziemi Piskiej w Piszu, redaktor
mendą Powiatu Aużyca Bronisławowi
śnych walczących o przeżycie. Wciąż
naczelny rocznika Znad Pisy
Chrzanowskimu Chrzanowi i dopiero
jeszcze mógł liczyć na wsparcie części
teraz małżonkowie wyjechali do Sikorza ludności wiejskiej. Skutecznie chronił WALDEMAR BRENDA
na Pomorzu. Tam 29 listopada 1947 r. szeregi przed przenikaniem agentury.
D
urodził się syn Stanisław. Trzy miesiące
DEBATA Numer 4(7)/2008 17
Żołnierze oddziału partyzanckiego NZW chor. Hieronima Rogińskiego Roga (w środku), 1950 r.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Grodecki Dzieje Żydów w Polsce do końca XIV wiekuDZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI DO KOŃCA STAROŻYTNOŚCIPrzyjaciel do końca światastrategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce do roku 2013Do końca moich dni StachurskiMICHALKIEWICZ NIM DOBIEGNIEMY DO KOŃCA PŁOTUDo końca kalendarza Majów pozostało jeszcze 1233 dni (1)Prawo własności intelektualnej cw do konca I semestruDo końca moich dni StachurskyNIE DO KONCA WIEMY OD CZEGOd początku do końcaIII Zamiast zakończenia Warsztaty Terapii Zajęciowej nie do końca wykorzystana szansaJaponia wycofa się z Iraku do końca roku (01 12 2008)Do końca moich dni Stachursky txtwięcej podobnych podstron