00:00:00:www.napiprojekt.pl - nowa jakość napisów.|Napisy zostały specjalnie dopasowane do Twojej wersji filmu.
00:00:00:movie info: 640x480 29.969fps 310.0 MB|tłumaczenie - shag
00:00:01:Teraz, na NOVA,
00:00:03:przeżyj ekscytującą podróż do świata bardziej obcego niż fantastyka naukowa,
00:00:08:gdzie grając dozwolone jest łamanie niektórych reguł,
00:00:12:gdzie nowatorski obraz wszechświata, popycha cię ponad granice twoich najdzikszych wyobrażeń.
00:00:17:Oto świat złożony z teorii strun,
00:00:21:opisujących każdą siłę i wszelką materię od atomu poprzez ziemię,
00:00:26:do końca galaktyk
00:00:29:- od narodzin czasu do ostatecznej chwili - w jednej teorii,
00:00:35:teorii wszystkiego.
00:00:39:Naszym przewodnikiem po tym nowym, wspaniałym świecie jest Brian Greene,
00:00:43:poczytny pisarz i fizyk.
00:00:45:I nieważne jak często tu się zjawiam,
00:00:47:nie wygląda na to, bym szybko dał radę przywyknąć.
00:00:51:Czy pomoże nam ułożyć najważniejsze puzzle nowoczesnej fizyki
00:00:56:gdzie nasze pojmowanie uniwersum jest oparte na 2 grupach praw,
00:01:01:które przeczą sobie nawzajem?
00:01:04:Rozwiązania tej sprzeczności unikał nawet Einstein,
00:01:08:choć ostatecznie poświęcił jej swoje ostatnie lata.
00:01:11:Po dekadach, możemy nareszcie być na krawędzi rozwiązania.
00:01:20:Rozwiązaniem są struny,
00:01:23:maleńkie cząstki wibrującej energii niczym struny w wiolonczeli,
00:01:27:kosmiczna symfonia w sercu całej rzeczywistości.
00:01:33:Lecz ma to swoją cenę: światy równoległe i 11 wymiarów,
00:01:39:z których większość nigdy nie zobaczycie.
00:01:41:Naprawdę możemy żyć w świecie z większą ilością wymiarów niż dostrzega oko.
00:01:46:Ludzie którzy mówili, iż istniały dodatkowe wymiary byli z miejsca okrzyknięci fantastami,
00:01:50:lub wariatami.
00:01:52:Złudzenie nauki i matematyki, czy też ostateczna teoria wszystkiego?
00:01:58:Jeśli teoria strun zawiedzie w dostarczeniu świadectwa swych przewidywań,
00:02:03:wówczas nikt nie powinien w to uwierzyć.
00:02:04:Czy to teoria fizyków, czy filozofów?
00:02:08:Jedna rzecz pewna, to że teoria strun już nam pokazuje, iż
00:02:12:uniwersum może być znacznie bardziej niezwykłe niż każdy z nas kiedykolwiek myślał.
00:02:18:Jeszcze tego wieczoru...
00:02:20:niezaprzeczalne poruszenie, które wywołały struny.
00:02:22:Atmosfera była napięta.
00:02:25:Teoria strun przeszła swoją własną rewolucję...
00:02:27:5 różnych teorii strun...
00:02:29:...i odkrycie nowego obrazu stanu rzeczy.
00:02:32:Byćmoże żyjemy w trój-wymiarowej membranie.
00:02:37:Nasz świat może być niczym kromka chleba.
00:02:40:Uwięzieni w niewielkim plasterku wszechświata o większej liczbie wymiarów.
00:02:44:To właściwie problem.
00:02:46:Obejrzyj teraz "The Elegant Universe".
00:03:04:Główne finansowanie NOVA jest zapewnione przez Park Foundation.
00:03:10:Doszliśmy do 400 pracowników w 3 lata.
00:03:14:W Microsofcie, wasz potencjał zainspiował nas by stworzyć oprogramowanie zdolne pomóc wam to osiągnąć.
00:03:21:Wasz potencjał, nasza pasja.
00:03:27:Nauka: otrzymaliśmy szkielet, która pomoże uczynić bezprzewodową komunikację coraz pewniejszą.
00:03:34:Sprint jest dumny z pomagania NOVA.
00:03:39:Finansowanie Elegant Universe jest zapewnione przez fundację Alfreda P. Sloan,
00:03:45:by poprawić publiczne zrozumienie nauki i technologii.
00:03:50:I przez "National Science Foundation", Ameryka inwestuje w przyszłość.
00:03:57:Dodatkowe pieniądze płyną z Volkswagen of America.
00:04:14:I z George D. Smith Fund,
00:04:19:żywiące naukę i bezpieczeństwo.
00:04:22:Główne finansowanie NOVA jest również zapewnione przez Corporation for Public Broadcasting,
00:04:27:i widzów, takich jak ty. Dzięki.
00:04:44:"WITAMY W 11-STYM WYMIARZE"
00:04:56:Wyobraźmy sobie, że jesteśmy zdolni kontrolować przestrzeń i czas.
00:05:07:Rozmach rzeczy, które moglibyśmy zrobić byłby zdumiewający.
00:05:12:Byłbym zdolny przejść stąd...
00:05:16:tutaj...
00:05:19:i tutaj...
00:05:23:tutaj...
00:05:27:i znów tu wręcz natychmiast.
00:05:30:W tym momencie myślimy, że taka podróż byłaby niemożliwa.
00:05:34:I prawdopodobnie tak jest.
00:05:36:Lecz w ciągu ostatnich kilku lat,
00:05:38:nasze wyobrażenia o prawdziwej naturze czasu i przestrzeni przeszły trochę zmian.
00:05:44:A sprawy z pogranicza fantastyki naukowej, wydają się teraz nie aż tak naciągane.
00:05:49:Wszystko to dzięki rewolucji w fizyce, zwanej "teorią strun",
00:05:53:która oferuje całkiem nową perspektywę zasad działania świata.
00:05:58:Teoria strun utrzymuje obietnicę o możliwości zrozumienia pytań
00:06:02:dlaczego świat zachowuje się w określony sposób, począwszy od samych podstaw.
00:06:06:Teoria strun jest Dzikim Zachodem fizyki.
00:06:11:To teren teoretycznej fizyki, tak radykalnie innej od wszystkiego co było przedtem.
00:06:18:Nowatorska teoria zaczyna się prostym założeniem:
00:06:22:że wszystko na świecie, Ziemia, te budynki,
00:06:26:nawet siły jak grawitacja, czy elektryczność,
00:06:29:są stworzone z nieprawdopodobnie cienkich, wibrujących kosmyków energii zwanych "strunami".
00:06:35:Mimo swej wielkości, struny zmieniają całe nasze wyobrażenie o wszechświecie,
00:06:41:zwłaszcza nasze pojmowanie natury przestrzeni.
00:06:47:By zobaczyć o co chodzi, pomniejszmy wpierw całą przestrzeń do właściwej wielkości.
00:06:54:Wyobraźmy sobie, że cały świat zawiera się nigdzie indziej tylko w moim rodzimym miejscu, Manhattanie.
00:07:01:Od teraz, jedna dzielnica Nowego Jorku odpowiada za całą strukturę przestrzeni.
00:07:08:I na zachętę, wyobraźmy sobie również, że jestem CEO sporej korporacji z biurami na Wall Street.
00:07:15:A skoro czas to pieniądz, muszę znaleźć najszybszą trasę z mego mieszkania,
00:07:18:z górnego Manhattanu do mych biur na dolnym Manhattanie.
00:07:25:Obecnie wiemy, że najkrótszy dystans między dwoma punktami to linia prosta,
00:07:29:więc nawet gdyby nie było żadnych korków, wciąż zabiera trochę czasu, by pokonać
00:07:34:taki krótki odcinek w naszym wyimaginowanym Manhattanie.
00:07:40:Poruszając się wciąż szybciej i szybciej, możemy redukować czas podróży.
00:07:44:Lecz skoro nic nie potrafi poruszać się szybciej niż prędkość światła,
00:07:47:jest dokładny limit czasu, który możemy oszczędzić w drodze.
00:07:58:Te Uniwersum Manhattanu pasuje do starej, klasycznej wizji przestrzeni,
00:08:03:zasadniczo to płaska siatka, statyczna i niezmienna.
00:08:09:Ale odkąd Albert Einstein przyjrzał się strukturze przestrzeni,
00:08:12:dojrzał coś zupełnie innego.
00:08:16:Stwierdził, że przestrzeń nie jest statyczna, potrafi się zniekształcać i rozciągać.
00:08:22:I mogą istnieć niezwykłe elementy przestrzeni zwane tunelami czasoprzestrzennymi (wormholes).
00:08:28:Chodzi o most, lub tunel, który łączy odległe rejony przestrzeni,
00:08:33:w efekcie, kosmiczny skrót.
00:08:40:W tym świecie, mój skok czasowy byłby marzeniem każdego Nowojorczyka.
00:08:47:Ale jest haczyk:
00:08:49:by stworzyć tunel czasoprzestrzenny należy rozpruć, lub wydrzeć dziurę w strukturze przestrzennej.
00:08:56:Lecz czy strukturę przestrzeni faktycznie można rozpruć?
00:08:59:Czy ten pierwszy krok w formowaniu tunelu w rzeczywistości ma miejsce?
00:09:03:Cóż, nie sposób odpowiedzieć na takie pytania o pustym brzuchu.
00:09:15:Zmienimy to patrząc na moje śniadanie - kawę i pączka,
00:09:19:możemy łatwo wyczuć co teoria strun mówi o tym, czy można rozedrzeć strukturę przestrzenną.
00:09:27:Wyobraźcie sobie, że przestrzeń ma kształt tego pączka.
00:09:30:Pewnie uważacie, że jest stosunkowo odmienny od regionu przestrzeni o kształcie filiżanki kawy.
00:09:37:Jednak istnieje dokładne znaczenie, gdzie kształt pączka i filiżanki są jednakowe,
00:09:43:ledwie lekko zamaskowane.
00:09:47:Oba posiadają jeden otwór.
00:09:50:W pączku jest w środku, a w filiżance leży w uchwycie.
00:09:56:Oznacza to, że możemy zmienić pączka w formę filiżanki i z powrotem
00:10:01:Zupełnie bez konieczności rozrywania, czy rozdzierania ciasta.
00:10:06:Dobrze, przypuśćmy, że chcecie zmienić kształt tego pączka w coś kompletnie innego,
00:10:11:kształt bez otworów.
00:10:14:Jedyny sposób, to rozerwanie pączka w ten sposób
00:10:21:i nadać mu właściwy kształt.
00:10:29:Niestety, zgodnie z prawami Einsteina, to niemożliwe.
00:10:34:Twierdzą one, że przestrzeń potrafi się rozciągać i wypaczać, lecz nie rozdzierać.
00:10:42:Tunele czasoprzestrzenne mogą istnieć gdzieś w pełni uformowane,
00:10:45:jednakże nie sposób rozpruć przestrzeni, by stworzyć nowy, nad Manhattanem, lub gdzie indziej.
00:10:51:Innymi słowy, nie mogę wziąć tunelu czasoprzestrzennego do pracy.
00:10:58:Teoria strun odkrywa przed nami cały nowy punkt widzenia na przestrzeń,
00:11:03:i ujawnia to, że Einstein nie zawsze miał rację.
00:11:08:Czemu? Przyjrzyjmy się z bliska budulcowi przestrzeni.
00:11:15:Gdybyśmy skurczyli się miliony miliardów razy,
00:11:21:wkroczylibyśmy do świata mechaniki kwantowej,
00:11:26:do świata praw kontrolujących zachowanie atomów.
00:11:31:To świat światła i elektryczności i pozostałych rzeczy działających na najmniejszej skali.
00:11:39:Tutaj, struktura przestrzeni jest zróżnicowana i chaotyczna.
00:11:47:Rozprucia i rozdarcia mogą być powszechne.
00:11:52:Lecz gdyby były,
00:11:53:co zatrzymałoby pęknięcie w strukturze przestrzennej od spowodowania kosmicznej katastrofy?
00:12:03:Cóż, oto gdzie wkracza potęga strun.
00:12:08:Struny uspokajają chaos.
00:12:11:Pojedyncza struna tańczy pośród przestrzeni, rozciągając się rurowo.
00:12:20:Taki kształt może zachowywać się jak bańka otaczająca rozdarcie,
00:12:24:ochronna tarcza o głębokiem znaczeniu.
00:12:31:Struny właściwie pozwalają na rozcięcia przestrzeni.
00:12:39:Co oznacza, iż przestrzeń jest znacznie bardziej dynamiczna i zmienna niż uważał Albert Einstein.
00:12:46:Czy oznacza to możliwość istnienia tunelów czasoprzestrzennych?
00:12:51:Czy będę kiedykolwiek w stanie przejść się po Mount Everest,
00:12:56:złapać bagietkę w Paryżu
00:13:01:i zdążyć na umówione, poranne spotkanie W Nowym Jorku?
00:13:04:Byłoby świetnie, pomimo że to wciąż bardzo odległa możliwość.
00:13:09:Jedna sprawa z pewnością
00:13:11:pokazuje nam, że w teorii strun uniwersum może być znacznie bardziej zaskakujące, niż przypuszczaliśmy.
00:13:20:Na przykład, teoria strun mówi, że jesteśmy otoczeni ukrytymi wymiarami,
00:13:25:tajemnicze miejsca poza znajomą 3-wymiarową przestrzenią, którą znamy.
00:13:34:Ludzie którzy mówili, iż istniały dodatkowe wymiary byli z miejsca okrzyknięci fantastami,
00:13:39:lub wariatami. Mam na myśli, kto właściwie sądzi, że są dodatkowe wymiary?
00:13:43:Cóż, teoria strun przewiduje ich istnienie.
00:13:47:To co uważamy za nasz wszechświat może być jedynie małą częścią czegoś większego.
00:13:54:Być może żyjemy w membranie (błonie),
00:13:58:3-wymiarowej membranie, która unosi się wewnątrz przestrzeni o większej ilości wymiarów.
00:14:04:Może być nieograniczona liczba światów tuż obok nas, lecz zupełnie niewidzialna.
00:14:11:Te inne światy byłyby, wręcz dosłownie, światami równoległymi.
00:14:16:To nie jest szczególna egzotyka, czy wydumane wyobrażenie.
00:14:22:Chętni wiedzy studenci fizyki, badają zawartość dziwnego świata z teorii strun.
00:14:30:Teoria jest bardzo żywa. Dzieją się różne rzeczy.
00:14:33:Mnóstwo ludzi zajmuje się nią.
00:14:35:Większość młodzieńców podczas wyboru, z prawdopodobieństwem około 10 do 1,
00:14:41:wybiorą studia nad teorią strun.
00:14:44:Jednak struny nie były zawsze tak popularne.
00:14:57:Pionierzy tej teorii zmagali się przez lata,
00:15:00:pracując w samotności nad ideą, której nikt nie dawał wiary.
00:15:06:Sedno tkwi w tym:
00:15:09:przez 10-ciolecia fizycy uważali, że najmniejszą cząstką wewnątrz atomu był punkt materialny.
00:15:15:Latające wokół na zewnątrz elektrony,
00:15:19:i wewnątrz protony z neutronami, zbudowane z kwarków.
00:15:26:Teoria strun zastępuje te uważane za niepodzielne części, jeszcze mniejszymi,
00:15:33:wibrującymi strunami.
00:15:36:Nie ma w tym nic mistycznego. To tylko maleńka struna.
00:15:39:Albo zamyka się w niewielkim okręgu, lub też ma punkty końcowe, lecz wciąż jest tylko niewielką struną.
00:15:49:W latach 80-tych, pomysł chwycił,
00:15:52:a ludzie zaczęli wskakiwać do tego wagonu.
00:15:57:Fakt tak nagłego zainteresowania mnóstwa osób i ich praca miała swoje zalety jak i wady.
00:16:02:To było wspaniale móc obserwować jak gwałtownie temat mógł się rozwijać,
00:16:06:odkąd tak wielu ludzi nad nim pracowało.
00:16:09:Jedną z wielkich zalet strun jest ich uniwersalność.
00:16:20:Tak jak struny wiolonczeli potrafią wibrować w różnych częstotliwościach,
00:16:25:wydobywając z siebie odrębne muzyczne tony,
00:16:29:w ten sam sposób, cienkie struny wibrują i tańczą w różnych wzorach,
00:16:35:konstruując wszystkie fundamentalne cząstki natury.
00:16:42:Jeśli ten punkt widzenia jest właściwy,
00:16:44:zbierając je razem dostaniemy wspaniałą i piękną symfonię, która stanowi nasz wszechświat.
00:16:52:Naprawdę ekscytujące są zdumiewające możliwości jakie to nam oferuje.
00:16:59:Gdybyśmy tylko potrafili ujarzmić rytm strun,
00:17:02:stalibyśmy przed doskonałą szansą na wyjaśnienie każdej materii i wszystkich sił natury,
00:17:09:od najmniejszych subatomowych cząstek po galaktyki odległego kosmosu.
00:17:22:Oto potencjał teorii strun, aby jednoczyć w "Teorii Wszystkiego".
00:17:30:Na pierwszy rzut oka wydaje się, że nasz entuzjazm jest nieco przesadzony.
00:17:43:Bowiem nie stworzyliśmy jednej, czy dwóch teorii strun
00:17:49:w jakiś sposób zdołaliśmy odkryć 5.
00:17:55:5 różnych teorii strun, każda walcząca o tytuł Teorii Wszystkiego.
00:18:01:I jeśli istnieje "Fundamentalna Teoria Natury", powinna być jedną z nich.
00:18:05:Przypuszczam, że spora liczba teoretyków strun myślała "Oh, jak fantastycznie. Wspaniale.
00:18:09:A może jedna z nich stanie się prawdziwą teorią świata".
00:18:12:Mimo tego, na pewno znajdą się zrzędliwe głosy wołające z tyłu,
00:18:16:"Ale czemu 5?"
00:18:20:Z 5-oma konkurującymi graczami, scena teorii strun wyglądała na zatłoczoną.
00:18:27:5 teori miały wiele wspólnego.
00:18:30:Na przykład, wszystkie opierały się na wibrowaniu strun,
00:18:34:lecz ich matematyczne szczegóły wyglądały na nieco inne.
00:18:39:Szczerze mówiąc, to było kłopotliwe.
00:18:42:Jak Teoria Wszystkiego mogła występować w 5-iu różnych wersjach?
00:18:48:Oto przypadek, gdzie więcej zdecydowanie oznacza mniej.
00:18:53:Wtedy stało się coś znaczącego.
00:19:00:Był to Ed Witten.
00:19:03:Szeroko uważany za jednego z najwspanialszych żyjących fizyków,
00:19:08:a być może nawet następcę Einsteina.
00:19:12:Ed Witten jest wyjątkową postacią na tym polu.
00:19:15:Wyraźnie pojmował, szczególnie leżące u podstaw, matematyczne reguły,
00:19:20:w czym jest znacznie lepszy niż większość ludzi.
00:19:23:Sami wiecie, myślimy, że jesteśmy całkiem bystrzy; natomiast on bez problemu nas przewyższa.
00:19:29:W 1995,
00:19:31:teoretycy strun z całego świata zebrali się w Uniwersytecie Południowej Kaliforni na corocznej konferencji.
00:19:38:Ed Witten pokazał się na "Strunach 95" i zawojował ich świat.
00:19:45:Starałem się wymyśleć coś, co byłoby istotne w tym czasie.
00:19:48:I właściwie, odkąd 5 teorii strun wydawało się zbyt wielką liczba, postarałem się pozbyć części z nich.
00:20:01:Aby rozwiązać problem, Witten opracował spektakularny nowy sposób spojrzenia na teorie strun.
00:20:09:Ed ogłosił, że przemyślał to i co więcej, rozwiązał.
00:20:13:Zamierzał oznajmić nam rozwiązanie na każdą teorię strun w każdy wymiarze,
00:20:18:co było ogromnym zadaniem, jednak skoro pochodziło od Eda, nie było aż takim zaskoczeniem.
00:20:22:Atmosfera była ogromnie napięta, bowiem nagle,
00:20:27:teoria strun, przechodząca aktualnie pewien zastój,
00:20:30:dostała niesamowitego przyspieszenia, rozpędu.
00:20:32:Ed Witten przeprowadził swój sławny wykład.
00:20:35:I rzekł kilka słów, które mnie zainteresowały...
00:20:38:po czym, na resztę wykładu... byłem wciąż zaaferowany jego pierwszymi słowami,
00:20:42:i kompletnie zgubiłem sens jego wystąpienia.
00:20:45:Pamiętam jak rozmawiałem z nim potem i byłem nieco zakłopotany.
00:20:50:Ed Witten wprost zmiótł wszystkich.
00:20:53:Ed Witten zmiótł wszystkich, ponieważ udowodnił kompletnie nową perspektywę teorii strun.
00:21:06:Z tego punktu widzenia, mogliśmy zrozumieć, że nie było tak naprawdę 5 różnych teorii.
00:21:12:Jak odbicia na ścianie z lustrami,
00:21:16:co uważaliśmy za 5 teorii przeobraziło się w 5 odmiennych sposobów spoglądania na to samo.
00:21:30:Teoria strun stała się nareszcie jednością.
00:21:34:Praca Wittena zabłysła jako przełom tak rewolucyjny, że nadano mu jego imię,
00:21:39:"M-teoria", pomimo tego, że nikt naprawdę nie wie co znaczy "M".
00:21:45:Aah, po co jest M?
00:21:47:M-teoria.
00:21:51:M-teoria to teoria...
00:21:53:Właściwie nie wiem czemu tam jest M.
00:21:57:Więc, M jest tam...
00:21:58:Słyszałem wiele wersji.
00:22:00:Misterna toria, magiczna teoria...
00:22:01:Matka teorii.
00:22:02:Macierzowa teoria.
00:22:03:Monstrualna teoria?
00:22:07:Nie wiem co to... Nie wiem co Ed miał na myśli.
00:22:10:M oznacza magię, misterność, lub macierz zależnie od gustu.
00:22:14:Podejrzewam, że "M" jest odwróconym "W" jak "Witten".
00:22:19:Niektórzy cynicy czasem sugerowali, że M oznacza "Mroczna",
00:22:24:ponieważ nasz poziom zrozumienia tej teorii jest w gruncie rzeczy, bardzo prymitywny.
00:22:28:Może nie powinienem był tego mówić.
00:22:32:Mniejsza o nazwę, to była sensacja.
00:22:36:Nagle wszystko się zmieniło.
00:22:39:Było sporo paniki, może lepiej rzec, zdawania sobie sprawy, iż dzieją się wielkie rzeczy,
00:22:42:a każdy z nas nie chciał zostać w tyle w nowej rewolucji teorii strun.
00:22:48:Po przemowie Wittena,
00:22:49:Ponowiono nadzieję, że ta teoria może być teorią tłumaczącą cały wszechświat.
00:22:57:Jednak trzeba było za to zapłacić.
00:23:01:Przed M-teorią, struny wydawały się funkcjonować w świecie z 10 wymiarami.
00:23:06:Zawierał wymiar czasu, 3 znane nam wymiary przestrzeni,
00:23:12:oraz 6 dodatkowych wymiarów, zwiniętych tak cienko, że nie sposób ich ujrzeć.
00:23:19:Uważamy, że dodatkowe wymiary istnieją, ponieważ wynikają z równań teorii strun.
00:23:24:Struny muszą poruszać się w więcej niż 3-ech wymiarach.
00:23:29:To było szokiem dla wszystkich, lecz nauczyliśmy się z tym zyć.
00:23:34:Jednak M-teoria szła nawet dalej,
00:23:37:domagając się kolejnego wymiaru przestrzennego,
00:23:41:podnosząc i tak wielką liczbę, do 11 wymiarów.
00:23:47:Wiemy, że potrzeba 11 wymiarów, aby ta teoria miała sens.
00:23:52:Zatem musi być 11 wymiarów. A widzimy ledwie 3 plus jeszcze jeden.
00:23:56:Jak to możliwe?
00:23:59:Dla większości z nas, jest faktycznie niemożliwe wyobrazić sobie dodatkowe, wyższe wymiary:
00:24:05:Ja nie potrafię.
00:24:07:I to nie jest zaskakujące.
00:24:08:Nasze mózgi wyewoluowały wyczuwając jedynie 3 przestrzenne wymiary podczas codziennych przeżyć.
00:24:14:Więc jak możemy je poczuć?
00:24:20:Jednym ze sposobów jest pójść do kina.
00:24:37:Jesteśmy zaprzyjaźnieni z prawdziwym światem posiadającym 3 wymiary przestrzenne.
00:24:42:Dlatego, gdziekolwiek się udam, potrafię się ruszać w lewo-prawo, tył-przód, czy góra-dół.
00:24:49:Natomiast w filmach, rzeczy są nieco inne.
00:24:55:Nawet jeśli postacie w filmie wyglądają na trój-wymiarowe,
00:24:59:Są unieruchomione w zaledwie 2-óch wymiarach.
00:25:02:Nie istnieje żaden tył-przód na ekranie filmowym, to tylko iluzja optyczna.
00:25:12:By w rzeczywistości poruszać się w wymiarze tyłu-przodu, muszę wyjść z ekranu.
00:25:17:A czasem poruszanie się w wyższych wymiarach może być całkiem uzyteczne.
00:25:30:Zatem wymiary dodają niezależne kierunki według których można się poruszać.
00:25:35:Czasem nazywa się je "stopnie swobody".
00:25:38:Im więcej wymiarów, lub stopni swobody posiadasz, tym więcej potrafisz zrobić.
00:25:42:To prawda.
00:25:43:I jeśli w rzeczywistości istnieje 11 wymiarów, wówczas struny również potrafią znacznie więcej.
00:25:51:Ludzie stwierdzili dość szybko, że istnieją obiekty żyjące w tych teoriach, którymi nie były jedynie struny,
00:25:57:lecz większe niż one. Właściwie wyglądają jak błony, czy powierzchnie.
00:26:04:Dodatkowy wymiar Wittena pozwala strunom rozciągać się w coś przypominającego membranę,
00:26:13:w skrócie "brane".
00:26:19:Mogła być trój-wymiarowa, lub nawet więcej.
00:26:24:A z wystarczającą enerią, mogła rozrosnąć się do olbrzymiej skali,
00:26:30:być może nawet tak wielkiej jak wszechświat.
00:26:37:To była rewolucja w teorii strun.
00:26:41:Stała się bardziej barokowa.
00:26:44:Chodzi o to, że nie ma tylko strun, lecz są również membrany.
00:26:48:Ludzie wciąż nazywają ją teorią strun, lecz teoretycy strun nie są pewni, czy wciąż można ją tak nazywać.
00:26:56:Egzystencja gigantycznych membran i dodatkowych wymiarów owierałaby zaskakująco nowe możliwości,
00:27:04:że nasz cały świat przebywa w błonie, wewnątrz znacznie rozleglejszej, wyższej przestrzeni wymiarowej.
00:27:14:To prawie jak byśmy żyli wewnątrz... bochenka chleba?
00:27:37:Nasz wszechświat mógłby być niczym kromka chleba,
00:27:40:ledwie jeden plaster, w znacznie większym bochenku, który fizycy czasem nazywają "bulk" (bułka).
00:27:47:I jeśli te pomysły są słuszne, "bulk" może posiadać inne kawałki, inne światy,
00:27:52:które są tuż obok naszego, w efekcie będące światami "równoległymi".
00:27:58:Nie tylko nasz świat nie okazałby się niczym wyjątkowym, ale posiadałby sporo sąsiadów.
00:28:04:Część z nich mogłoby przypominać nasz wszechświat,
00:28:07:mogłyby mieć materię i planety, oraz kto wie, może nawet różne istoty.
00:28:12:Inne z kolei byłyby znacznie bardziej osobliwe.
00:28:15:Mogłyby być rządzone zupełnie innymi prawami fizyki.
00:28:19:Wszystkie te światy mogą istnieć wewnątrz tych dodatkowych wymiarów z M-teorii,
00:28:24:otaczających nas wymiarów.
00:28:26:Niektórzy nawet twierdzą, że mogą być tuż obok, mniej niż milimetr od nas.
00:28:32:Jeśli to prawda, czemu nie jesteśmy w stanie ich dostrzec, ani zetknąć się z nimi?
00:28:38:Jeśli mamy membranę żyjącą w wielowymiarowej przestrzeni, i nasze cząstki, atomy, nie potrafią prześlizgnąć się poza tą błonę,
00:28:45:To jak sięganie po coś, czego nie jest się w stanie dotknąć.
00:28:49:Równie dobrze może być na końcu świata.
00:28:55:To bardzo potężna idea, gdyż jeśli mówi prawdę,
00:28:58:oznacza to, że cały obraz wszeświata jest zamglony, przez to, że jesteśmy uwięzieni w cienkiej warstwie
00:29:05:wielowymiarowego uniwersum.
00:29:08:To potężna idea, zwłaszcza, że może pomóc rozwiązać jedną z największych tajemnic obecnej nauki.
00:29:19:Chodzi o grawitację.
00:29:22:Minęło więcej niż 300 lat
00:29:24:odkąd Isaac Newton zaproponował uniwersalne prawo grawitacji, zainspirowany przez tak dobrze znany,
00:29:30:widok upadającego jabłka z drzewa.
00:29:32:Dziś, wydaje się oczywiste, że grawitacja jest potężną siłą.
00:29:44:Większość ludzi uważa grawitację za niezwykle ważną siłę, z powodu jej wielkiej mocy.
00:29:49:Ciężko wstać z rana, wyprostować się, a kiedy coś upada, rozbija się wskutek działania grawitacji.
00:29:55:Szczerze mówiąc nie jest jednak tak silna.
00:29:58:Jest właściwie bardzo słabą siłą.
00:30:01:Grawitacja przyciąga nas do Ziemi i utrzymuje Ziemię na orbicie wokół Słońca.
00:30:06:Lecz w gruncie rzeczy, pokonujemy ją przez cały czas.
00:30:10:To nie takie trudne.
00:30:14:Nawet z grawitacją całej Ziemi ściągającą to jabłko w dół,
00:30:18:mięśnie mojej ręki mogą temu łatwo zaradzić.
00:30:21:i nie tylko mięśnie potrafią zawstydzić grawitację.
00:30:24:Magnes również to potrafi, bez trudu.
00:30:29:Magnes przenosi inną siłę, elektromagnetyzm.
00:30:33:To ona stoi za światłem i elektrycznością.
00:30:39:Jak się okazuje elektromagnetyzm jest znacznie silniejszy niż grawitacja.
00:30:47:Grawitacja przy porównaniu jest okropnie słaba.
00:30:51:Jak bardzo?
00:30:53:Elektromagnetyzm jest jakieś tysiące miliardów, miliardów, miliardów, miliardów raz silniejszy.
00:31:00:To jedynka z 39 zerami.
00:31:08:Słabość grawitacji kłopotała naukowców przez dekady.
00:31:13:A teraz, mając do dyspozycji radykalną teorię strun,
00:31:16:pełną membran i dodatkowych wymiarów,
00:31:19:istnieje całkiem nowy sposób spojrzenia na problem.
00:31:24:Aby odpowiedzieć na pytanie, czemu grawitacja jest tak słaba w relacjach z innymi siłami,
00:31:28:należy odwrócić pytanie i stwierdzić, "Nie, właściwie grawitacja nie jest taka słaba.
00:31:34:W porównaniu z innymi siłami, po prostu wydaje się słaba".
00:31:37:Może być tak, że grawitacja jest tak silna jak elektromagnetyzm,
00:31:42:lecz z jakiegoś powodu nie czujemy jej mocy.
00:31:47:Wyobraźmy sobie stół bilardowy, bardzo duży stół.
00:31:54:Pomyślcie o powierzchni stołu jako naszym trój-wymiarowym świecie,
00:31:59:pomimo, że jest tylko dwu-wymiarowy,
00:32:03:a bile będą reprezentować atomy
00:32:09:oraz inne cząstki z których zbudowane jest świat.
00:32:15:Oto szalony pomysł:
00:32:17:atomy i cząstki tworzące świat wokół nas muszą zostać w naszej konkretnej membranie,
00:32:23:naszym kawałku wszechświata, zupełnie jak bile zostają na powierzchni stołu-
00:32:31:chyba że jesteś naprawdę kiepskim graczem.
00:32:35:Kiedykolwiek bile się zderzają, jest coś, co przedostaje się poza stół,
00:32:42:fale dźwięku. Oto czemu słyszę zderzenie.
00:32:56:Pojawia się pomysł, że grawitacja może być jak fale dźwiękowe i nie musi być ograniczona tylko do naszej membrany.
00:33:03:Mogłaby być zdolna wyślizgnąć się poza nasz wszechświat.
00:33:14:Lub pomyślcie o tym inaczej.
00:33:18:Zamiast stołu bilardowego, wróćmy do chleba.
00:33:22:Wyobraźcie sobie, że świat jest jak tost.
00:33:26:Ty i ja, cała materia, światło, wszystko co widzimy,
00:33:33:jest jak dżem.
00:33:34:Dżem porusza się swobodnie po powierzchni tosta,
00:33:38:z drugiej strony, jest zablokowany, nie potrafi samoistnie opuścić powierzchni.
00:33:43:A co jeśli grawitacja byłaby inna?
00:33:46:Co jeśli grawitacja byłaby bardziej jak cynamon, czy cukier?
00:33:49:Takie rzeczy nie są wcale lepkie, łatwo ześlizgują się z powierzchni.
00:33:58:Ale czemu grawitacja miałaby być inna od całej reszty otaczającego nas świata?
00:34:04:Cóż, wróćmy do teorii strun, lub M-teorii, dostarczą nam odpowiedzi.
00:34:12:Tu chodzi o kształt.
00:34:16:Przez lata, skupialiśmy się na tym, że struny są zamkniętymi pętlami, jak "rubber bands" (złączona guma, angielski wynalazek).
00:34:22:Lecz po M-teorii, zwróciliśmy uwagę na inne rzeczy.
00:34:27:Aktualnie uważamy, że wszystko co widzimy dookoła,
00:34:31:jak materia i światło, jest stworzone z otwartych strun,
00:34:36:a koniec każdej struny jest przywiązany do naszej trój-wymiarowej membrany.
00:34:45:Jednak struny z zamkniętymi pętlami istnieją,
00:34:49:i jeden rodzaj jest odpowiedzialny za grawitację.
00:34:53:Nazywa się grawitonem.
00:34:58:Z zamkniętymi pętlami, brakowało luźnych końców, które można uwiązać,
00:35:02:stąd grawitony mogą swobodnie uciekać w inne wymiary,
00:35:07:osłabiając siłę grawitacji i czyniąc ją słabszą niż inne siły natury.
00:35:15:To sugeruje intrygującą możliwość.
00:35:20:Jeśli żyjemy w membranie i istnieją światy równoległe w innych, bliskich nam membranach,
00:35:25:Możemy ich nigdy nie ujrzeć, lecz być może będziemy w stanie kiedyś je poczuć wskutek grawitacji.
00:35:32:Jeśli trafi się inteligentne życie na jednej z membran,
00:35:36:wówczas będzie mogło być bardzo blisko nas.
00:35:40:Więc teoretycznie, lecz czysto teoretycznie,
00:35:43:możemy być zdolni do komunikacji z tym inteligentnym życiem poprzez wymianę silnych fal grawitacyjnych.
00:35:51:Więc któż wie?
00:35:53:Może kiedyś rozwiniemy technologię na tyle, by użyć fal grawitacyjnych, by kontaktować się z innymi światami.
00:36:08:Ay-yoo-ya.
00:36:09:Tak, hej, tu Brian. Jak leci?
00:36:10:Brian, hoh-ba jubby wah-fa-loo poo-jabba "Simpsons!"(Mówiłem, żebyś mi nie przeszkadzał kiedy oglądam "Simpsonów"!)
00:36:18:Naprawdę nie wiemy, czy światy równoległe mogą mieć na nas faktyczny wpływ.
00:36:23:Lecz istnieje pewna bardzo kontrowersyjna idea, mówiąca, że odgrywają poważną rolę.
00:36:29:W gruncie rzeczy, pozwalają nam istnieć.
00:36:35:Jak mówi klasyczna historia,
00:36:38:Rozlegly wszechświat, który widzimy dziś był ekstremalnie, niewyobrażalnie mały.
00:36:46:Nagle zrobił się większy,
00:36:52:znacznie większy, podczas dramatycznego wydarzenia znanego jako "Wielki Wybuch".
00:36:59:"Wielki Wybuch" rozciągnął strukturę przestrzeni
00:37:02:i zapoczątkował łańcuch wydarzeń, które przywiodły nas do świata, który dziś znamy i kochamy.
00:37:09:Jednak zawsze było kilka problemów z teorią Wielkiego Wybuchu.
00:37:14:Po pierwsze,
00:37:15:kiedy ściśniesz cały wszechświat to nieskończenie małej, lecz ogromnie gęstej paczki,
00:37:23:w pewnym punkcie, nasze prawa fizyki po prostu leżą w gruzach.
00:37:27:Przestają mieć sens.
00:37:32:Wzory, które zwykliśmy używać szukając odpowiedzi stają się nonsensowne.
00:37:36:Trafiamy na absolutną katastrofę.
00:37:40:Wszystko się wali i jesteśmy w kropce.
00:37:43:A na szczycie tego jest jeszcze wybuch.
00:37:47:Co to właściwie jest?
00:37:51:To właściwie problem.
00:37:54:Klasyczna forma teorii Wielkiego Wybuchu nie wspomina co wybuchło,
00:37:57:co stało się zanim wybuchło, lub co spowodowało wybuch.
00:38:02:Wyrafinowanie teorii Wielkiego Wybuchu polega na tym, że sugeruje wyjaśnienia wybuchu,
00:38:08:lecz żadne z nich nie cofa się dokładnie do momentu gdy wszystko się zaczyna.
00:38:14:Większość ludzi podchodzi do tego z naiwnym wyobrażeniem o istnieniu początku
00:38:18:że w jakiś sposób przestrzeń i czas ocknęły się z nicości.
00:38:23:Cóż, nie wiem czy Wy też, ale nie lubię "niczego".
00:38:28:Czy naprawdę wierzę, że świat powstał z Wielkiego Wybuchu nicości?
00:38:34:Nie jestem filozofem, dlatego nie odpowiem.
00:38:38:Lecz mogę sobie wyobrazić, że dla filozofa, to problem.
00:38:41:Tak samo jak dla fizyka.
00:38:44:Wszyscy zgadzają się, że są problemy.
00:38:47:Pytanie tylko: "Czy teoria strun je rozwiąże?"
00:38:52:Niektórzy teoretycy strun zasugerowali, że Wielki Wybuch nie był początkiem wszystkiego,
00:38:58:że uniwersum mogło istnieć nawet na długo przed wiecznością.
00:39:03:Nie każdy czuje się pewnie z takim założeniem.
00:39:06:Właściwie nie lubię myśleć o uniwersum bez początku.
00:39:10:Wygląda wtedy, że świat bez początku jest również światem bez wyjaśnienia.
00:39:16:A co jest wyjaśnieniem?
00:39:19:Co jeśli teoria strun ma rację,
00:39:21:i wszyscy żyjemy w gigantycznej membranie wewnątrz większej wymiarowo przestrzeni?
00:39:27:Jeden z pomysłów teorii strun szczególnie mnie poruszył,
00:39:30:podsunął być może nowy kierunek dla kosmologii,
00:39:34:pomysł membran i błon poruszających się w dodatkowych wymiarach.
00:39:41:Nietórzy nakowcy zaproponowali, że odpowiedź
00:39:44:na zagadkę Wielkiego Wybuchu leży w ruchach tych ogromnych membran.
00:39:49:To takie proste.
00:39:51:Oto błona w której żyjemy, a to jest kolejna błona płynąca w wyższym wymiarze
00:39:56:To wcale nietrudne wybrazić sobie ich kolizję.
00:40:04:Zgodnie z założeniem, pewien czas przed Wielkim Wybuchem,
00:40:08:dwie błony posiadające światy równoległe zaczęły dryfować ku sobie,
00:40:15:aż...
00:40:20:Cała ta energia musiała gdzieś znaleźć ujście.
00:40:22:Gdzie znalazła?
00:40:24:W Wielkim Wybuchu.
00:40:27:To wywołało rozrost, który widzimy,
00:40:29:i podgrzało cząstki we wszechświecie do tych wielkich, ognistych mas.
00:40:36:I jakby tego było mało, pomysłodawcy tego założenia zaskoczyli po raz kolejny twierdząc:
00:40:43:Wielki Wybuch nie był wcale wyjątkowym wydarzeniem.
00:40:47:Wnioskują, iż równoległe światy mogły się zderzać nie tylko raz w przeszłości,
00:40:54:lecz raz za razem -
00:41:01:i tak się stanie w przyszłości.
00:41:05:Jeśli ten pogląd jest słuszny, jest tam gdzieś membrana,
00:41:09:zmierzająca ku zderzeniu z naszym uniwersum.
00:41:14:Zatem kolejna kolizja się zbliża i nastąpi kolejny Wielki Wybuch.
00:41:18:I będzie się tak powtarzać przez niespecyzowany okres w przyszłości.
00:41:23:To wciągająca idea.
00:41:26:Nieszczęśliwie, istnieje trochę technicznych problemów.
00:41:32:To był bardzo pomysłowy scenariusz, powstały naturalnie w teorii strun.
00:41:38:Jednakże dobre stare problemy zakradły się znowu.
00:41:42:Faktycznie nie wiemy co się dzieje, gdy zderzają się dwie błony.
00:41:48:Możecie skończyć z taką samą sytuacją, która mieliśmy przy Wielkim Wybuchu;
00:41:52:równania nie mają sensu.
00:41:56:Musieli zrobić mnóstwo przypuszczeń w swoich wzorach,
00:41:57:i nie uważam, by naprawdę rozwiązali problem Wielkiego Wybuchu w teorii strun.
00:42:05:Jeśli teoria strun jest prawdziwą teorią wszechświata,
00:42:09:będzie musiała rozwiązać zagadkę Wielkiego Wybuchu.
00:42:12:I jest wiele pozytywnych przesłanek, mówiących że kiedyś się uda.
00:42:16:Póki co, jest jeszcze sporo niejasności.
00:42:19:Mimo że teoria jest obiecująca i ekscytująca, jeszcze nie całkiem ją pojmujemy.
00:42:26:To jak zabłądzić w ciemnym domu, o którym myśleliśmy, że jest ledwie pokojem z dwoma łóżkami
00:42:32:a teraz odkrywamy przynajmniej 19-to pokojową rezydencję.
00:42:35:A może posiada tysiące pokoi i jesteśmy dopiero na początku podróży.
00:42:39:Zatem na czym opieramy słuszność teorii strun w opisie wszechświata?
00:42:44:Czy świat naprawdę jest stworzony ze strun i membran,
00:42:49:światów równoległych i dodatkowych wymiarów?
00:42:52:To wszystko nauka, czy fantastyka naukowa?
00:42:57:Oto pytanie, które często sobie zadajemy podczas pracy nad równaniami,
00:43:01:"Czy to tylko wymyślna matematyka, czy też to naprawdę opisuje prawdziwy świat?"
00:43:06:Te ćwiczenia naszej wyobraźni matematycznej i tak
00:43:12:na koniec dnia są obiektem jednego pytania:
00:43:17:"Czy tak jest w laboratorium? Macie dowód?"
00:43:22:Teoria strun i jej teoretycy mają prawdziwy problem.
00:43:25:Jak właściwie przetestować teorię strun?
00:43:27:Jeśli nie sposób zrobić tego tak jak z normalnymi teoriami,
00:43:30:to nie nauka, to filozofia, a to już poważny problem.
00:43:35:Struny są uważane za maleńkie, dużo mniejsze od atomu,
00:43:40:toteż prawdopodobnie nie można bezpośrednio ich dostrzec.
00:43:46:Lecz nawet jeśli nigdy nie zobaczymy strun, może będziemy kiedyś w stanie dostrzec ich ślady.
00:43:51:Widzicie, jeśli struny były wokół na początku świata, kiedy rzeczy były naprawdę małe,
00:43:57:zostawiły piętno, lub ślad swojej obecności.
00:44:01:A wówczas, po Wielkiem Wybuchu kiedy wszystko się rozrosło,
00:44:05:te ślady rozciągnęły się tak jak reszta.
00:44:09:Jeśli to prawda,
00:44:11:Być może ujrzymy kiedyś dużo mówiące ślady strun gdzieś w gwiazdach.
00:44:21:Nawet będąc na Ziemi jest szansa, że możemy wykryć dowód istnienia strun.
00:44:27:To pastwisko w Illinois służy za centralę dowodzeniową dla wielu z tych badań.
00:44:34:Właściwie, prawdziwa praca dzieje się pod ziemią, gdzie urządzono polowanie na dowody potwierdzające teorię strun,
00:44:41:włączając dodatkowe wymiary.
00:44:46:Niewiele lat temu, ludzie którzy mówili o istnieniu dodatkowych wymiarów byli z miejsca okrzyknięci fantastami,
00:44:53:mówiąc delikatnie.
00:44:55:To się już zmieniło, dzięki teorii strun.
00:45:03:Oto Fermilab,
00:45:05:to na dziś nasza największa nadzieja na udowodnienie dodatkowych wymiarów.
00:45:14:Fermilab ma olbrzymi niszczyciel atomów.
00:45:17:Oto jak pracuje:
00:45:20:naukowcy pocierają atomy wodoru ogromnymi ilościami elektryczności.
00:45:25:Później, pozbawiają je elektronów
00:45:28:i puszczają protony, które gnają przez 4 mile kołowego tunelu pod prerią.
00:45:38:Jak tylko osiągną prędkość światła,
00:45:41:są kierowane na kolizję z cząstkami mknącymi w przeciwnym kierunku.
00:45:52:Większość kolizji jest tylko bocznymi zderzeniami,
00:45:55:lecz czasem zdarza się bezpośrednie trafienie.
00:46:01:W rezultacie opada deszcz niezwykłych cząstek subatomowych.
00:46:07:Nadzieja tkwi w tym, by między nimi był maleńki element grawitacji, grawiton.
00:46:14:Grawitony, według teorii strun, są zamkniętymi pętlami,
00:46:18:stąd mogą unieść się do wyższych wymiarów.
00:46:23:Wielką nagrodą byłaby migawka grawitonu podczas chwili ucieczki.
00:46:29:Wtedy grawiton ucieka w inny wymiar, a detektor wskazuje jego brak.
00:46:35:Ujrzelibyście go, gdyby go brakowało.
00:46:39:Nieszczęśliwie, Fermilab nie "ujrzał" znikający grawiton.
00:46:45:Presja jest silna, ponieważ inny zespół porywa się na ten sam wyczyn.
00:46:57:4 tysiące mil dalej, na granicy Francji ze Szwajcarią,
00:47:02:laboratorium zwane CERN konstruuje nowego, ogromnego niszczyciela atomów.
00:47:13:Kiedy będzie skończony, będzie 7 razy potężniejszy niż w Fermilab.
00:47:20:Czuje się spory pośpiech, każda minuta się liczy,
00:47:24:ostatecznie CERN, nasze rywalizujące laboratorium, mówiąc wprost zmiecie nas z powierzchni.
00:47:30:CERN zmiecie Fermilab z powierzchni,
00:47:33:nie tylko w poszukiwaniu innych wymiarów, lecz też w innych szalonych ideach.
00:47:39:Na szczycie listy "rzeczy do zrobienia" obu laboratoriów jest polowanie na coś zwanego "supersymetrią",
00:47:45:to główne przewidywanie teorii strun.
00:47:48:Mówi, że w łupinie orzecha, w pobliżu znanych nam już cząstek subatomowych,
00:47:53:jak elektrony, fotony i grawitony,
00:47:56:powinien również być znacznie cięższy kolega "supercząstka",
00:48:02:którego póki co nikt nie widział.
00:48:04:Aktualnie, skoro teoria strun twierdzi, że supercząstki powinny istnieć, znalezienie ich jest głównym priorytetem.
00:48:10:Zatem, to będzie wielkie odkrycie odnaleźć supersymetrię.
00:48:13:To wzniosłe odkrycie i myślę, że jest większym odkryciem odnaleźć supersymetrię, niż życie na Marsie.
00:48:21:Gdybyśmy mieli jutro usłyszeć, że odkryto supersymetrię,
00:48:26:byłaby huczna zabawa na całej planecie.
00:48:30:Problemem jest, jeśli istnieją, że
00:48:32:supercząstki supersymetrii są prawdopodobnie niezwykle ciężkie,
00:48:37:tak ciężkie, że mogą być niewykryte przez dzisiejsze niszczyciele atomów.
00:48:42:Nowa technologia w CERN będzie miała największą szansę,
00:48:45:od kiedy zostanie uruchomiona i będzie działać przez najbliższych kilka(naście) lat,
00:48:48:lecz to nie zatrzyma ludzi z Fermilab od starań, by odnaleźć je jako pierwsi.
00:48:54:Współzawodnictwo jest zarówno przyjazne, jak i mocno zawzięte.
00:48:58:Zasadniczo ścigamy się zupełnie jak wściekłe psy.
00:49:01:Zawsze tak było i zawsze będzie.
00:49:04:Musimy być pewni, że nie popełniamy żadnych pomyłek,
00:49:06:że robimy wszystko co w naszej mocy podczas tych eksperymentów,
00:49:10:wszak pokusiliśmy się na jedno z największych wyzwań współczesnej nauki.
00:49:14:Jeśli odnajdziemy supercząstki, to nie dowiedzie słuszności teorii strun,
00:49:18:lecz będzie niezwykle silnym, szczególnym dowodem, że jesteśmy na właściwej drodze.
00:49:25:Przez następne 10 do 20 lat,
00:49:28:nowa generacja niszczycieli atomów zapewnia odkryć niespodziewaną prawdę o naturze naszego świata.
00:49:35:Czy będzie to świat przewidziany przez teorię strun?
00:49:39:Co jeśli nie znajdziemy supercząstek?
00:49:42:Lub dodatkowych wymiarów?
00:49:46:Co jeśli nigdy nie znajdziemy dowodów wspierających ten dziwny nowy świat
00:49:50:pełen membran i maleńkich wibrujących strun?
00:49:56:Czy teoria strun może być ostatecznie nieprawdziwa?
00:50:00:O tak, jest z całą pewnością logiczne prawdopodobieństwo, że
00:50:03:tylko marnowaliśmy nasz czas przez ostatnie 20 lat i że ta teoria jest zupełnie fałszywa.
00:50:08:Były okresy wielu lat, kiedy wszyscy mądrzy ludzie,
00:50:12:wszyscy spryciarze, pracowali nad pewną teorią poruszającą się w wyznaczonym kierunku
00:50:16:i mimo, że uważali ją za wspaniałą, przeobrażała się w martwy punkt.
00:50:20:Tak może się stać z teorią strun.
00:50:23:Nawet jeśli nie ma jeszcze namacalnych dowodów,
00:50:25:wiele z teorii strun ma mnóstwo sensu;
00:50:30:wielu z nas wierzy, że musi być słuszna.
00:50:35:Nie wydaje mi się, by tak kiedyś było, że teoria o tak matematycznym podłożu
00:50:42:jak teoria strun obróciła się w zupełny fałsz.
00:50:46:Ciężko by mi uwierzyć, że tak wyworna i matematyczna piękność byłaby zwyczajnie zmarnowana.
00:50:56:Naprawdę nie wiem jak blisko jesteśmy u celu.
00:50:58:Wiecie, czy już prawie mamy całą historię?
00:51:02:Czy czeka nas kolejne 10 lat?
00:51:05:Nikt nie wie.
00:51:07:Lecz uważam, że zajmie mnie to na długi czas.
00:51:11:Byliśmy niesamowitymi szczęściarzami.
00:51:12:Natura w pewien sposób pozwoliła nam odsłonić już wiele swoich podstawowych tajemnic.
00:51:18:Jak daleko możemy zajść?
00:51:20:Nie będziemy wiedzieć aż... nie sprobujemy.
00:51:23:100 lat temu,
00:51:25:niektórzy naukowcy myśleli, że sporo wiedzą na temat podstawowych praw rządzących światem.
00:51:31:Lecz wkroczył Einstein i radykalnie zrewidował nasze pojęcie o czasie, przestrzeni i grawitacji.
00:51:42:A mechanika kwantowa odsłoniła wewnętrzne funkcjonowanie atomów i molekuł,
00:51:47:ujawniając światu swoje szaleństwo i niepewność.
00:51:51:Daleko od potwierdzenia, że wszystko to uporządkowaliśmy,
00:51:56:XX wiek pokazuje, że za każdym razem gdy uważniej przyjrzymy się światu,
00:52:00:odkryjemy kolejną nieoczekiwaną warstwę rzeczywistości.
00:52:08:Wchodząc w XXI wiek,
00:52:10:mamy błysk tego co może być kolejną warstwą:
00:52:15:wibrujące struny, supercząstki, światy równoległe i dodatkowe wymiary.
00:52:21:To zapierająca dech w piersiach wizja,
00:52:23:a w przeciągu kilku lat, eksperymenty możliwie zaczną odpowiadać nam, czy część z tych myśli była słuszna, czy nie.
00:52:32:Ale niezależnie od wyniku, będziemy dalej szukać,
00:52:35:ponieważ, cóż, tym właśnie się zajmujemy.
00:52:37:Podążamy za naszą ciekawością. Odkrywamy nieznane.
00:52:40:A 100, lub 1000 lat od teraz,
00:52:43:dzisiejsza wizja kosmosu może wyglądać żałośnie niepełna, być może nawet ekscentryczna.
00:52:51:Jednak niezaprzeczalnie, idee zwane teorią strun są testamentem ludzkiej potęgi kreacji.
00:52:58:Otworzyły zupelnie nowe spektrum możliwych odpowiedzi na wiekowe pytania.
00:53:04:I wraz z nimi, wykonaliśmy spory krok w naszej podróży do pełnego zrozumienia tego wytwornego wszechświata.
00:53:22:Na stronie NOVA, wejdź za kulisy z Brianem Greene.
00:53:27:Podróż do subatomowego świata,
00:53:30:gra strunami, obraz innych wymiarów i wiele więcej.
00:53:35:Znajdź to na PBS. org.
00:53:55:Aby zamówić ten program na VHS, lub DVD, lub książkę, The Elegant Universe,
00:54:01:zadzwoń WGBH Boston Video na 1-800-255-9424.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Elegant Universe 1 of 3Elegant Universe 2 of 3eng Elegant Universe 1 of 3 engeng Elegant Universe 3 of 3 engThe Elegant Universe part11 THE MEDICAL UNIVERSITY OF GDAŃSKWelcome to the Homepage of the University of DundeeThe Elegant Universe part3Lewis Shiner Nine Hard Qiuestions about the Nature of the UniverseAnioły Wszechswiata Englar alheimsins Angels of the Universe Angels of the UniverseNapoleon Hill The 17 Universal Principles of Success and Achievementdokument United Nations Universal Declaration of Human Rights 1948Keita Are Universal Statements Falsifiable A Critique of Popperwięcej podobnych podstron