MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Anna Rudzińska Prowadzenie analiz wskaznikowych 341[02].Z5.06 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Recenzenci: mgr Andrzej Kobylec mgr Barbara Wierzbowska Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr Andrzej Zych Korekta: mgr Joanna Fundowicz Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z5.06. Prowadzenie analiz wskaznikowych zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 1 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6 4.1. Wiadomości wstępne z zakresu analizy finansowej 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 7 4.1.3. Ćwiczenia 7 4.1.4. Sprawdzian postępów 8 4.2. Wstępna analiza układu i treści bilansu 9 4.2.1. Materiał nauczania 9 4.2.2. Pytania sprawdzające 13 4.2.3. Ćwiczenia 13 4.2.4. Sprawdzian postępów 15 4.3. Analiza rachunku wyników 16 4.3.1. Materiał nauczania 16 4.3.2. Pytania sprawdzające 18 4.3.3. Ćwiczenia 18 4.3.4. Sprawdzian postępów 19 4.4. Badanie płynności finansowej 20 4.4.1. Materiał nauczania 20 4.4.2. Pytania sprawdzające 21 4.4.3. Ćwiczenia 21 4.4.4. Sprawdzian postępów 23 4.5. Analiza sprawności działania 24 4.5.1. Materiał nauczania 24 4.5.2. Pytania sprawdzające 27 4.5.3. Ćwiczenia 27 4.5.4. Sprawdzian postępów 28 4.6. Analiza rentowności 29 4.6.1. Materiał nauczania 29 4.6.2. Pytania sprawdzające 32 4.6.3. Ćwiczenia 32 4.6.4. Sprawdzian postępów 34 5. Sprawdzian osiągnięć 35 6. Literatura 39 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej prowadzenia analizy sprawozdań finansowych. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, - cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, - materiał nauczania, pigułkę wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania treści jednostki modułowej, - zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, - ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności praktyczne, - sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej, - literaturę uzupełniającą. Podręcznik ten poświęcony jest prowadzeniu analizy sprawozdań finansowych, która jest wykorzystywana w praktyce gospodarki rynkowej przy zarządzaniu przedsiębiorstwem, a przede wszystkim przy ocenie jego sytuacji finansowej. Podstawowym zródłem informacji o rezultatach działalności jednostki gospodarczej są sprawozdania finansowe, zawierają one bowiem informacje o stanie i zmianach, jakie zaszły w sytuacji majątkowej i finansowej oraz w wynikach działalności jednostki gospodarczej. Nauczysz się odczytywać dane, których dostarcza bilans i rachunek zysków i strat, przeprowadzając wstępną analizę układu i treści bilansu oraz rachunku wyników. Dowiesz się także w jaki sposób dokonuje się analizy struktury majątkowej, kapitałowej i kapitałowo- majątkowej w ujęciu statycznym i dynamicznym. Poradnik przedstawia również analizę wskaznikową. Nauczysz się obliczać wskazniki płynności finansowej, sprawności działania, zadłużenia i rentowności, a przede wszystkim dowiesz się jak te wskazniki interpretować i jakie decyzje należy podjąć w związku z dalszą działalnością jednostki. Poznasz także metody sporządzania analizy wskaznikowej według modelu Du Ponta, który służy do analizy wskaznika rentowności kapitału własnego. Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Gwiazdką oznaczono pytania i ćwiczenia, których rozwiązanie może sprawić Ci trudności. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela. Na końcu każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze możesz wrócić do rozdziału Materiał nauczania i tam znajdziesz odpowiedz na pytania, które sprawiły Ci problemy. Przykładowy sprawdzian osiągnięć pozwoli Ci sprawdzić Twoje umiejętności z zakresu prowadzenia analizy wskaznikowej, a ponadto może okazać się świetnym treningiem przed zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 3 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: - posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi oraz pojęciami z zakresu prawa, - posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości, - korzystać z różnych zródeł prawa, w tym z Ustawy o rachunkowości, - obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne, - stosować technologię komputerową i informacyjną, - określać zródła przychodów, - klasyfikować koszty działalności podstawowej i operacyjnej, - klasyfikować pozostałe przychody i koszty finansowe, - rozróżniać zyski i straty nadzwyczajne, - rozróżniać aktywa trwałe i obrotowe, - klasyfikować aktywa trwałe, - klasyfikować aktywa obrotowe, - określać wzajemne relacje między kapitałami własnymi i obcymi, - ustalać wynik finansowy, - posługiwać się terminologią dotyczącą aktywów, - identyfikować zródła finansowania, - posługiwać się dokumentacją majątku, - sporządzać uproszczony bilans, - obliczać i interpretować wskazniki rotacji zapasów, - prowadzić księgi rachunkowe, - dokonywać kontroli dokumentów księgowych, - klasyfikować sprawozdania finansowe, - nazywać użytkowników sprawozdań, - sporządzać bilans, rachunek zysków i strat, - sporządzać sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, - sporządzać sprawozdanie ze zmian w kapitale, - nazywać zródła informacji, - korzystać z różnych zródeł informacji, - wykorzystywać technologię informacyjną. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 4 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: określić przedmiot analizy ekonomicznej i finansowej, podać klasyfikację analizy ekonomicznej z przedmiotowego punktu widzenia, określić podstawowy cel analizy finansowej, wyjaśnić, jakich informacji dostarcza analiza struktury, określić cel analizy dynamiki, scharakteryzować najskuteczniejszą metodę analizy finansowej, liczyć wskazniki finansowe, określić cel analizy statycznej bilansu, określić cel analizy dynamicznej bilansu, nazwać i zinterpretować wskazniki struktury aktywów, nazwać i zinterpretować wskazniki struktury pasywów, obliczyć i zinterpretować wskazniki wspomagania finansowego (zadłużenia i samofinansowania, nazwać i zinterpretować wskazniki struktury kapitałowo-majątkowej, przeprowadzić analizę wstępną bilansu, obliczyć i zinterpretować wskazniki struktury rachunku wyników, obliczyć i zinterpretować wskazniki dynamiki rachunku wyników, przeprowadzić wstępną analizę rachunku zysków i strat, wyjaśnić cel obliczania wskazników płynności, obliczyć i zinterpretować wskaznik płynności bieżącej, obliczyć i zinterpretować wskaznik szybkiej płynności, obliczyć i zinterpretować wskaznik płynności gotówkowej, przeprowadzić analizę płynności jednostki gospodarczej, obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji aktywów, obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji zapasów, obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji należności, obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji kapitałów, obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych, przeprowadzić analizę sprawności działania jednostki gospodarczej, obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności sprzedaży brutto, obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności sprzedaży netto, obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności aktywów, obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitałów własnych, obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitału całkowitego, obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitału stałego, przedstawić na schemacie i wyjaśnić analizę rentowności Du Ponta. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 5 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Wiadomości wstępne z zakresu analizy finansowej 4.1.1. Materiał nauczania Działalność gospodarcza jednostek jest poddawana okresowej analizie. Służy ona ustaleniu, czy dotychczasowa działalność dała zamierzone efekty oraz określeniu kierunków i sposobów dalszej działalności. Analiza odnosząca się do działalności gospodarczej nosi nazwę analizy ekonomicznej. Przedmiotem analizy ekonomicznej są zjawiska oraz procesy gospodarcze przebiegające we wszystkich obszarach działalności przedsiębiorstwa, obejmuje ona zjawiska i procesy występujące zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w jego otoczeniu. Z punktu widzenia przedmiotowego analizę ekonomiczną można podzielić na: analizę makroekonomiczną, która obejmuje badanie i ocenę wielkości ekonomicznych dla całej gospodarki narodowej, analizę mikroekonomiczną, która dotyczy badania i oceny działalności przedsiębiorstw, gospodarstw domowych czy indywidualnych podmiotów gospodarczych, analizę techniczno-ekonomiczną, która jest oparta przede wszystkim na wielkościach ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym lub osobowym, analizę finansową, której treścią są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu pieniężnym, w tym stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna sytuacja finansowa jednostki gospodarczej. Analiza finansowa jest najważniejszym narzędziem badawczym oceny działalności jednostki gospodarczej. Jej przedmiotem są przede wszystkim zasoby majątkowe, stan finansowy oraz wyniki działalności jednostki gospodarczej. Istotą analizy finansowej jest badanie określonych zjawisk i procesów finansowych, które odzwierciedlają efektywność działalności jednostki. Podstawowym celem analizy finansowej jest dostarczenie określonym użytkownikom informacji, wykorzystywanych przy ocenie sytuacji finansowej jednostki gospodarczej. Ważne miejsce w analizie finansowej zajmuje analiza struktury zjawisk i procesów ekonomicznych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych. Jest ona elementem analizy wstępnej, dostarcza informacji o prawidłowościach strukturalnych występujących między różnymi zjawiskami i procesami zachodzącymi w działalności przedsiębiorstwa. Obok analizy struktury jednym z ważniejszych zadań analizy wstępnej jest ocena dynamiki różnych zjawisk finansowych. Ma ona na celu ustalenie kierunku, tempa i intensywności zmian w czasie, poszczególnych zjawisk finansowych. Najskuteczniejszą metodą analizy finansowej jest analiza wskaznikowa. Wskazniki mogą być stosowane zarówno do oceny bieżącej, jak i do prognozowania sytuacji finansowej jednostki gospodarczej. Głównym podziałem wskazników finansowych jest podział na: wskazniki rentowności, które przedstawiają efektywność finansową działalności gospodarczej przez relatywne powiązanie wyniku finansowego z przychodami ze sprzedaży i kosztami ich uzyskania oraz zasobami majątkowymi, kapitału własnego i przeciętnego stanu zatrudnienia, Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 6 wskazniki płynności finansowej, które charakteryzują zasoby majątku obrotowego (kapitału pracującego), stanowiącego podstawę bieżącej działalności przedsiębiorstwa oraz stopień jego wypłacalności, wskazniki rotacji (sprawności działania), które dają obraz szybkości krążenia zasobów majątkowych, a zwłaszcza produktywności ich całości i poszczególnych składników, wskazniki wspomagania finansowego (zadłużenia i samofinansowania), które wyjaśniają zródła finansowania majątku, a w szczególności stopień udziału pomocy zewnętrznej przez zobowiązania długo- i krótkoterminowe oraz związaną z tym efektywność nakładów. 4.1.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co jest przedmiotem analizy ekonomicznej? 2. Jak klasyfikuje się analizę ekonomiczną z punktu widzenia przedmiotowego? 3. Co jest przedmiotem analizy finansowej? 4. Jaka jest istota analizy finansowej? 5. Co jest podstawowym celem analizy finansowej? 6. Jakich informacji dostarcza analiza struktury? 7. W jakim celu prowadzi się analizę dynamiki? 8. Jaka jest najskuteczniejsza metoda analizy finansowej? 9. Jakie znasz wskazniki finansowe stosowane do przeprowadzenia analizy finansowej? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Podkreśl prawidłową odpowiedz: 1. Analiza, która obejmuje badanie i ocenę wielkości ekonomicznych dla całej gospodarki narodowej, to analiza makroekonomiczna/mikroekonomiczna. 2. Przedmiotem analizy finansowej są zjawiska oraz procesy gospodarcze przebiegające we wszystkich obszarach działalności przedsiębiorstwa/ zasoby majątkowe i stan finansowy. 3. Najskuteczniejszą metodą analizy finansowej jest analiza dynamiki/analiza wskaznikowa. 4. Analiza dynamiki umożliwia kontrolę stanu i pozycji finansowej jednostki gospodarczej/ ustala kierunek, tempo i intensywność zmian w czasie poszczególnych zjawisk finansowych. 5. Analiza ekonomiczna/analiza finansowa obejmuje zjawiska i procesy występujące zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w jego otoczeniu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać uważnie zdania, 2) podkreślić prawidłową odpowiedz. Wyposażenie stanowiska pracy: Ustawa o rachunkowości, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 7 Ćwiczenie 2 Rozwiąż krzyżówkę. 1. Treścią tej analizy są wielkości ekonomiczne wyrażone w pieniądzu. 2. Analiza ta dotyczy badania i oceny przedsiębiorstw. 3. Wskazniki obrotowe. 4. Analiza ta jest najskuteczniejszą metodą analizy finansowej. 5. Przedmiotem tej analizy są zjawiska oraz procesy gospodarcze przebiegające we wszystkich obszarach działalności przedsiębiorstwa. 6. Analiza ta ma na celu ustalenie kierunku, tempa i intensywności zmian w czasie poszczególnych zjawisk finansowych. 1. A 2. N 3. A A N A L I Z A 4. I 5. Z 6. A Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przeczytać uważnie pytania, 2) wpisać hasła do krzyżówki. Wyposażenie stanowiska pracy: Ustawa o rachunkowości, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić, co jest przedmiotem analizy ekonomicznej? 2) nazwać przedmiot analizy ekonomicznej? 3) określić, co jest przedmiotem analizy finansowej? 4) określić istotę analizy finansowej? 5) określić podstawowy cel analizy finansowej? 6) omówić, jakich informacji dostarcza analiza struktury? 7) określić cel analizy dynamiki? 8) wyjaśnić najskuteczniejszą metodę analizy finansowej? 9) wymienić wskazniki finansowe? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 8 4.2. Wstępna analiza układu i treści bilansu 4.2.1. Materiał nauczania Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla skutki decyzji i zdarzeń gospodarczych zaistniałych do dnia jego sporządzenia. Dokonanie jego oceny polega na ustaleniu relacji pomiędzy poszczególnymi elementami majątku przedsiębiorstwa i zródeł jego finansowania. Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje: 1) badanie struktury bilansu (ujęcie statyczne), na które składa się badanie: struktury majątkowej na podstawie wskazników struktury aktywów, struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskazników struktury pasywów, struktury kapitałowo-majątkowej; 2) badanie wskazników tempa wzrostu poszczególnych składników bilansu (ujęcie dynamiczne). Analiza statyczna dotyczy badania struktury majątku przedsiębiorstwa i zródeł jego finansowania w wybranym momencie (np. na koniec roku). Ujęcie dynamiczne pozwala natomiast ocenić również kierunki zmian tej struktury oraz dynamikę poszczególnych elementów aktywów i pasywów poprzez porównanie danych z kilku kolejnych lat. Analiza struktury majątkowej Wskazniki struktury aktywów wyrażają stosunek procentowy poszczególnych grup składników majątkowych do aktywów ogółem. Podstawowe wskazniki struktury majątku przedstawia tabela 1. Tabela 1. Wskazniki struktury majątku aktywa trwałe 1. udział trwałych składników majątku w aktywach ogółem = x 100% aktywa ogółem aktywa obrotowe 2. udział aktywów obrotowych w aktywach ogółem = x 100% aktywa ogółem Ocena tych relacji ma istotne znaczenie dla wierzycieli przedsiębiorstwa oraz banków udzielających mu kredytów. Udział trwałych składników w majątku przedsiębiorstwa w sposób istotny zależy od rodzaju branży, technologii wytwarzania i asortymentu wyrobów. Jest on szczególnie duży w przemysłach wydobywczych, budownictwie, rolnictwie, hotelarstwie. Udział ten pozostaje w bezpośrednim związku z kwotą osiąganych przez przedsiębiorstwo przychodów. Im większy jest udział trwałych składników majątku w jego strukturze, tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania przychodu. W badaniach sytuacji majątkowej wykorzystuje się również wskaznik, który jest relacją aktywów trwałych do aktywów obrotowych (tabela 2). Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 9 Tabela 2. Podstawowy wskaznik struktury aktywów aktywa trwałe podstawowy wskaznik struktury aktywów = x 100% aktywa obrotowe Relacja aktywów trwałych do aktywów obrotowych mówi o stopniu unieruchomienia środków w przedsiębiorstwie. Poziom tego wskaznika jest zróżnicowany w poszczególnych działach gospodarki. Jest on szczególnie wysoki w przedsiębiorstwach przemysłowych, w których proces produkcji wiąże się ze stałym rozwojem techniki, co wymaga dużej ilości kosztownych środków produkcji. Analiza struktury kapitału Wskazniki struktury pasywów wyrażają stosunek procentowy poszczególnych grup składników pasywów do pasywów ogółem. W badaniu struktury kapitałów (pasywów) podstawowe znaczenie mają wskazniki zamieszczone w tabeli 3. Tabela 3. Wskazniki struktury kapitału kapitał własny 1. wyposażenie przedsiębiorstwa w kapitał własny = x 100% pasywa ogółem zobowiązania 2. obciążenie przedsiębiorstwa zobowiązaniami = x 100% pasywa ogółem kapitał stały 3. wyposażenie przedsiębiorstwa w kapitał stały* = x 100% pasywa ogółem zobowiązania krótkoterminowe obciążenie przedsiębiorstwa zobowiązaniami 4. = x 100% krótkoterminowymi pasywa ogółem * kapitał stały = kapitał własny + zobowiązania długoterminowe Przy rozpatrywaniu struktury pasywów na szczególną uwagę zasługuje mierzenie wzajemnej relacji kapitałów własnych i obcych oraz ich wewnętrzne proporcje. Wzrost udziału kapitału własnego świadczy o umacnianiu się finansowym przedsiębiorstwa, o możliwościach jego wypłacalności. Pozytywnym zjawiskiem jest spadek udziału ogólnej kwoty kapitałów obcych. Rosnący udział kapitału stałego jest dla przedsiębiorstwa korzystny, gdyż jest on długotrwale związany z przedsiębiorstwem i służy finansowaniu aktywów trwałych, a także częściowo aktywów obrotowych. Kapitały krótkoterminowe wynikają natomiast z bieżącej działalności gospodarczej i są związane z aktywami obrotowymi, których wielkość powinna zapewnić zdolność do bieżącej spłaty zobowiązań krótkookresowych. Strukturę kapitałów ilustruje również relacja kapitału obcego (zobowiązań) do kapitału własnego (tabela 4). Przy pomocy tej relacji mierzy się poziom zadłużenia jednostki gospodarczej. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 10 Tabela 4. Wskaznik zadłużenia kapitał obcy wskaznik zadłużenia = x 100% kapitał własny Wskaznik ten określa relację długu do kapitału własnego, a jednocześnie zdolność jednostki gospodarczej do zaciągania kredytów. Wysoki stan kapitału własnego świadczy o niezależności finansowej badanej jednostki gospodarczej. Im niższy jest poziom tego wskaznika, tym korzystniej należy ocenić sytuację finansową i możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa. Odwrotnością zadłużenia jest samofinansowanie, które wyraża relacja kapitału własnego do kapitału obcego (tabela 5). Tabela 5. Wskaznik samofinansowania kapitał własny wskaznik samofinansowania = x 100% kapitał obcy Im większe wartości przyjmuje ten wskaznik, w tym większym stopniu przedsiębiorstwo finansuje swoją działalność ze zródeł własnych. Analiza struktury kapitałowo-majątkowej Przedmiotem badań w ramach wstępnej analizy bilansu są również powiązania między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów, pozwalające na ocenę struktury kapitałowo- majątkowej. Za punkt wyjścia w tej analizie można przyjąć ustalenie udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego przedsiębiorstwa. Udział ten ustala się według relacji, zamieszczonej w tabeli 6. Tabela 6. Wskaznik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym kapitał własny wskaznik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym = x 100% aktywa trwałe Wskaznik ten określa, w jakim stopniu kapitał własny wykorzystywany jest na finansowanie aktywów trwałych przedsiębiorstwa. Jeżeli aktywa trwałe są w pełni pokryte kapitałem własnym, to wówczas zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa, zgodnie z którą trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego, ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego, oddawana jest do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres. Stopień krótkookresowego kredytowania aktywów obrotowych przedstawia tabela 7. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 11 Tabela 7. Wskaznik pokrycia aktywów obrotowych zobowiązaniami krótkoterminowymi zobowiązania krótkoterminowe wskaznik. pokrycia aktywów obrotowych zobowiązaniami = x 100% krótkoterminowymi aktywa obrotowe Wskaznik ten mówi o stopniu finansowania aktywów obrotowych ze zobowiązań krótkoterminowych. Jeżeli zobowiązania krótkoterminowe w pełni pokrywają aktywa obrotowe, wówczas zachowana jest złota reguła bilansowa w stosunku do obrotowych składników majątku. W tym przypadku stwierdza się, że z uwagi na krótki czas związania mogą one być finansowane z krótkoterminowego kapitału obcego (zobowiązań bieżących, kredytu krótkoterminowego). Analiza dynamiki aktywów Dla analizy zmian, jakie miały miejsce w ciągu okresu sprawozdawczego, większą wartość poznawczą mają wskazniki dynamiki. Wyrażają one w procentach poziom zmian: aktywów ogółem, aktywów trwałych, aktywów obrotowych oraz ich elementów. Odzwierciedlają one stosunek odchylenia bezwzględnego do stanu aktywów na początek okresu. Wskazniki dynamiki aktywów przedstawia tabela 8. Tabela 8. Wskazniki dynamiki aktywów aktywa1 aktywa 0 1. wskaznik dynamiki aktywów ogółem = x 100% aktywa 0 aktywa trwałe1 aktywa trwałe0 2. wskaznik dynamiki aktywów trwałych = x 100% aktywa 0 aktywa obrotowe1 aktywa obrotowe 0 3. wskaznik dynamiki aktywów obrotowych = x 100% aktywa 0 Wielkość dodatnia wskazników dynamiki aktywów oznacza rozwój przedsiębiorstwa, powiększenie zdolności produkcyjnych, natomiast wielkość ujemna wskazuje na zawężenie działalności oraz ograniczenie posiadanych zdolności produkcyjnych. Analiza dynamiki pasywów W analizie dynamiki pasywów zmierza się do zbadania ich tendencji rozwoju oraz oceny zaistniałych zmian. Wskazniki dynamiki pasywów przedstawia tabela 9. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 12 Tabela 9. Wskazniki dynamiki pasywów kapitał własny1 kapitał własny0 1. wskaznik dynamiki kapitału własnego = x 100% kapitał własny0 zobowiązania1 zobowiązania 0 2. wskaznik dynamiki zobowiązań = x 100% zobowiązania 0 Wielkość dodatnia wskaznika dynamiki kapitału własnego oznacza wzrost kapitałów własnych, która może być wynikiem np. emisji akcji. Malejący udział kapitałów własnych (wielkość ujemna wskaznika) obniża zabezpieczenie kapitału obcego. Wartość dodatnia wskaznika dynamiki zobowiązań wskazuje na ich wzrost, co oznacza występowanie i wzrost kredytów oraz innych zobowiązań, które mogą świadczyć o trudnościach finansowych jednostki gospodarczej. 4.2.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie elementy obejmuje wstępna analiza bilansu? 2. Czego dotyczy analiza statyczna bilansu? 3. Co przedstawia analiza dynamiczna bilansu? 4. Jakie znasz wskazniki struktury aktywów? 5. W jaki sposób interpretuje się wskazniki struktury aktywów? 6. Jakie znasz wskazniki struktury pasywów? 7. W jaki sposób interpretuje się wskazniki struktury pasywów? 8. Jaką relację przedstawia wskaznik zadłużenia oraz wskaznik samofinansowania? 9. Co przedstawiają wskazniki tempa wzrostu aktywów i pasywów? 10. Jakie znasz wskazniki struktury kapitałowo-majątkowej? 11. W jaki sposób interpretuje się wskaznik struktury kapitałowo-majątkowej? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Bilans przedsiębiorstwa produkcyjnego X przedstawia tabela. Przeprowadz analizę struktury i dynamiki aktywów bilansu. BO BZ Kwota (w zł) Kwota (w zł) AKTYWA A. Aktywa trwałe 96 000 95 380 1. Wartości niematerialne i prawne 2 000 2 680 2. Rzeczowe aktywa trwałe 74 000 70 200 Środki trwałe 64 000 61 200 Środki trwałe w budowie 10 000 9 000 3. Inwestycje długoterminowe 20 000 22 500 B. Aktywa obrotowe 69 000 164 980 1. Zapasy 18 000 9 200 Materiały 8 000 3 000 Produkty gotowe 10 000 6 200 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 13 2. Należności 10 000 42 400 3. Inwestycje krótkoterminowe 41 000 113 380 Akcje 22 000 0 Środki pieniężne 19 000 113 380 Razem aktywa 165 000 260 360 PASYWA A. Kapitał własny 130 000 192 336 1. Kapitał zakładowy 90 000 140 000 2. Kapitał zapasowy 25 000 26 800 3. Zysk netto 15 000 25 536 B. Zobowiązania 35 000 68 024 1. Zobowiązania długoterminowe 20 000 20 700 Kredyty bankowe 20 000 20 700 2. Zobowiązania krótkoterminowe 15 000 47 324 Pożyczki 10 000 33 724 Zobowiązania z tytułu dostaw 4 000 4 100 Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń 1 000 9 500 Razem pasywa 165 000 260 360 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć udział trwałych składników majątku w aktywach ogółem i zinterpretować wynik, 2) obliczyć udział aktywów obrotowych w aktywach ogółem i zinterpretować wynik, 3) obliczyć i zinterpretować podstawowy wskaznik struktury aktywów, 4) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki aktywów ogółem, 5) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki aktywów trwałych, 6) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki aktywów obrotowych. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Przeprowadz analizę struktury i dynamiki pasywów bilansu przedsiębiorstwa produkcyjnego X na podstawie danych z ćwiczenia 1. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał własny, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik obciążenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami, 3) obliczyć i zinterpretować wskaznik wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał stały, 4) obliczyć i zinterpretować wskaznik obciążenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami krótkoterminowymi, 5) obliczyć i zinterpretować wskaznik zadłużenia, 6) obliczyć i zinterpretować wskaznik samofinansowania, 7) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki kapitału własnego, 8) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki zobowiązań. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 14 Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Na podstawie danych z ćwiczenia 1, przeprowadz analizę struktury kapitałowo- -majątkowej przedsiębiorstwa X , Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik pokrycia aktywów obrotowych zobowiązaniami krótkoterminowymi. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) określić elementy wstępnej analizy bilansu? 2) określić cel analizy statycznej bilansu? 3) określić cel analizy dynamicznej bilansu? 4) określić wskazniki struktury aktywów? 5) zinterpretować wskazniki struktury aktywów? 6) wyjaśnić wskazniki struktury pasywów? 7) zinterpretować wskazniki struktury pasywów? 8) wyjaśnić sposób obliczenia wskaznika zadłużenia i samofinansowania? 9) zinterpretować wskazniki zadłużenia i samofinansowania? 10) określić wskazniki struktury kapitałowo-majątkowej? 11) zinterpretować wskazniki struktury kapitałowo-majątkowej? 12) przeprowadzić analizę wstępną bilansu? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 15 4.3. Analiza rachunku wyników 4.3.1. Materiał nauczania Rachunek zysków i strat jest, obok bilansu, jednym z najważniejszych sprawozdań finansowych sporządzanych przez wszystkie przedsiębiorstwa. Rejestruje on tworzenie się wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Informacje zawarte w rachunku wyników pozwalają nie tylko określić poziom zysku osiągniętego przez przedsiębiorstwo w okresie sprawozdawczym, ale również kierunki jego przeznaczenia. Ocena wyniku finansowego wymaga poznania zródeł jego pochodzenia ze szczególnym uwzględnieniem elementów tworzących zysk na działalności operacyjnej. Wstępna analiza rachunku zysków i strat polega na ocenie jego struktury i dynamiki w różnych przekrojach. Analiza struktury rachunku wyników Analiza struktury rachunku wyników polega na ustaleniu udziału poszczególnych elementów tego rachunku w: wyniku brutto, przychodach ze sprzedaży, kosztach całkowitych. Analizując strukturę tych wielkości, określa się udział kwot osiągniętych z poszczególnych rodzajów działalności w ich ogólnej wartości. Podstawowe wskazniki struktury rachunku wyników przedstawia tabela 10. Tabela 10. Wskazniki struktury rachunku wyników wynik ze sprzedaży 1. udział wyniku ze sprzedaży w wyniku brutto = x 100% wynik brutto wynik z działalności operacyjnej udział wyniku z działalności operacyjnej 2. = x 100% w wyniku brutto wynik brutto wynik z działalności gospodarczej udział wyniku z działalności gospodarczej 3. = x 100% w wyniku brutto wynik brutto wynik netto 4. udział wyniku netto w wyniku brutto = x 100% wynik brutto W podobny sposób przeprowadza się analizę struktury przychodów ze sprzedaży (tabela 11) oraz kosztów całkowitych (tabela 12). Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 16 Tabela 11. Wskazniki struktury przychodów ze sprzedaży przychody ze sprzedaży produktów udział przychodów netto ze sprzedaży produktów 1. = x 100% w wyniku brutto ze sprzedaży wynik brutto przychody ze sprzedaży towarów udział przychodów netto ze sprzedaży towarów 2. = x 100% w wyniku brutto wynik brutto przychody finansowe 3. udział przychodów finansowych w wyniku brutto = x 100% wynik brutto Tabela 12. Wskazniki struktury kosztów całkowitych koszty wytworzenia sprzedanych udział kosztów wytworzenia sprzedanych produktów 1. x 100% produktów w wyniku brutto ze sprzedaży = wynik brutto wartość sprzedanych towarów udział wartości sprzedanych towarów 2. = x 100% w wyniku brutto wynik brutto koszty finansowe 3. udział kosztów finansowych w wyniku brutto = x 100% wynik brutto Analiza dynamiki rachunku wyników Analiza dynamiki rachunku zysków i strat pozwala ustalić ogólne zródła osiągniętego wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Wzrost lub spadek zysku netto wiąże się bowiem ze zmianami poszczególnych rodzajów wyniku finansowego oraz czynników na nie oddziałujących. Podstawowe wskazniki dynamiki rachunku wyników przedstawia tabela 13. Tabela 13 Wskazniki dynamiki rachunku wyników zysk ze sprzedaży1 zysk ze sprzedaży0 wskaznik dynamiki wyniku 1. = x 100% ze sprzedaży zysk ze sprzedaży 0 zysk z działalności operacyjnej1 zysk z działalności operacyjnej0 wskaznik dynamiki wyniku 2. = x 100% z działalności operacyjnej zysk z działalności operacyjnej0 zysk z działalności gospodarczej1 zysk z działalności gospodarczej 0 wskaznik dynamiki 3. = x 100% z działalności gospodarczej zysk z działalności gospodarczej0 Wzrost zysku na działalności operacyjnej wynika głównie z wyższej dynamiki przychodów ze sprzedaży niż kosztów ich uzyskania. Wzrost zysku brutto może wynikać z korzystnego salda wyników nadzwyczajnych, natomiast przyczyną wzrostu zysku netto może być niska wartość obowiązkowych obciążeń zysku (głównie podatku dochodowego). Wartość ujemna tych wskazników może świadczyć o zmniejszeniu zysku lub powstaniu straty netto. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 17 4.3.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie znasz wskazniki struktury rachunku wyników? 2. W jaki sposób interpretuje się wskazniki struktury rachunku wyników? 3. Jakie znasz wskazniki dynamiki rachunku wyników? 4. W jaki sposób interpretuje się wskazniki dynamiki rachunku wyników? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym przedsiębiorstwa X przedstawia tabela. Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli, przeprowadz analizę struktury rachunku wyników. Kwota (w zł) na Kwota (w zł) na początek okresu koniec okresu A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi 25 096 50 300 I. Przychody netto ze sprzedaży produktów 24 500 50 000 II. Zmiana stanu produktów 596 300 B. Koszty działalności operacyjnej 16 360 36 301 I. Amortyzacja 1 200 1 501 II. Zużycie materiałów i energii 8 000 10 300 III. Usługi obce 2 960 4 200 IV. Podatki i opłaty 160 900 V. Wynagrodzenia 1 280 16 400 VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 2 400 2 700 VII. Pozostałe koszty rodzajowe 360 300 C. Zysk ze sprzedaży 8 736 13 999 D. Pozostałe przychody operacyjne 700 1 100 I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych 700 1 100 E. Pozostałe koszty operacyjne 0 1 000 I. Inne koszty operacyjne 0 1 000 F. Zysk z działalności operacyjnej 9 436 16 099 G. Przychody finansowe 1800 3 200 I. Dywidendy i udziały w zyskach 500 200 II. Zysk ze zbycia inwestycji 1 300 3 000 H. Koszty finansowe 1 050 1 000 I. Odsetki od posiadanych kredytów 1 050 1 000 I. Zysk z działalności gospodarczej 12 286 18 299 J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych - 800 1 000 I. Zyski nadzwyczajne 500 2 000 II. Straty nadzwyczajne 1 300 1 000 K. Zysk brutto 11 486 19 299 L. Podatek dochodowy 3 514 6 237 M. Zysk netto 15 000 25 536 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować udział wyniku ze sprzedaży w wyniku brutto, 2) obliczyć i zinterpretować udział wyniku z działalności operacyjnej w wyniku brutto, 3) obliczyć i zinterpretować udział wyniku z działalności gospodarczej w wyniku brutto, 4) obliczyć i zinterpretować udział wyniku netto w wyniku brutto. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 18 Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Na podstawie danych z ćwiczenia 1, przeprowadz analizę dynamiki rachunku wyników przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki wyniku ze sprzedaży, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki wyniku z działalności operacyjnej, 3) obliczyć i zinterpretować wskaznik dynamiki wyniku z działalności gospodarczej. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) obliczyć wskazniki struktury rachunku wyników? 2) zinterpretować wskazniki struktury rachunku wyników? 3) obliczyć wskazniki dynamiki rachunku wyników? 4) zinterpretować wskazniki dynamiki rachunku wyników? 5) przeprowadzić wstępną analizę rachunku zysków i strat? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 19 4.4. Badanie płynności finansowej 4.4.1. Materiał nauczania Jednym z podstawowych zagadnień oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa jest analiza powiązań składników majątku obrotowego ze zobowiązaniami bieżącymi. Obliczane w tym celu wskazniki płynności wskazują stopień wypłacalności przedsiębiorstwa oraz jego zdolności do terminowego regulowania zobowiązań bieżących. Wśród wskazników płynności wyróżnia się: wskaznik bieżącej płynności, wskaznik szybkiej płynności, wskaznik płynności gotówkowej. Wskaznik bieżącej płynności jest podstawowym miernikiem zdolności przedsiębiorstwa do spłacenia zobowiązań krótkoterminowych przez upłynnienie posiadanych zasobów majątku obrotowego. Wskaznik ten przedstawiony jest w tabeli 14. Tabela 14. Wskaznik bieżącej płynności finansowej aktywa obrotowe wskaznik bieżącej płynności finansowej = zobowiązania krótkoterminowe Wskaznik płynności bieżącej informuje ile razy aktywa obrotowe pokrywają zobowiązania krótkoterminowe. Zadowalający poziom tego wskaznika mieści się w granicach 1,2 2,0, co oznacza, że zachowanie równowagi finansowej badanej jednostki wymaga, aby wielkość aktywów bieżących była około dwa razy większa niż kwota bieżących pasywów. Nadmiernie wysoka lub nadmiernie niska wartość wskaznika powinna skłaniać kierownictwo przedsiębiorstwa do zbadania przyczyn takiego kształtowania się omawianej relacji. Niski wskaznik oznacza bowiem trudności płatnicze przedsiębiorstwa, a nawet niekiedy jego niewypłacalność. Natomiast zbyt wysoki jego poziom może wskazywać na niedostatecznie efektywne wykorzystywanie wolnych zasobów majątkowych. Wskaznik szybkiej płynności (tabela 15) wyraża możliwości spłaty zobowiązań przedsiębiorstwa na podstawie łatwiej dostępnych środków finansowych, będących składnikami majątku obrotowego. W związku z tym, z całości uprzednio uwzględnionego majątku obrotowego wyłącza się zapasy i rozliczenia międzyokresowe czynne. Pozostają w ten sposób środki pieniężne, należności oraz przeznaczone do obrotu papiery wartościowe. Tabela 15. Wskaznik szybkiej płynności finansowej aktywa obrotowe zapasy rozliczenia międzyokresowe czynne wskaznik szybkiej płynności = finansowej zobowiązania krótkoterminowe Wskaznik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 20 Wskaznik szybkiej płynności wynoszący 1,0 uważany jest za satysfakcjonujący i pokazuje, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom. Jednak w sytuacji wysokiej inflacji czasami może być uzasadniony niższy poziom tego wskaznika. Na pozytywną ocenę sytuacji finansowej zasługuje przedsiębiorstwo, w którym różnica między wskaznikiem bieżącym i wskaznikiem szybkim nie jest zbyt duża. Jeśli szybki wskaznik jest niski, a wskaznik bieżący wysoki, to oznacza, że badana jednostka utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy. Wysoki wskaznik szybki oznacza natomiast nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz występowanie wysokiego stanu należności. Wskaznik płynności gotówkowej (tabela 16) jest relacją środków pieniężnych do zobowiązań krótkoterminowych. Wyjaśnia on jaką kwotę zobowiązań może pokryć przedsiębiorstwo z bezpośrednio dostępnych środków płatniczych. Nie przesądza on jednak o stopniu wypłacalności przedsiębiorstwa, a jedynie sygnalizuje jego sprawność płatniczą. Tabela 16. Wskaznik płynności gotówkowej środki pieniężne wskaznik płynności gotówkowej = zobowiązania krótkoterminowe Oceniając sytuację finansową jednostki należy sprawdzić, jakie są tendencje zmian omawianych wskazników w czasie. Niskie wskazniki płynności są sygnałem o zagrożeniu zdolności płatniczej przedsiębiorstwa, zaś płynność większa niż potrzeby jednostki może mieć niekorzystny wpływ na jej rentowność. 4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. W jakim celu oblicza się wskazniki płynności finansowej? 2. Jak oblicza się wskaznik bieżącej płynności? 3. W jakich granicach mieści się optymalna wielkość wskaznika płynności bieżącej? 4. Co oznacza niski, a co wysoki wskaznik płynności bieżącej? 5. Jak oblicza się wskaznik szybkiej płynności? 6. Jaka jest optymalna wielkość wskaznika szybkiej płynności? 7. Co oznacza niski i wysoki poziom wskaznika szybkiej płynności? 8. Jaką relację mierzy wskaznik płynności gotówkowej? 9. W jakim celu oblicza się wskaznik płynności gotówkowej? 4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie bilansu przedsiębiorstwa X z ćwiczenia 1 w podrozdziale 4.2.3, oblicz i zinterpretuj wskaznik płynności bieżącej przedsiębiorstwa. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć relację aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych, 2) zinterpretować wynik. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 21 Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Na podstawie bilansu przedsiębiorstwa X z ćwiczenia 1 w podrozdziale 4.2.3, oblicz i zinterpretuj wskaznik szybkiej płynności. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć wskaznik szybkiej płynności, 2) omówić, co może oznaczać dla przedsiębiorstwa taka wielkość wskaznika. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Na podstawie bilansu przedsiębiorstwa X (tabela 10), oblicz i zinterpretuj wskaznik płynności gotówkowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć wskaznik płynności gotówkowej, 2) omówić, co może oznaczać dla przedsiębiorstwa taka wielkość wskaznika. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4 Na podstawie ćwiczeń: 1, 2, 3 przeprowadz analizę płynności przedsiębiorstwa X . Zinterpretuj otrzymane wcześniej wyniki porównując je ze sobą. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) spisać otrzymane wcześniej wyniki, 2) omówić, co może oznaczać dla przedsiębiorstwa taka korelacja wielkości wskazników płynności bieżącej, szybkiej oraz gotówkowej. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 22 4.4.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wyjaśnić cel obliczania wskazników płynności? 2) obliczyć wskaznik płynności bieżącej? 3) zinterpretować wielkość wskaznika płynności bieżącej? 4) obliczyć wskaznik szybkiej płynności? 5) zinterpretować wielkość wskaznika szybkiej płynności? 6) obliczyć wskaznik płynności gotówkowej? 7) zinterpretować wielkość wskaznika płynności gotówkowej? 8) przeprowadzić analizę płynności jednostki gospodarczej? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 23 4.5. Analiza sprawności działania 4.5.1. Materiał nauczania Wskazniki sprawności działania, nazywane też wskaznikami rotacji, umożliwiają ocenę efektywności wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między strumieniem, wyrażającym przychód ze sprzedaży w cenach brutto, netto lub kosztach własnych, a zasobem, wyrażającym przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników majątkowych. Wśród wskazników rotacji wyróżnić można: a) wskazniki rotacji aktywów, w tym: wskaznik rotacji aktywów trwałych, wskaznik rotacji aktywów obrotowych, b) wskazniki rotacji kapitału, w tym: wskaznik rotacji kapitału własnego, wskaznik rotacji zobowiązań. Wskaznik rotacji aktywów wyraża stopień efektywności wykorzystania zaangażowanych w działalności zasobów majątkowych lub też całości kapitałów ulokowanych w aktywach trwałych i obrotowych przedsiębiorstwa (tabela 17). Tabela 17. Wskaznik rotacji aktywów przychody ogółem wskaznik rotacji aktywów = przeciętny stan aktywów Na ocenę pozytywną zasługuje wysoka wartość lub tendencja rosnąca wskaznika rotacji aktywów. Za zadowalającą uznaje się wartość wskaznika rotacji aktywów przekraczającą 1.7. Świadczy to o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych w relacji do osiągniętej sprzedaży. Jego wielkość zależy jednak od specyfiki branży. Niski poziom charakteryzuje przedsiębiorstwa przemysłowe o wysokiej kapitałochłonności. Wysoki spotyka się zaś w branżach o niskim zaangażowaniu kapitałów, oraz tych, które w procesach produkcyjnych wykorzystują w dużej mierze pracę ludzką. Wskaznik ten jest szczególnie pomocny przy porównaniach aktywności gospodarczej firm z tej samej branży. W analogiczny sposób oblicza się wskaznik rotacji aktywów trwałych oraz wskaznik rotacji aktywów obrotowych. O lepszej sytuacji przedsiębiorstwa świadczy wzrost wartości tych wskazników. Analiza rotacji aktywów podlega zazwyczaj dalszemu uszczegółowieniu. Na szczególną uwagę zasługują dwa wskazniki: rotacji zapasów, rotacji należności. Wskaznik rotacji zapasów (tabela 18) określa, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi odnowienie stanu zapasów. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 24 Tabela 18. Wskaznik rotacji zapasów w razach przychody ze sprzedaży wskaznik rotacji zapasów w razach = przeciętny stan zapasów Jeśli wskaznik rotacji zapasów w razach zwiększa się, to oznacza, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Taka sytuacja jest na ogół korzystna dla przedsiębiorstwa, ponieważ zmniejszają się koszty ich magazynowania oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. Jednocześnie jednak zwiększa się ryzyko, że w przypadku powstania jakiejkolwiek nieprzewidzianej sytuacji, przedsiębiorstwo nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb odbiorców. Wskaznik rotacji zapasów w dniach (tabela 19) wyraża co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania sprzedaży. Wysoki poziom wskaznika informuje o wolnym obrocie zapasami, niski o szybkim, dlatego należy dążyć do minimalizacji tego wskaznika. Tabela 19. Wskaznik rotacji zapasów w dniach przeciętny stan zapasów wskaznik rotacji zapasów w dniach = x 360 przychody ze sprzedaży netto W przypadku tego wskaznika ważna jest branża, do której należy przedsiębiorstwo. Inny jest optymalny poziom wskaznika w zakładach produkcyjnych (krótszy), a inny np. w jednostkach pracujących sezonowo (dłuższy). Do badania obrotu należnościami służy wskaznik ich rotacji (tabela 20). Tabela 20. Wskaznik rotacji należności w razach przychody ze sprzedaży wskaznik rotacji należności w razach = przeciętny stan należności Wskaznik ten określa, ile razy w ciągu roku badana jednostka odtwarza stan swoich należności. Niska wartość tego wskaznika może oznaczać, że przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów, co świadczy o tym, że środki pieniężne są zbyt długo zamrożone w należnościach. Wskaznik rotacji należności w dniach (tabela 21) określa średni okres czasu w dniach, po jakim następuje spływ należności, a zatem korzystną dla jednostki gospodarczej jest niska wartość tego wskaznika. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 25 Tabela 21. Wskaznik rotacji należności w dniach przeciętny stan należności wskaznik rotacji należności w dniach = x 360 przychody ze sprzedaży netto W wielu przedsiębiorstwach niezrealizowane należności wynoszą około 2 miesięcy. Kiedy płatności przekraczają ten okres powstaje zagrożenie zatorów płatniczych. Nie można określić jednej optymalnej wartości tego wskaznika, zależy ona bowiem od rodzaju działalności przedsiębiorstwa. Wskaznik rotacji kapitałów (tabela 22) informuje, jaką kwotę przychodów ze sprzedaży generuje jedna złotówka kapitałów zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. Wzrost wartości tego wskaznika oznacza poprawę efektywności wykorzystania kapitałów przedsiębiorstwa. Tabela 22. Wskaznik rotacji kapitałów przychody ze sprzedaży wskaznik rotacji kapitałów = przeciętny stan kapitałów Wskazniki rotacji kapitałów mogą być rozpatrywane oddzielnie, jako wskaznik rotacji kapitałów własnych oraz wskaznik rotacji zobowiązań. Im większe wartości przyjmuje wskaznik rotacji kapitałów własnych, tym większa jest efektywność kapitałów własnych przedsiębiorstwa. Szczególne znaczenie w ocenie sprawności finansowej przedsiębiorstwa ma rotacja zobowiązań krótkoterminowych (tabela 23). Tabela 23. Wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych w razach przychody ze sprzedaży wskaznik rotacji zobowiązań = krótkoterminowych w razach przeciętny stan zobowiązań krótkoterminowych Wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych jest wykorzystywany jako miara zdolności przedsiębiorstwa do uzyskiwania kapitału krótkoterminowego. Za pomocą tego wskaznika bada się także stopień sfinansowania wzrostu sprzedaży przy wykorzystaniu długu krótkoterminowego. Na pozytywną ocenę zasługuje spadek wartości tego wskaznika, gdyż oznacza to poprawę sprawności przedsiębiorstwa w pozyskiwaniu kapitału krótkoterminowego. Natomiast wzrost wartości tego wskaznika może oznaczać pojawienie się trudności przedsiębiorstwa w pozyskiwaniu kapitału krótkoterminowego, co może spowodować brak zaufania wierzycieli (np. banków, które są kredytodawcami) przedsiębiorstwa. Wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych w dniach (tabela 24) określa średni okres czasu w dniach, po jakim następuje spłata zobowiązań jednostki gospodarczej. Zalecana jest maksymalizacja tego wskaznika. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 26 Tabela 24. Wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych w dniach przeciętny stan zobowiązań wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych = x 360 krótkoterminowych w dniach przychody ze sprzedaży netto 4.5.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaką relację przedstawia wskaznik rotacji aktywów? 2. W jaki sposób należy zinterpretować wskaznik rotacji aktywów? 3. Jak należy obliczyć wskaznik rotacji zapasów? 4. Co oznacza wielkość wskaznika rotacji zapasów? 5. Jak oblicza się wskaznik rotacji należności? 6. Co oznacza niska wartość wskaznika rotacji należności? 7. Jaką relację mierzy wskaznik rotacji kapitałów? 8. Jak należy zinterpretować wskaznik rotacji kapitałów? 9. W jaki sposób oblicza się wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych? 10. Jak należy zinterpretować wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie bilansu z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.2.3 oraz rachunku wyników z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.3.3 oblicz i zinterpretuj wskazniki rotacji aktywów przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji aktywów, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji zapasów, 3) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji należności. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2 Na podstawie bilansu z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.2.3 oraz rachunku wyników z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.3.3 oblicz i zinterpretuj wskazniki rotacji kapitałów przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji kapitałów, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 27 Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Na podstawie otrzymanych wyników w ćwiczeniu 1 i 2 dokonaj kompleksowej analizy sprawności działania przedsiębiorstwa. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) spisać otrzymane wyniki z ćwiczenia 1 i 2, 2) zinterpretować wzajemną korelację między otrzymanymi wartościami wskazników rotacji. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.5.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji aktywów? 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji zapasów? 3) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji należności? 4) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji kapitałów? 5) obliczyć i zinterpretować wskaznik rotacji zobowiązań krótkoterminowych? 6) przeprowadzić analizę sprawności działania jednostki gospodarczej? Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 28 4.6. Analiza rentowności 4.6.1. Materiał nauczania Wskazniki rentowności odzwierciedlają w najbardziej syntetycznej formie pomiar efektywności gospodarowania. Na ich poziom wpływa bowiem całokształt zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w jednostce gospodarczej. Wyróżnia się trzy aspekty rentowności: rentowność sprzedaży, rentowność aktywów, rentowność zaangażowanych kapitałów. Wskaznik rentowności sprzedaży informuje o udziale zysku w wartości sprzedaży, czyli jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży. Im niższy jest ten wskaznik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Większa wartość wskaznika oznacza zatem korzystniejszą sytuację finansową jednostki. Wskazniki rentowności sprzedaży mogą być liczone jako rentowność brutto i rentowność netto. Rentowność sprzedaży brutto mierzy relację zysku przed opodatkowaniem do sprzedaży netto (tabela 25). Tabela 25. Wskaznik rentowności sprzedaży brutto wynik brutto wskaznik rentowności sprzedaży brutto = x 100% sprzedaż netto Wskaznik ten odzwierciedla politykę cen przedsiębiorstwa oraz zysk, jaki generuje ono poprzez określoną wielkość sprzedaży. Rentowność sprzedaży netto ustala się według wzoru, zamieszczonego w tabeli 26. Tabela 26. Wskaznik rentowności sprzedaży netto wynik netto wskaznik rentowności sprzedaży netto = x 100% sprzedaż netto Wskaznik ten informuje o udziale zysku po opodatkowaniu w wartości sprzedaży, czyli jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży. Im niższy jest ten wskaznik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Większa wartość wskaznika oznacza zatem korzystniejszą kondycję finansową jednostki. Podniesienie rentowności netto oznacza bowiem wzrost efektywności sprzedaży, gdyż każda złotówka sprzedaży generuje dodatkowy zysk. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 29 Wskaznik rentowności aktywów wyznacza ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku, czyli pokazuje, jak efektywnie przedsiębiorstwo zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaznika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. Wskaznik rentowności majątku ustala się według wzoru, zamieszczonego w tabeli 27. Tabela 27. Wskaznik rentowności aktywów wynik netto wskaznik rentowności aktywów = x 100% aktywa ogółem Wskaznik ten jest ogólnym miernikiem podnoszenia efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie. Na jego wielkość wpływa szereg czynników, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaływania, stąd zazwyczaj wraz z obliczeniem jego wielkości określa się wpływ wybranych czynników na jego poziom. W tym celu wykorzystuje się zależność: wynik netto wynik netto sprzedaż netto = x aktywa ogółem sprzedaż netto aktywa ogółem Rentowność aktywów zależy więc od rentowności sprzedaży netto, czyli wielkości zysku zrealizowanego przy określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów. Trzeci aspekt badania rentowności przedsiębiorstwa dotyczy rentowności zaangażowanego kapitału, czyli tzw. rentowności finansowej (tabela 28). Analiza ta umożliwia ocenę efektywności kapitałów wniesionych do danej jednostki. Rentownością finansową interesują się przede wszystkim akcjonariusze. Pozwala ona bowiem określić stopę zysku, jaką przynosi im inwestycja w dane przedsiębiorstwa. Tabela 28. Wskaznik rentowności kapitału własnego wynik netto wskaznik rentowności kapitału własnego = x 100% kapitał własny Im wartość wskaznika rentowności kapitału własnego jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. Wyższa efektywność kapitału własnego stwarza bowiem możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Rentowność kapitału całkowitego mierzy się jako relację wyniku netto do kapitału całkowitego (tabela 29). Tabela 29. Wskaznik rentowności kapitału całkowitego wynik netto wskaznik rentowności kapitału całkowitego = x 100% kapitał całkowity Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 30 Wskaznik ten informuje, jaką kwotę wyniku netto generuje jedna złotówka kapitałów zaangażowanych w działalność jednostki. Im wyższy jest ten wskaznik, tym większa jest efektywność wykorzystania kapitałów jednostki. Rentowność kapitału całkowitego zależy od rentowności sprzedaży oraz rotacji aktywów. Stąd rentowność kapitału własnego rośnie także wraz ze zwiększeniem się rentowności sprzedaży i rotacji kapitału całkowitego. Związek między tymi wielkościami można wyrazić następującym równaniem: wynik netto wynik netto sprzedaż netto kapitał całkowity = x x kapitały własne sprzedaż netto aktywa ogółem kapitały własne Rozwinięciem przedstawionej relacji jest model analizy Du Ponta, który przedstawia rysunek 1. Wynika z niego, że w analizie przyczynowej wskaznika rentowności kapitału własnego należy uwzględnić: rentowność sprzedaży netto, rotację aktywów przedsiębiorstwa, strukturę kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwie, tj. udział w nim kapitału własnego i obcego. W przedstawionym układzie wskaznik rentowności netto kapitału własnego został powiązany ze wskaznikiem rentowności netto aktywów, który uzależniono od wskaznika rentowności netto sprzedaży i wskaznika rotacji aktywów. W wyniku dalszej analizy wskaznik rentowności netto sprzedaży przedstawiono jako iloraz zysku netto i przychodów x ogółem, natomiast wskaznik rotacji aktywów jako iloraz przychodów ogółem i aktywów ogółem. Zysk netto to różnica przychodów ogółem i kosztów całkowitych, a aktywa ogółem to suma aktywów trwałych i obrotowych. Wskaznik rentowności netto kapitału własnego Wskaznik rentowności Mnożnik kapitału x netto aktywów własnego* Wskaznik rentowności Wskaznik rotacji x netto sprzedaży aktywów Wynik netto Przychody ogółem Przychody ogółem Aktywa ogółem : : Przychody ogółem Koszty całkowite Aktywa trwałe Aktywa obrotowe - + aktywa ogółem *mnożnik kapitału własnego = kapitał własny Rys. 1. Schemat analizy rentowności Du Ponta Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 31 Często oprócz rentowności kapitału własnego bada się również rentowność kapitałów stałych. Wskaznik ten określany również wskaznikiem zysku na kapitale, oblicza się jako relację zysku netto, powiększonego o odsetki od długoterminowych kredytów bankowych i pożyczek, do kapitału stałego przedsiębiorstwa (tabela 30). Tabela 30. Wskaznik rentowności kapitału stałego zysk netto + odsetki od zobowiązań długoterminowych wskaznik rentowności kapitału x = stałego kapitał własny + zobowiązania długoterminowe 100% Wielkość tego wskaznika pokazuje potencjalne możliwości rozwoju przedsiębiorstwa. Stąd jest to istotny miernik kondycji finansowej przedsiębiorstwa zarówno dla akcjonariuszy, kierownictwa, jak i instytucji finansowych. 4.6.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. O czym informuje wskaznik rentowności sprzedaży? 2. W jaki sposób oblicza się wskaznik rentowności sprzedaży brutto i netto? 3. Jak należy interpretować wskazniki rentowności sprzedaży? 4. W jaki sposób oblicza się wskaznik rentowności aktywów? 5. Co oznacza wzrost, a co spadek wskaznika rentowności aktywów? 6. W jaki sposób oblicza się wskaznik rentowności kapitałów własnych? 7. Jak należy interpretować wskaznik rentowności kapitałów własnych? 8. W jaki sposób oblicza się wskaznik rentowności kapitału całkowitego? 9. Jak należy interpretować wskaznik rentowności kapitału całkowitego? 10. Jaką relację mierzy wskaznik rentowności kapitału stałego? 11. Na co wskazuje wielkość wskaznika rentowności kapitału stałego? 12. Co przedstawia schemat analizy rentowności Du Ponta? 4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie bilansu z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.2.3 oraz rachunku wyników z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.3.3, przeprowadz analizę rentowności sprzedaży przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności sprzedaży brutto, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności sprzedaży netto. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 32 Ćwiczenie 2 Na podstawie bilansu z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.2.3 oraz rachunku wyników z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.3.3, przeprowadz analizę rentowności aktywów przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć wskaznik rentowności aktywów, 2) zinterpretować wskaznik rentowności aktywów. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3 Na podstawie bilansu z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.2.3 oraz rachunku wyników z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.3.3, przeprowadz analizę rentowności kapitału przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitałów własnych, 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitału całkowitego, 3) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitału stałego, 4) przedstawić analizę rentowności na schemacie Du Ponta. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 4 Na podstawie bilansu z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.2.3 oraz rachunku wyników z ćwiczenia 1 z podrozdziału 4.3.3, przeprowadz analizę rentowności według schematu Du Ponta przedsiębiorstwa X . Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 1) przedstawić analizę rentowności na schemacie Du Ponta, 2) omówić zależności, jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi wskaznikami. Wyposażenie stanowiska pracy: kalkulator, literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 33 4.6.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności sprzedaży brutto? 2) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności sprzedaży netto? 3) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności aktywów? 4) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitałów własnych? 5) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitału całkowitego? 6) obliczyć i zinterpretować wskaznik rentowności kapitału stałego? 7) przedstawić na schemacie i omówić analizę rentowności Du Ponta? 8) Przeprowadzić analizę rentowności według schematu Du Ponta Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 34 5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ TEST PISEMNY TEST WYBORU INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test pisemny zawiera 14 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu prowadzenia analiz wskaznikowych. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną odpowiedz prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz skreślić i zaznaczyć kółkiem odpowiedz poprawną. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania na pózniej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 30 minut. Zestaw pytań testowych 1. Przedmiotem analizy finansowej są: a. koszty własne, b. gospodarka materiałowa, c. przychody jednostki gospodarczej, d. sytuacja majątkowo-finansowa. 2. Analiza struktury: a. dostarcza informacji o prawidłowościach strukturalnych występujących między różnymi zjawiskami i procesami, b. ma na celu ustalenie kierunku zmian w czasie, poszczególnych zjawisk finansowych, c. umożliwia kontrolę stanu i pozycji finansowej jednostki gospodarczej, d. ma na celu ustalenie tempa zmian w czasie, poszczególnych zjawisk finansowych. 3. Wskazniki płynności finansowej: a. przedstawiają efektywność finansową działalności gospodarczej, b. dają obraz szybkości krążenia zasobów majątkowych, c. dają obraz sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej, d. charakteryzują stopień wypłacalności przedsiębiorstwa. 4. Analiza statyczna bilansu: a. dotyczy badania struktury majątku przedsiębiorstwa i zródeł jego finansowania, b. pozwala ocenić kierunki zmian zachodzących w majątku i zródłach jego finansowania, c. wyjaśnia zródła finansowania majątku, d. wyjaśnia, skąd pochodzą koszty w jednostce gospodarczej. 5. Podstawowy wskaznik struktury aktywów przedstawia relację: a. aktywów trwałych do aktywów ogółem, b. aktywów obrotowych do aktywów ogółem, c. aktywów trwałych do aktywów obrotowych, d. aktywów obrotowych do aktywów trwałych. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 35 6. Poziom zadłużenia jednostki gospodarczej mierzy relacja: a. kapitałów własnych do kapitałów obcych, b. kapitałów obcych do kapitałów własnych, c. kapitałów obcych do kapitałów całkowitych, d. kapitałów całkowitych do kapitałów obcych. 7. Zgodnie ze złotą regułą bilansową: a. trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane częściowo z kapitałów obcych, b. obrotowe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z długoterminowych zobowiązań, c. obrotowe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z krótkoterminowych zobowiązań, d. trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitałów własnych. 8. Wskaznik bieżącej płynności wyraża stosunek: a. aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych, b. środków pieniężnych do zobowiązań krótkoterminowych, c. zapasów do zobowiązań krótkoterminowych, d. należności do zobowiązań krótkoterminowych. 9. Wskaznik szybkiej płynności finansowej: a. jest miernikiem zdolności przedsiębiorstwa do spłacenia zobowiązań krótkoterminowych przez upłynnienie posiadanych zasobów majątku obrotowego, b. wyraża możliwości spłaty zobowiązań na podstawie łatwo dostępnych środków finansowych, należących do składników majątku obrotowego, c. wyjaśnia, jaką kwotę zobowiązań może pokryć przedsiębiorstwo z bezpośrednio dostępnych środków płatniczych, d. jest miernikiem zdolności przedsiębiorstwa do spłacenia zobowiązań krótkoterminowych przez upłynnienie posiadanych zasobów majątku trwałego. 10. Rentowność sprzedaży brutto mierzy relację: a. wyniku netto do sprzedaży netto, b. wyniku brutto do sprzedaży brutto, c. wyniku netto do sprzedaży brutto, d. wyniku brutto do sprzedaży netto. 11. Rentowność aktywów zależy od: a. rentowności sprzedaży brutto oraz szybkości rotacji aktywów, b. rentowności sprzedaży netto oraz szybkości rotacji aktywów, c. rentowności sprzedaży netto oraz szybkości rotacji zobowiązań krótkoterminowych, d. rentowności sprzedaży brutto oraz szybkości rotacji zobowiązań krótkoterminowych. 12. Rentownością finansową interesują się przede wszystkim: a. kierownictwo jednostki, b. akcjonariusze, c. pracownicy jednostki, d. inwestorzy. 13. Relacja wyniku netto do kapitału własnego określa: a. wskaznik dynamiki kapitału własnego, b. wskaznik rotacji kapitału własnego, c. wskaznik rentowności kapitału własnego, d. wskaznik dynamiki kapitału własnego. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 36 14. Model Du Ponta służy do: a. analizy rentowności sprzedaży, b. analizy rentowności kapitału stałego, c. analizy rentowności kapitału własnego, d. analizy rentowności aktywów. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 37 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..................... Prowadzenie analiz wskaznikowych Zakreśl poprawną odpowiedz. Nr zadania Odpowiedz Punkty 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d Razem: Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 38 6. LITERATURA 1. Bednarski L.: Analiza finansowa w przedsiębiorstwie. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001 2. Bednarski L., Borowiecki R., Duraj J., Kurtys E., Waśniewski T., Wersty B.: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1998 3. Koc S., Fołta T., Godlewska J.: Bilans 2004. Infor, Warszawa 2005 4. Krzyżanowska T.: Ćwiczenia do praktycznej nauki księgowości. Biuro rachunkowe, Wrocław 2003 5. Nowak E.: Analiza sprawozdań finansowych. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2005 6. Szwajor J.: Podstawy księgowości. Podręcznik ze zbiorem ćwiczeń. WE Hermes, Kielce 2002 7. Szwajor J., Drej S.: Dokumenty księgowe w praktyce gospodarczej. WE Hermes, Kielce 2002 8. Waśniewski T., Skoczylas W.: Kierunki analizy w zarządzaniu finansami firmy. ZSB, Szczecin 1996 9. Wiśniewska J.: Moja firma, WSiP, Warszawa 1998 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego 39