Al-Ąazl
(zm.1111)
Al-Ghazali nazywany jest przez muzu"manów hu""at al-islm, a
wic dowód na poparcie wielkoĘci islamu. W klasycznym i
wspó"czesnym iskamie otaczany jest w islamie powszechnym sza-
cunkiem, uwaŻa si go za jednego z najwybitniejszych Arabów,
jacy kiedykolwiek Żyli. Zarówno wspó"czeĘni mu jak i póęniejsi
wskazują na jego mądroĘ, erudycj, rozpitoĘ tematów, jakimi
si zajmowa", wybitny wk"ad do rozwoju teologii, filozofii i myĘli
politycznej.
Ab "mid Mu& ammad Ibn Mu& ammad al-Ąazl urodzi"
si w Tusie w Chorasanie w roku 1058. Ojciec, który umar"
wczeĘnie, zostawi" swoim przyjacio"om pewną sum na nauk
Al-Ąazlego i jego brata A& mada, który w przysz"oĘci mia" zosta
teologiem. Kszta"cili si obydwaj w Tusie i Gurgnie. W Tusie
studiowa" fiqh pod kierunkiem Rdkniego. W Gurgnie jego
nauczycielem by" Ab Na^r al-Ism l. Pewnego razu, gdy wra-
ca" z Gurgnu do Tusu napadli go bandyci. Zabrali mu wszystkie
notatki. Al-Ąazl poprosi" herszta bandy o ich zwrot. Ten zapy-
ta" co jest w tych notatkach. Al-Ąazl odpar", Że jest w nich za-
warta jego wiedza. Herszt stwierdzi", Że w takim razie jeŻeli zabie-
rze mu te notatki, pozbawi go wszelkiej wiedzy. Notatki odda",
ale odtąd Al-Ąazl uczy" si wszystkiego na pami.
Oko"o roku 1080 Al-Ąazl uda" si do Niszapuru, gdzie
229
kszta"ci" si pod kierunkiem s"ynnego imama Al-uwayniego wa, ale dla dobra teologii. Te zasady omówi" w swoim traktacie
w madrasie An-Nid"miyya za"oŻonej przez seldŻuckiego wezyra Tahfut al-falsifa ( Rozproszenie filozofów ), gdzie podporząd-
Nid"ma al-Mulka. Pod kierunkiem Al-uwayniego zg"bia" taj- kowa" filozofi teologii. Sam zresztą doskonale pos"ugiwa" si me-
niki kalmu, logik, filozofi. Jego nauczyciel znany by" jako teo- todą naukową falsifa: na przyk"ad w dziele Al-Qists al-mu-
log do g"bi sunnicki, naucza" w duchu asz aryckim, niewątpliwie staqm ( Doskona"a waga ) wykorzystuje arystotelesowską sylogi-
mia" wp"yw na rozwój myĘli Al-Ąazlego. Al-Ąazl niema"o cza- styk do obalenia twierdzeł isma ilitów.
su poĘwici" równieŻ mistycyzmowi. Wprowadzenie w teori Gdy w 1092 roku zamordowano Nid"ma al-Mulka, Al-Ąazl
zwrócu" si ku mistycyzmowi. PrzemyĘla" dotychczasową drog
i praktyk mistycyzmu zawdzicza" Al-Frmahdiemu (zm. 1084).
Życiową i stwierdzi", Że nauka, którą uprawia" by"a bezp"odna, za-
Po Ęmierci Al-uwayniego w 1085 r. Al-Ąazl związa" si
prowadzi"a go w Ęlepy zau"ek, sposoby poznania dotąd uŻywane
z Nid"mem al-Mulkiem, charyzmatycznym wezyrem su"tanów
nie spe"ni"y swego zadania. W 1095 roku porzuci" czynne Życie
seldŻuckich Alp Arslna i Malik ha, fanatycznego przeciwnika
naukowe i uda" si na pielgrzymk do Mekki. Póęniej podróŻo-
isma ilitów, zwalcza" równieŻ isma ilicki od"am nizarytów.
wa" po Syrii, Palestynie i Egipcie, aŻ w kołcu wróci" do Tusu.
Nid"m al-Mulk zają" si serdecznie Al-Ąazlim, umieĘci" go na
Przyczyny izolacji opisuje w dziele Munqi" min aŹ-"all ( Wyba-
swym dworze, a potem powierzy" mu stanowisko w An-Nid"miy-
wiciel z b"du ) powsta"ym juŻ po powrocie do Życia naukowego
yi, którą za"oŻy" w Bagdadzie. Al-Ąazl naucza" tam prawa
w 1106 roku. Dzie"o to jest czasami nazywane jego autobiogra-
0 afi ickiego i teoligii od 1091 do 1095 roku. Nie ulega wątpliwo-
fią duchową. Jest to jednak raczej traktat poĘwicony drodze du-
Ęci, Że Al-Gazli pozostawa" pod wielkim wp"ywem Nid"ma al-
chowej uczonego i stosowanej przez niego klasyfikacji nauk i spo-
Mulka i jego poglądów politycznych. Tak jak protektor nienawi-
sobów poznania. By moŻe na jego decyzj wp"yn"a tragiczna
dzi" isma ilitów i spora czĘ jego dzie" w których zajmuje si teo-
Ęmier Nid"ma al-Mulka i strach przed zemstą isma ilitów. Czasu
rią polityczną to polemika z nimi. By" gorącym obrołcą ortodok-
odosobnienia nie spdzi" bezczynnie. Wtedy napisa" swe wielkie
sji sunnickiej. Teoria polityczna by"a jednak tylko marginesem je-
dzie"o I& y ulm ad-dn ( OŻywienie nauk religii ). W dziele tym,
go zainteresował, wikszoĘ dzie" poĘwici" teologii i filozofii.
dotyczącym wszelkich dziedzin Życia muzu"manina, próbowa"
Zresztą Al-Ąazl by" przede wszystkim muzu"maninem, uczo-
tchną w muzu"małskie nauki religijne odrobin osobistej reflek-
nym teologiem i duchem gorącego pragnienia obrony islamu
sji opartej na jego mistycznych doĘwiadczeł.
sunnickiego by"y przesycone wszystkie jego dzie"a.
Do czynnego Życia powróci" w 1105 roku. Na proĘb wezy-
Jako filozof Al-Ąazl wyszed" z za"oŻenie, Że filozofowie
ra FaĆr al-Mulka ponownie podją" nauczanie w An-Nid"miyyi
czynią duŻo z"ego, gdyŻ przedstawiają prawdy, których ludzie nie
w Niszapurze. W rok póęniej jego nowy protektor zosta" zamor-
rozumieją i pos"ugują si specyficzną metodą myĘlenia. Zarzuci"
dowany przez nizarytów .
im, Że zbyt daleko odeszli od praktyk religijnych. UwaŻa", Że me-
Wtedy Al-Ąazl postanowi" wróci do rodzinnego miasta,
todami stosowanymi przez filozofów moŻna i naleŻy si pos"ugi-
do Tusu, gdzie pozosta" aŻ do Ęmierci 18 grudnia 1111 roku.
230 231
wych. W"adca powinien teŻ stara si wysnu z doĘwiadczeł sąd pyta-
jąc przy tym o rad. T szczególną rzecz nakaza" Bóg swemu Proroko-
wi w s"owach: ... wówczas on zsy"a" wam trosk za troską, abyĘcie si
nie martwili, ani z powodu tego, co was min"o, ani z powodu tego, co
was dosig"o. Bóg jest dobrze Ęwiadomy tego, co czynicie. 2 Warunek
jest taki, aby ten, który prosi o rad wyróŻnia" si dostojełstwem, zna"
Kifya*
swe obowiązki i polega" na opinii tego, który zdaje si na jego spryt,
kify, srogoĘ, surowoĘ, troskliwoĘ i religijnoĘ. Ten czynnik uwaŻa
si za najwaŻniejszy by w"aĘciwie kierowa wszelkimi sprawami, po-
RozwaŻania na temat drugiej cechy: kifyi.
zwala on unikną despotyzmu i i przydaje si umys"owi grzesznemu
i nieszczĘliwemu.
Kifya1 jest zdolnoĘcią znajdowania drogi do powaŻnych interesów
Bóg sprawi", Że odpowiednie sta"o si, aby imam delegowa"3 swo-
wĘród trudnych spraw, ukazuje jak najlepiej przeciwstawi si z"u. Jest
je uprawnienia wezyrowi, który troszczy si o sprawy pałstwa jak tyl-
ona jak rozum, który moŻe odróŻni dobro od z"a i i dziki temu spra-
ko potrafi. Gdy ma trudne problemy w czasie pe"nym konfliktów od-
wiedliwie rozstrzyga sprawy ludzkie. Dziki pomocy rozumu moŻna
wo"uje si do rozumnych sądów w"adcy, a czyni to z troski o interesy
rozpozna dobrych i z"ych ludzi, zarówno w sprawach przesz"ych jak
ludzi w obronie systemu religii i w"adzy (mulk).
i przysz"ych. Wszelka niejasnoĘ to rezultat spraw niebezpiecznych,
Oto cechy, których warunkiem jest religijnoĘ (s) i rozumnoĘ do-
które bdzie moŻna rozwaŻy tylko dziki pomocy ze strony Boga naj-
wódcy i marsza"ka: wzmacnianie religii, dobór odpowiedniego sądu,
wyŻszego. Mówimy: JeĘli ta cecha by"aby nabyta i jeĘli jej przyczyny
doĘwiadczenie w postpowaniu w nieszczĘciu, umiejtnoĘ radzenia
musia"yby by rozliczne, to nie mia"aby ęród"a w naturalnej intuicji
sobie w trudnych sytuacjach, statecznoĘ umys"u, umiejtnoĘ w post-
(arza) umys"u i nie by"aby wolna od bezmyĘlnoĘci i zmieszania. Do-
powaniu z ludęmi i dobre ich traktowanie. Aby odpowiednio zają si
tarcie do sedna problemów na drodze domyĘlania si i odgadywania
tym wszystkim konieczna jest kifya, której celem jest jak najlepsze zor-
oparte jest na dwóch podstawach: pierwsza z nich to myĘl i wcielanie
ganizowanie spraw religijnych i ziemskich. Gdy rozwaŻymy rozmaite
jej w czyn (tadbr), a jej warunkiem są inteligencja i zmyĘlnoĘ. Ta
dzia"ania i uczynki znajdziemy tam Ęlad obecnoĘci kifyi. Niech spra-
szczególna zdolnoĘ sprawia, Że imam moŻe z powodzeniem sprawo-
wiedliwy dostrzeŻe jak przy uŻyciu odpowiedniego sądu rozwiązano
wa w"adz, a ludzie są mu pos"uszni, aŻ najmądrzejsi zadziwią si jak
trudny problem jaki wynik" po Ęmierci kalifa Al-Muqtadego4, gdy ob-
mądrze rozwiązuje problemy. Umys" w"adcy jest przenikliwy, a sposób
w jaki wnika w szczegó"y roŻni si od sposobu pojmowania tych, któ-
2 Koran 3:153.
rzy opierają swoje czyny na doĘwiadczeniu. Kifya to wic cecha wro-
3 W oryginale: tafwŹ. Termin ten by" uŻywany przez Al-Mwardiego na okreĘle-
dzona, jest ona darem boŻym.
nie delegacji w"adzy, przekazania wszelkich uprawnieł wezyrowi.
4 Kalif Al-Muqtad (1075-1094) umar" dzieł po tym, jak zalegalizowa" rządy Ba-
Podstawa druga to wykorzystywanie mądroĘci ludzi przenikli-
rqiyarka, starszego syna zmar"ego su"tana seldŻuckiego Mlik ha, mimo, Że przed-
tem opowiada" si za jego m"odszym synem Ma& mdem. Nie wyznaczy" przed Ęmier-
* Łród"o: Al-Ąazl, FaŹ ih& al-b iniyya, Dar al-Ba0 r, Amman, s. 114-116. cią nastpcy, a poniewaŻ by"y to czasy, kiedy mianowaniem kalifów abbasydzkich zaj-
1 Kifya - specjalna zdolnoĘ, talent.
mowali si su"tanowie seldŻuccy, sam Barqiyark wyznaczy" na nastpc Al-Mu-
232 233
jawiono imamat Al-Mustad"hra w jego nastpstwie. Po Ęmierci kalifa
okrąŻono tego ostatniego w MieĘcie Pokoju, dosz"o tam do zamieszek.
Trwa"o to pewien czas. Doprawdy Ęwiat jest pe"en niedoskona"oĘci5,
a miecze są wymierzone w obszary ziemi. Dosz"o do buntu w tych kra-
jach, których dotychczas nie pokry" py" wojny i nie by"y os"abione
przez protest i zamieszki. Wojsko zaĘ ciągle domaga"o si podwyŻki
Żo"du, a nawet chcia"o uszczkną coĘ ze skarbca pałstwowego. Al-Mu-
Rozdzia" trzeci na temat sekretarzy i tego, co tworzą.
stad"hir wezwa" do zaprzestania knował i wybuchów niechci i niena-
wiĘci. Nie moŻe by pomy"ki co do jego sprytu, mądroĘci, odpowied-
niego spojrzenia na spraw. Nade wszystko respektowa" on porządek
Uczeni twierdzili, Że nie ma rzeczy lepszej od pióra, gdyŻ dziki niemu
i aby go zaprowadzi zachowywa" si czasami z "agodnoĘcią, czasami
moŻliwe jest przywo"anie tradycji i przesz"oĘci. Bóg najwyŻszy wy-
z surowoĘcią, aŻ z"oŻono mu przysig wiernoĘci (bay a) i podporząd-
chwala" wspania"oĘ i przydatnoĘ pióra w s"owach Nun. Na pióro
kowano si. Roztoczy" nad wszystkim kontrol, rozmaite sprawy zosta-
i na to, co oni zapisują. 1 Rzek" najwyŻszy G"oĘ. Twój Pan jest najszla-
"y uporządkowane, a wybuchy gniewu uĘmierzone.6 I tak trwa kalifat
chetniejszy! Ten, który nauczy" cz"owieka przez pióro, nauczy" cz"owie-
nieprzerwanie dziki temu, Że kieruje nim Al-Mustad"hir, a opini swą
ka tego, czego on nie wiedzia". 2 Prorok Boga, pokój mu rzek", Że
wyraŻa jego wezyr.7 Zwycistwo jest sprawą pewną, a jego autorytet
pierwszą rzeczą, którą Bóg stworzy" by"o pióro i bdzie ono trwa"o aŻ
nie dopuszcza, aby szerzy"o si zepsucie. Opiekuje si swymi poddany-
do dnia Sądu Ostatecznego. Abd Allah Ibn Abbs3 w komentarzu do
mi a dziki jego opiece kwitnie miasto pokoju. Czy zdo"a"by dokona
tego wersu przekaza" opowieĘ o Józefie, pokój mu : Postaw mnie nad
tak wspania"ych czynów gdyby nie kifya, inteligencja, zdecydowanie
spichlerzami tej ziemi. Je jestem dobrym straŻnikiem, umiejtnym. 4
i nieustąpliwoĘ w kierowaniu si prawid"ową drogą (hidya)? CzyŻ nie
Rzek" w wyjaĘnieniu tego wersu, Że chodzi tu o sekretarza umiejącego
dowodzi kifyi sprawnoĘ w zarządzaniu sprawami pałstwa i odpo-
liczy. Rzek" teŻ, Że pióro jest mistrzem s"ów.
wiedni wybór doradcy i wezyra? Kifya jest cechą, która przyczynia si
MądroĘ: Ibn Al-Mu tazz5 rzek", Że pióro to minera", a rozum to
do dobra imamatu, co cieszy Boga, chwa"a mu. Posiadanie tej cechy
drogocenny kamieł, pióro to mistrz, a kaligrafia to rzemios"o. Galns6
jest wymagane, tak jak posiadanie wszystkich innych.
doda", Że pióro jest medykiem s"ów, a Balns7, Że to wielka tajemnica.
Aleksander zaĘ powiedzia", Że Ęwiat jest zaleŻny od dwóch rzeczy: są to
Prze"oŻy"a Katarzyna Pachniak
qtadiego jego najm"odszego syna Ab #l- Abbsa A& mada, który przybra" imi Al-Mu- * Łród"o: Al-Gazl, At-Tibr al-masbk fi na^& at al-mulk, Bejrut, ss. 93-96.
1 Koran 58:1.
stad"hir.
5 W oryginale - fitna, fitn - g"upota, zb"ądzenie, niewiara, bunt. 2 Koran 96:3-5.
6 3 Abd Allah Ibn Abbs uchodzi za pierwszego komentatora Koranu.
Al-Mustad"hir jest obecnie uwaŻany za kalifa s"abego, ca"kowicie poddanego
4 Koran 12:55
SeldŻukom i zainteresowanego jedynie w"asną poezją. Jednak Al-Ąazl napisa" swe
5 Ibn Al-Mu tazz (zm.809) poeta, autor antologii poetyckiej ! abaqt a0 -0 u ar .
dzie"o w latach 1094-1095 i dedykowa" w"aĘnie jemu.
7 6 Galns Galen.
S"ynny wezyr Nid"m al-Mulk juŻ wówczas nie Ży" zamordowany przez asa-
7 Balns
synów, wic chodzi najprawdopodobniej o jego syna FaĆra Al-Mulka.
234 235
miecz i pióro. Miecz jest zaleŻny od pióra, a pióro to narzdzie, którym W tym liĘcie zabrak"o: Sin, w imi Boga LitoĘciwego. Amr wezwa"
pos"ugują si ludzie wykszta"ceni, za jego pomocą moŻna pozna sąd
Umara do siebie i rzek": Najpierw napisz : Sin, w imi Boga Mi"osier-
kaŻdego cz"owieka z bliska i daleka. NiezaleŻnie od tego jak wielkie by
nego i LitoĘciwego, a nastąpnie wyĘlij go do twojej prowincji.
by"o doĘwiadczenie cz"owieka, to na pe"ni mądroĘci i tak sk"ada si
Jednak najwaŻniejsza jest dla sekretarza umiejtnoĘ ostrzenia pióra.
wiedza zawarta w ksigach. Wiadomo, Że cz"owiek Żyje krótko, ale jest
Gdy doskonali on sztuk kaligrafii i wie jak naleŻy zaostrzy pióro, to
moŻliwe, aby osiągną" w tym czasie odpowiednie doĘwiadczenie i pie-
kaliografia bdzie na pewno prawid"owa.
lgnowa" je w sercu. Miecz i póro są zatem najwaŻniejszymi rzeczami.
OpowieĘ: hin0 h11 mia" dziesiciu wezyrów. Jednym z nich
Gdyby nie one, to cóŻ przyczyni"oby si do rozwoju Ęwiata?
by" A^-~hib Ism l Ibn Abbd. Wezyrowie zawiązali przeciwko nie-
JeĘli zaĘ chodzi o sekretarzy, to nie powinni oni wiedzie za duŻo
mu spisek i próbowali doprowadzi do jego upadku. Uzgodnili, Że na-
o rzeczach o których piszą, gdyŻ w ten sposób są poŻyteczniejsi. Mą- leŻy go spotwarzy. Oznajmili, Że A^-~hib nie zas"uguje na to, aby
uŻywa swego pióra. Gdy hin0 h dowiedzia" si o tym, zebra" ich
drzy ludzie i dawni królowie twierdzili, Że sekretarz powinien posiada
wszystkich i rzek": A^-~hib jest wykszta"cony, wĘród was nie ma ta-
wiedz w dziesiciu dziedzinach. Przede wszystkim sekretarz powinien
kiego, który móg"by si z nim równa. Wy zaĘ oĘmielacie si zwraca
wiedzie jakie są rozmiary zbiorników wodnych i gdzie są one roz-
do mnie: Czcigodny hin0 hu. Mój ojciec nauczy" mnie jak sprawo-
mieszczone pod ziemią, kolejne istotne rzeczy to: umiejtnoĘ wydawa-
wa w"adz ale nie nauczy" mnie, Że handel jest mniej waŻny od pióra.
nia fatw8, wiedza o przesileniu nocy i dnia i o tym jak ubywa dni jesie-
Czy wĘród was jest taki, kóry potrafi"by napisa ca"y list piórem o z"a-
nią i zimą, znajomoĘ tras wdrówki s"ołca, ksiŻyca i gwiazd, wiedza
manym ostrzu? Nikt z nich nie potrafi" tego zrobi. Wtedy
na temat zgromadzeł i audiencji, umiejtnoĘ liczenia na palcach, geo-
hin0 h rzek" do A^-~hiba: Ty to zrób! A^-~hib wzią" pióro, z"a-
metrii, znajomoĘ kalendarza, umiejtnoĘ wyznaczenia w"aĘciwego
ma" mu kołcówk i zapisa" pe"en zwój papieru. Wszyscy docenili jego
czasu do prac polowych, wiedza medyczna oraz wiedza o lekach, zna-
czyn i uznali jego talent.
jomoĘ wiatru po"udniowego i pó"nocnego oraz znajomoĘ poezji i ka-
Pióra najwyŻszej jakoĘci powinny by Żó"tego koloru i mie deli-
lamburów. Poza tym wszystkim sekretarz musi by cz"owiekiem o Ży-
katny Ęrodek. Pióro zagite z prawej strony jest najlepsze dla kaligrafii
wym usposobieniu. Musi teŻ posiada umiejtnoĘ ostrzenia pióra, od-
arabskiej, hebrajskiej i perskiej, zaĘ jzyk dari wymaga pióra zagitego
powiedniego prowadzenia go, stawiania liter i kaligrafii. Wszystko, co
z lewej strony. Do uŻytku wybiera si te pióra, które posiadają zalety
jest w sercu sekretarza, pojawia si teŻ na ostrzu jego pióra. Musi on
opisywane przez Ya& y Ibn a fara al-Barmakiego13 w liĘcie do Ya& yi
uwaŻa, aby nie popaĘ w zaleŻnoĘ od w"asnego pióra. Sekretarz mu-
Ibn Lay@a14: Pióro nie powinno by ani zbyt ciŻkie ani zbyt lekkie,
si wiedzie jaką liter wolno przed"uŻy, a jakie moŻna ze sobą "ączy.
jego Ęrodek zaĘ musi by delikatny. NoŻe s"uŻące do ostrzenia pióra po-
Kaligrafia powinna by wyraęna, a kaŻda litera ma jakieĘ znaczenie.
Mówiono, Że ksiąŻ wiernych (amr al-mu minn) Umar Ibn al-Ra b9,
10 Amr Ibn al- ^.
oby Bóg mia" z niego pociech, napisa" list do Amra Ibn al- ^a10.
11 Chodzi o bujjidzkiego emira
12 by" wezyrem w Ar-Rajju
8 Fatw - opinia prawna. 13 Ya& y Ibn a far al-Barmak, s"ynny wezyr z rodu Barmakidów.
9 Umar Ibn al-Ra b, kalif w latach 634-644. 14 Ya& y Ibn Lay@
236 237
winny by ostre, ostrzó"ka zaĘ, na kszta"t ptasiego dzioba, zagita z pra- ten si nie ukorzy". Rzek": Niech Bóg da pokój, wznieĘcie w gór wa-
wej strony. Pióro naleŻy wzmocni, aby by"o twardsze. Perskie grawe- sze listy, to zapewnie powodzenie waszym poczynaniom. Nastpnie
runki nie mogą by zbyt ciŻkie, lecz powinny by b"yszczące. Muszą rzek": PodnieĘcie list, ziemia jest b"ogos"awiona. JeĘli ktoĘ pisze list,
teŻ one by dobrej jakoĘci. Jedną liter spoĘród trzech liter naleŻy za- to po to, aby ktoĘ inny go przeczyta". Opinia w nim wyraŻona moŻe
wsze przed"uŻy, ale naleŻy strzec, aby nie czyni tego z literą niewiel- by b"dna. Sekretarz powinien stara si, aby w jak najkrótszych s"o-
ką. To w"aĘnie wypacza kaligrafi. Wszystkie litery powinny by napi- wach wyrazi jak najd"uŻszą treĘ. Powinien teŻ unika powtórzeł, oraz
sane w tym samym stylu. Do tego wszystkiego zdolny jest tylko m- wystrzega si s"ów zbyt dosadnych, aby jego list by" pochwalny.
drzec lub cz"owiek, którego kołce palców są odpowiednio wywiczo- W rozdziale o sekretarzach poĘwici"em im wiele s"ów i wspomi-
ne. na"em o tym w ca"ej ksidze. Mówi"em na ten temat w dobrych s"o-
Abd Allh Ibn Rfiq by" sekretarzem ksicia wiernych Alego Ibn wach.
Ab ! liba, niech go Bóg wys"awia. Rzek" on raz: Pewnego razu pisa-
"em coĘ, a ksiąŻ wiernych zwróci" si do mnie: Dodaj blasku twemu Prze"oŻy"a Katarzyna Pachniak
atramentowi, zanurz w nim kołcówk pióra, rozszerz odstp pomidzy
liniami, natomiast zwŻ go pomidzy literami. Abd Allh Ibn abla
by" wybitnym sekretarzm. Pewnego razu rzek" do dwóch m"odzieł-
ców: Pamitajcie, zawsze musicie trzyma pióra bardzo lekko, bacz-
cie, aby by"y one z"otego koloru i starannie odcinajcie im kołcówk.
Nie naleŻy teŻ wysy"a listu bez uĘwietniającej go pieczci.
Oto co powiedzia" Abd Allah Ibn Abbs w komentarzu do nast-
pujących s"ów najwyŻszego: O starszyzno! Oto zosta" mi rzucony szla-
chetny list. 15 CoĘ, co jest zapiecztowane. Prorok, pokój mu, rozkaza"
mu napisanie listu do mieszkałców obcych ziem. Stwierdzi", Że nie
przyjmą oni listu bez przy"oŻonej pieczci. Zapiecztowa" wic list swą
b"ogos"awioną pieczcią, na której by"o napisane w trzech liniach: Mu-
hammad, Prorok Boga. Sahar Ibn Amr przekaza" nam t opowiĘ do-
tyczącą Proroka Boga, pokój mu. Prorok napisa" list do nygusa (An-
Na"a0 ))16, rzuci" ten list na ziemi, a nastpnie go wys"a". Nie jest w ta-
kim przypadku grzechem, Że ten si podda". A gdy napisa" list do Ki-
sry An0 irwna17, nie rzuci" go na ziemi, i nie ma grzechu w tym, Że
15 Koran 27:29.
16 Tytu" w"adców Etiopii.
17
Kisr An0 irwna perski szaha z dynastii Sasanidów w literaturze muzu"-
małskiej uchodzi za symbol mądroĘci i doskona"ego w"adcy.
238 239
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Psychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 5 APsychologia ogĂłlna Psychologia miÄ™dzykulturowa Kultura muzĹ‚umaĹ„ska Danecki wykĹ‚ad 0 SPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 6 IrdzaPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 2 UmarPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 10 MawarPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 8 Ibn QuPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 7 TadzPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 9 Ibn AbPsychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 4 Ali(2)więcej podobnych podstron