TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAACENIA
TREŚCI KSZTAACENIA
Historia rozwoju dydaktyki ogólnej.
Dydaktyka ogólna jako nauka.
Główne nurty myślenia o szkolnej edukacji i szkole.
Rozwiązania dydaktyczne:
cele kształcenia,
treści kształcenia,
wyniki kształcenia ich pomiar i ocena;
metody dydaktyczne,
proces nauczania i uczenia się w szkole,
formy organizacji uczenia się,
środki dydaktyczne.
Zasady dydaktyczne.
Poznawanie uczniów i motywowanie ich do nauki.
Klasa szkolna i kierowanie nią.
Szkoła i jej program.
System szkolny.
Efekty kształcenia umiejętności i kompetencje
samodzielnego opisu i interpretacji podstawowych nurtów myślenia o szkole
i edukacji oraz związanych z nimi pojęć;
samodzielnego opisu i analizy instrumentarium nauczyciela i szkoły;
analizy i oceny rozwiązań dydaktycznych oraz ich składników;
posługiwania się wybranymi metodami i narzędziami badań dydaktycznych;
samodzielnego dochodzenia do problemów i dylematów dydaktycznych oraz ich analizy.
Literatura podstawowa
Bereznicki F., Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków 2007.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, Warszawa 2005.
Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. 5, Warszawa 2008.
Literatura uzupełniająca
ź Arends R. I., Uczymy się nauczać, Warszawa 1994.
ź Brophy J., Motywowanie uczniów do nauki, Warszawa 2010.
ź Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie, Kielce 2010.
ź Cohen L. i in., Wprowadzenie do nauczania, Poznań 1999.
ź Dzierzgowska I., Jak uczyć metodami aktywnymi, Warszawa 2009.
ź Gołębniak B. D., Uczenie metodą projektów, Warszawa 2002.
ź Joyce B., Calhoun E., Hopkins D., Przykłady modeli uczenia się i nauczania, Warszawa 1999.
ź Klus-Stańska D., Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń, Warszawa 2010.
ź Kubiczek B., Metody aktywizujące. Jak nauczyć uczniów uczenia się, Opole 2009.
ź Kubielski W., Podstawy pomiaru, konstruowania i ewaluacji testu dydaktycznego, Warszawa 2006.
ź Kupisiewicz Cz., Szkice z dziejów dydaktyki, Kraków 2010.
ź Materiały do ćwiczeń z dydaktyki ogólnej, Wybór i oprac. M. Koszmider, Kraków 2009.
ź Niemierko B., Kształcenie szkolne. Podręcznik skutecznej dydaktyki, Warszawa 2007.
ź Pankowska D., Pedagogika dla nauczycieli w praktyce. Materiały metodyczne, Kraków 2008.
ź Paradygmaty współczesnej dydaktyki, red. L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Aojko, Kraków 2009.
ź Pedagogika, t. 2, rozdz. 9: Dydaktyka szkolna, red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006.
ź Petty G., Nowoczesne nauczanie, Wyd. 3, Sopot 2010.
ź Półturzycki J., Dydaktyka dla nauczycieli, Toruń 2005.
ź Silberman M., Uczymy się uczyć, Gdańsk 2005.
ź Strykowski W., Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2003.
ź Sztuka nauczania. I Szkoła; II Czynności nauczyciela, red. K. Kruszewski, Warszawa 2007.
ź Uczenie metodą projektów, red. B. D. Gołębniak, Warszawa 2002.
ź Waloszek D., Program w edukacji dzieci. Geneza. Istota. Kryteria, Warszawa 2005.
ź Zimmerman, Bonner S., Kovach R., Zdolny uczeń. Metody planowania samodzielnej nauki, Gdańsk 2008.
ź Żegnałek K., Dydaktyka ogólna. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2005.
WYKAAD 1
GENEZA DYDAKTYKI OGÓLNEJ JAKO NAUKI. STAROŻYTNOŚĆ
Edukacja działalność praktyczna: od zawsze ;
Dominuje praktyka, naśladownictwo.
Pierwsze refleksje nad edukacją starożytna Grecja.
ź Sofiści (Pitagoras z Abdery, Gorgiasz):
dydaktyka wszystko, co dotyczy nauczania i uczenia się;
zwrócenie uwagi na potrzebę wykorzystania sensualizmu;
nacisk na wyrabianie u uczniów umiejętności praktycznych,
na to, co skuteczne, choć niekoniecznie prawdziwe.
ź Sokrates (469-399 r. p.n.e.).
ą Nie pozostawił po sobie żadnych dzieł, refleksje przetrwały dzięki uczniom,
nie na piśmie.
ą Zimny, opanowany intelektualista; uczył rozumu, by doprowadzić do cnoty, do prawdy
(cel wychowania).
ą Dobór treści kształcenia dla kształtowania charakteru.
ą Metody nauczania pobudzające uczniów do samodzielnego myślenia.
ą W dydaktyce:
intelektualizm: jeśli człowiek wie, jak należy postępować, to postępuje właściwie,
zatem przyczyna złego postępowania niewiedza, niemożność odróżnienia tego co
dobre, od tego, co złe wychowanie moralne sprowadza się do wychowania
umysłowego podstawowym celem nauczania nie przekazywanie wiedzy uczniom, ale
jej poszukiwanie wraz z nimi (dialog);
dialog sokratejski podstawa heurystyki (metoda sokratyczna lub majeutyczna
rozmowa przygotowująca rozmówcę do szukania tego, czego nie wie, do wydobycia
z niego wiedzy już posiadanej, ale nieujawnionej, tkwiącej w podświadomości;
forma negatywna poprzez stawianie odpowiednich pytań i udzielanie na nie
stosownych odpowiedzi doprowadzenie rozmówcy do wniosku o bezpodstawności
jego dotychczasowych sądów lub pozytywna do właściwego określenia
analizowanego pojęcia czy sądu) do dziś ważne znaczenie w dydaktyce.
ą Wykorzystanie indukcji (wyprowadzanie pojęć ogólnych z jednostkowych faktów)
lub dedukcji (z pojęcia ogólnego wysnuwane wnioski szczegółowe).
2
Platon (427-347 r. p.n.e.).
ź Twórca idealistycznej filozofii przyrody, uczeń Sokratesa, swe poglądy głosił
w Gaju Academosa (Akademii Ateńskiej stąd: akademia).
ź Autor Dialogów (m.in. Państwo i Prawa).
ź Pierwszy podjął sprawę wychowania, opracował teorię wychowania
(związek wychowania z ustrojem społecznym i polityką społeczeństwa)
i oryginalny system kształcenia.
ź Wiedza jest czymś wrodzonym znajduje się w naszym umyśle już w chwili narodzin
uczenie się, w swojej istocie, nie jest poznawaniem nowych rzeczy,
ale tylko przypominaniem (anamnezą) świata idei.
ź Nauczanie umiejętności praktycznych to tylko pomoc w radzeniu sobie w świecie
materialnym (zasada ustawicznego kształcenia).
ź Istotniejsze studiowanie samego siebie w poszukiwaniu pamięci o prawdziwych
ideach.
ź Pomocą w tym system edukacji oparty na dialektyce (dochodzenie do prawdy poprzez
dialog ucznia z nauczycielem, analizę i syntezę pojęć, tworzenie tez i antytez,
ich przyjmowanie lub odrzucanie) metoda dialektyczna nadrzędną wobec
metod empirycznych.
ź Pierwszy docenił znaczenie edukacji dzieci w wieku przedszkolnym, stosowania
w nauczaniu metod i środków odpowiednich do wieku dzieci (podział wg wieku).
Arystoteles (394-322 r. p.n.e.) uczeń Platona, autor dzieła Polityka.
ź Ojciec dydaktyki ogólnej : jaki przebieg powinien mieć proces nauczania, niezależnie
od tego, jakiego przedmiotu ktoś się uczy .
ź Rozwiązanie teoria uczenia się i logika.
ź Arystoteles: podstawy teorii nauczania odpowiednika dydaktyki ogólnej.
ź System bardziej obszerny i lepiej podbudowany teoretycznie niż wiele pózniejszych
np. system dydaktyczny Kwintyliana.
Kwintylian (Marcus Fabius Quintilianus, 35-95 r. n.e.) rzymski retor i pedagog, autor O
kształceniu mówcy. Nauczanie retoryki (dydaktyka szczegółowa)
ograniczenie do wskazówek praktycznych. Podkreślał rolę nauczyciela
(sam był pierwszym płatnym z kasy państwowej nauczycielem retoryki).
3
WYKAAD 2: OD ŚREDNIOWIECZA DO RENESANSU
ŚREDNIOWIECZE (V-XV wiek)
ź Tworzenie podstaw szkolnictwa stanowego.
ź Rozwój szkolnictwa wpływ Kościoła:
ą nauczanie szkolne przeznaczone przede wszystkim dla potrzeb kleru (rozwój szkół
parafialnych);
ą w XII i XIII wieku Kościół w wyniku postanowień soborów laterańskich
(III 1179, IV 1215) formalnie finansowo i prawnie podporządkował sobie
szkolnictwo i nauczycieli, utrwalając swój monopol edukacyjny.
ź Myślenie scholastyczne:
rodzaj filozofii analiza zagadnień światopoglądowych za pomocą metod filozoficznych,
ale eksponowanie problemów oderwanych od życia, drobiazgowych
(W jakim języku Ewa kusiła Adama? Czy garbus zmartwychwstanie wraz ze swoim garbem?);
metoda kształcenia oparta na słowie (werbalizm) harmonijny blok zawierający wykład,
ćwiczenia i dyskusję prowadzone wg określonego schematu.
ź Stagnacja w dydaktyce:
całkowite oderwanie od spraw ziemskich :
ą aspiracji, zainteresowań i potrzeb ludzi;
ą niedocenianie roli edukacji fizycznej;
ą niechętny stosunek do nauk przyrodniczych i ich nauczania;
nieuwzględnianie wieku ani poziomu rozwojowego uczniów;
metoda katechetyczna : pytania gotowe odpowiedzi;
atmosfera surowa, nauczanie pamięciowe (A. Bruckner: pamięć i rózga były jedynymi
środkami, na jakie pedagogia średniowieczna się zdobyła);
ćwiczenie pamięci brak twórczego wysiłku;
regres względem metody sokratejskiej ;
brak programu kształcenia ogólnego dla osób świeckich.
Jednak:
z upływem czasu, wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym i politycznym,
a także odkryciami geograficznymi większa waga edukacji w stanach feudalnych;
tworzenie przez nie własnych systemów wychowania, powstanie odrębnych doktryn
i instytucji edukacji stanowej: rycerskiej i mieszczańskiej (cechy).
stąd zaleta wykazanie potrzeby różnicowania edukacji stosownie do potrzeb różnych
grup społecznych (ale niedocenienie oparcia jej na wspólnym fundamencie wiedzy ogólnej);
wskazanie możliwości dzielenia całokształtu treści kształcenia na odrębne ale powiązane
ze sobą działy (trivium i quadrivium);
sugerowanie korzyści wynikających ze znajomości powszechnego języka obcego
(wówczas łaciny).
4
RENESANS
o Myślenie humanistyczne, rozwój myśli i praktyki pedagogicznej zwłaszcza we Francji,
Hiszpanii, Holandii i Anglii.
o W Polsce: Andrzej Frycz Modrzewski: O poprawie Rzeczypospolitej (1551, po łacinie),
Erazm Gliczner: Książki o wychowaniu dzieci bardzo dobre, pożyteczne i potrzebne& (1558).
ź Vittorino da Feltre (1378-1446):
konieczność respektowania w pracy dydaktyczno-wychowawczej starożytnej zasady
mens sana in corpore sano ( zdrowy duch w zdrowym ciele );
metody nauczania wdrażające dzieci i młodzież do samodzielnego myślenia i działania,
w tym rozwiązywania czerpanych z życia problemów teoretycznych i praktycznych;
zalecenie uczenia się na pamięć dopiero tego, co wcześniej zostało dobrze zrozumiane.
ź Erazm z Rotterdamu (1466-1536; m.in Pochwała głupoty, O metodzie studiów)
krytyka scholastyki, sofistyki i dialektyki:
podporządkowanie nauczania wychowaniu formowaniu całego człowieka,
nie tylko jego pamięci i umysłu;
wychowanie w duchu liberalnym, potępienie drakońskiego karania uczniów
(zwłaszcza kar fizycznych);
potrzeba przystosowania metod, form organizacyjnych i środków pracy dydaktyczno-
wychowawczej do możliwości, zainteresowań i potrzeb poznawczych uczniów;
zindywidualizowana pomoc dla uczniów mających trudności w nauce.
konieczność aktywizowania wychowanków;
celowość wdrażania do samodzielnego, krytycznego analizowania i interpretowania tekstów.
ź Juan Luis Vives (1492-1540) wg Stanisława Kota największy pedagog humanizmu:
wiązanie nauczania i wychowania (system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii);
potrzeba indywidualizacji pracy dydaktycznej;
konieczność ścisłej współpracy szkoły z rodzicami uczniów: szkoła kształcenie rzeczowe
(obserwacje, wycieczki) i językowe (lektura tekstów łacińskich), dom wychowanie moralne);
nacisk na samodzielne, aktywne badanie zjawisk i prawidłowości przyrodniczych, myślenie indukcyjne;
łagodne obchodzenie się z uczniami;
troska o pozycję społeczną nauczyciela;
systematyczna kontrola i ocena pracy dydaktyczno-wychowawczej.
ź Reformacja: M. Luter, J. Kalwin zawiązki szkoły ludowej, wychowanie protestanckie;
Filip Melanchton (1497-1560) reforma uniwersytetów.
ź Jan Sturm humanistyczne Gimnazjum Kalwińskie (1537, Strasburg, Niemcy);
wzór dla europejskich szkół średnich:
po raz pierwszy klasowo-lekcyjny system nauczania;
rozłożenie materiału nauczania na 10 jednorocznych klas (3 stopnie: elementarny, średni i wyższy);
metody nauczania wykłady, ćwiczenia, popisy publiczne (np. teatr szkolny).
5
ź Jezuici Kolegium Jezuickie Ignacego Loyoli:
przygotowanie zawodowe nauczycieli (stworzenie stanu nauczycielskiego);
przejęcie klasowo-lekcyjnego systemu nauczania;
wzorowy ład w prowadzeniu zajęć dydaktycznych m.in. podział materiału nauczania
na jednostki lekcyjne;
łagodne środki dyscyplinowania;
troska o zdrowie i wychowanie fizyczne uczniów;
werbalizm przerost formy nad treścią;
wychowanie w duchu posłuszeństwa i uległości wobec autorytetów
(zwalczanie krytycyzmu i samodzielności).
Powstawanie i rozwój szkół jezuickich (i pijarskich) także w Polsce.
ź Andrzej Frycz Modrzewski (1503-1572) praeceptor Poloniae: nauczyciel i wychowawca Polaków:
Krytyka istniejącego systemu szkolnego:
ą pogłębia i petryfikuje społeczne nierówności;
ą podporządkowanie klerowi odrywa treści kształcenia od potrzeb realnego,
doczesnego życia;
ą zaniedbuje przedmioty matematyczno-przyrodnicze;
ą nie docenia roli nauczycieli.
Uwagi konstruktywno-prognostyczne:
ą podstawy wychowania od pierwszych lat życia;
ą wychowanie umysłowe łączyć z fizycznym;
ą szkoły dostępne dla wszystkich uczniów;
ą podział nauki szkolnej na dwa szczeble: ogólny dla wszystkich uczniów, drugi
ukierunkowany na kształcenie specjalistyczne (obejmowałby przedmioty bliskie
zainteresowaniom i uzdolnieniom poszczególnych uczniów);
ą metody nauczania pobudzające uczniów do nauki, budzące zainteresowanie,
wdrażające do samodzielności.
ź Michel Montaigne (1533-1592):
druzgocąca krytyka systemu szkolnictwa (treści, metod, form pracy, kar fizycznych) prekursor
idei descholaryzacji społeczeństwa (II połowa XX wieku!);
nie z książek, lecz głównie z doświadczenia czerpać wiedzę i umiejętność posługiwania się nią
(praktycyzm);
istotą nauczania obserwacja, doświadczanie, dialog;
wdrażać uczniów do samodzielnego myślenia i działania, do uporczywego dochodzenia do prawdy;
nauczanie możliwe bez z góry założonego celu, czasu i miejsca (niekoniecznie szkoła),
ale nawiązujące do aktualnych potrzeb poznawczych i zainteresowań uczniów.
6
WYKAAD III
XVII wiek początek dydaktyki nowożytnej
ź Po raz pierwszy dydaktyka (didaktikos pouczający; didasko uczę).
K. Helwig i J. Jung (1613) Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania
Ratychiusza (Wolfganga Ratkego memoriał frankfurcki m.in. obiecuje
opracować podręcznik do nauczania wszystkich nauk ; autor szeregu
postępowych idei pedagogicznych o dużym znaczeniu dla dydaktyki).
ź Dydaktyka sztuka nauczania; nie tyle nauka, co działalność praktyczna.
ź Jan Amos Komeński Didactica magna& (1657)
Wielka dydaktyka, obejmująca uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego, czyli pewny
przewodnik do zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach każdego chrześcijańskiego
państwa takich szkół, iżby w nich cała młodzież obojga płci, bez wyjątku, mogła pobierać nauki,
kształtować obyczaje, wprawiać się do pobożności i tak w latach dojrzewania przysposabiać do
wszystkiego, co przydatne dla terazniejszości i przyszłego żywota, a to w sposób szybki, przyjemny i gruntowny
Twórca pierwszego systemu dydaktycznego o cechach naukowych, przeznaczonego dla
wszystkich ludzi (nauczać wszystkich wszystkiego , każde dziecko niezależnie od płci i wieku).
Dydaktyka sztuka nauczania, związana z wychowaniem.
Nie tylko wskazówki praktyczne próba budowy ogólnego systemu dydaktycznego.
Proces nauczania układ harmonijnie ze sobą skorelowanych czynności umysłu, języka i ręki,
duże znaczenie wychowawcze pracy.
yródłem wiedzy natura (rozumiana teleologicznie); u podstaw sensualistyczna teoria poznania.
Prawdziwość i pełność nabytej wiedzy zależy głównie od świadectwa zmysłów (sensualizm);
stąd rola zasady poglądowości w nauczaniu.
Złota reguła Komeńskiego:
Niech to złotą będzie zasadą dla uczących, ażeby co tylko mogą, udostępniali zmysłom, a więc:
rzeczy widzialne wzrokowi, słyszalne słuchowi, zapachy węchowi, rzeczy smak mające smakowi,
namacalne dotykowi, a jeśli coś jest uchwytne dla kilku zmysłów, należy je kilku zmysłom naraz udostępnić.
Szerokie rozumienie treści nauczania pansoficznie ujmowane wszystko :
sprawy metafizyczne i ziemskie.
Lista zasad nauczania (poglądowości, przystępności, łączenia teorii z praktyką, praktycznej
użyteczności).
Metody nauczania z rządzących naturą prawidłowości, zwolennik metod aktywizujących
(ograniczanie liczby wykładów na rzecz ćwiczeń).
Wiara w uniwersalną metodę nauczania , w metodycznie napisaną książkę
niedocenianie roli nauczyciela.
Organizacja systemu nauczania przyporządkowanie każdemu etapowi życia odpowiedniego
rodzaju szkoły (podstawowa edukacja dla wszystkich szkoły utrzymywane przez państwo).
Uzasadnienie klasowo-lekcyjnego systemu nauki szkolnej (przedmioty lekcje przerwy;
programy nauczania jednakowe dla każdego, podręczniki każdemu dziecku).
Potępienie powszechnych wówczas kar fizycznych (Rany i plagi nie mają siły, która by wpoiła
dzieciom umiłowanie nauk (& ) lecz wszczepiają w dusze odrazę).
7
OŚWIECENIE
ź W filozofii decydujące znaczenie rozumu w działalności ludzi (nawet utożsamianie go z Bogiem).
ź Polityka hasła wolności i równości dla wszystkich.
ź Literatura nawiązywanie do dzieł starożytnych myślicieli.
ź Pedagogika i dydaktyka tak wychowywać dzieci i młodzież, aby im było dobrze i z nimi
było dobrze (KEN).
ź Trzy okresy:
początkowy 1670-1730 (J. Locke, S. Konarski): empiryzm i utylitaryzm.
środkowy 1730-1770 (J. J. Rousseau): materializm encyklopedystów.
końcowy 1770 do pierwszej dekady XIX wieku (I. Kant, twórcy KEN): idealistyczny
krytycyzm Kanta.
ź John Locke (1632-1704) program wychowania:
Zwolennik nauczania jednostkowego (nie wszystkich).
Nauczanie mniej ważne od wychowania fizycznego i moralnego (charakter ważniejszy niż umysł).
Nauczanie nie faworyzować uczenia się na pamięć.
Nie przekazywanie wiadomości, ale samodzielne ich zdobywanie, budzenie motywów
racjonalnego ich wykorzystania (prekursor formalizmu dydaktycznego).
Jak najwcześniej ćwiczyć i rozwijać umysł, uwzględniając zainteresowania i potrzeby poznawcze uczniów.
Nie nauczać pod przymusem, nie tłumić zamiłowania uczniów do swobody, nie stosować kar fizycznych.
Formować nawyki, hartować ciało (rozum + honor).
ź John Locke wkład w rozwój nowoczesnej dydaktyki:
Poznajemy przez doświadczenia zmysłowe (sensualizm) lub duchowe.
Wrażenia winny być kontrolowane i korygowane przez rozum.
Umysł niezapisana karta (tabula rasa) na niej doświadczenie zmysłowe wypisuje swoją treść.
Tylko sądy, nie idee lub nazwy, mogą być prawdziwe lub fałszywe.
Istnieją podobieństwa pomiędzy stanami umysłów ludzi zdrowych na umyśle a osób z
pewnymi zaburzeniami tych stanów, można więc szukać pomostów miedzy nimi (zwiastun
badań nad niepełnosprawnością umysłową).
ź Encyklopedyści grupa myślicieli francuskich; ich ideologia kompilacją sensualizmu i
racjonalizmu, deizmu, antropocentryzmu i utylitaryzmu, laicyzmu (Diderot, d'Alembert, Voltaire,
Monteskiusz, Buffon, Rousseau, Condillac, Condorcet, Helwecjusz, Holbach).
ź Jean-Jacques Rousseau: Emil, czyli o wychowaniu (1762).
Zasada swobodnego wychowania dziecka do 12 roku życia zgodnie z naturą (wychowanie
negatywne nie nauczanie cnoty lub prawdy, ale strzeżenie serca przed występkiem lub błędem ).
Pózniej zorganizowana nauka.
Krytyka werbalizmu w nauczaniu prawo do aktywności, edukacja odpowiada potrzebom
i zainteresowaniom dziecka.
Cele nauczania: konieczność nauczania powszechnego (dzieci i młodzież, nieobligatoryjnie
dziewczęta i dorośli), zaznajamianie z wiedzą użyteczną , wdrażanie do samodzielności w myśleniu
i działaniu, demokratyzacja procesu kształcenia (niektórzy nauczanie przymusowe, bezpłatne).
Treści nauczania użyteczne, sprzyjające rozwojowi nie tylko umysłowemu, ale i emocjonalnemu oraz
wolicjonalnemu, pierwszorzędne miejsce nauk ścisłych; językiem nauczania ojczysty, pózniej
nowożytne i dopiero łacina, greka; (okres III powrót do nauki języków klasycznych).
Metody nauczania aktywizujące: wzorowane na naturze, wdrażające do samodzielności w myśleniu i działaniu.
Środki nauczania wzrost znaczenia podręczników.
Organizacja rozwój systemu klasowo-lekcyjnego, próby wprowadzenia systemu szkolnego, obowiązku szkolnego.
8
WYKAAD IV
Wiek XIX do początków wieku XX: dydaktyka jako dyscyplina naukowa
ź Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827) wychowawca ludzkości .
Jak Gertruda uczy swoje dzieci (1801): oryginalny i zastosowany w praktyce
(zakład wychowawczy w Neuhoff) system dydaktyki naturalnej kształcenie człowieka
sztuką dopomagania naturze .
Wyrwanie z biedy przez nauczanie domowe oraz metodę elementarną (harmonijnego rozwoju
osobowości).
Główny cel nauczania rozwijanie moralności i umysłu dzieci, a nie naśladowanie czynności
nauczyciela (pobudzanie i rozwijanie własnej aktywności umysłowej dzieci, kierowanie
obserwacjami i uogólnianiem).
Rozwój teorii nauczania początkowego (dydaktyka szczegółowa).
Nauka o rzeczach, zasada poglądowości (pasywnej i aktywnej).
Oparcie nauczania na psychologii rozwoju dziecka (dostosowanie działań wychowawczych
do kolejnych etapów rozwoju dziecka).
Teoria z praktyką (zwolennik dydaktycznego formalizmu), wychowanie moralno-religijne i fizyczne.
Przeniesienie punktu ciężkości nauczania ze słów nauczyciela i z książki na otaczający dziecko świat
(spostrzeganie i systematyczna obserwacja, aktywność i samodzielność dzieci w poznawaniu świata).
Dydaktyka dalej sztuką nauczania .
Istotą procesu nauczania momenty:
ą spostrzeganie przedmiotów,
ą kształtowanie wyobrażeń o przedmiotach,
ą porównywanie przedmiotów i kształtowanie pojęć,
ą nazywanie przedmiotów rozwijanie mowy.
Podstawą nauczania spostrzeganie, na tym budowane: a) środki (liczba, kształt, słowo),
b) pojęcia, c) definicje.
Nacisk na te 3 kategorie zatrzymywanie uwagi dziecka na często zewnętrznych, nieistotnych
cechach, niemożność uogólnienia.
ź Jan Fryderyk Herbart (1776-1841)
Twórca naukowej dydaktyki: własny system pedagogiczny, oparty na etyce i psychologii
dającej środki wychowania (Pedagogika ogólna wyprowadzona z celu wychowania):
Etyka podstawa celów wychowania (ukształtowanie silnego charakteru moralnego),
psychologia metody i środki pomocne w realizacji celów wychowania (wykształcalność
podatność na wpływy kształcące; wyrabianie karności, nauczanie wychowujące).
System dydaktyczny Herbarta:
ą dydaktyka ma swój przedmiot, swe rodzime pojęcia i samodzielny sposób myślenia;
ą nauczanie jest procesem zdeterminowanym (podlega prawu przyczynowości);
ą zdefiniowanie i usystematyzowanie podstawowych pojęć pedagogicznych,
w tym relacji wychowanie nauczanie;
ą system dydaktyczny oparty na naukach pomocniczych;
ą zalecenie prowadzenia systematycznych badań nad nauczaniem;
ą koncepcja tzw. toku nauczania, konieczność respektowania zasad koncentracji
i korelacji materiału nauczania.
9
Stopnie nauczania wychowującego (formalne):
ą jasność (podział na części i stopniowe ich opanowywanie);
ą kojarzenie (wiązanie wiedzy z przyswojoną wcześniej);
ą system (uwydatnienie głównych myśli, porządkowanie wiedzy);
ą metoda (zastosowanie wiedzy: zadania, prace kontrolne).
Stopnie te w każdym procesie nauczania, na wszystkich szczeblach nauki szkolnej
i w podanej kolejności ( twórca nauczania schematycznego: rutynowe działania
nauczyciela, pamięciowe przyswajanie wiedzy).
Pózniej podstawą ogniw (momentów) procesu dydaktycznego.
Dydaktyka nie jako sztuka nauczania , ale podporządkowana pedagogice teoria
nauczania wychowującego (odrębna dziedzina).
Podstawowe znaczenie czynności nauczyciela.
Intelektualistyczny charakter nauczania (praca umysłowa).
Pestalozzi, Herbart ( i jego uczniowie: W. Rein, O. Willman, T. Ziller) szkoła
tradycyjna, XIX wiek do lat 50. XX w., schematyzm działań dydaktycznych
(pedagogizm szukanie doskonałej metody nauczania).
ź Jan Władysław Dawid (1859-1914)
psycholog i dydaktyk nauczania początkowego (Nauka o rzeczach 1892,
Zasób umysłowy dziecka 1896).
Zalety systemu herbartowskiego dodatkowo trzy kategorie poznawcze: część cecha typ rzeczy.
Elastyczność, samodzielność poznawcza.
Wielostronność i złożoność procesu dydaktycznego.
Jego etapy: a) przygotowanie apercepcji, b) przedstawienie materiału konkretnego,
c) porównanie i wielokrotne kojarzenie, d) uogólnienie, e) zastosowanie.
ź Fundament nauczania podstawowy proces psychiczny:
poznanie bezpośrednie przyjmowanie zewnętrznych podniet jako wrażeń i spostrzeżeń;
poznanie wewnętrzne przerabianie wewnętrzne tych podniet (wyobrażanie,
pojmowanie, uogólnianie, wnioskowanie);
działania reakcja ruchowa na te podniety (mowa, pismo, mimika, czyny).
ź J. W. Dawid pierwszy w polskiej dydaktyce oparł program nauczania na poznaniu
zmysłowym, umysłowym i na działalności praktycznej:
Proces psychiczny Proces nauczania
I przyjęcie podniet zewnętrznych; - Przygotowanie apercepcji.
- Przedstawienie materiału konkretnego.
- Porównanie i wielokrotne kojarzenie.
II przeróbka wewnętrzna podniet; - Uogólnienie (pojęcia, definicje, prawa,
reguły).
III reakcja ruchowa. - Zastosowanie.
10
Rozwój dydaktyki jako nauki w XIX wieku
ź Uznanie dydaktyki za naukę (choć nie spełniała jeszcze wymagań intersubiektywnej
komunikowalności i intersubiektywnej sprawdzalności głoszonych tez).
ź Wskazanie, że nie ma nauczania bez wychowania (i odwrotnie).
ź Zbudowanie podstaw nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego (m.in. Pestalozzi czy
Frbel twórca ogródków dziecięcych, promotor zabawy jako warunku rozwoju dzieci).
ź Wypróbowanie w praktyce edukacyjnej różnych form i metod łączenia nauki szkolnej z pracą.
ź Opracowanie podziału realizowanego na lekcjach materiału nauczania na stopnie formalne.
ź Uzasadnienie potrzeby obligatoryjności nauczania (najpierw na niższych, potem i wyższych
szczeblach, stąd rozbudowa szkolnictwa elementarnego, potem podstawowego i średniego).
ź Podział szkolnictwa średniego na ogólnokształcące i realne.
ź Trzy modele uniwersytetu: pruski (humboldtowski), angielskiego (Newman), francuskiego
(reformy Napoleona).
ź Wskazanie konieczności współpracy pedagogiki z naukami pomocniczymi (teoria poznania,
logika itp.).
ź Znaczenie nauczania i wychowania nie tylko w formowaniu umysłów uczniów, ale też
przebudowy stosunków społecznych i gospodarczych.
ź Umacnianie systemu klasowo-lekcyjnego.
ź Zręby pedagogiki marksistowskiej, jej głównym elementem dydaktycznym koncepcja
nauczania politechnicznego.
ź Okres poszukiwań efektywnych form organizacyjnych, metod i środków
instytucjonalizowanego nauczania, dyskusje n.t. skuteczności różnych filozofii
wychowania .
Dydaktyka jako nauka w początkach wieku XX
o Początek XX wieku dydaktyka dalej uznawana za teorię nauczania (dotyczy czynności nauczyciela).
o Zmiana przełom XIX i XX wieku: progresywizm pedagogiczny (USA), Nowe Wychowanie (Europa).
o Otton Willman (1923), Dydaktyka jako nauka o kształceniu odrębność i równorzędność
dydaktyki oraz pedagogiki.
o Dydaktyka jako nauka USA, wiek XX
Pragmatyzm
Rozwój dydaktyki w początkach XX wieku w USA na bazie filozoficznej pragmatyzmu.
Poglądy Charlesa S. Pierce a inspiracją dla Williama Jamesa podstawowa zasada filozoficzna: idee dopóty nie
mają znaczenia, dopóki nie wywołują zmian w doświadczeniu, dopóki nie zaczynają pracować .
Współcześnie neopragmatyzm Richarda Rorty'ego.
Aksjologia wartości utylitarne, preferowanie spraw konkretnych, doniosłych egzystencjalnie
i użytecznych praktycznie;
Metoda oceniająca twierdzenia wg konsekwencji jakie za sobą pociągają (cecha wg Dewey a tak ważna,
że od niej nazwa dla zbudowanego przez niego kierunku tego nurtu filozoficznego instrumentalizmu).
Pragmatyzm filozoficzna podstawa progresywizmu.
11
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Kolokwium 1 tpk teoretyczne podstawy kształceniaTeoretyczne podstawy kształcenia profTeoretyczne podstawy kształceniaTeoretyczne podstawy kształcenia WYTEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAŁCENIATeoretyczne podstawy kształcenia AMW 2015 EGZAMIN ZAGADNIENIAteoretyczne podstawy kształcenia ćwiczeniaTEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAŁCENIA100618 podstawy ksztalcenia w zawodach z5dr hab K Szkatuła Teoretyczne Podstawy InformatykiModul 1 Teoretyczne podstawyTEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA WYKLModul 1 Teoretyczne podstawy wychowaniateoretyczne podstawy pedagogiki zaliczenieTeoretyczne podstawy EC7 Brz ka a streszczeniewięcej podobnych podstron