PRZEKŁADY
Alain G. Verstraete
Badanie Sliny przy podejrzeniu
prowadzenia pojazdów pod wpływem narkotyków
Forensic Science International , 2005, vol. 150, nr 2 3
Eksperci sądowi i przedstawiciele o objętoSci 3 l, ale został zmieniony pierwszego roku przekazano do ana-
organów Scigania oraz wymiaru spra- ze względu na fakt, że zwykle zabez- lizy 3027 próbek. Główny problem
wiedliwoSci podkreSlają potrzebę wy- pieczany materiał miał mniejszą ob- stanowiła ich niewystarczająca obję-
konywania testów na obecnoSć nar- jętoSć. Analizę wykonywano zmodyfi- toSć: 32,6% z nich było w zasadzie
kotyków w czasie kontroli drogowej kowaną metodą EMIT dla kannabino- suchych (<0,1 ml). Rrednia wartoSć
albo na posterunku policji. Pod ko- idów, a dla pozostałych narkotyków dla mokrych próbek wynosiła 0,42
niec lat 90. prowadzono badania do- stosowano chromatografię gazową ml. Do sprawdzenia występowania
tyczące wykrywania narkotyków (GC) z detektorem fosforu i azotu jednej klasy narkotyku za pomocą te-
w pocie i Slinie, lecz obecnie większy oraz detektorami wychwytu elektro- stu immunologicznego jonizacyjno-
nacisk kładzie się na badanie Sliny. nów (ECD). Dodatnie wyniki potwier- -fluorescencyjnego albo metody ra-
W artykule przedstawiono badania dzono na chromatografie gazowym dioimmunologicznej potrzebne było
nad testami wykonywanymi przy po- sprzężonym ze spektrometrem ma- ok. 0,1 ml próbki. 45% próbek wystar-
dejrzeniu o prowadzenie pojazdu pod sowym (GC-MS). Próbki pobrano od czało na 6 analiz; 6% na 5; 5% na 4;
wpływem narkotyków. W drugiej czę- 56 kierowców. Ogólna jakoSć zabez- 2% na 3; 7% na 2 i 1% na 1. WartoSć
Sci omówiono zagadnienia takie jak: pieczanego materiału była dobra, ale odcięcia wynosiła 3 ng/ml dla benzo-
korelacja występowania narkotyków objętoSć wahała się między 1 i 1,5 diazepin, 20 ng/ml dla kannabino-
w Slinie z pogorszeniem zdolnoSci do ml. Kannabinoidy stwierdzono u sze- idów, 100 ng/ml dla amfetamin, barbi-
prowadzenia pojazdu, sposób pobie- Sciu, a diazepam u czterech bada- turatów i opiatów i 200 ng/ml dla ko-
rania próbek, bierna kontaminacja, nych. kainy. NajczęSciej wykrywanymi nar-
wartoSci odcięcia czy badania po- Starmer i wsp. zbadali próbki Sliny kotykami były benzodiazepiny (3,6%),
twierdzające. pobrane od 318 kierowców ciężaró- za nimi plasowały się opiaty (0,7%),
wek, 90 kierowców autobusów i 210 cannabis (0,6%) i barbiturany (0,5%).
Pierwsze badania innych kierowców. Próbki pobierano W ramach belgijskiego studium
za pomocą narzędzia Epitope i anali- dotyczącego toksykologii i urazów
Już w początkowej fazie wdroże- zowano za pomocą GC-MS. Narkoty- (Belgian Toxicology and Trauma Stu-
nia badań narkotyków zrodziło się ki o właSciwoSciach stymulujących dy) za pomocą urządzenia Omni-
zainteresowanie wykorzystaniem Sli- (amfetamina, efedryna, fenfluroami- -Sal pobierano próbki Sliny od kie-
ny jako materiału badawczego. Nie- na, metamfetamina, metoksyfenami- rowców, którzy doznali obrażeń
które problemy, które się wtedy poja- na, fentermina i fenylopropanolami- w wypadkach drogowych. Przepro-
wiły, pozostały nierozwiązane do na) stwierdzono u 29% kierowców wadzono badania przesiewowe na
dziS. ciężarówek, 7% kierowców autobu- występowanie kannabinoidów za po-
W 1983 r. Peel i wsp. przeprowa- sów i 3% innych kierowców. mocą EMIT, na obecnoSć tricyklity-
dzali pomiary koncentracji narkoty- W ramach niemieckich badań pro- ków, propoksypenu i opiatów za po-
ków w Slinie kierowców. Próbki pobie- wadzonych na drogach w latach mocą EPIA, oraz z użyciem różnych
rano z gumy do żucia podawanej 1992 1994 z użyciem Salivette ze- testów ELISA na inne narkotyki. Ba-
w celu pobudzenia pracy Slinianek. brano próbki Sliny od 13 ze 122 kie- dania potwierdzające przeprowadzo-
Oryginalny protokół wymagał, aby rowców, z których 93,1% zgodziło się no za pomocą GC-MS przy granicach
analizę wykonywać na próbkach na udział w badaniach. W ciągu wykrywalnoSci 5 30 ng/ml. Autorzy
86 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06
PRZEKŁADY
uznali, że ta metoda jest niewystar- próbek dało wynik dodatni po zasto- ła 3,9 euro, zaS dla urządzenia
czająco czuła do wykrywania THC. sowaniu ELISA, z czego tylko dla 13 o czterech parametrach 14 euro.
Napotkano problemy przy pobieraniu otrzymano dodatnie wyniki badania W eksperymentalnej częSci badań
próbek: na 1231 próbek w 55 stwier- moczu. na 2968 kierowcach przetestowano
dzono dużą zawartoSć krwi, 130 było 11 urządzeń do badania moczu na
znacznie zanieczyszczonych krwią, Koniec XX wieku miejscu kontroli drogowej, 3 urzą-
a 64 zawierały Slady krwi. Wymaga- dzenia do badania Sliny i 1 do bada-
ną iloSć 1 ml próbki otrzymano tylko W latach 90. opracowano pierw- nia potu, a wyniki jakoSciowe porów-
w 27% przypadków. Rrednia objętoSć szy test na obecnoSć narkotyków nywano z wynikami otrzymanymi
zabezpieczanego materiału wynosiła w Slinie do stosowania w warunkach z użyciem danych metod, a także
0,66 ml (SD : 0,51 ml). Dziewięćdzie- polowych. W 1999 r. istniały już trzy z wynikami badania próbek krwi
siąt trzy urządzenia do pobierania takie testy: Avitar OralScreen, Co- ocenianymi tymi samymi metodami
próbek nie zawierały Sliny. Jeżeli ob- zart Rapiscan i Securetec Drugwipe. (głównie GC-MS albo w niektórych
jętoSć próbki była większa niż 700 l, Z inicjatywy Komisji Europejskiej przypadkach, dla benzodiazepin,
wykonywano analizę GC-MS, a jeże- rozpoczęto studium Rosita (Roadsi- HPLC-DAD albo GC-ECD). Ze
li była mniejsza niż 700 l, badano de testing assessment ocena te- względu na różnice w legislacji wa-
próbkę z użyciem próby immunolo- stów drogowych). Badania te miały runki wykonywania testów i liczba
gicznej, więc nie można było prze- na celu ocenę wartoSci testów prze- odnotowanych wyników dodatnich
prowadzić porównania między próbą prowadzonych na miejscu kontroli dla poszczególnych narkotyków były
immunologiczną i GC-MS. Inne drogowej. Wyniki otrzymane od poli- zróżnicowane.
stwierdzone problemy to pęknięcie cjantów z 16 krajów wykazały, że Sli- Wyniki dodatnie i ujemne dla da-
pałeczki do pobierania próbki (0 1% na jest preferowanym materiałem nej klasy narkotyków w próbkach Sli-
w poszczególnych oSrodkach), ode- badawczym ze względu na jej łatwą ny, potu i moczu porównywano z wy-
rwanie się sączka wewnątrz jamy dostępnoSć, nieinwazyjny charakter nikami badania próbek krwi tymi sa-
ustnej (10 15%), brak nasączenia badań i Scisłą korelację obecnoSci mymi metodami. Umożliwiło to obli-
z powodu niewystarczającego wy- narkotyków z pogorszeniem zdolno- czenie czułoSci, specyficznoSci i do-
dzielania Sliny (20 75%), niewystą- Sci do prowadzenia pojazdu. Z po- kładnoSci metod (GC-MS) w różnych
pienie zabarwienia wskaxnika po 15 dobnych przyczyn drugim po Slinie płynach ustrojowych. Generalnie, do-
min mimo nasączenia sączka materiałem badawczym jest pot. kładnoSć takich porównań przepro-
w 5 10%. Podczas przeprowadzania Preferowana konfiguracja badań to wadzanych za pomocą GC-MS wy-
testów immuonologicznych pojawiły zastosowanie jednorazowego wielo- nosiła od 78% (kannabinoidy w po-
się problemy z rozróżnieniem wyni- parametrowego testu dającego cie) do 99% (kokaina w Slinie) (tab.
ków ujemnych od dodatnich w praw- w ciągu 5 min jasny, jednoznaczny 1). Wyjątkowym przypadkiem jest
dziwych próbkach. Stwierdzono wiele wynik dla wyżej wymienionych grup grupa benzodiazepin, w którym zbyt
fałszywych wyników dodatnich dla narkotyków. Rrednia cena jednego niska wrażliwoSć metod odniesienia
amfetaminy i jej pochodnych oraz ko- przyrządu, którą uznano za rozsąd- wydaje się przyczyną słabej wrażli-
kainy, np. dla amfetamin 165 na 587 ną w kontekScie tych badań, wynosi- woSci dla Sliny (29%).
Tabela 1
Porównanie dokładnoSci, czułoSci i specyficznoSci wyników jakoSciowych GC-MS w moczu, Slinie i pocie
z GC-MS we krwi dla różnych narkotyków
Accuracy Sensitivity Specificity
Analyte
Oral Oral Oral
Urine (%) Sweat (%) Urine (%) Sweat (%) Urine (%) Sweat (%)
fluid (%) fluid (%) fluid (%)
Amphetamine 94 95 97 97 98 100 92 91 0
Benzodiazepines 89 29 NT 89 21 NT 90 67 NT
Cannabinoids 86 89 78 97 86 91 81 90 17
Cocaine 87 99 89 95 96 100 98 99 0
Opiates 86 91 80 97 89 88 85 91 63
NT: not tested.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06 87
PRZEKŁADY
Jest oczywiste, że nigdy nie osią- w Slinie w niezwykle niskich koncen- wane na miejscu kontroli drogowej
gniemy 100% korelacji między różny- tracjach (często mniejszych niż wykazały mniejszą dokładnoSć niż
mi płynami ustrojowymi. Na wyniki ma 1 ng/ml). Dla kannabinoidów czułoSć badania moczu. Także w tym przy-
wpływ czas, który upłynął między za- była zbyt niska (tylko 18 50% w po- padku czułoSć okazała się zbyt ni-
życiem narkotyku i pobraniem próbki. równaniu z wynikami dla krwi). Istnia- ska.
Jeżeli narkotyk zażyto bardzo nie- ły przesłanki wskazujące, że THC Na podstawie analizy krzywej wy-
dawno, może on być obecny tylko we może się wiązać z materiałem niektó- ników stwierdzono, że optymalne od-
krwi i Slinie, ale jeszcze nie w moczu. rych urządzeń do pobierania próbek. cięcie dla amfetamin w Slinie mieSci
Jeżeli czas ten jest dłuższy, może już Otrzymywano większe koncentracje się w przedziale 70 90 ng/ml. Dla
nie być wykrywalny we krwi, tylko THC z bawełnianego sączka Salivet- kannabinoidów, kokainy i opiatów
w moczu (i ewentualnie w pocie). te niż z wypluwanej Sliny. Ale ostatnio wartoSci te wynosiły odpowiednio 2,
Ocena testów do badania Sliny na Teixeira i wsp. donieSli, że koncentra- 5 10 i 5 10 ng/ml (tab. 3).
miejscu zdarzenia wykazała, że jesz- cje w Slinie są wyższe niż mierzone Znaczna większoSć uczestniczą-
cze wiele można ulepszyć. Dla amfe- za pomocą Salivette, co można tłu- cych zespołów (szeSć z oSmiu), które
Tabela 2
WartoSci dokładnoSci (Acc.), czułosci (Sens.) i specyficznosci (Spec.) w odniesieniu do krwi
mierzone za pomocą GC-MS dla trzech kitów do badania Sliny
Securetec Drugwipe Cozart Rapiscan AvitarOralScreen
Type of drug
Acc. Sens. Spec. Acc. Sens. Spec. Acc. Sens. Spec.
n n n
(%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%) (%)
Amphetamine 142 73 90 55 111 80 87 74 0
MDMA (Ecstasy) 13 72 90 55 61 74 67 74 0
Benzodiazepines 0 133 56 17 90 0
Cannabinoids 0 98 79 16 94 179 84 50 84
Cocaine 34 82 75 93 4 50 50 50 190 99 0 99
Opiates 214 81 63 83 109 81 67 83 180 86 50 87
Tabela 3
Proponowane wartoSci progowe (cut-offs) ng/mL dla narkotyków w Slinie
w zestawieniu z optymalnymi wartoSciami progowymi ustalonymi w studium Rosita
Screening Confirmation Rosita (GC-MS)
THC parent and metabolite 4 THC parent drug 2 1.9
Cocaine metabolites 20 Cocaine 8 5 10
Opiate metabolites 40 Morphine 40 5 10
Codeine 40
6-Acetylmorphine 4
Phencyclidine 10 Phencyclidine 10
Amphetamines 50 Amphetamine 50 70 80
MDMA 50 Methamphetamine, MDMA, MDA, MDEA
taminy i jej pochodnych dokładnoSć maczyć wstępną obróbką próbek wy- przeprowadzały ocenę urządzeń,
działania wszystkich urządzeń wyno- pluwanych. Dla kokainy i metabolitów wskazała Slinę jako preferowany ma-
siła najwyżej 80%. Dla benzodiaze- w Slinie ocena jest utrudniona z po- teriał badawczy w testach prowadzo-
pin czułoSć urządzeń do zastosowa- wodu niewielkiej liczby wyników do- nych w czasie kontroli drogowych, in-
nia w czasie kontroli drogowej i me- datnich (n=4 dla Rapiscan). Wrażli- ne wskazywały na pot, a inne
tod potwierdzania była bardzo słaba woSć testu Drugwipe była zbyt niska. mocz. Metody zabezpieczenia Sliny
(tab. 2). Benzodiazepiny występują Wreszcie dla opiatów testy wykony- wymagają jeszcze ulepszenia.
88 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06
PRZEKŁADY
Pobieranie wymazu z języka wy- czasu dzięki uproszczeniu procedury zodiazepin potwierdzano częSciowo
dawało się zadowalającą techniką, i zastępują droższą analizę laborato- na GC-ECD i częSciowo na HPLC-
ale w tym wypadku analityczna tech- ryjną. Poza tym skraca się czas nie- -DAD. Zebrano 961 próbek od 980
nika wykrywania musi być bardzo dogodnoSci dla osób niebędących zatrzymanych kierowców, co daje
czuła. Pobieranie próbek Sliny za po- pod wpływem narkotyków. Więk- 1,9% przypadków odmowy/odrzuce-
mocą odpowiednich przyrządów tak- szoSć uczestników badań była za- nia W 896 przypadkach (93%) próbki
że pociągało za sobą problemy chwycona wynikami, szczególnie że zawierały wystarczającą iloSć mate-
czasem było kłopotliwe i nieprzyjem- można je odczytywać elektronicznie. riału. Brak Sliny był spowodowany nie
ne dla badanego (w niektórych wy- W badaniach porównawczych Sli- suchoScią w jamie ustnej, tylko pro-
padkach, nie wiadomo, czy celowo, ny i moczu Speckl i wsp. otrzymali blemami z urządzeniem do pobiera-
badani połykali przyrządy do pobie- odpowiednią iloSć Sliny pobieranej za nia. 7% próbek dało dodatni wynik
rania Sliny), a czasem pobrana Slina pomocą urządzenia Clin Rep od we wstępnym screeningu, ale tylko
była lepka i nie nadawała się do 85% badanych biorących udział 2% okazało się dodatnie po potwier-
użytku. w programie odwykowym. Próbki dzeniu. Potwierdzono tylko jeden
Kiedy badani odczuwali suchoSć analizowano za pomocą GC-MS. z 14 dodatnich wyników badania
w ustach, pobieranie próbek było W badaniach przesiewowych z od- przesiewowego na występowanie
jeszcze trudniejsze i bardziej czaso- cięciem na poziomie 300 ng/ml dla amfetaminy. Wskaxniki potwierdze-
chłonne. Ale przy odrobinie wytrwa- moczu i 10 ng/ml dla Sliny uzyskano nia pozytywnych wyników wynosiły
łoSci udawało się zabezpieczyć Slinę dobrą zgodnoSć między moczem i Sli- 7 na 21 dla cannabis, dla 1 na 2 ko-
w prawie wszystkich wypadkach. Wy- ną (93 wyniki ujemne, 43 wyniki do- kainy, 3 na 24 dla opiatów i 6 na 8 dla
dawało się, że pobieranie próbek po- datnie), to znaczy rozbieżnoSć wystą- benzodiazepin. W siedmiu wypad-
tu albo Sliny na ogół było przyjmowa- piła tylko w trzech przypadkach (do- kach w próbce nie było wystarczają-
ne przez badanych o wiele lepiej niż datni wynik badania moczu i ujemny cej iloSci Sliny do przeprowadzenia
pobieranie próbek potu, krwi albo Sliny). Czas utrzymywania się Sla- badania potwierdzającego. Autorzy
moczu. Można się jednak zastana- dów zażywania opiatów w Slinie był sugerowali, że taką rozbieżnoSć wy-
wiać, czy będzie tak również wtedy, zróżnicowany (od 1 do 4 dni). ników można wyjaSnić niespecyficz-
gdy wyniki tych badań zostaną zasto- W ramach badań przeprowadzo- noScią testów screeningowych.
sowane w procesie Scigania prze- nych w Quebecu w latach 1999 Kauert i wsp. pobierali Slinę (z uży-
stępstw. i 2000 pobrano próbki Sliny od 8177 ciem systemu DrugTest) i osocze
Rredni całkowity czas pobrania kierowców, z których analizowano w czasie 154 kontroli drogowych. Ba-
próbki i analizy wynosił 20 min (prze- 86,1%. W populacji kierowców wy- danie przesiewowe osocza przepro-
dział 13 33 min), co uznano za okres kryto kokainę w 1,1% próbek moczu wadzono za pomocą EIA i potwier-
zbyt długi jak na kontrolę drogową. i 1% próbek Sliny. dzono na GC-MS. Zanalizowano Sli-
Ogólne komentarze funkcjonariuszy nę za pomocą GC-MS. W 134 przy-
dotyczyły skomplikowanej procedury XXI wiek padkach wykrywano co najmniej jed-
przygotowania próbek (filtrowanie, ną substancję. NiezgodnoSci stwier-
nakładanie pipetą i manipulacje pro- Na początku XXI wieku opracowa- dzono w 8 z 88 dodatnich wyników
bówkami). no wiele testów do wykrywania nar- na obecnoSć THC, 4 z 25 dodatnich
Badania Rosita wykazały potrzebę kotyków w Slinie i obecnie na rynku wyników występowania kokainy,
badania Sliny na obecnoSć narkoty- dostępnych jest 12 przyrządów (nie- 5 z 32 dodatnich wyników dla opia-
ków w czasie kontroli drogowych które z nich to prototypy). Przeprowa- tów, 6 z 36 dla amfetaminy i 4 z 29
w Europie i nadały rozpędu pracom dzono szereg badań dotyczących dla MDMA. Po weryfikacji z surowicą
nad stworzeniem nowego testu. Te- działania testów do wykorzystania stwierdzono wyniki fałszywe dodat-
sty takie umożliwiają policjantom zy- w terenie i w laboratorium. nie w 10% przypadków.
skanie silniejszego przekonania co W ramach Duńskich Badań Dro- Studium Rosita-2 (2003 2005)
do stanu kierowcy podejrzanego gowych poproszono 1000 kierowców rozpoczęte w 2003 r. miało na celu
o prowadzenie pojazdu pod wpły- o oddanie próbek Sliny, pobieranych ocenę urządzenia do pobierania Sliny
wem narkotyków. Bez narzędzia, któ- za pomocą zestawu Cozart Rapi- do zastosowania w terenie albo na
re umożliwia potwierdzenie podej- Scan. Wykonano badania przesiewo- posterunkach policji. W szeSciu kra-
rzeń na miejscu zajScia, policjanci we za pomocą enzymatycznej próby jach europejskich (Belgii, Francji, Fin-
niechętnie podejmują dalsze czynno- immunologicznej, a dodatnie wyniki landii, Niemczech, Norwegii i Hiszpa-
Sci. Testy wykonywane podczas kon- potwierdzono metodą GC-MS. Wyni- nii) oraz pięciu stanach USA (Flory-
troli pozwalają na zaoszczędzenie ki dotyczące obecnoSci oprócz ben- dzie, Indianie, Utah, Waszyngtonie
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06 89
PRZEKŁADY
i Wisconsin) sprawdzano działanie podstawie badań 22 ochotników, któ- niezdolna do prowadzenia pojazdu)
nowych testów na występowanie nar- rym podano 0,42 mg/kg placebo oraz wstępny test na występowanie
kotyków w Slinie i porównywano z deksamfetaminą. W porównaniu narkotyków (wiąże się to z zabezpie-
z wykorzystaniem ELISA i metodami z granicą kwantyfikacji GC-MS 20 czeniem potu albo Sliny i wykorzysta-
chromatograficznymi do badania Sli- ng/ml Cozart Rapiscan miał wrażli- niem próbki w celu otrzymania wska-
ny (po pobraniu próbek za pomocą woSć 76% i specyficznoSć 98,4%. zania, czy w organizmie danej osoby
Intercept) i krwi. znajduje się narkotyk).
W czasie powstawania artykułu Przegląd najnowszych przepisów Także w stanie Wiktoria w Austra-
nie było jeszcze wyników badań testu umożliwiających badania Sliny lii w grudniu 2003 r. wprowadzono
polowego, ale wstępne eksperymen- w sprawach związanych przepisy uprawniające policję do
ty wykonane na próbkach Sliny, do z prowadzeniem pojazdów przeprowadzania w czasie kontroli
których dodano narkotyki, wykazały, pod wpływem narkotyków drogowych badania Sliny na występo-
że prawidłowe działanie niektórych wanie cannabis i metamfetaminy.
testów jest do przyjęcia dla opiatów, W ciągu ostatnich lat w niektórych Jeżeli wstępne badanie wykaże,
metamfetaminy (łącznie z MDMA al- krajach wprowadzono także istotne że Slina pobrana od danej osoby za-
bo escstasy) i amfetaminy, a w mniej- zmiany w przepisach. W Wielkiej Bry- wiera okreSlony nielegalny narkotyk
szym stopniu dla kokainy i jej meta- tanii ustawa z 2003 r. o bezpieczeń- albo jeżeli dana osoba odmówi pod-
bolitów, lecz pozostaje wiele proble- stwie na kolei i w transporcie upraw- dania się wstępnemu testowi, można
mów z THC, jeżeli występuje ono nia policjanta do przeprowadzenia od tej osoby wymagać, aby oddała
w stężeniu 50 ng/ml albo mniejszym. wstępnych testów, jeżeli istnieją uza- próbkę Sliny do analizy. Próbka Sliny
Początkowo badania w tym zakresie sadnione podejrzenia, że: pobrana zgodnie z tym przepisem zo-
były spowolnione ze względu na dłu- osoba prowadzi pojazd, usiłuje stanie przesłana do analizy tylko
gotrwały proces zdobywania zgody prowadzić pojazd albo jest odpowie- wówczas, gdy badanie wykaże, że
odpowiednich rad naukowych oraz dzialna za pojazd znajdujący się na zawiera ona dany nielegalny narko-
trudnoSci przy pobieraniu materiału drodze lub w innym miejscu publicz- tyk. To wyniki analizy stanowią pod-
(wiele osób odmawiających uczest- nym, mając w organizmie alkohol lub stawę wszelkich oskarżeń. Osoba,
nictwa i nieprawidłowe funkcjonowa- narkotyk albo będąc pod jego wpły- od której zażądano próbki Sliny, może
nie urządzeń do pobierania próbek). wem; zostać poproszona o oddanie krwi,
Jedno z urządzeń sprawiło wiele osoba prowadzi, usiłuje prowa- jeżeli nie jest w stanie oddać próbki
trudnoSci przy pobieraniu Sliny od dzić albo jest odpowiedzialna za po- Sliny z przyczyn medycznych albo
osób podejrzanych o prowadzenie jazd znajdujący się na drodze lub przyrząd do pobierania próbek z ja-
pojazdów pod wpływem narkotyków w innym miejscu publicznym, mając kiegoS powodu nie nadaje się do ba-
nieprawidłowoSci wystąpiły w 75% w organizmie alkohol albo narkotyk dania obecnoSci danego narkotyku.
przypadków. Dwa urządzenia wyco- lub też będąc niezdolną do prowa- W Polsce, zgodnie z zarządze-
fano w trakcie badań z powodu licz- dzenia pojazdu z powodu zażycia niem nr 496 Komendanta Głównego
nych nieprawidłowoSci. narkotyku, nadal ma w organizmie al- Policji z 25 maja 2004 r. w sprawie
Toxiquick, urządzenie stosowa- kohol albo narkotyk albo znajduje się badania na zawartoSć w organizmie
ne do badania moczu i Sliny, przete- pod wpływem narkotyku; alkoholu lub Srodka działającego po-
stowano podczas kontroli drogowych osoba popełniła wykroczenie dobnie do alkoholu (ż 10), jeżeli
na 302 kierowcach. Rlinę zabezpie- drogowe, gdy pojazd był w ruchu; w wyniku obserwacji zachowania kie-
czano na sączek wprowadzany do ja- jeżeli funkcjonariusz ma podsta- rującego pojazdem zachodzi podej-
my ustnej. Wyniki porównano z wyni- wy, aby sądzić, że dana osoba pro- rzenie, że znajduje się on w stanie po
kami dla próbek krwi. Procent rezul- wadziła pojazd, próbowała go prowa- użyciu Srodków działających podob-
tatów fałszywych dodatnich wahał dzić albo była za niego odpowiedzial- nie do alkoholu, a jego badanie urzą-
się od 0% (metadon) do 20% (canna- na w chwili, kiedy doszło do wypad- dzeniem elektronicznym nie wykaza-
bis). Napotkano wiele problemów: ku. ło co najmniej stanu po użyciu alko-
pobieranie próbek Sliny było niehigie- Wymieniono trzy typy wstępnych holu, kierującego należy poddać te-
niczne, nie udawało się pobierać wy- badań: badanie wydychanego powie- stom psychofizycznym, polegającym
starczającej iloSci materiału i policja trza, test obniżonej zdolnoSci do pro- m.in. na sprawdzeniu reakcji xrenic,
miała trudnoSci z odczytywaniem wy- wadzenia pojazdu (obserwacja wyko- próbie palec-nos lub palec-
ników. nywania zadań oraz inne spostrzeże- -palec. W przypadku utwierdzenia
Swann i wsp. ocenili Cozart Rapi- nia dotyczące stanu fizycznego, mo- się policjanta w podejrzeniu, kierują-
scan do wykrywania amfetaminy na gące wskazywać na to, że osoba jest cego należy poddać badaniu Sliny .
90 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06
PRZEKŁADY
Rozporządzenie nr 1104 Ministra chodzi o uczucie odurzenia, good- Niektórzy autorzy zaobserwowali,
Zdrowia do ustawy Prawo o ruchu ness scale (skala dobrego samopo- że THC jest wiązany przez urządze-
drogowym w ż 4.1 okreSla badanie czucia), rush scale, wpływ o charakte- nie do pobierania próbek i w celu je-
Sliny jako badanie polegające na po- rze psychotomimetycznym i akcję go uwolnienia potrzebny jest roz-
braniu, bez dodawania jakichkolwiek serca. Cone i wsp. wykazali także, że puszczalnik organiczny. Zróżnicowa-
substancji, próbek Sliny i ich umiesz- czas utrzymywania się efektów far- nie sprawnoSci pobierania próbek po-
czeniu w urządzeniu do oznaczania makologicznych (szerokoSć xrenic, ciąga za sobą koniecznoSć oceny ca-
metodą immunologiczną Srodków akcja serca, subiektywne odczucie łego procesu, a nie ograniczania się
działających podobnie do alkoholu, bycia na haju ) albo innego działania do oceny granicy wykrywalnoSci pró-
zgodnie z instrukcją obsługi tego narkotyków były generalnie takie sa- by immunologicznej. Jeżeli proces
urządzenia . me albo krótsze niż czas wykrywalno- pobierania próbek jest sprawniejszy,
Oczekuje się, że ta tendencja bę- Sci kokainy w Slinie przy wartoSci pro- istnieje duża możliwoSć, że urządze-
dzie się utrzymywała i że kolejne kra- gowej 25 ng/ml. Dla morfiny stwier- nie o mniejszej czułoSci może wykry-
je będą dopuszczały wykorzystanie dzono związek dawka-reakcja między wać spożycie narkotyków przez dłuż-
badania Sliny w sprawach związa- koncentracją narkotyku w Slinie, sze- szy czas niż czulsze urządzenie
nych z prowadzeniem pojazdów pod rokoScią xrenicy i zachowaniem. z mniej sprawnym systemem pobie-
wpływem narkotyków, szczególnie rania próbek. Chociaż przeprowa-
po osiągnięciu wiarygodnoSci urzą- Pobieranie próbek dzono pewną liczbę badań, istnieje
dzeń do testów w czasie kontroli dro- potrzeba przeprowadzenia dalszych
gowych. Z drugiej strony krew (oso- W większoSci wczesnych prac ba- ewaluacji testów do badania Sliny na
cze albo surowica) pozostanie mate- dawczych występowały problemy występowanie narkotyków po kontro-
riałem wykorzystywanym do badań z pobieraniem próbek. U osób, które lowanym podaniu narkotyków ochot-
dowodowych. niedawno zażywały narkotyki wywołu- nikom, szczególnie jeżeli chodzi
jące suchoSć w ustach, np. amfetami- o marihuanę.
Korelacja z obniżeniem zdolnoSci nę i jej pochodne, kokainę albo canna- Ostatnio Cozart Bioscience opra-
do prowadzenia pojazdu bis, w jamie ustnej jest niewiele płynu cował nowe urządzenie do pobiera-
i jest on bardzo lepki. Próbowano róż- nia próbek, pobierające Srednio 1,57
Jedną ze stwierdzonych zalet ba- nych rozwiązań, np. pobudzania wy- ml (1,01 2,13). Aby dokonać oceny
dania Sliny na obecnoSć narkotyków dzielania Sliny poprzez podanie kwa- tego urządzenia koniecznych będzie
jest lepsza korelacja z obniżeniem Snych cukierków, gumy do żucia, pa- wiele eksperymentów w terenie.
zdolnoSci do prowadzenia pojazdów rafiny, wykonywanie mechanicznych
niż w przypadku badania moczu. ruchów urządzeniem do pobierania Bierne palenie
Przeprowadzono wiele prac badaw- Sliny w jamie ustnej itp. Takie stymulo-
czych mających na celu stwierdzenie wanie przyczynia się rzeczywiScie do W związku z badaniami w miejscu
korelacji między koncentracją narko- zwiększenia wydzielania Sliny, ale ob- pracy pojawiło się zagadnienie zwią-
tyku w Slinie i obniżeniem zdolnoSci niża też koncentrację narkotyku. Wy- zane z tym, że wyniki badań Sliny
do prowadzenia pojazdów. Dla po- kazano, że koncentracja kodeiny w Sli- mogą się okazać dodatnie z powodu
chodnych amfetaminy dotąd nie wy- nie jest uzależniona od protokołu po- biernego palenia. To ryzyko jest naj-
kazano korelacji. Dla cannabis stwier- bierania próbek, przy czym najwyższą poważniejsze dla THC, ponieważ
dzono istotną korelację między Sred- koncentrację otrzymuje się, jeżeli substancja ta występuje w jamie ust-
nimi koncentracjami w Slinie (ale nie próbki pobierane są poprzez zabez- nej z powodu biernej kontaminacji
między pojedynczymi wartoSciami) pieczanie wypluwanej Sliny. i nie jest wydalana. W wyniku prze-
i skalą feel drug (uczucie odurzenia), W celu naniesienia lepkiej Sliny na prowadzonych niedawno ekspery-
testem zamiany liczb na litery i akcją urządzenia stosowane w terenie wie- mentów zaobserwowano u biernych
serca. Menkes i wsp. stwierdzili istot- lu producentów rozcieńcza ją bufora- palaczy (w ekstremalnych warun-
ną korelację między logarytmem kon- mi, komplikuje to jednak proces po- kach: 5 osób palących i 4 biernych
centracji THC w Slinie i subiektywnym bierania próbek. SAHMSA zaleca palaczy w pokoju 36 m2) koncentra-
wpływem na akcję serca. Korelacja obecnie pobieranie próbek poprzez cje THC do 2 ml po pierwszych 30
między log [THC] i stanem odurzenia odpluwanie do czystej probówki, ale min po paleniu, przy czym u jednej
była znaczna u poszczególnych ten proces jest mniej higieniczny osoby wystąpiło 4,2 ng/ml po 50 min.
osób. Dla kokainy stwierdzono istotną i bardziej czasochłonny, i prawdopo- Jednakże w sprawach związanych
korelację między koncentracją w Sli- dobnie będzie gorzej tolerowany z prowadzeniem pojazdów pod wpły-
nie i skali samodzielnej oceny, jeżeli przez badanych. wem narkotyków, w Swietle faktu, że
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06 91
PRZEKŁADY
coraz więcej kierowców pali marihu- narkotyków za skuteczny i wiary- Wnioski
anę, istnieją powody do niepokoju. godny, wynik dodatni powinien sta-
Być może będzie konieczne zwięk- nowić silną przesłankę obecnoSci Niewątpliwie istnieje potrzeba
szenie wartoSci odcięcia proponowa- Sladów narkotyku we krwi, a wynik sprawdzenia możliwoSci badania al-
nych przez SAMHSA kosztem czasu ujemny odpowiadać ich nieobec- ternatywnych materiałów biologicz-
wykrywania. noSci. nych w czasie kontroli drogowych.
Liczne badania wykazały, że moż- Wykorzystanie np. Sliny ma tę zaletę,
WartoSci progowe na stwierdzić stosunkowo dobrą ko- że wykrywany jest narkotyk w pier-
relację między obecnoScią lub bra- wotnej postaci, a jego obecnoSć
SAMHSA zaproponowała badania kiem narkotyków w Slinie albo we w Slinie może być lepiej skorelowana
przesiewowe i wartoSci progowe do krwi, przynajmniej wówczas gdy jest z obniżeniem zdolnoSci do kierowa-
badań występowania narkotyków ona mierzona z użyciem omówio- nia pojazdem niż obecnoSć jego Sla-
w Slinie. WiększoSć tych wartoSci jest nych tu metod. Teoretycznie można dów w moczu. Otrzymywanie próbki
podobna do wartoSci stwierdzonych się spodziewać, że okresy wykrywal- Sliny może być wykonane pod nadzo-
w studium Rosita (tab. 3). Można noSci we krwi i Slinie są bardziej zbli- rem i bez skrępowania u badanego.
oczekiwać, że jeżeli te wartoSci progo- żone niż dla krwi i moczu. Dla niektó- Jednakże osoby, które niedawno za-
we zostaną zaakceptowane, staną się rych analitów, np. amfetaminy i jej żyły narkotyk, często mają niewiele
de facto standardami stosowanymi pochodnych, okres wykrywalnoSci Sliny i jest ona lepka. Dlatego pobra-
w większoSci prób screeningowych. może być dłuższy, ponieważ kon- nie odpowiedniej próbki może po-
centracje w Slinie są wyższe niż we trwać 15 20 min lub nawet okazać
Próby potwierdzające krwi. Wykorzystanie Sliny do szyb- się niemożliwe. Chociaż nastąpił
kich testów w terenie może się stać spory postęp w zakresie techniki ana-
W ramach licznych badań prowa- realne po wprowadzeniu dalszych litycznej stosowanej w testach do ba-
dzonych w XX w. ze względu na usprawnień w zakresie techniki po- dania Sliny w czasie kontroli drogo-
ograniczoną objętoSć, nie było możli- bierania próbek i wiarygodnoSci te- wych, konieczne są dalsze ulepsze-
woSci badania próbek na obecnoSć stów. nia mające na celu zwiększenie
wszystkich narkotyków. Ostatnio wrażliwoSci wykrywania THC i ben-
wiele laboratoriów wprowadziło me- Badanie Sliny zodiazepin. Co więcej, pozostaje
todę LC-MS/MS, która umożliwia wy- do celów dowodowych szereg problemów, które należy roz-
konywanie ponad 20 różnych narko- wiązać, zanim interpretacja wyników
tyków w 250 l Sliny (łącznie z THC Ze względu na łatwoSć pobierania badania Sliny zacznie być pewniej-
i benzodiazepiną). Chociaż te meto- i możliwoSć przyspieszenia oraz sza. Potrzebnych jest więcej danych
dy nie zostały jeszcze opublikowane, uproszczenia procedury Scigania po- na temat wpływu pobierania próbek,
opisano jedną metodę pomiaru opia- jawiają się propozycje wykorzystania adulterantów i innych parametrów,
tów, amfetaminy i jej pochodnych, ko- Sliny jako materiału do badań za- które mogłyby naruszyć integralnoSć
kainy i benzoylekgoniny w 200 l Sli- miast krwi (raport z warsztatów dot. dowodu, koncentracji substancji
ny. Niektóre komponenty użytych bu- zagadnień policyjnych na konferencji stwierdzanych po biernym wchłonię-
forów wykorzystanych do rozcieńcza- ICADTS w Glasgow, sierpień 2004 ciu narkotyku, i co najważniejsze, po-
nia próbek Sliny mogą zaburzać prze- r.). Niektóre urządzenia do wykorzy- trzebne są dalsze badania w zakresie
prowadzenie metod potwierdzają- stania w terenie mają małe pojem- czasu wykrywalnoSci narkotyków
cych. niczki, w których można przesłać do w Slinie za pomocą różnych technik
laboratorium do badań potwierdzają- pobierania próbek i analizy.
Rlina pobierana cych pozostałą iloSć Sliny, niewyko-
do wstępnego testu rzystaną do badania przesiewowego. oprac. Ewa Nogacka
w czasie kontroli drogowej Obecnie tylko w stanie Wirginia w Au-
stralii Slina albo wydzielina z ust jest
Aby uznać test dotyczący pro- przyjmowana do badań dowodo-
wadzenia pojazdów pod wpływem wych.
e-mail: www.clkpk@policja.gov.pl
92 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Prowadzenie pojazdów pod wpływem narkotyków nowe zagrożeniekierowanie pojazdem pod wplywem alkoholuJazda pod wpływem05 04 Oznakowanie i prowadzenie robot pod ruchem05 04 Oznakowanie i prowadzenie robot pod ruchemprzygotowanie do prowadzenia pojazdówRegulacje dotyczące czasu prowadzenia pojazdówDegradacja wartości i redukcja osobowości pod wpływem wojny wg opowiadań Borowskiegowyklad15 ruch pod wpływem sił zachowawczychCukrzyca a praca i prowadzenie pojazdówZagrożenia gleb w Polsce pod wpływem działalności człowieka(1)05 04 Oznakowanie i prowadzenie robot pod ruchem v1 1POJĘCIE STAN POD WPŁYWEM ŚRODKA ODURZAJACEGO aspekt prawnyBadanie i naprawa elektronicznych elementów zawieszeń w pojazdach samochodowych (ECAS)35 Badanie pętli histerezy magnetycznej ferromagnetyków i ferrytów przy użyciu oscyloskopuBADANIE UKŁADÓW PROSTOWNIKOWYCH PRZY RÓŻNYCH OBCIĄŻENIACHwięcej podobnych podstron