PRZEWODNIK nr 94 Preferencyjne pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska strony A4 A5
nr 143 (2265) ŚRODA, 23 lipca 2008
Tygodnik Prawa
Administracyjnego
A
S A M O R Z 
D U R Z 
D P A C
S T W O
Przewodnik
Preferencyjne pożyczki i dotacje
z funduszy ochrony środowiska
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz fundusze wojewódzkie
wspierają w formie preferencyjnych pożyczek i dotacji gminne inwestycje proekologiczne.
Wysokość pożyczki oprocentowanej w wysokości niespełna 5 proc. w skali roku to minimum
2 mln zł. Część pożyczek jest umarzana. strony A4 A5
KOMENTARZ Powierzanie wykonania usług publicznych strona A2
EKOLOGIA System zaopatrzenia w wodę mieszkańców gmin strona A3
INWESTYCJE Unijne dotacje na gminne przedsięwzięcia kulturalne strona A6
NIERUCHOMOŚCI Wykaz gruntów i budynków Skarbu Państwa i gmin strona A7
FUNDUSZE EUROPEJSKIE Wsparcie finansowe ochrony przyrody strona A8
6 PRAKTYCZNYCH PORAD
Udostępnianie danych z ewidencji działalności Jak dofinansować rozwój kultury w gminie
gospodarczej i jej promocje
 wyjaśnia Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych  SA
AWOMIR CABAJEWSKI, project manager, Eficom strona A6
strona A2
Jakie są zasady postępowania z wnioskami
Jak dofinansować budowę kanalizacji i oczyszczalni o ujawnienie prawa własności
 JERZY MIKULSKI, pełnomocnik ds. realizacji projektu grupowego  JACEK CZAJA, podsekretarz stanu w Ministerstwie
współfinansowanego z Funduszu Spójności strona A3 Sprawiedliwości strona A7
Na jaką pomoc mogą liczyć gminy z funduszy Jakie są rola i zadania Centrum Koordynacji
ochrony środowiska Projektów Środowiskowych
 KRZYSZTOF WALCZAK, ekspert z Narodowego Funduszu Ochrony  PRZEMYSA
AW PRZYBYLSKI, Państwowe Gospodarstwo Leśne
Środowiska i Gospodarki Wodnej strona A5  Lasy Państwowe strona A8
Za tydzień w Tygodniku Prawa Administracyjnego
Rozwój gmin
dzięki specjalnym strefom
ekonomicznym
T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O nr 143
komentarze  opinie
A2
WAŻNE DATY I PRZEPISY KOMENTARZ
17 LIPCA 2008 R.
Powierzanie wykonania usług publicznych
% POLSKA AGENCJA ROZWOJU PRZEDSI
BIORCZOŚCI
Od tego dnia obowiązuje ustawa z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy Brak przepisów regulujących zlecanie zadań przepisów o zamówieniach publicznych. I tak
o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz ustawy w wyroku z 19 kwietnia 2007 r. w sprawie
podmiotom wewnętrznym nie spowoduje
o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 116, poz. 732) C-295/05 (Tragsa) stwierdził (pkt 50 orzecze-
otwarcia rynku usług komunalnych.
PARP może udzielać pomocy nie tylko np. samym jednostkom samo- nia), że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem
Bezprzetargowe powierzenie zadań
rządu terytorialnego, ale również ich związkom, a także stowarzysze- Trybunału, zgodnie z dyrektywami dotyczącymi
jest zgodne z prawem wspólnotowym
niom z udziałem jednostek samorządu terytorialnego. udzielania zamówień publicznych nie ma obo-
i znajduje odbicie w orzecznictwie
Nowe przepisy mają ułatwić Agencji wdrażanie programów unijnych wiązku ogłaszania przetargu, nawet w przypadku
Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
przewidzianych na lata 2007 2013. Nowelizacja zakłada poszerze- gdy zleceniobiorca jest podmiotem prawnie od-
nie zakresu zadań dla PARP. Na pomoc PARP mogą liczyć również rębnym od instytucji zamawiającej, gdy
podmioty działające na rzecz zatrudnienia, rozwoju zasobów ludz- Sejm pod koniec czerwca uchwalił noweli- spełnione zostaną dwa warunki.
kich lub potencjału adaptacyjnego przedsiębiorców. Przez podmiot zację prawa zamówień publicznych. W toku Pierwszy warunek: organ administracji
rozumie się m.in.: organ prowadzący szkołę lub placówkę działającą prac legislacyjnych szczególne zainteresowa- publicznej będący instytucją zamawiającą
w systemie oświaty, uczelni, jednostkę naukową oraz inną osobę nie wzbudziła kwestia bezpośredniego po- musi sprawować nad tym odrębnym pod-
prawną, która zgodnie ze statutem prowadzi działalność szkolenio- wierzania świadczenia usług publicznych miotem kontrolę analogiczną do kontroli
wą. Tak jak to było dotychczas, Polska Agencja Rozwoju Przedsię- tzw. podmiotom wewnętrznym (to jest spół- sprawowanej nad swoimi własnymi służba-
biorczości może udzielać pomocy finansowej w formie:bezzwrotne- kom kapitałowym, w których samorząd po- mi. W tej kwestii ETS podkreślał, że taka
go wsparcia finansowego, pożyczek oraz finansowania kosztów siada wszystkie udziały; działalność spółki sytuacja odnosi się wyłącznie do spółek,
usług świadczonych przez usługodawców bezpłatnie lub za odpłat- wykonywana jest w zakresie zadań własnych w których podmiot publiczny posiada 100
nością niższą od ceny rynkowej. i na rzecz samorządu terytorialnego; spółka proc. kapitału, (wyrok w sprawie C 410/04,
podlega określonej kontroli jednostki samo- w którym ETS stwierdził także, że nawet
% POMOC REGIONALNA rządu terytorialnego w zakresie wpływu na MAGDALENA mniejszościowy udział kapitału prywatne-
decyzje spółki). ZABA
OCKA go wyłącza możliwość powierzenia świad-
Od tego dnia obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów z 17 czerwca Ostateczna ustawa nie zawiera przepisów radca prawny, czenia usług w drodze bezprzetargowej,
2008 r. w sprawie udzielenia ulg w spłacie zobowiązań podatkowych dotyczących podmiotów wewnętrznych. Sejm specjalizuje się a spółka z kapitałem mieszanym nie może
stanowiących pomoc regionalną (Dz.U. nr 116, poz. 734) na wniosek komisji gospodarki wykreślił pro- w zagadnieniach zostać uznana za strukturę wewnętrzną
Określono szczegółowe warunki udzielania przedsiębiorcom ulg ponowane przepisy. Wbrew intencjom pomy- prawa świadczącą usługi w imieniu jednostki sa-
w spłacie zobowiązań podatkowych, stanowiących pomoc regionalną, słodawców wykreślenia  brak przepisów re- publicznego morządu terytorialnego).
na podstawie ustawy Ordynacja podatkowa. gulujących zlecanie zadań podmiotom we- Drugi warunek: podmiot ten musi wyko-
Ulg w spłacie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc regional- wnętrznym nie spowoduje otwarcia rynku nywać swoją działalność w zasadniczej czę-
ną będą mogli udzielać jako organy podatkowe: wójt, burmistrz (prezy- usług komunalnych. Projekt rządowy, wprowadzając ści na rzecz kontrolującej ją jednostki lub jedno-
dent miasta), starosta albo marszałek województwa. określone kryteria wypracowane w orzecznictwie Eu- stek. ETS w innej sprawie C- 340/04 stwierdził, że
Warunki te sformułowano w taki sposób, aby naruszenie konkurencji ropejskiego Trybunału Sprawiedliwości, zmierzał de przy ocenie, czy jest to działalność w takim zakre-
spowodowane udzieleniem pomocy zostało zrekompensowane efek- facto do ograniczenia swobody gmin w bezprzetargo- sie, należy uwzględnić wszelką działalność wyko-
tami społeczno-gospodarczymi inwestycji. Będzie można udzielać po- wym powierzaniu usług spółkom komunalnym. nywaną przez to przedsiębiorstwo na podstawie
mocy na nowe inwestycje bez zgody Komisji Europejskiej. Jedynie Na gruncie obowiązujących przepisów, zarówno zamówienia udzielonego mu przez instytucję za-
w przypadku pomocy na duże projekty inwestycyjne, których wartość prawa polskiego, jak i wspólnotowego, należy wy- mawiającą, niezależnie od tego, kto płaci wyna-
przekracza 100 mln euro, wymagana będzie notyfikacja Komisji Eu- raz
nie podkreślić, że decyzja o tym, w jaki sposób grodzenie za wykonywanie tej działalności i gdzie
ropejskiej. Także w przypadku nowo powstałych małych przedsię- wykonywać dane zadanie (samodzielnie, przez za- jest ona wykonywana.
biorstw podmiot udzielający pomocy będzie mógł udzielić ulg w spła- kład budżetowy, przez własną spółkę czy też zlecać Nawet jeśli polski ustawodawca nie ureguluje
cie zobowiązań podatkowych stanowiących pomoc regionalną, po no- zadania podmiotom prywatnym na zasadach kon- kwestii powierzania usług podmiotom wewnętrz-
tyfikacji o tej pomocy Komisji Europejskiej. Przedsiębiorcy będą mo- kurencyjnych), należy do decyzji samorządu. nym, to od 3 grudnia 2009 r. zacznie obowiązywać
gli liczyć na pomoc w odroczeniu terminu płatności podatku, Oczywiście decyzja taka powinna zostać poprze- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr
rozłożenie płatności podatku na raty oraz odroczenie lub rozłożenie dzona rzetelną analizą ekonomiczną i finansową. (WE) 1370/2007, które reguluje kwestie świadcze-
na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę. Bezprzetargowe powierzenie zadań jest zgodne nia usług publicznych w zakresie kolejowego i dro-
Powinno to ich zachęcić do podejmowania decyzji o realizacji nowych z prawem wspólnotowym i znajduje odbicie gowego transportu pasażerskiego. Rozporządzenie
inwestycji, a w konsekwencji do tworzenia nowych miejsc pracy. Po- w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Spra- to definiuje termin podmiot wewnętrzny i wskazuje,
moc regionalna, na warunkach określonych w rozporządzeniu, może wiedliwości. że podmiot publiczny ma prawo wyboru sposobu
być udzielana do końca 2013 r. % M.K. Orzecznictwo ETS ograniczyło swobodę po- świadczenia usługi publicznej, to jest może świad-
wierzenia zadań publicznych spółkom komunal- czyć ją samodzielnie, ale także może bezpośrednio
nym, wskazując wyraz
nie kryteria, które powinny powierzyć wykonanie takiej usługi podmiotowi we-
zostać spełnione, aby samorząd nie stosował wnętrznemu. % AT
WSKAy
NIKI I STAWKI
PODATEK ROLNY
W 2008 roku podatek rolny wynosi:
 145,73 zł (od 1 ha przeliczeniowego gruntów), GENERALNY I NSPEKTOR OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH WYJ AŚNI A
 291,45 zł (od 1 ha gruntów).
Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi:
Udostępnianie danych
1) dla gruntów gospodarstw rolnych  liczba hektarów przeliczeniowych ustala-
na na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikających
z ewidencji działalności gospodarczej
z ewidencji gruntów oraz zaliczenia do okręgu podatkowego,
2) dla pozostałych gruntów  liczba hektarów wynikająca z ewidencji gruntów
i budynków.
Ustawa z 19 listopada 1999 r. Prawo Zakresem przedmiotowym ustawy o ochronie
danych osobowych objęte są więc wyłącznie dane
Ustala się cztery okręgi podatkowe, do których zalicza się gminy oraz miasta, działalności gospodarczej stanowi wprost
dotyczące osób fizycznych. Jej przepisów nie sto-
o tym, że ewidencja działalności gospodarczej
w zależności od warunków ekonomicznych i produkcyjno-klimatycznych.
suje się natomiast do przetwarzania informacji
jest jawna i dane osobowe w niej zawarte
Podatek rolny za rok podatkowy wynosi:
o przedsiębiorcach, zwłaszcza o osobach fizycz-
nie podlegają przepisom ustawy z 29 sierpnia
 od 1 ha przeliczeniowego gruntów, o których mowa w pkt 1  równowartość pie-
nych prowadzących działalność gospodarczą czy
1997 r. o ochronie danych osobowych
niężną 2,5 q żyta, też spółek kapitałowych prowadzących działal-
(Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926 ze zm.
ność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy
 od 1 ha gruntów, o których mowa w pkt 2  równowartość pieniężną 5 q żyta
 art. 7a ust. 2 ustawy Prawo działalności
z 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospo-
obliczone według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprze-
gospodarczej). darczej (Dz.U. z 1999 r. nr 101, poz. 1178 ze zm.)
dzającego rok podatkowy.
w takim zakresie, w jakim dane te identyfikują
podmiot w obrocie gospodarczym i ściśle wiążą
(MP z 2007 r. nr 77, poz. 831)
PROBLEM
się z prowadzoną przez niego działalnością gospo-
darczą.
Czy gmina, nie udostępniając informacji o osobie Powyższe stanowisko prezentowane przez Gene-
C
z
y
g
m
i
n
a
,
n
i
e
u
d
o
s
t
ę
p
n
i
a
j
ą
c
i
n
f
o
r
m
a
c
j
i
o
o
s
o
b
i
e
Redaktor prowadzący: Marek Kobylański, tel. (022) 530 40 62,
R
e
d
a
k
t
o
r
p
r
o
w
a
d
z
ą
c
y
:
Tygodnik Prawa
fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, ma ralnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych po-
f
i
z
y
c
z
n
e
j
p
r
o
w
a
d
z
ą
c
e
j
d
z
i
a
ł
a
l
n
o
ś
ć
g
o
s
p
o
d
a
r
c
z
ą
,
m
a
marek.kobylanski@infor.pl
Administracyjnego
prawo zasłaniać się ustawą o ochronie danych oso- dzielił również Naczelny Sąd Administracyjny, który
p
r
a
w
o
z
a
s
ł
a
n
i
a
ć
s
i
ę
u
s
t
a
w
ą
o
o
c
h
r
o
n
i
e
d
a
n
y
c
h
o
s
o
-
Sekretarz redakcji: Jerzy Majkut, tel. (022) 530 40 20,
S
e
k
r
e
t
a
r
z
r
e
d
a
k
c
j
i
:
bowych? w uzasadnieniu wyroku z 28 listopada 2002 r. (sygn.
b
o
w
y
c
h
?
jerzy.majkut@infor.pl
akt II SA 3389/01) stwierdził, że ochrona danych
www.gazetaprawna.pl, gp@infor.pl
w
w
w
.
g
a
z
e
t
a
p
r
a
w
n
a
.
p
l
,
g
p
@
i
n
f
o
r
.
p
l
GIODO INFORMUJE: osobowych  nie odnosi się do danych indywidual-
nych dających się powiązać z podmiotem gospodar-
INFOR Biznes Sp. z o.o. 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o ochronie danych czym albo inną osobą prawną lub jednostką organi-
tel. (022) 530 40 35, (022) 530 40 40, fax (022) 530 40 39
osobowych, za dane osobowe uważa się wszelkie in- zacyjną niemającą osobowości prawnej, mimo że da-
Biuro Reklamy: tel. (022) 530 44 61, (022) 530 40 26 29, fax (022) 530 40 25
B
i
u
r
o
R
e
k
l
a
m
y
:
formacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej ne te tworzą wspólnie z danymi osobowymi jedną
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27, 03-230 Warszawa
D
r
u
k
:
do zidentyfikowania osoby fizycznej. kategorię danych jednostkowych. % RL
nr 143 T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O
ekologia
A3
GOSPODARKA KANALI ZACYJ NO- ŚCI EKOWA
System zaopatrzenia w wodę mieszkańców gmin
Tenże sam przepis stanowi po-
Budowę w gminie urządzeń służących do zaopatrzenia
nadto, że ścieki nie mogą powodo- PRZYKA
AD ROZBUDOWA KANALIZACJI
mieszkańców w wodę  systemów kanalizacyjnych  należy
wać w tych wodach:
realizować jednocześnie z rozwiązaniem kwestii odprowadzania
Jeszcze w grudnia 2005 r. Komisja Europejska podjęła decyzję o dofinansowaniu
ścieków  oczyszczalni ścieków.
% zmian w naturalnej, charaktery- projektu rozbudowy kanalizacji wodnej i ściekowej Wołomina i Kobyłki. Celem było
stycznej dla nich biocenozie,
dostosowanie jej funkcjonowania do europejskich norm ochrony środowiska.
rozpocząć np. budowę lub moder-
Oszacowano całkowity koszt projektu na 35,271 mln euro i przyznano z Funduszu
KRZYSZTOF POLAK
nizację sieci kanalizacyjnej czy % zmian naturalnej mętności, bar-
Spójności dotację w wysokości 27,599 mln euro, czyli ponad 80 proc. jego warto-
krzysztof.polak@infor.pl
oczyszczalni ścieków. Dla realizacji wy, zapachu,
ści. Na początku lipca tego roku władze Kobyłki i Wołomina oszacowały, że wskutek
W miejscach, gdzie budowa sys- tego rodzaju przedsięwzięć mogą
wzrostu cen usług inżynierskich i budowlanych oraz umacniania się polskiej waluty
temów kanalizacyjnych może sta- tworzyć spółki wodne. Zasady two- % zmian w formowaniu się osadów
wkład samorządu w realizację projektu wzrośnie z planowanych w 2005 roku
nowić zagrożenie dla środowiska rzenia i funkcjonowania spółek lub piany.
19 proc. do około 50 proc. Oznacza to m.in. konieczność rezygnacji z kilku innych
naturalnego lub wymaga nadmier- wodnych regulują art. 164 184
inwestycji gminnych po to, aby zakończyć projekt kanalizacyjno-ściekowy.
nych kosztów, przepisy nakazują ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo Zabronione jest rozcieńczanie
stosowanie systemów indywidual- wodne (Dz.U. z 2005 r. nr 239, ścieków wodą w celu uzyskania osią-
nych lub rozwiązań zapewniają- poz. 2019 ze zm.). gnięcia zgodności ich stanu z wyma-
cych ochronę środowiska. ganiami prawa. Wprowadzający % bilans lokalnych zasobów wod- wień zawartych w przepisów szcze-
W gminach wiejskich
ścieki do wód lub do ziemi muszą za- nych, gólnych. Ich przykładem są ustalenia
Zadanie gminy
Na terenach wiejskich poważ- pewnić ochronę wód przed zanie- dotyczące ochrony wód, które po-
Zgodnie z ustawą o samorzą- nym zagrożeniem dla czystości wód czyszczeniem, w szczególności % przepuszczalność gruntów. winny być uwzględnione w planie.
dzie terytorialnym sprawa budowy może być odprowadzanie ścieków przez budowę i eksploatację urzą-
Gospodarka wodna
wodociągów i zaopatrzenia miesz- nienależycie oczyszczonych z go- dzeń służących tej ochronie, a tam, Kwestie dotyczące gospodarki
kańców w wodę, a także kwestia spodarstw domowych i z gospo- gdzie jest to celowe, powtórne wy- wodnej należy szczegółowo rozpo- Władze gminy mogą podjąć
kanalizacji oraz usuwania i oczysz- darstw rolnych. Zgodnie z prawem korzystanie oczyszczonych ścieków. znać, zanim przystąpi się do tworze- uchwałę o przeznaczeniu części
czania ścieków komunalnych, na- wodnym właściciel gruntu może Wybór miejsca i sposobu wykorzy- nia założeń takiego planu. Pobieżne środków pochodzących z gminnego
leżą do zadań własnych gminy. Od korzystać z wody stanowiącej jego stania albo usuwania ścieków powi- potraktowanie tych problemów mo- funduszu ochrony środowiska na re-
tego, w jaki sposób gmina zarzą- własność oraz z wody podziemnej nien minimalizować negatywne od- że w konsekwencji przynieść przyję- finansowanie nakładów na budowę
dza na swoim terenie gospodarką znajdującej się w jego gruncie bez działywania na środowisko. Obiekty cie szkodliwych z punktu widzenia lub modernizację przydomowych
wodno-ściekową, może w poważ- pozwolenia wodnoprawnego, budowlane, których wykorzystanie ochrony wód rozwiązań planistycz- oczyszczalni ścieków i w ten sposób
nym stopniu zależy stan zanie- zwłaszcza gdy celem jest zaspoko- jest związane z wprowadzaniem nych, np. niedokładne zbadanie zachęcić mieszkańców do samo-
czyszczenia wód. W Polsce gminy jenie potrzeb własnych i gospodar- ścieków do wód lub do ziemi, nie przepuszczalności gruntu może dzielnego podejmowania przedsię-
zazwyczaj traktują oba działania stwa domowego oraz potrzeb indy- mogą zostać oddane do użytku, je- spowodować przeznaczenie go pod wzięć w tym zakresie. Możliwość ta-
oddzielnie  budują lokalne sieci widualnego gospodarstwa rolnego. żeli wpierw nie zostały spełnione wysypisko terenów; tymczasem kich działań dotyczy zwłaszcza
wodociągowe i tym samym roz- Jednak art. 41 wspomnianej wymagania związane z właściwym grunty przepuszczalne nie powinny gmin wiejskich o rozproszonej zabu-
wiązują problem zaopatrzenia ustawy stanowi, że ścieki wprowa- odprowadzaniem ścieków. być na ten cel przeznaczane (lokali- dowie, gdzie brak jest możliwości
w wodę, ale jednocześnie nie roz- dzane do wód lub do ziemi w ra- zacja na nich wysypiska może gro- podłączenia wszystkich budynków
Plany zagospodarowania
wiązują problemu odprowadzania mach zwykłego albo szczególnego zić zanieczyszczeniem wód pod- do sieci kanalizacyjnej i do zbiorczej
i unieszkodliwiania ścieków. Sytu- korzystania z wód, oczyszczone Istotne znaczenie dla ochrony ziemnych bądz
też pociągać za sobą oczyszczalni. Zasady refinansowa-
acja taka może w skrajnym przy- w stopniu wymaganym przepisami środowiska i ochrony wód ma pro- konieczność poniesienia wyższych nia tego rodzaju inwestycji, w tym
padku doprowadzić do zanie- ustawy, nie mogą zawierać: wadzona przez gminę polityka za- nakładów na dodatkowe zabezpie- w szczególności metod moderniza-
czyszczenia wód w stopniu unie- gospodarowania przestrzennego. czenia, które w przypadku lokaliza- cji, której koszty podlegać będą czę-
możliwiającym korzystanie z do- % odpadów oraz zanieczyszczeń Chodzi tu o uchwalane przez radę cji wysypiska na innym terenie nie ściowemu refinansowaniu z budże-
tychczasowych jej ujęć, co pływających, gminy studium uwarunkowań i kie- byłyby w ogóle potrzebne). tu gminy, powinny być określone
w konsekwencji oznacza koniecz- runków zagospodarowania prze- Istotne z punktu widzenia ochro- uchwałą rady gminy.
ność czerpania i transportowania % dwuchloro  dwufenylo  trój- strzennego gminy. Z punktu widze- ny wód przed zanieczyszczeniami Poszukując środków finanso-
wody z odleglejszych z
ródeł. chloroetanu (DDT), nia ochrony wód przed zanieczysz- (zwłaszcza tzw. zanieczyszczeniami wych na realizację inwestycji zwią-
W ramach uprawnień do prowa- czeniem ważne jest, by to studium powierzchniowymi, tj. spływami zanych z gospodarką wodno-ścieko-
dzenia działalności gospodarczej % wielopierścieniowych chlorowa- określało m.in. kierunki rozwoju in- z pól i z gospodarstw rolnych) może wą można przeprowadzić lokalne
w sferze użyteczności publicznej nych dwufenyli (PCB), frastruktury technicznej, w tym ob- być przeznaczenie w planie zagospo- referendum, w którym mieszkańcy
władze gminy mogą podjąć decyzje szary, na których mają być stosowa- darowania przestrzennego jako tere- mogliby wyrazić zgodę na samo-
o usprawnieniu (z punktu widze- % wielopierścieniowych chlorowa- ne indywidualne i grupowe syste- nów pod zalesienia gruntów leżą- opodatkowanie się na ten cel. %
nia zagrożeń dla czystości wód) do- nych trójfenyli (PCT), my oczyszczania ścieków. Nie spo- cych nad ciekami wodnymi oraz
tychczasowego systemu zaopatrze- sób w sposób rzetelny określić przewidywanie zalesień śródpol-
PODSTAWA PRAWNA
nia w wodę i odprowadzania ście- % chorobotwórczych drobnoustro- priorytetów rozwoju infrastruktury nych. Ustawa o zagospodarowaniu
ków. Mogą więc samodzielnie, jów pochodzących z obiektów, bez uprzedniego przeprowadzenia przestrzennym nakazuje uwzględ- % Ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo
bądz
wspólnie z innymi gminami, w których leczeni są chorzy na wstępnych studiów dotyczących niać w miejscowym planie zagospo- wodne (Dz.U. z 2005 r. nr 239,
a nawet z partnerami prywatnymi choroby zakaz
ne. m.in. takich kwestii, jak m.in.: darowania przestrzennego postano- poz. 2019 ze zm.).
E K S P E R T W Y J A Ś N I A
Jak dofinansować budowę kanalizacji i oczyszczalni
Na co należy zwrócić uwagę na tego typu inwestycje. Dla tych prowadzenie prac, brak ocen ich od- przede wszystkim z płynnością finanso-
w przygotowywanym projekcie mniejszych jednostek samorządu lokal- działywania na stan środowiska natu- wania projektu.
inwestycyjnym, aby pozyskać nego szansą są środki zarezerwowane ralnego, mało wiarygodny montaż fi- Przy organizowaniu współpracy
dofinansowanie z funduszy unijnych? w regionalnych programach operacyj- nansowy, brak zarezerwowania w bu- z wykonawcami warto sporo czasu
Jakie błędy eliminują możliwość nych i Programie Rozwoju Obszarów dżecie lokalnego samorządu środków fi- i energii poświęcić precyzyjnemu przy-
dofinansowania realizacji projektu? Wiejskich 2007 2013. Na etapie przy- nansowych na współfinansowanie gotowaniu specyfikacji istotnych wa-
Jak zorganizować współpracę gotowań aplikacji o dofinansowanie projektu  to główne przeszkody, o któ- runków zamówienia (SIWZ). Pozwoli to
z wykonawcami projektu, by uzyskać najważniejszą rolę odgrywa rzetelnie re można się potknąć na etapie przygo- uniknąć póz
niejszych ewentualnych
w efekcie dobrej jakości usługi przygotowany wniosek. Powinien on towań wniosku. Mogą one też przesą- dyskusji i sporów z wykonawcą, które
wykonawcze? być oparty na dokładnie zdiagnozowa- dzić o jego odrzuceniu. zazwyczaj, na zasadzie rykoszetu, nega-
nych (a nie wyimaginowanych) potrze- W planach finansowania inwestycji tywnie odbijają się na jakości robót i ter-
Uporządkowanie gospodarki wod- bach lokalnych. Zarówno na etapie należy założyć znaczny poślizg w napły- minowej realizacji danej inwestycji. Ja-
no-ściekowej na terenie aglomera- oceny wniosku, jak i potem w trakcie wie środków dofinansowania z fundu- sno sformułowane oczekiwania w SIWZ
cji Wołomin  Kobyłka. W latach realizacji już dotowanego projektu in- szy. Może on czasem sięgać nawet pół skutecznie ograniczają pole do nadin-
2004 2006 priorytetowo traktowane stytucje nadzorujące przywiązują dużą roku i więcej. Koniecznie należy terpretacji i ewentualnych roszczeń ze
były (i zapewne będą w nowej perspek- wagę do spraw finansowych (montaż uwzględnić w takim planie zagrożenia strony wykonawców. Przy realizacji
tywie finansowej 2007 2013) gminy finansowy i zapewnienie współfinan- związane ze zmianą kursu euro w sto- większych inwestycjach warto sięgnąć
wpisane do Krajowego Programu sowania ze środków własnych) oraz do sunku do złotego. Chodzi zwłaszcza po fachowy nadzór i np. ustanowić in-
Oczyszczania Ścieków Komunalnych. kwestii związanych z osiągnięciem o umacnianie się polskiej waluty. Nie żyniera kontraktu. Wykwalifikowany
JERZY MIKULSKI
Wyposażenie tych aglomeracji w sieci efektu ekologicznego. ma jednej recepty na uzyskanie popraw- personel podległy takiej osobie będzie
pełnomocnik
kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków Niekompletność dokumentów, brak nej konstrukcji wspomnianego planu wówczas prowadził monitoring i kon-
ds. realizacji projektu
wynika z podjętych przez Polskę zobo- odpowiednich pozwoleń i uzgodnień, i potem jego realizowania. Aczkolwiek trolę terminowego wykonania zakon-
grupowego
wiązań akcesyjnych. Jednak obecnie nieuregulowanie spraw związanych pomocny jest stały monitoring wydat- traktowanych robót pod względem
współfinansowanego
właściwie każda gmina może się ubie- z prawem własności do terenów, na któ- ków i odpowiednio szybkie reagowanie technicznym, finansowym, organizacyj-
z Funduszu Spójności
gać o środki z funduszy europejskich rych wnioskodawca wstępnie projektuje na pojawiające się problemy, związane nym i formalnym. % POL
T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O nr 143
przewodnik
A4
Preferencyjne pożyczki i dotacje z funduszy
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej proekologiczne. Wysokość pożyczki oprocentowanej
oraz fundusze wojewódzkie wspierają w formie w wysokości niespełna 5 proc. w skali roku to minimum
preferencyjnych pożyczek i dotacji gminne inwestycje 2 mln zł. Część pożyczek jest umarzana.
prewencyjne, selektywne zbieranie, przygotowanie odpa-
ANDRZEJ OKRASIC
SKI
5 ETAPÓW OTRZYMANIA WSPARCIA FINANSOWEGO
dów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz, o ile wynika to
andrzej.okrasinski@infor.pl
z planów gospodarki odpadami, instalacje do odzysku,
arodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospo- w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania.
1Projekt
darki Wodnej (Fundusz Narodowy lub NFO- Wsparcie będzie udzielane na budowę także pojedyn-
Skonsultowana powinna być z mieszkańcami gminy potrzeba
ŚiGW) jest obecnie największym krajowym z
ró- czych punktów selektywnego zbierania odpadów, instalacji
realizacji przedsięwzięcia. Po przeprowadzeniu takich konsulta-
Ndłem wspierającym inwestycje komunalne na te- przygotowujących odpady do odzysku i recyklingu, instala-
cji należy stworzyć projekt przedsięwzięcia, które ma być dofi-
renie gmin. Gminy mogą otrzymać pomoc również z powia- cje do termicznego przekształcania odpadów komunalnych,
nansowane ze środków funduszy ochrony środowiska i gospo-
towych i gminnych funduszy ochrony środowiska. Fundusz z odzyskiem energii.
darki wodnej.
Narodowy wspiera przede wszystkim inwestycje o dużych Pomoc będzie również udzielana na budowę innowacyj-
kosztach kwalifikowanych. Jeżeli gmina chce skorzystać nych instalacji do unieszkodliwiania odpadów komunalnych
2Studium
z pomocy przy realizacji projektu komunalnego o niewiel- w procesach innych niż składowanie. Pomoc będzie udziela-
Nierozerwalną częścią każdego zadania inwestycyjnego jest
kich kosztach, tj. do kilku milionów złotych, to powinna na na pozostałe przedsięwzięcia z zakresu ochrony po-
studium wykonalności przedsięwzięcia oraz ocen oddziaływa-
o wsparcie finansowe zwrócić się najpierw do odpowiednie- wierzchni ziemi i gospodarki odpadami ze szczególnym
nia na środowisko. Studium powinno być stworzone przez eks-
go funduszu wojewódzkiego. W każdym województwie jest uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych.
perta w tej dziedzinie ochrony środowiska. Może to być zarówno
taki fundusz. W zależności od posiadanych środków udziela, Wspierane finansowo będą również inne zadania z zakre-
pracownik urzędu, jak i osoba z zewnątrz.
podobnie jak NFOŚiGW, preferencyjnych pożyczek lub dota- su zagospodarowania odpadów poużytkowych i odpadów
cji na realizację inwestycji proekologicznych. opakowaniowych. Pomoc mogą otrzymać gminy, na zadania
3Priorytet
Pomoc można otrzymać na zrealizowanie projektów, któ- związane z unieszkodliwianiem odpadów niebezpiecznych,
Każdy projekt na realizację, który ma otrzymać pomoc finanso-
re przyczyniają się do ochrony środowiska naturalnego zawierających azbest.
wą, musi być wpisany w poszczególny priorytet NFOŚiGW albo
w gminie albo w regionie. Pomoc jest udzielana również na zbieranie oraz demon-
funduszu wojewódzkiego.
Fundusz Narodowy, podobnie jak fundusze wojewódzkie, taż na terenie gminy pojazdów wycofanych z eksploatacji
dokonując wyboru przedsięwzięć, bierze pod uwagę przede oraz gospodarowanie odpadami powstałymi w wyniku de-
4Plany
wszystkim te dofinansowywane bezzwrotnymi środkami montażu tych aut.
unijnymi oraz innymi środkami zagranicznymi. Mimo tego Wspierane są przedsięwzięcia usuwania i zagospodaro- Preferowane są wnioski gmin, które posiadają plany rozwoju in-
zastrzeżenia w praktyce pomoc jest udzielana również i na wania przeterminowanych środków ochrony roślin zgroma- westycyjnego, plany ochrony przyrody i plan zagospodarowania
inwestycje realizowane bez udziału dotacji, np. z UE. dzonych w magazynach oraz zagospodarowanie i unieszko- odpadów. Projekt musi być odpowiednio wpisany w dany plan
Pomoc przyznawana jest zgodnie z listą priorytetów danego dliwianie substancji kontrolowanych z powodu ich toksycz- jako zadanie do zrealizowania.
funduszu. I chociaż wszystkie fundusze wspierają działania ności, tzw. substancji niebezpiecznych.
i inwestycje proekologiczne, to priorytety w poszczególnych Pomoc jest udzielana na realizację zadań polegających na 5Wniosek
funduszy wojewódzkich mogą się różnić pod względem waż- rekultywacji terenów powojskowych oraz zdegradowanych Zarówno przy tworzeniu projektu, jak i wypełnieniu wniosku na-
ności celów regionalnych. Różnice te są niewielkie. A prioryte- przez przemysł i górnictwo, w tym uporządkowanie gospo- leży w miarę dostępnych środków skorzystać z pomocy eksper-
ty funduszy wojewódzkich są podobne do NFOŚiGW. darki wodno-ściekowej na terenach objętych rekultywacją. tów. Sam wniosek należy wypełnić językiem precyzyjnym i ja-
Na dofinansowanie mogą liczyć także działania związane
snym, na formularzu udostępnianym przez fundusze.
Cele wspierane przez fundusze
z międzynarodowym przemieszczaniem odpadów, o którym
Fundusz Narodowy i fundusze wojewódzkie co roku usta- mowa w art. 401 ust. 13d ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Pra-
lają priorytety, tj. rodzaje inwestycji, które będą wspierane wo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150). blicznej wraz z wymianą wyposażenia na energooszczędne.
w ramach działalności statutowej funduszu. Podobnie jak Pomoc można otrzymać na modernizację i budowę umoc- Przedsięwzięcia takie mogą być realizowane także poprzez
w latach poprzednich, także w 2008 roku wspierane są in- nień brzegowych. Wspierane są także zadania polegające na budowę lub modernizację istniejących sieci ciepłowniczych
westycje komunalne, które przyczynią się do zwiększenia stworzeniu opracowania kartograficznego gminy z zakresu poprzez stosowanie rur preizolowanych i stosowanie automa-
ochrony środowiska na terenie gminy. geologii, hydrologii i środowiska naturalnego. Fundusz po- tyki dla węzłów ciepłowniczych. Wspierane finansową mogą
W tym roku zarząd NFOŚiGW ustalił sześć głównych prio- maga w opracowaniu dokumentacji zasobów wód podziem- być gminne projekty polegające na budowie albo rozbudowie:
rytetów: nych oraz głównych zbiorników tych wód i w rozpoznawa-
niu możliwości wykorzystania energii geotermalnej oraz % sieci dystrybucji energii, której zadaniem będzie redukcja
% ochrona wód i gospodarka wodna, wód mineralnych i leczniczych. strat w przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej,
Monitoring środowiska
% gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, % instalacji do odzysku energii odpadowej z wykorzysta-
Z kolei priorytet trzeci  zarządzanie zasobami i przeciw- niem pomp ciepła.
% zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom działanie zagrożeniom środowiska  nakierowany jest na
środowiska, udzielanie pomocy finansowej przy realizacji zadań gmin- Fundusze preferują również gminne przedsięwzięcia, któ-
nych polegających na zapobieganiu i ograniczaniu skutków re przyczynią się do wzrostu wytwarzania energii ze z
ródeł
% ochrona powietrza, zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie poważnym awa- odnawialnych, w tym biopaliw. Popierane będą przedsię-
riom. Ten kierunek pomocy jest adresowany do gmin narażo- wzięcia realizowane w ramach partnerstwa publiczno-pry-
% ochrona przyrody i krajobrazu oraz kształtowanie postaw nych na powstanie wszelkiego rodzaju zagrożeń żywioło- watnego. W tym przypadku pożyczkę albo dotacje będzie
ekologicznych, wych, np. powodzi albo awarii pochodzenia przemysłowego. można otrzymać na budowę lub modernizację:
Za pieniądze z Funduszu Narodowego lub funduszu woje-
% pozostałe programy, tj. przedsięwzięcia realizowane m.in. wódzkiego można zbudować albo zmodernizować stanowi- % elektrowni wodnych,
w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Ob- ska do analizowania i prognozowania zagrożeń naturalnych
szaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finan- i powstania poważnych awarii. Finansowany jest zakup spe- % instalacji pozyskiwania energii z wód geotermalnych,
sowego, zadania wynikające z nagłych sytuacji zagrażają- cjalistycznego sprzętu niezbędnego do skutecznego prowa-
cych środowisku oraz te realizowane przez niektóre cen- dzenia akcji ratowniczych oraz usuwania skutków zagrożeń % instalacji wytwarzania energii elektrycznej i ciepła za po-
tralne organy administracji państwowej. naturalnych. Może to być np. zakup: samochodów ratownic- mocą biomasy,
twa chemicznego i ekologicznego, pomp, łodzi oraz sprzętu
W ramach pierwszego priorytetu pomoc można otrzymać zaplecza socjalnego dla osób ewakuowanych. % instalacji tworzenia energii z biogazu, odpadów komunal-
na budowę, rozbudowę lub modernizację oczyszczalni ście- W ramach tych zadań wdrażać można nowe narzędzia nych, biomasy uprawianej i innych podobnych z
ródeł,
ków komunalnych, systemów kanalizacji zbiorczej, sieci ka- i metody obserwacji stanu środowiska naturalnego w gmi-
nalizacji deszczowej oraz systemów zaopatrzenia w wodę. nie. Można także za pieniądze z NFOŚiGW albo funduszu % elektrowni wiatrowych,
W ramach tego priorytetu wspierane jest opracowywanie wojewódzkiego przygotować nowe bądz
zmodernizować ist-
planów gospodarowania wodami. Pomoc jest udzielana na niejące bazy danych o środowisku naturalnym. % kolektorów słonecznych,
odbudowę ekosystemów zdegradowanych przez niewłaści- Fundusze wspierają także inwestycje zapewniające bez-
wą eksploatacją zasobów wodnych. Wspierane są ekologicz- pieczeństwo przeciwpowodziowe polegające m.in. na budo- % pomp ciepła wykorzystujących ciepło ziemi lub ciepło
ne formy transportu wodnego w ramach funduszu żeglugo- wie albo modernizacji: zbiorników wodnych, stopni wod- z otoczenia.
wego. W ostatnim przypadku chodzi głównie o transport nych albo prowadzeniu robót regulacyjnych na ważnych
Powietrze i ochrona przyrody
wodny publiczny w gminach, którym będą przewożeni społecznie i cennych przyrodniczo ciekach wodnych.
mieszkańcy i turyści. Z funduszy ochrony środowiska można otrzymać wspar-
Termomodernizacja i energia odnawialna
cie na przedsięwzięcia chroniące przed zanieczyszczeniami
Gospodarka odpadami
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i jego woje- i polegające na poprawie jakości powietrza poprzez obniże-
W ramach priorytetu drugiego, tj. gospodarka odpadami wódzkie odpowiedniki mogą dofinansować budowę albo nie poziomu emisji określonych substancji. Wspierane będą
i ochrona powierzchni ziemi, wspierane finansowo są przed- modernizację, sieci podwyższające sprawność wytwarzania, przedsięwzięcia polegające np. na opracowaniu gminnych
sięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze przesyłu i użytkowania energii. Zadania takie mogą być programów ochrony powietrza.
szczególnym uwzględnieniem odpadów opakowaniowych, m.in. realizowane w ramach budowy lub modernizacji jed- Na dofinansowanie mogą liczyć inwestycje, których ce-
poużytkowych i niebezpiecznych. nostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła ze z
ródeł lem jest ograniczenie hałasu w miastach. Chodzi np. o insta-
Pomoc finansową można więc otrzymać na kompleksowe odnawialnych. lację ekranów akustycznych. Współfinansowane są przed-
systemy gospodarowania odpadami komunalnymi (od pro- Wspierane finansowo są przedsięwzięcia inwestycyjne po- sięwzięcia, polegające na zapobieganiu i ograniczaniu ne-
jektu do realizacji), uwzględniające co najmniej: działanie legające na termomodernizacji obiektów użyteczności pu- gatywnego oddziaływania hałasu na środowisko, w tym
nr 143 T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O
przewodnik
A5
EKSPERT RADZI
ochrony środowiska
Na jaką pomoc mogą
opracowanie map akustycznych wraz z programami ochrony
DEFINICJE POJ
Ć
liczyć gminy z funduszy
środowiska przed hałasem.
Pieniądze można otrzymać na opracowanie planu ochro-
Preizolowane rury  rury posiadające specjalną warstwę izolacyj-
ny przyrody w gminie. Także na ochronę siedlisk przyrodni- ochrony środowiska
ną, odporne na działanie wody i zmiennych warunków atmosfe-
czych na obszarach chronionych. Gmina otrzyma wsparcie
również przy realizacji zadań polegających na przywraca- rycznych.
niu walorów przyrodniczych zespołom parkowym lub pała-
Promesa dofinansowania  obietnica wystawiona na piśmie, że
cowo-ogrodowym. W jakim zakresie NFOŚiGW oraz fundusze wojewódzkie
fundusz narodowy sfinansuje w całości lub częściowo konkretna
Na środki finansowe można liczyć przy zadaniach, któ- są zaangażowane w pomoc finansową ze z
ródeł
inwestycję. Często jest to potrzebne przy staraniu się o pomoc
rych realizacja przyczyni się do eliminacji bezpośrednich za- unijnych? Czy fundusz narodowy udziela pomocy
unijną.
grożeń obszarów chronionych ze względu na walory przy- w przygotowaniu się o aplikowanie o środki unijne?
Termomodernizacja  fundusze wspierają finansowo przede
rodnicze, w tym terenów należących do Europejskiej Sieci Czy wzorem lat ubiegłych jest realizowana akcja dopłat
wszystkim inwestycje systemowe, polegające na zmniejszanie
Ekologicznej Natura 2000, a także uregulowanie gospodarki do kredytów bankowych na inwestycje proekologiczne
ściekowej na tych obszarach. Wspierane są również działa- utraty ciepła w budynku, jak i w przesyłaniu ciepła i energii elek-
w gminach?
nia polegające na zwiększeniu lesistości w gminie i ochronie trycznej na terenie budynku.
istniejących lasów. Jednostki samorządu terytorialne-
Dofinansowane zostaną programy kształtowania postaw go zawsze były w grupie głównych
społecznych sprzyjających ochronie środowiska, w tym róż- sokości od 1,875 proc. do 4,375 proc. w skali roku. Im gmina beneficjentów pomocy finansowej
KRZYSZTOF
norodności biologicznej poprzez organizowanie np. konkur- jest biedniejsza, tym pożyczka jest niżej oprocentowana. oferowanej ze środków Narodowego WALCZAK
ekspert Wydziału
sów i festiwali ekologicznych. Wspierane są projekty szkole- Przy ustalaniu oprocentowania pożyczki udzielanej przez Funduszu Ochrony Środowiska i Go-
Komunikacji
niowe lub programy edukacyjne dla wybranych grup fundusz narodowy brany jest pod uwagę dochód budżetowy spodarki Wodnej, zarówno tych kra-
Społecznej
społecznych i zawodowych mające na celu podnoszenie ogółem w przeliczeniu na jednego mieszkańca w złotych na jowych, jak i zagranicznych. W tej
Narodowego
kwalifikacji i kształtowanie świadomości w zakresie zrówno- podstawie danych za 2005 rok. I tak, jeżeli taki dochód chwili fundusz narodowy koordynuje
Funduszu Ochrony
ważonego rozwoju, a także inicjatywy polegające na pro- w gminie wynosił 1660 zł lub mniej, to odsetki będą wynosić realizację aż 88 wielkich projektów
Środowiska
dukcji dla szkół gminnych pomocy dydaktycznych o charak- na poziomie 1,875 proc. w skali roku. Jeżeli natomiast ten inwestycyjnych, jeszcze ze starej per-
i Gospodarki
terze ekologicznym, czasopism ekologicznych oraz inna po- dochód wynosi w granicach od 1661 zł do 1970 zł włącznie, spektywy finansowej Unii Europej-
Wodnej
dobna działalność wydawnicza. Na pomoc finansową mogą to oprocentowanie wynosi 3,125 proc. w skali roku. Nato- skiej, które dotyczą generalnej prze-
liczyć przedsięwzięcia z zakresu profilaktyki zdrowotnej miast, gdy gmina jest bogatsza i dochód budżetowy wynosi budowy infrastruktury komunalnej
dzieci z obszarów, na których występują przekroczenia stan- od 1971 zł wzwyż, to odsetki są wyższe i wynoszą 4,375 w polskich miastach i gminach. Wartość obecnie pro-
dardów jakości środowiska, m.in. z terenów Górnego Śląska. proc. w skali roku. wadzonych tam robót, a chodzi przede wszystkim
W celu zapewnienia ciągłości finansowania przedsię- o oczyszczalnie ścieków i systemy kanalizacyjne, prze-
Zasady udzielania dofinansowania
wzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, kracza 4,5 mln euro. Trwa boom inwestycyjny
Narodowy i inne fundusze ochrony środowiska udzielają dla których złożono wniosek o pomoc finansową ze środków w ochronie środowiska w polskich aglomeracjach.
wsparcia finansowego na podstawie umowy cywilnopraw- zagranicznych, może być udzielona tzw. pożyczka płatnicza. Obecnie otwarta jest kolejna możliwość ubiegania
nej. W umowie są określone warunki udzielenia pomocy fi- Jest ona udzielana na opłacanie faktur lub innych równo- się o duże środki finansowe, które powierzono naro-
nansowej. ważnych dokumentów finansowych wystawionych przez dowemu funduszowi, także na inwestycje samorzą-
Pomoc jest oferowana m.in. w postaci: wykonawcę konkretnego zadania inwestycyjnego lub niein- dowe, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruk-
westycyjnego. Ta pożyczka nie podlega umorzeniu. tura i Środowisko. Teraz trwa etap oceny pierwszej
% pożyczek preferencyjnych, partii wniosków, które wpłynęły do narodowego fun-
Promesy umorzenia, dotacje
duszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska
% pożyczek płatniczych, Fundusz narodowy, jak i fundusze wojewódzkie mogą i gospodarki wodnej w pierwszym konkursie PO IiŚ,
udzielić promesy dofinansowania przedsięwzięcia inwesty- który dotyczy głownie oczyszczalni ścieków i kanali-
% dotacji, cyjnego realizowanego m.in. w ramach unijnych programów zacji oraz zagospodarowania odpadów. Od 1 sierpnia
pomocowych 2007 2013. do 1 września tego roku przyjmowane będą wnioski
% promesy pomocy finansowej przedsięwzięcia, Natomiast dotacje gmina może otrzymać na inwestycje w drugim konkursie.
proekologiczne realizowane w żegludze śródlądowej. Pomoc Aby wybrać w tym konkursie, to po pierwsze pro-
% poręczenia spłaty kredytów, w formie dotacji jest udzielana na rekultywację terenów jekt musi być praktycznie gotowy do realizacji. Goto-
zdegradowanych przez wojsko i przemysł, rekultywację skła- we muszą być: komplet dokumentacji i pozwoleń
% umorzenia pożyczek preferencyjnych. dowisk odpadów komunalnych. W ostatnim przypadku wy- umożliwiających realizację inwestycji, prawidłowe
sokość pomocy wynosi 20 proc. kosztów inwestycyjnych. studium wykonalności, ocena oddziaływania na śro-
Udzielanie wsparcia finansowego następuje po podjęciu Dotacje są udzielane również na przedsięwzięcia z zakre- dowisko. Duże wnioski, powyżej 25 mln euro, należy
uchwały przez zarząd funduszu. Wniosek o pomoc musi być su: składać do narodowego funduszu, mniejsze, poniżej
sporządzony na formularzu stosowanym w poszczególnym tej granicy, do wojewódzkiego funduszu właściwego
funduszu. Przedsięwzięcie, na które gmina stara się o dofi- % monitoringu środowiska, ze względu na lokalizację projektu. W pierwszym kon-
nansowanie, musi być zgodne z konkretnym priorytetem. kursie wpłynęło aż 96 wniosków. W drugim spodzie-
Wnioskodawca musi udokumentować udział własny. % ochrony przyrody i krajobrazu, wane jest równie duże zainteresowanie. W priorytecie
Fundusz może uzależnić przyznanie pomocy finansowej obejmującym oczyszczalnie ścieków i systemy kanali-
od opinii o celowości i efektywności techniczno-ekonomicz- % ochrony lasów, zacyjne do rozdysponowania jest 300 mln euro. Na-
nej przedsięwzięcia, sporządzonego przez ekspertów. Po- stępny konkurs, zgodnie z zapowiedziami ministra
moc udzielana przez fundusze w formie pożyczki lub dotacji % zapobiegania powstaniu poważnych awarii oraz klęsk ży- środowiska jako instytucji pośredniczącej, będzie
może być wypłacana w formie zaliczki. wiołowych i usuwania ich skutków, ogłoszony prawdopodobnie we wrześniu, z jesiennym
terminem składania wniosków. Kolejne konkursy
Pożyczki preferencyjne i płatnicze
% kształtowania postaw ekologicznych. w odstępach kwartalnych.
Pożyczka udzielana jest do wysokości 80 proc. kosztów Samorządy i przedsiębiorstwa komunalne mogą też
przedsięwzięcia. W przypadku przedsięwzięć realizowanych Dotowane są przedsięwzięcia szkoleniowe kadr dla po- ubiegać się o środki pomocowe Unii Europejskiej, któ-
w ramach funduszy unijnych wsparcie może wynosić nawet trzeb rozwoju regionalnego w kierunku gospodarki prze- rymi dysponuje narodowy fundusz, w innych prioryte-
do 100 proc. kosztów. Wysokość pożyczki na przedsięwzię- strzennej. tach, np. na termomodernizację obiektów użyteczno-
cia finansowane ze środków NFOŚiGW nie może być niższa Do 50 proc. kosztów przedsięwzięcia dotowane są progra- ści publicznej, na gospodarkę wodną, poprawę jakości
niż 2 mln zł. W przypadku innych funduszy wsparcie mini- my z zakresu ochrony powietrza, oczyszczania ścieków i ka- wody. W sumie, na lata 2007 2013, NFOŚiGW ma do
malne może być o wiele niższe, wynoszące nawet kilkaset nalizacji, inne przedsięwzięcia realizowane w ramach rozdysponowania ponad 5 mld euro.
tysięcy zł. Samorząd może otrzymać karencję w spłacie dłu- ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, rehabilitacji lub Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospo-
gu, wynoszącą nie dłużej niż 18 miesięcy. Maksymalny okres pomocy społecznej. Dotacje można otrzymać na inwestycje darki Wodnej jest nie tylko instytucją rozdzielającą
kredytowania w przypadku pożyczek preferencyjnych z fun- realizowane przez gminy w obiektach zabytkowych i związa- środki na dobre duże projekty, ale służy też pomocą
duszu narodowego wynosi 15 lat, a w przypadku pożyczek nych z ochroną krajobrazu. w należytym przygotowaniu wniosków. Temu służą
płatniczych 10 lat. Fundusze wojewódzkie, powiatowe Pożyczka może być umorzona w wysokości 10 proc. poży- m.in. cykle szkoleń i konferencji warsztatowych,
i gminne ustalają krótsze terminy spłaty pożyczek. czonej kwoty, pod warunkiem że został osiągnięty efekt eko- które wzorem lat ubiegłych organizowane dla samo-
Oprocentowanie pożyczek ustalane jest w odniesieniu do logiczny określony w umowie o udzielenie wsparcia. Innym rządów. Tegoroczny cykl konferencji szkoleniowych
stopy redyskonta weksli (s.r.w.), ogłaszanej przez NBP. Po- warunkiem jest spłata połowy pożyczonej sumy. A
ączna dla samorządów ubiegających się o środki pomoco-
życzki udzielane jednostkom samorządu terytorialnego i ich kwota umorzenia nie może być wyższa niż 1 mln zł. % we zaczęliśmy w czerwcu, kontynuujemy w lipcu
związkom oraz firmom i organizacjom zależnym od samo- i sierpniu i na pewno będą zaproszenia dla samorzą-
rządów są oprocentowane w wysokości od 0,3 do 0,7 s.r.w. dowców także jesienią. Podczas szkoleń samorzą-
PODSTAWA PRAWNA
Tak więc przy obecnych stopach procentowych NBP, obowią- dowcy mają okazję do bezpośredniego kontaktu
zujących od 26 czerwca 2008 r. na poziomie stopy redyskon- z ekspertami funduszu narodowego zajmującymi się
% Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
ta wynoszącej 6,25 proc., pożyczkobiorca płaci odsetki w wy- na co dzień przygotowaniem i oceną wniosków apli-
(Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz. 150) oraz ustawa o zmianie
kujących o środki z PO IiŚ.
ustawy z 18 maja 2005 r. Prawo ochrony środowiska oraz
Samorządowcy powinni zapoznać się również
niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 111, poz. 954).
WAŻNE ADRESY
z ofertą funduszu, dopłat do kredytów preferencyj-
% Ustawa z 28 paz
dziernika 2002 r. o Funduszu Żeglugi Śród-
nych zaciąganych w bankach komercyjnych. Dopłata
lądowej i Funduszu Rezerwowym (Dz.U. nr 199, poz. 1672).
www.nfosigw.gov.pl  Fundusz Narodowy, są tam zamieszczone
może wynieść do 3 proc. w stosunku rocznym, a mak-
% Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2001 r.
także linki do wszystkich funduszy wojewódzkich. symalny czas kredytowania z tej formy wsparcia wyno-
nr 62, poz. 628 ze zm.). si aż dziesięć lat. % AO
T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O nr 143
inwestycje
A6
PROGRAMY OPERACYJ NE DLA SAMORZ
DÓW TERYTORI ALNYCH
Unijne dotacje na gminne przedsięwzięcia kulturalne
nogramu, zakresu rzeczowego
Nawet do 85 proc. kosztów kwalifikowanych może otrzymać
i finansów. Cenione są też do- 7KROKÓWJAK ZDOBYĆ FUNDUSZE UNIJNE NA KULTUR

gmina na budowę i rozbudowę oraz modernizację infrastruktury
świadczenia wnioskodawcy
związanej z kulturą. Dotacje będą udzielane m.in. na tworzenie
i ewentualnych partnerów.
centrów informacji kulturalnej, ochronę zabytków w gminie,
1Konsultacje społeczne
tworzenie i rozwój szlaków dziedzictwa kulturowego, a także
% zapewnienie trwałości rezulta- Władze samorządowe powinny skonsultować z mieszkańcami, jakie potrzeby
budowę gminnych domów kultury.
kulturalne trzeba zrealizować, czy np. pilniejsza jest rewitalizacja zabytkowego
tów projektu, tak by wynikające
z niego korzyści były długo od- dworu, zorganizowanie festiwalu piosenki folklorystycznej, a może zbudowanie
wane do gmin na realizację przed- czuwalne po zakończeniu reali- od podstaw skansenu, domu kultury, muzeum albo teatru.
ANDRZEJ OKRASIC
SKI
sięwzięć o znaczeniu lokalnym lub zacji przedsięwzięcia.
andrzej.okrasinski@infor.pl
regionalnym oraz o niewielkich 2Wnioski
Nowy okres programowania fun- kosztach kwalifikowanych. % udokumentowanie, że np. wybu- Na podstawie przeprowadzonych konsultacji należy stworzyć co najmniej dwie
duszy unijnych 2007 2013 przewi- Jeżeli natomiast samorząd tery- dowany za unijne pieniądze dom propozycje i na ich podstawie zaplanować przedsięwzięcie inwestycyjne.
duje wsparcie dla sektora kultury. torialny ma zamiar realizować pro- kultury służył społeczności lokal-
Głównym z
ródłem dofinansowania jekt z dziedziny kultury o znaczeniu nej przez wiele lat, a festiwal lub 3Konsultacje II stopnia
projektów w tym obszarze są środki ponadregionalnym, to powinien inna impreza kulturalna były or- Po początkowym etapie konsultacji, np. w ciągu pól roku, należy jeszcze raz wy-
dostępne w ramach: swoich sił próbować w PO IiŚ oraz ganizowane nie tylko w okresie
sondować, jakie są priorytety kulturalne mieszkańców.
w ramach programów Europejskiej do 2013 roku, ale i póz
niej.
% Regionalnych Programów Opera- Współpracy Terytorialnej. Przykła-
4Strategie i plany
cyjnych (RPO), dem jest program Współpracy Pol- W przygotowaniu projektu war- Zwiększają się szanse otrzymania dotacji unijnych, gdy planowane przedsię-
ska  Republika Słowacka to kierować się wytycznymi i suge- wzięcie kulturalne jest zaplanowane w strategii lub planie rozwoju gminy.
% Programu Operacyjnego Infra- 2007 2013. W jego ramach planuje stiami instytucji odpowiedzialnych
struktura i Środowisko (PO IiŚ). się dofinansowanie realizacji za wdrażanie poszczególnych pro-
5Analizy
wspólnych, polsko-słowackich pro- gramów operacyjnych. Należy pa-
Przed sporządzeniem projektu i wniosku należy przeanalizować wszystkie za-
% Programów Europejskiej Współ- jektów kulturowych. miętać, że poszczególne projekty
łączniki do programu operacyjnego.
pracy Terytorialnej (znane w po- powinny zmierzać do osiągnięcia
przednim okresie programowa- Charakterystyka projektu
celów strategicznych polskiej i unij-
6Projekt
nia pod nazwą Inicjatywa Wspól- Możliwości dofinansowania jest nej polityki w sektorze kultury  in-
Jest to najważniejsza część w staraniu się o dotacje. Należy go przygotować
notowa INTERREG III). wiele. Pozostaje wybrać właściwy formuje Sławomir Cabajewski, pro-
starannie, w języku precyzyjnym i zrozumiałym. Projekt powinien być przypisa-
program, opracować dobry projekt ject manager z firmy doradztwa eu-
ny do konkretnego priorytetu i działania.
Drugim z
ródłem dofinansowa- i złożyć wniosek o dofinansowanie. ropejskiego Eficom.
nia projektów kulturalnych adre- Wśród wyróżników dobrego projektu
7Wniosek
Największe programy
sowanym tylko i wyłącznie do wymienić można m.in.:
Przed jego wypełnieniem należy (jeszcze raz) przestudiować dokładnie wszyst-
gmin wiejskich i miejsko-wiejskich Największym pod względem bu-
kie załączniki do programu, a przede wszystkim wskazówki dla beneficjentów.
jest Program Rozwoju Obszarów % zgodność celów projektu z cela- dżetu jest PO IiŚ. W ramach priory-
Wiejskich (PROW). Na tych obsza- mi programu operacyjnego. Ko- tetu XI o nazwie Kultura i dziedzic-
rach można sfinansować progra- nieczne jest wykazanie tego we two kulturalne będą wspierane
my promocji kultury, w tym pro- wniosku o dofinansowanie. przedsięwzięcia kulturalne o zna- oraz inwestorów. Dobrze ocenia- Dotacje będzie można otrzymać
mocję ludowej twórczości arty- czeniu ponadregionalnym, narodo- ne będą projekty determinujące na rozwój zasobów cyfrowych
stycznej i dziedzictwa kulturowe- % wysoka wykonalność projektu. wym i europejskim. rozwój turystyki i kreujące rozwój w dziedzinie zabytkowych zaso-
go oraz organizację imprez Planowane przedsięwzięcie po- W ramach tego priorytetu dofi- tzw. przemysłu kulturalnego. bów bibliotecznych, archiwalnych
kulturalnych. winno być wewnętrznie spójne, nansowywane będą przedsięwzię- Przekładać się one powinny na i muzealnych.
Zarówno PROW, jak i poszczegól- logicznie skonstruowane i oparte cia kulturalne z zakresu ochrony, podniesienie jakości oferty kultu- W ramach wspomnianej osi prio-
ne programy regionalne są adreso- o realne założenia co do harmo- zachowania i efektywnego wyko- ralnej dla gości krajowych i zagra- rytetowej realizowane będą także
rzystania dziedzictwa kulturalnego nicznych. projekty z zakresu rozwoju oraz po-
o znaczeniu ponadregionalnym. Do realizacji m.in. przewidziano prawy stanu infrastruktury kultury.
WAŻNE ADRESY INTERNETOWE
W tym przypadku projekty kultu- działania związane z renowacją i re- Przewidziane do realizacji działa-
ralne mogą służyć rozwojowi regio- witalizacją oraz zabezpieczeniem nia obejmują m.in. budowę, rozbu-
www.funduszestrukturalne.gov.pl  strona internetowa wszystkich krajowych
nalnemu i promocji turystyki kul- budynków o znaczeniu kulturalnym. dowę, remonty i przebudowę insty-
unijnych programów operacyjnych oprócz PROW, zamieszczone są tak również lin-
turalnej. Wsparciem objęte będą również tucji kultury, a także jako element
ki do wszystkich RPO,
Wspierana będzie poprawa sta- projekty związane z konserwacją projektu  zakup i remont trwałego
www.mkidn.gov.pl  strona internetowa Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Naro- nu infrastruktury kultury oraz i zabezpieczeniem przed kradzie- wyposażenia do prowadzenia dzia-
dowego, zwiększenie dostępności do kul- żą i zniszczeniem ruchomych łalności kulturalnej.
www.minrol.gov.pl  strona internetowa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, tury, a także projekty przyczynia- obiektów dziedzictwa kulturalne- Uzupełnienie powyższych możli-
jące się do zwiększenia atrakcyj- go, takich jak np. zabytkowe mu- wości dają programy Europejskiej
jest tam zamieszczony opis szczegółowy PROW.
ności regionu i jego mieszkańców zealia, starodruki, księgozbiory. Współpracy Terytorialnej. %
E K S P E R T W Y J A Ś N I A
Jak dofinansować rozwój kultury w gminie i jej promocje
Gdzie szukać możliwości finansowego większym stopniu. Na ogół są jednak obiektów pełniących funkcję społeczno- zują zróżnicowanie w poszczególnych
wsparcia na promocję kultury? podobne. -kulturalne lub służące promocji obsza- regionach. Dla przykładu:
Czy dotacje będzie można otrzymać Przykładowo, województwo mazo- rów wiejskich, w tym propagowaniu
na projekt promocji kultury jako promocji wieckie, w ramach działania 6.1 swoje- i zachowaniu dziedzictwa historyczne- % w woj. podlaskim na dotację mogą li-
gminy i regionu? go RPO ma zamiar wesprzeć m.in.: re- go, tradycji, sztuki oraz kultury. Inne czyć m.in. projekty polegające na
witalizację, konserwację, renowację, dopuszczalne typy projektów to: zakup tworzeniu sieci centrów i punktów in-
Projekty, które mają szanse na otrzy- modernizację i adaptację historycznych budynków zabytkowych, odnawianie, formacji turystycznej, a także zinte-
manie dotacji, można ująć w dwie grupy: obiektów i zespołów zabytkowych, eksponowanie i konserwacja lokalnych growane kampanie promocyjne,
w tym obiektów sakralnych, zespołów pomników historycznych, a także inwe- % Małopolska będzie wspierać projekty
% przedsięwzięcia ukierunkowane na fortyfikacyjnych, parków zabytkowych stycje w zakresie kultywowania tradycji związane z organizacją imprez kultu-
rozwój oferty kulturalnej, obejmują- oraz konserwację zabytków ruchomych społeczności lokalnej i tradycyjnych za- ralnych o znaczeniu regionalnym
cej ochronę zabytków i rozwój infra- udostępnionych publicznie oraz zabez- wodów. Możliwości dofinansowania i ponadregionalnym, w szczególności
struktury kulturalnej, pieczenie zabytków przed zniszczeniem w tym zakresie dostarcza również oś festiwale, targi, wystawy i przeglądy
% przedsięwzięcia promocyjne, mające i kradzieżą. 4 PROW pod nazwą LEADER. form artystycznych,
na celu dotarcie z ofertą kulturalną Powszechnym typem przedsięwzięć, Należy pamiętać o linii demarkacyj- % Dolny Śląsk dofinansuje m.in. przygo-
do potencjalnych odbiorców. powtarzającym się w RPO wielu regio- nej, jaka oddziela PROW i RPO. Na ob- towanie i rozpowszechnianie mate-
nów, jest tworzenie i rozwój szlaków szarach objętych PROW wsparcie w ra- riałów promujących produkty kultu-
Wsparcie sektora kultury ze środ- dziedzictwa kulturalnego oraz oznako- mach RPO może być udzielane na pro- rowe regionu.
ków unijnych w dużej mierze pozostaje wanie obiektów atrakcyjnych kulturowo. jekty infrastrukturalne o wartości powy-
w gestii samorządów, ponieważ zasad- Obszary wiejskie i małe miasta, liczą- żej 500 tys. zł. Do poszczególnego rodzaju projek-
nicze z
ródło dotacji stanowią RPO, któ- ce do 5 tys. mieszkańców, mogą liczyć Drugą grupę przedsięwzięć kultural- tów, mających walor promocyjny, ale
rych opracowanie należało do poszcze- na wsparcie ze środków PROW. W ra- nych stanowią projekty o charakterze też nadających trwałość dobrom kultu-
SA
AWOMIR
gólnych województw. Dlatego w każ- mach tzw. osi 3 i działania o nazwie Od- promocyjnym. Ponieważ większą rowym, należy digitalizacja zasobów
CABAJEWSKI
dym województwie zasady dofinanso- nowa i rozwój wsi samorządy gmin bę- częścią środków unijnych na ten cel dys- dziedzictwa kulturowego. Jest to prefe-
project manager,
wania oraz typy preferowanych dą mogły się ubiegać m.in. o dofinanso- ponują RPO, dopuszczalny zakres i za- rowany typ projektów zarówno w RPO,
Eficom
projektów różnią się w mniejszym bądz
wanie budowy, remontu i wyposażenia sady dofinansowania projektów wyka- jak i w PO IiŚ, w priorytecie XI. % AO
nr 143 T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O
nieruchomości
A7
OBOWI 
ZKI STAROSTÓW
Wykaz gruntów i budynków Skarbu Państwa i gmin
Starostowie będą mieli więcej czasu na przygotowanie wykazu Rozporządzenie to określa:
OBOWI
ZKI INFORMACYJNE
nieruchomości na ziemiach odzyskanych. Będzie też więcej czasu
% wzór wykazu nieruchomości,
na złożenie wniosku o ujawnienie w księgach wieczystych prawa
Starostowie powinni:
które np. na mocy odrębnych
własności nieruchomości Skarbu Państwa, wraz z dokumentami
% informować mieszkańców powiatu o potrzebie sprawdzenia zgodności ksiąg
przepisów przeszły na własność
stanowiącymi podstawę wpisu tego prawa.
Skarbu Państwa i stanowią jego wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym;
własność albo własność jedno- % udzielać pomocy mieszkańcom w zakresie informacji o rodzaju i sposobie dzia-
albo własność jednostek samo- stek samorządu terytorialnego
KATARZYNA WILKO łań niezbędnych do uzyskania tytułu prawnego do zajmowanych przez nich nie-
rządu terytorialnego, a także sporządzanego przez starostów
gp@infor.pl ruchomości i ujawnienia ich praw w księgach wieczystych.
z obszaru ich właściwości;
Od 19 listopada 2007 r. obowią- % niestanowiących własności Skar-
zuje ustawa z 7 września 2007 r. bu Państwa albo własności jed- % wzór zestawienia zbiorczego nie- Jeżeli na podstawie odrębnych Wniosek o ujawnienie prawa
o ujawnieniu w księgach wieczy- nostek samorządu terytorialnego ruchomości, sporządzanego przepisów organem reprezentują- własności Skarbu Państwa albo jed-
stych prawa własności nieruchomo- i niepozostających w posiadaniu przez wojewodów z obszaru ich cym Skarb Państwa w sprawach go- nostki samorządu terytorialnego
ści Skarbu Państwa oraz jednostek ich właścicieli, nieruchomości za- właściwości; spodarowania nieruchomościami sądy mają rozpoznawać w ciągu
samorządu terytorialnego (Dz.U. nr budowanych, w których lokale jest organ inny niż starosta, albo je- miesiąca od dnia jego złożenia.
191, poz. 1365). Zgodnie z przepi- zajmowane są przez osoby objęte % wzór zestawienia zbiorczego nie- żeli na podstawie odrębnych prze-
sami tej ustawy tzw. inwentaryza- przepisami ustawy z 21 czerwca ruchomości, sporządzanego pisów wykonywanie prawa własno- Kary za brak wniosków
cja przez starostów nieruchomości 2001 r. o ochronie praw lokato- przez ministra właściwego do ści nieruchomości Skarbu Państwa W razie stwierdzenia, że osoba
na ziemiach odzyskanych miała się rów, mieszkaniowym zasobie spraw administracji publicznej powierzono innej jednostce organi- zobowiązana do ujawnienia w księ-
zakończyć 19 maja tego roku. Nie- gminy i o zmianie kodeksu cywil- dla obszaru całego kraju. zacyjnej, to odpowiednie wnioski gach wieczystych prawa własności
stety, nie udało się to. Od wejścia nego (Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. do sądów musi złożyć ten organ lub nieruchomości Skarbu Państwa al-
Pomoc obywatelom
w życie ustawy wątpliwości w za- 266 ze zm.). organ reprezentujący jednostkę or- bo jednostki samorządu terytorial-
kresie realnych możliwości wyko- Szczegółowy zakres informacji ganizacyjną na zewnątrz. nego nie składa w terminie odpo-
nania nałożonych ustawą obowiąz- Obowiązki starostów dotyczące o czynnościach niezbędnych do Również do 19 listopada 2009 r. wiedniego wniosku do sądu, wła-
ków w terminie zgłaszał m.in. sporządzania wykazu nieruchomo- ustalenia, przez mieszkańców po- roku właściwe w sprawach gospoda- ściwy wojewoda, biorąc pod uwagę
Związek Powiatów Polskich, prze- ści, o których mowa, są zadaniami wiatu, zgodności ksiąg wieczystych rowania nieruchomościami organy przyczyny zaniechania, będzie na-
wodniczący Konwentu Marszałków zleconymi z zakresu administracji z rzeczywistym stanem prawnym, jednostek samorządu terytorialnego kładał na tę osobę karę pieniężną,
Województw RP, wojewodowie: rządowej. opracowany i rozprowadzany przez powinny złożyć w sądach rejono- w wysokości od jednomiesięcznego
dolnośląski i kujawsko-pomorski, Właściwi wojewodowie będą starostów, powinien obejmować wych wnioski o ujawnienie w księ- do trzymiesięcznego jej wynagro-
śląski, zachodniopomorski. sporządzać i przekazywać ministro- wskazanie m.in.: gach wieczystych prawa własności dzenia za pracę i wyznacza odpo-
Od 18 maja obowiązuje ustawa wi właściwemu do spraw admini- nieruchomości jednostek samorządu wiedni termin, nie dłuższy niż trzy
z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy stracji publicznej zestawienie zbior- % adresów siedzib odpowiednich terytorialnego. W przypadku nieru- miesiące, do wykonania zaniecha-
o ujawnieniu w księgach wieczy- cze nieruchomości, o których mo- wydziałów ksiąg wieczystych są- chomości stanowiących własność po- nego obowiązku. W razie kolejnego
stych prawa własności nieruchomo- wa, z obszaru ich właściwości. Z ko- dów rejonowych ze wskazaniem wiatu, organem właściwym do złoże- uchybienia obowiązkowi, kara pie-
ści Skarbu Państwa oraz jednostek lei minister sporządzi zestawienie właściwości miejscowej na obsza- nia wniosku, o którym mowa, jest niężna może być powtórzona. Od
samorządu terytorialnego (Dz.U. nr zbiorcze tych wszystkich nierucho- rze powiatu oraz adresu Central- starosta, a w przypadku nierucho- decyzji o ukaraniu służy odwołanie
116, poz. 733). Nowe przepisy mości dla obszaru całego kraju. nej Informacji Ksiąg Wieczystych; mości stanowiących własność woje- do ministra właściwego do spraw
przede wszystkim wydłużają z 6 do wództwa  marszałek województwa. administracji publicznej. %
18 miesięcy termin na uporządko- Wzory wykazu
% punktów informacyjno-konsulta-
wanie spraw związanych z nieru- Sporządzenie wykazu nierucho- cyjnych, w tym ich adresów i go-
PODSTAWA PRAWNA
chomościami na ziemiach odzyska- mości, o których mowa, w ustawie dzin pracy.
nych. Powinno to nastąpić do 19 o ujawnieniu w księgach wieczy-
% Ustawa z 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa
maja 2009 r. stych prawa własności nieruchomo- Wnioski do sądów
własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu tery-
Tak więc starostowie mają spo- ści Skarbu Państwa oraz jednostek W terminie do 19 listopada 2009 r.
torialnego (Dz.U. nr 191, poz. 1365) oraz ustawa z 30 maja 2008 r. o zmia-
rządzić i przekazać właściwym wo- samorządu terytorialnego, powin- (a nie jak dotychczas 19 listopada
nie ustawy o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nierucho-
jewodom, marszałkom woje- no nastąpić zgodnie z rozporządze- tego roku) starostowie powinni
mości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr
wództw, wójtom, burmistrzom niem ministra spraw wewnętrznych złożyć we właściwych sądach rejo-
116, poz. 733).
i prezydentom miast wykaz nieru- i administracji z 31 stycznia 2008 r. nowych wnioski o ujawnienie
% Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 31 stycznia
chomości: w sprawie wzoru wykazu oraz wzo- w księgach wieczystych prawa
2008 r. w sprawie wzoru wykazu oraz wzorów zestawień zbiorczych nierucho-
rów zestawień zbiorczych nieru- własności nieruchomości Skarbu
mości Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego podlegających
% które na mocy odrębnych przepi- chomości Skarbu Państwa i jedno- Państwa, wraz z dokumentami
sów przeszły na własność Skarbu stek samorządu terytorialnego& stanowiącymi podstawę wpisu te- ujawnieniu w księgach wieczystych oraz nieruchomości zabudowanych nie-
Państwa i stanowią jego własność (Dz.U. nr 23, poz. 143). go prawa. pozostających w posiadaniu ich właścicieli (Dz.U. nr 23, poz. 143).
E K S P E R T W Y J A Ś N I A
Jakie są zasady postępowania z wnioskami o ujawnienie prawa własności
Jaka jest rola sądu w uporządkowaniu czyste obowiązków w zakresie sporzą- stwa lub jednostki samorządu terytorial- nie prawnym nieruchomości wynikającą
spraw zawiązanych z własnością dzania powyższych wykazów nierucho- nego, spoczywa obowiązek niezwłocz- jedynie z informacji pochodzących od
nieruchomości na terenach Ziem mości, jak i w zakresie podawania do pu- nego złożenia wniosku o ujawnienie samego właściciela lub innych podmio-
Odzyskanych? Jakie obowiązki blicznej wiadomości informacji niezbęd- swego prawa w księdze wieczystej. Nie- tów, które mimo nałożonych na nie obo-
spoczywają na organach samorządu nych do ustalenia zgodności ksiąg wie- wykonanie tego obowiązku obwarowa- wiązków ustawowych częstokroć nie
terytorialnego w związku z ujawnianiem czystych z rzeczywistym stanem ne zostało sankcją w postaci przyznania wywiązują się z nich, powodując swoim
prawa własności w księgach wieczystych? prawnym. Artykuł 5 nakłada obowiązek osobie trzeciej roszczenia o naprawienie zaniechaniem, że stan prawny ujawnio-
rozpoznania wniosku o ujawnienie pra- szkody poniesionej wskutek nieujawnie- ny w księgach wieczystych nie odpowia-
Wprowadzony ustawą z 7 września wa własności Skarbu Państwa albo jed- nia prawa przez właściciela. Zgodnie da aktualnemu stanowi prawnemu nie-
2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczy- nostki samorządu terytorialnego w cią- z art. 36 ustawy organy administracji ruchomości. Problem braku ujawnienia
stych prawa własności nieruchomości gu miesiąca od dnia jego złożenia. W ta- rządowej i jednostki samorządu teryto- w księgach wieczystych własności Skar-
Skarbu Państwa oraz jednostek samo- kiej sytuacji brak jest podstaw do kiero- rialnego zawiadamiają sąd właściwy do bu Państwa czy też jednostek samorządu
rządu terytorialnego (Dz.U. nr 191, poz. wania do prezesów sądów rejonowych prowadzenia księgi wieczystej o każdej terytorialnego dotyczy zaszłości i zwią-
1365) obowiązek sporządzania wykazu jakichkolwiek wytycznych w zakresie zmianie właściciela nieruchomości, dla zany jest z wieloletnimi zaniedbaniami
nieruchomości stanowiących własność sporządzania wykazów ksiąg wieczy- której założona jest księga wieczysta. organów administracji rządowej,
Skarbu Państwa lub własność jednostek stych oraz podawania do publicznej wia- W sytuacji otrzymania takiego zawiado- względnie samorządowej, jako upraw-
samorządu terytorialnego i sporządze- domości informacji niezbędnych do mienia i stwierdzenia, że stan prawny nionych do składania wniosków w tym
nia zestawienia zbiorczego nałożony zo- ustalenia zgodności ksiąg wieczystych ujawniony w księdze wieczystej stał się zakresie, a nie sądów, które w postępo-
stał na starostów, wojewodów i ministra z rzeczywistym stanem prawnym. Zgod- niezgodny z rzeczywistym stanem praw- waniu wieczystoksięgowym z zasady
właściwego do spraw administracji. Na nie z art. 1 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. nym, sąd z urzędu dokonuje wpisu działają na wniosek (na podstawie odpo-
starostach ciąży również obowiązek o księgach wieczystych i hipotece (t.j. ostrzeżenia i zawiadamiając o nim wła- wiedzi na interpretację nr 864). % KW
opracowania dla mieszkańców powiatu Dz.U. z 2001 r. nr 124, poz. 1361 ze zm.) ściciela, poucza go jednocześnie o obo-
informacji o czynnościach niezbędnych księgi wieczyste prowadzone są przez wiązku złożenia wniosku o ujawnienie
PODSTAWA PRAWNA
do sprawdzenia zgodności treści ksiąg sądy rejonowe w celu ustalenia stanu prawa własności. Sąd może przy tym
JACEK CZAJA
wieczystych z rzeczywistym stanem prawnego nieruchomości. Stosownie do wymierzyć opieszałemu właścicielowi
podsekretarz stanu
% Ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach
prawnym. Omawiana ustawa nie nakła- treści art. 35 cytowanej ustawy na wła- grzywnę w celu spowodowania ujawnie-
w Ministerstwie
wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2001 r.
da ani na sądy powszechne, ani na pre- ścicielu nieruchomości, a więc także na nia prawa własności. Sądy prowadzące
Sprawiedliwości
nr 124, poz. 1361 ze zm.).
zesów sądów prowadzących księgi wie- organach reprezentujących Skarb Pań- księgi wieczyste posiadają wiedzę o sta-
T Y G O D N I K P R A W A A D M I N I S T R A C Y J N E G O nr 143
fundusze europejskie
A8
ADMI NI STRACJ A SAMORZ
DOWA I RZ
DOWA
Wsparcie finansowe ochrony przyrody
wojewódzcy konserwatorzy przy-
Od dziś jednostki samorządu terytorialnego mogą składać
rody, jednostki organizacyjne La- KWOTA NA DOFINANSOWANIE I TERMINY
wnioski o dofinansowanie projektów dotyczących ochrony
sów Państwowych, ośrodki eduka-
SKA
ADANIA WNIOSKÓW
gatunków i siedlisk in-situ. Na wsparcie dla takich projektów
cji ekologicznej, instytucje nauko-
przeznaczono 35 mln zł.
we oraz badawczo-rozwojowe,
Szkolenia oraz aktywna edukacja
w tym szkoły wyższe lub ich jed-
Ochrona gatunków dla grup zawodowych
Konkurs
czych zagrożonych w skali Europy nostki organizacyjne, instytucje i siedlisk in-situ wywierających największy
ZBIGNIEW KORNAT
i kraju. oświatowe. W przypadku dofinan- wpływ na przyrodę
gp@infor.pl
O dofinansowanie mogą ubie- sowania w ramach opisywanego
Ile pieniędzy
Centrum Koordynacji Projektów gać się: parki narodowe, parki działania mogą o nie ubiegać się
przewidziano 35 mln zł 3 mln zł
Środowiskowych (CKPŚ) ogłosiło krajobrazowe i ich zespoły, woje- także grupy wymienionych pod-
pierwsze konkursy na projekty do- wodowie, organizacje pozarządo- miotów ze wskazaniem beneficjen- Kiedy i gdzie należy 23 lipca 1 września 2008 r. 23 lipca 25 sierpnia 2008 r.
tyczące ochrony przyrody i kształ- we, jednostki organizacyjne La- ta wiodącego. składać wnioski Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
towania postaw ekologicznych. Do sów Państwowych, ogrody bota- Na dofinansowanie projektów, ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3, 02-362 Warszawa
wykorzystania jest 38 mln zł. niczne, ogrody zoologiczne, in- o których mowa, przeznaczono
Kto może uzyskać parki narodowe i krajobra- parki narodowe i krajobrazowe,
Ochrona przyrody i kształtowa- stytucje naukowe oraz jednostki kwotę 3 mln zł (niewykorzystane
dofinansowanie zowe, wojewodowie, orga- wojewódzcy konserwatorzy przy-
nie postaw ekologicznych to jeden badawczo rozwojowe, w tym środki zostaną przeznaczone na na-
nizacje pozarządowe, rody, organizacje pozarzą-
z priorytetów Programu Operacyj- szkoły wyższe oraz ich jednostki stępny konkurs).Wnioski w sprawie
jednostki Lasów Państwo- dowe, jednostki Lasów
nego Infrastruktura i Środowisko. organizacyjne, urzędy morskie, tego wsparcia finansowego należy
wych, jednostki rządowe Państwowych, jednostki rządo-
Na jego realizację przeznaczono jednostki rządowe, samorządowe, składać w terminie 23 lipca 2008 r.
i samorządowe, instytucje we i samorządowe, instytucje
w latach 2007 2013 prawie 90 podmioty sprawujące nadzór lub  25 sierpnia 2008 r. również w se-
naukowe oraz badawczo- naukowe oraz badawczo-rozwo-
mln euro z Europejskiego Fundu- zarządzające ochroną obszarów kretariacie Centrum Koordynacji
-rozwojowe, podmioty spra- jowe, instytucje oświatowe,
szu Rozwoju Regionalnego. chronionych. O dofinansowanie Projektów Środowiskowych.
wujące nadzór lub zarządza- ośrodki edukacji ekologicznej,
mogą ubiegać się również grupy
jące ochroną obszarów Policja, Służba Celna, Straż
Ochrona siedlisk Kolejne konkursy
wymienionych podmiotów, ale ze
chronionych, ogrody bota- Graniczna, Straż Pożarna,
Wspierane będą działania z za- wskazaniem beneficjenta wiodą- Ministerstwo Środowiska ogło-
niczne i zoologiczne, urzędy grupy wyżej wymienionych
kresu ochrony siedlisk i gatunków, cego. siło kolejne dwa konkursy w ra-
zwiększania drożności korytarzy Na dofinansowanie projektów mach Programu Operacyjnego morskie, grupy wyżej wymie-
ekologicznych, opracowania pla- dotyczących Ochrony gatunków Infrastruktura i Środowisko.
nionych
nów ochrony oraz kształtowania i siedlisk in-situ przeznaczono kwo- Pierwszy z nich dotyczy gospo-
postaw ekologicznych. Instytucją tę 35 mln zł (niewykorzystane środ- darki wodno-ściekowej w aglo-
Szczegółowe informacje, wzory dokumentów oraz wytyczne dotyczące naboru
odpowiedzialną za ich wdrożenie ki zostaną przeznaczone na następ- meracjach powyżej 15 tys. RLM 
i oceny wniosków w ramach konkursu dostępne są na witrynie internetowej:
jest Centrum Koordynacji Projek- ny konkurs). tzw. rozliczeniowej liczby miesz-
www.ckps.pl oraz www.ekoportal.pl
tów Środowiskowych. Do jego za- Wnioski o dofinansowanie, o któ- kańców (to już drugi konkurs
dań należy nabór wniosków, ich rym mowa, należy składać w termi- w ramach działania). Drugi doty-
ocena prowadzona wspólnie z nie- nie 23 lipca 2008 r.  1 września czy Działania 2.2 Przywracanie O dofinansowanie w ramach Beneficjentami wyżej wymienio-
zależnymi ekspertami, monitoring 2008 r. w sekretariacie CKPŚ, ul. Bi- terenom zdegradowanym warto- konkursu, o którym mowa, mogą nego działania w ramach PO IiŚ są:
i kontrola realizacji projektów twy Warszawskiej 1920 r. nr 3 ści przyrodniczych i ochrona ubiegać się jednostki samorządu te- jednostki samorządu terytorialnego
oraz sprawozdawczość z uzyska- w Warszawie  pokój nr 107. brzegów morskich. Alokacja rytorialnego i ich związki oraz pod- i ich związki, podmioty świadczące
nych efektów rzeczowych i ekolo- przewidziana na konkurs w ra- mioty świadczące usługi wodno- usługi z zakresu zadań własnych
Szkolenia i edukacja
gicznych. mach Działania 1.1 wynosi 300 -ściekowe w ramach realizacji obo- jednostek samorządu terytorialne-
Nabór wniosków w sprawie do- Dofinansowanie w ramach Dzia- mln euro. Z kolei na konkurs wiązków własnych gmin. go, wojewodowie, Państwowe Go-
finansowania projektów w ramach łania 5.4  Szkolenia oraz aktywna w ramach Działania 2.2 przezna- W ramach Działania 2.2 wspierane spodarstwo Leśne  Lasy Państwo-
Programu Operacyjnego Infra- edukacja dla grup zawodowych czono 50 mln euro. będą projekty dotyczące rekultywacji we i jego jednostki organizacyjne,
struktura i Środowisko V oś prio- wywierających największy wpływ W przypadku naboru do Działa- terenów powojskowych oraz zdegra- urzędy morskie oraz wojsko. Wnio-
rytetowa: Ochrona przyrody na przyrodę może dotyczyć wnio- nia 1.1 dofinansowanie będą mogły dowanych przez przemysł i górnictwo ski należy składać w terminie od
i kształtowanie postaw ekologicz- sków w sprawie ogólnopolskich lub uzyskać projekty budowy i moder- (włącznie z działaniami udostępniają- 1 sierpnia 2008 r. do 1 września
nych  Działanie 5.1; Konkurs: ponadregionalnych przedsięwzięć nizacji systemów kanalizacji zbior- cymi tereny do rekultywacji  usuwa- 2008 r. Szczegółowe informacje
Ochrona gatunków i siedlisk in- edukacyjnych dotyczących ochro- czej oraz budowy, rozbudowy lub nie min, zanieczyszczeń ropopochod- oraz formularze i dokumenty są do-
-situ, odbywa się na następujących ny środowiska i przyrody, o które modernizacje oczyszczalni ścieków nych i chemicznych). Dodatkowo stępne na stronie  www.ekopor-
zasadach. W ramach konkursu do- mogą ubiegać się: organizacje po- komunalnych. Dodatkowo, w uza- w ramach tego konkursu beneficjenci tal.pl. %
N
a
p
o
d
s
t
a
w
i
e
i
n
f
o
r
m
a
c
j
i
C
e
n
-
finansowaniu podlegają komplek- zarządowe, jednostki administracji sadnionych przypadkach, w zakres będą mogli ubiegać się o dofinanso- Na podstawie informacji Cen-
t
r
u
m
K
o
o
r
d
y
n
a
c
j
i
P
r
o
j
e
k
t
ó
w
Ś
r
o
d
o
-
sowe projekty służące ochronie in- rządowej i samorządowej, Policja, projektu będzie można włączyć bu- wanie projektów związanych z zabez- trum Koordynacji Projektów Środo-
w
i
s
k
o
w
y
c
h

w
w
w
.
c
k
p
s
.
p
l
o
r
a
z
-situ różnorodności biologicznej Służba Celna, Straż Graniczna, dowę i modernizację systemów za- pieczeniem i stabilizacją osuwisk, wiskowych  www.ckps.pl oraz
C
e
n
t
r
u
m
I
n
f
o
r
m
a
c
j
i
o
Ś
r
o
d
o
w
i
s
k
u
oraz czynnej ochronie rodzimych Straż Pożarna, parki narodowe, opatrzenia w wodę oraz budowę a także modernizacją i budową umoc- Centrum Informacji o Środowisku

w
w
w
.
e
k
o
p
o
r
t
a
l
.
p
l
gatunków i siedlisk przyrodni- parki krajobrazowe i ich zespoły, kanalizacji deszczowej. nień brzegowych.  www.ekoportal.pl.
E K S P E R T W Y J A Ś N I A
Jakie są rola i zadania Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych
Za dystrybucję jakich środków Na mocy porozumienia z ministrem ekspertami, monitoring i kontrola re- nego Infrastruktura i Środowisko (PO
pochodzących z funduszy europejskich środowiska CKPŚ pełni funkcję instytu- alizacji projektów oraz sprawozdaw- IiŚ). Trzeci projekt Rekultywacja tere-
odpowiada CKPŚ? Za jakie projekty cji wdrażającej dla V osi priorytetowej czość z uzyskanych efektów rzeczo- nów popoligonowych przygotowywa-
finansowane ze środków unijnych Programu Infrastruktura i Środowisko wych i ekologicznych. W celu uniknię- ny jest do konkursu w ramach II osi
odpowiada obecnie CKPŚ? (PO IiŚ) Ochrona przyrody i kształtowa- cia konfliktu interesu pracownicy PO IiŚ.
nie postaw ekologicznych. W latach CKPŚ są wyłączeni z oceny wniosków Zadania CKPŚ obejmują m.in. nad-
Działalność Centrum Koordynacji 2007 2013 przewidziano prawie 90 składanych przez jednostki organiza- zór merytoryczny nad realizacją pro-
Projektów Środowiskowych (CKPŚ) mln euro z Europejskiego Funduszu cyjne Lasów Państwowych. jektów, prowadzenie postępowania
dzieli się na dwa obszary. Jeden z nich Rozwoju Regionalnego na realizację Drugi pion działalności CKPŚ skupia oceny oddziaływania na środowis-
to część rządowego systemu rozdziału projektów z zakresu: ochrony siedlisk się wokół Lasów Państwowych. Decyzją ko oraz przygotowanie dokumen-
środków UE na ochronę przyrody. Drugi i gatunków, zwiększania drożności ko- dyrektora Generalnego Lasów Państwo- tacji wnioskowej i rozliczeniowej w ce-
to zadania wykonywane na rzecz Lasów rytarzy ekologicznych, opracowania wych CKPŚ została powierzona rola ko- lu przekazywania jej do Narodo-
Państwowych w zakresie pozyskiwania planów ochrony oraz kształtowania po- ordynatora środowiskowych projektów wego Funduszu Ochrony Środowiska
zewnętrznych środków finansowych. staw ekologicznych. realizowanych przez Lasy Państwowe i Gospodarki Wodnej jako instytucji
Centrum Koordynacji Projektów Śro- Rolą CKPŚ jest efektywna dystrybu- przy współfinansowaniu ze środków wdrażającej dla II i III osi priorytetowej
dowiskowych jest jednostką organiza- cja tych środków w sposób zapewnia- Unii Europejskiej. PO IiŚ.
cyjną Lasów Państwowych. Nad jego jący zrealizowanie celu V osi, którym Obecnie CKPŚ kieruje pracami nad Centrum prowadzi również analizy
działalnością czuwa niezależna Rada jest: ograniczenie degradacji środowi- trzema dużymi projektami finansowa- możliwości pozyskania środków po-
złożona z przedstawicieli Ministerstwa ska naturalnego oraz strat jego zaso- nymi ze środków Funduszu Spójności. mocowych pochodzących z funduszy
Środowiska, Ministerstwa Finansów bów i zmniejszania różnorodności bio- Projekty Retencja nizinna w lasach unijnych i krajowych instytucji finan-
i organizacji pozarządowych. logicznej. oraz Ochrona przeciwpowodziowa sujących oraz koordynuje proces skła-
PRZEMYSA
AW
Zadania CKPŚ mieszczą się w dwóch Do zadań centrum należy m.in. w górach zostały zidentyfikowane ja- dania przez Lasy Państwowe wnio-
PRZYBYLSKI
niezależnych obszarach: działalność na przeprowadzenie naboru wniosków ko kluczowe dla środowiska i wpisane sków o dofinansowanie do Narodowe-
Państwowe
zlecenie ministra środowiska oraz dzia- o dofinansowanie w drodze konkur- na listę projektów realizowanych go Funduszu Ochrony Środowiska
Gospodarstwo Leśne
łalność na zlecenie dyrektora generalne- sów, ich ocena prowadzona w grupach w trybie indywidualnym w ramach III i Gospodarki Wodnej (więcej na stro-
 Lasy Państwowe
go Lasów Państwowych roboczych wspólnie z niezależnymi osi priorytetowej Programu Operacyj- nie www.ckps.pl). % ZK


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Tygodnik Prawa Administracyjnego z 30 lipca 08 (nr 148)
Tygodnik Prawa Administracyjnego z 16 lipca 08 (nr 138)
Tygodnik Prawa Administracyjnego z 18 czerwca 08 (nr 118)
Tygodnik Prawa Administracyjnego z 27 sierpnia 08 (nr 167)
Tygodnik Prawa Gospodarczego z 15 lipca 08 (nr 137)
Tygodnik Prawa Administracyjnego z 20 sierpnia 08 (nr 162)
Tygodnik Prawa Gospodarczego z 23 grudnia 08 (nr 250)
Tygodnik Prawa Gospodarczego z 23 grudnia 08 (nr 250)
Tygodnik Prawa Administracyjnego z 13 sierpnia 08 (nr 158)
Tygodnik Prawa Godpodarczego z 09 grudnia 08 nr 240
Tygodnik Prawa Gospodarczego z 12 sierpnia 08 (nr 157)
Tygodnik Prawa Pracy z 14 sierpnia 08 (nr 159)
Tygodnik Prawa Gospodarczego z 24 czerwca 08 (nr 122)
Tygodnik Prawa Gospodarczego z 17 czerwca 08 (nr 117)
Tygodnik Prawa Pracy Twoje skladki ZUS z 24 lipca 08 (nr 144)
Tygodnik Prawa Pracy Twoje składki ZUS z 17 lipca 08 (nr 139)
Tygodnik Prawa Pracy Twoje składki ZUS z 10 lipca 08 (nr 134)
Biznes i zdrowie z 22 lipca 08 (nr 142)
Doradztwo Podatkowe z 28 lipca 08 (nr 146)

więcej podobnych podstron