111
Studia Judaica 7: 2004 nr 1(13) s. 111-122
y r ó d ł a
Roman Marcinkowski
Uniwersytet Warszawski
PÓAŚWITO WEDAUG PRZEKAZU MISZNY
1. WYJAŚNIENIE POJĆ
Na określenie półświęta, czyli dni powszednich czasu świątecznego
używa się terminu hebrajskiego mo ed. Oznacza on umówiony termin,
wyznaczony czas od rdzenia j d przeznaczyć, wyznaczyć, zapowiadać ,
stanowi nazwę drugiego porządku Miszny, zajmującego się świętami oraz
występuje w nazwie jednego z jego traktatów Mo ed Qatan.1 Pojawia się
już w Biblii hebrajskiej na oznaczenie czasu Bożego Mo ed hasz-Szem
lub samodzielnie jako mo ed święto , ewentualnie w l. mn. mo adim lub
rzadziej mo adot (2 Krn 8,13 hapax legomenon).
Każde z trzech świąt pielgrzymich świętuje się inaczej, również dłu-
gość obchodów tych świąt jest różna. Pesach trwa siedem dni, Szawuot
jeden dzień, a Sukkot razem z Dniem Zgromadzenia (uważanym niekiedy
za oddzielne święto), tzw. Szemini Aceret, jak sama nazwa wskazuje, osiem
dni. Jeśli chodzi o Pesach i Sukkot, to Tora (Kpł 23,7-8.35-36) wyraznie
odróżnia od pozostałych dni pierwszy i ostatni dzień tych świąt, w które
zakazuje się pracy, podobnie jak w szabat. Tora nazywa je ha asurim bim-
la cha zakazane do pracy , a pozostałe hajjamim ha acherim, czyli in-
nymi dniami , bez szczególnej nazwy. Mędrcy pierwszy i ostatni dzień
1
W czasach talmudycznych używano innej nazwy tego traktatu, Maszqin, pochodzącej
od pierwszego wyrazu rozpoczynającego tekst traktatu, podobnie jak nazywano księgi Tory.
112
ROMAN MARCINKOWSKI
nazywają jamim towim,2 w l. poj. jom tow, czyli właśnie święto (dosł.
dobry dzień ),3 a dni pomiędzy pierwszym i ostatnim określają terminem
chol hammo ed czy ewentualnie chullo szellammo ed, co można by prze-
tłumaczyć jako dzień powszedni czasu świątecznego lub krócej mo ed.
Termin mo ed w znaczeniu chol hammo ed pojawia się w Misznie 88
razy, z czego najwięcej (31 razy) w traktacie Mo ed Qatan,4 który poświę-
cony jest głównie zagadnieniu powszedniości w czasie świąt. Termin chullo
szellammo ed występuje w Misznie tylko raz w traktacie Megilla 4,2,5 gdzie
mędrcy ustalili, że okres ten nie jest świętem. Wyraz mo ed zatem w tek-
ście Miszny zastępuje najczęściej złożenie chol hammo ed lub chullo szel-
lammo ed i oznacza powszednie dni czasu świątecznego, czyli występuje
w swym węższym znaczeniu.6 Majmonides stwierdził nawet, że Miszna
terminem mo ed określa zawsze powszednią część święta.7 Podobnie też
niekiedy w najnowszych opracowaniach dotyczących Miszny i Talmudu
wyjaśnia się powszedniość podczas świąt używając najpierw samego ter-
minu mo ed, a dopiero potem w pełnym złożeniu.8
2. MIEJSCE TRAKTATU MO ED QATAN W DRUGIM PORZDKU
MISZNY
Ponieważ traktat Mo ed Qatan zawiera tylko trzy rozdziały, dlatego
umieszcza się go pod koniec porządku Mo ed jako jedenasty, czyli przed-
ostatni. Zdaniem niektórych uczonych9 powinien występować wcześniej,
2
Terminem jamim towim mędrcy talmudyczni określają sześć dni: pierwszy i siód-
my dzień Pesach, pierwszy i ósmy Sukkot, Szawuot i Rosz Haszszana.
3
Więcej na ten temat zob. F. Rosent hal, Yom Tob, HUCA 18: 1944, s. 157-167;
Y. Shal ev, Maszma utam szel szemot hachagim, Leszonenu La am 26: 1975, s. 72-73.
4
Co można by przetłumaczyć jako Małe Święto . Rapp uważa, że przymiotnik qa-
tan dodano w nazwie traktatu tylko dla odróżnienia od nazwy całego drugiego porządku,
por. E.L. R a p p, Moed Qatan, Giessen 1931, s.1. Natomiast Rosenberg sądzi, że nazwa jest
celowa, gdyż określa dni środkowe święta, które są bardziej powszednie, a tym samym o
mniejszej wartości, czyli nazwa Małe Święto jest adekwatna, gdyż oznacza właśnie
mniejsze święto, por. Y. Rosenberg, Moed Katan, New York 1979, s. 1.
5
Termin ten znajdujemy także w midraszu Wajjikra Rabba 34,16.
6
Więcej na ten temat E. Banet h, Mischnajot. Die sechs Ordnungen der Mischna,
Basel 1968, s. 457.
7
Por. także E.L. R a p p, jw.
8
Por. np. J. Tabory, Mo adei Isra el bitqufat haMiszna wehaTalmud, Jeruszalaim
2000, s. 72.
9
Por. np. E. Banet h, jw.
113
PÓAŚWITO WEDAUG PRZEKAZU MISZNY
zaraz po traktacie Beica,10 a może nawet na początku drugiego działu Misz-
ny ze względu na zajmowanie się sprawami dotyczącymi dwu świąt, a nie
jednego, co jest zwykle treścią większości traktatów tego porządku. Podob-
nie też sprawa ma się ze wspomnianym traktatem Beica, skupiającym
drobne uzupełnienia odnoszące się do różnych dni świątecznych, ale zawie-
rającym tylko trzy rozdziały. Żeby zamknąć ten temat należy wspomnieć
jeszcze o ostatnim,11 dwunastym w porządku, traktacie Chagiga (także
trzy rozdziały) omawiającym składanie ofiar z okazji świąt pielgrzymich,
czyli też dotyczącym więcej niż jednego święta. Ale skoro tak, to również
i Ta anit traktujący o postach, powinien znalezć się na początku drugiego
działu Miszny.
3. TEMATYKA TRAKTATU MO ED QATAN
Traktat Mo ed Qatan w obecnej postaci składa się z trzech rozdzia-
łów, choć niektórzy z uczonych woleliby podział na dwa,12 gdzie dwa
pierwsze rozdziały stanowiłyby jedność, jak ma to miejsce w Tosefcie.
Mo ed Qatan omawia głównie prace dozwolone i zabronione do wykona-
nia w terminie półświątecznym Pesach i Sukkot. Talmud opiera zakaz pracy
na Pwt 16,8: Przez sześć dni jeść będziesz przaśniki, a siódmego dnia jest
zgromadzenie dla Pana Boga twego, nie będziesz wykonywać [żadnej]
pracy i odnosi go do dwu dni świątecznych (pierwszego i ostatniego). Na
tej podstawie mędrcy dochodzą do wniosku, że pomiędzy pierwszym
i ostatnim dniem świąt zakazuje się pewnych prac, a na inne zezwala (Chag
18a). W dysputach halachicznych ukształtowały się dwa stanowiska w tej
sprawie. Według jednej opinii chodzi tu o zakaz Pisma, który nie jest tak
bezwarunkowy, jak inne, stąd też Tora zezwala uczonym określić prace
10
Tak jest w niektórych starszych wydaniach Miszny. Więcej na ten temat podaje
H.L. St rack, Einleitung in Talmud und Midrasch, Mnchen 1921, s. 27.
11
W najstarszych zachowanych rękopisach i edycjach Miszny traktat Chagiga wystę-
puje przed Mo ed Qatan, np. w Kodeksie Cambridge, Kodeksie Kaufmanna, Kodeksie
Monachijskim oraz w Talmudzie Jerozolimskim, gdzie Mo ed Qatan zajmuje ostatnie miej-
sce. Tak czyni też Majmonides w swym Wstępie do Miszny. Radosne zakończenie traktatu
cytatem z Izajasza miałoby stanowić pocieszenie na koniec całego porządku. Za takim ukła-
dem opowiada się Tosefta (M. Qat 28b). Ten argument przemawia do niektórych uczonych,
widzących Mo ed Qatan na ostatnim miejscu.
12
E.L. R a p p (jw., s. 2) dochodzi do takiej konkluzji na podstawie analizy treści trak-
tatu. Zbieżność tematyczna dwóch pierwszych rozdziałów staje w opozycji do treści roz-
działu trzeciego.
114
ROMAN MARCINKOWSKI
zabronione i dozwolone.13 Inna teoria głosi, że zakaz ten jest rabinicznym
rozporządzeniem, które znajduje wsparcie w Torze, czyli tzw. asmachta .14
Poglądy uczonych, zawarte w traktacie Mo ed Qatan dotyczące prac zaka-
zanych i dozwolonych w czasie powszednim świąt, po części odnoszą się
również do roku szabatowego.
4. KATEGORIE PRAC DOZWOLONYCH W PÓAŚWITO
Prace dozwolone można podzielić na pięć kategorii:
1) dawar ha awed rzecz narażona na zniszczenie lub sprawa
podatności na stratę , jeśli się jej nie wykona w swoim czasie, przepadnie,15
oznacza pracę konieczną dla uniknięcia strat (M Qat 1,1; M Qat 12b)
2) corech hammo ed świąteczna potrzeba , oznacza pracę na po-
trzeby świąt (M Qat 2,4)
3) Po el sze ein lo ma jo chal robotnik, który nie ma co jeść ,
oznacza pracę dla przechodnia, który musi się zatrudnić, aby mieć co jeść
(M Qat 2,4)
4) corchei rabbim potrzeby publiczne , oznacza pracę dla potrzeb
publicznych (M Qat 1,2)
5) ma ase hedjot dzieło prostaka , oznacza pracę wykonaną nie-
profesjonalnie, doraznie (M Qat 1,8)
5. PORÓWNANIE PRAC DOZWOLONYCH I ZABRONIONYCH
W PÓAŚWITO I W SZABAT
Zauważa się także pewne podobieństwa w Misznie pomiędzy trakta-
tem Mo ed Qatan i Szabbat, jeśli chodzi o opinie mędrców dotyczące tego,
co jest zabronione, a co dozwolone przedstawia tabela obok.
Jak widać z tego zestawienia16 do zakazu pracy w szabat podchodzi
się bardziej rygorystycznie niż w powszednie dni święta.
13
Zwolennikami tej opinii są m.in. Raszi, Rabbi Szemuel ben Meir (Raszbam) i rab-
bi Eliezer z Metzu (ok. 1115-1198).
14
Określenie pochodzenia aramejskiego.
15
Tak wyjaśnia to J. G u r, Milon iwri, Tel-Awiw 1957, s. 3, 157.
16
Por. E.L. R a p p, jw., s. 19.
115
PÓAŚWITO WEDAUG PRZEKAZU MISZNY
Półświęto Szabat
pozwala się budować (1,4) jedna z trzydziestu dziewięciu prac
zabronionych (7,2; 12,1)
prace przy zmarłym (1,5; 1,6) podobnie (23)
zezwala się ozdabiać się kobietom podobnie (6,5)
(1,7)
rab. Jehuda zabrania smarowania się rab. Jehuda zezwala na to w niewiel-
wapnem (1,7) kiej ilości (8,4)
zezwala się szyć i fastrygować(1,8) jedna z trzydziestu dziewięciu zabro-
nionych prac (7,2)
zezwala się na przechowywanie po- podobnie (22,4)
traw (1,10)
zezwala się na pracę przy oliwie i wi- podobnie (1,9)
nie (2,1.2)
zezwala się warunkowo przenosić podobnie (17,1.5)
sprzęty (2,4)
zezwala się tylko warunkowo na ob- rab. Eliezer zabrania (10,6)
cinanie włosów (3,1)
zwalnia się ze ślubów i zezwala na podobnie (24,5)
prośby o to (3,1.2)
zezwala się na rozrywanie szat z po- podobnie (13,3)
wodu bliskich krewnych (3,7)
PÓAŚWITO WEDAUG TRAKTATU MISZNY MO ED QATAN
1. Nawadnianie pól
W dni powszednie czasu świątecznego i podczas roku szabatowego
nawadnia się sztucznie utrzymywane pole,17 tak z [nowego] zródła, które
wypłynęło po raz pierwszy, jak i z tego, które nie wypłynęło po raz pierw-
szy. Nie używa się jednak ani [zebranej] wody deszczowej, ani czerpanej
ze studni.18 Nie kopie się także rowków wokół winorośli (M Qat 1,1).
Rabbi Eliezer ben Jaakow mówi: Przeciąga się wodę od drzewa do
drzewa, byleby nie nawodnić całego pola. Siewu, którego nie podlewano
przed świętem, nie podlewa się także w dni powszednie . Mędrcy jednak
zezwalają w tym i w tamtym przypadku (M Qat 1,3).
17
Chodzi tu o pole, które nie może być nawadniane wodą deszczową, por. Ch. A l -
beck, Sziszsza Sidrei Miszna (hebr. Sześć porządków Miszny), t. 2, Jeruszalaim 1958,
s. 375; H. Danby, The Mishnah, London, 1958, s. 207.
18
Hebr. mei haqqilon dosł. woda urządzenia czerpiącego [ze studni], por. Ch. A l -
b e c k, jw.
116
ROMAN MARCINKOWSKI
2. Kopanie kanałów i naprawa systemu irygacyjnego
Rabbi Elazar ben Azaria mówi: Nie kopie się nowego kanału [iry-
gacyjnego] w dni powszednie świąt, ani też w roku szabatowym . Mędrcy
zaś mówią: Kopie się nowy kanał w roku szabatowym i naprawia się to,
co popsute w półświęto . Naprawia się również systemy irygacyjne,19 które
znajdują się w miejscu publicznym i oczyszcza się je (M Qat 1,2).
3. Prace różne
Zatyka się20 wyrwę w czasie dni powszednich czasu świątecznego,
a w roku szabatowym zamurowuje się ją w normalny sposób (M Qat 1,4).
Ogrodzenie dachu i tarasu wykonuje się prowizorycznie21 , a nie facho-
wo. Zalepia się pęknięcia i wygładza je wałkiem za pomocą ręki lub nogi,
ale nie kielnią. Zawias, tulejkę, belkę, zamek i klucz, które się popsuły, na-
prawia się w dni powszednie czasu świątecznego pod warunkiem, że się tej
pracy [wcześniej] nie planowało na półświęto (M Qat 1,10).
W dni powszednie czasu świątecznego [można] ustawiać piecyk, pa-
lenisko22 i żarna. Rabbi Jehuda mówi: Nie przygotowuje się żaren do
pierwszego użycia (M Qat 1,9).
Niewprawiony w szyciu może to robić zwykłym sposobem, ale rzemieśl-
nik [tylko] fastrygować. Wyplata się także [dna] łóżek. Rabbi Jose mówi:
Nawet się [je] naciąga (M Qat 1,8).
4. Postępowanie z uprawami i marynatami
a. oliwki
Jeśli ktoś [przed świętem] mieszał swoje oliwki, a przydarzyła mu się
żałoba23 lub inna wymuszona sytuacja24 , albo zawiedli go robotnicy, to
19
Termin hebrajski w status constructus kilkulei oznacza uszkodzenia (tu: wodne),
jednak pierwsze wydania Miszny zamiast niego zawierały złożenie kol kelei wszelkie
sprzęty (tu: wodne), por. E. Banet h, jw., s. 459; E.L. R a p p, jw., s. 26.
20
Zatyka się np. kamieniami bez użycia jakiejkolwiek zaprawy, por. Ch. Al beck, jw.,
s. 376; H. Danby, jw.; P. Bl ackman, Mishnayoth. Order Moed, New York 1963, s. 469.
21
Hebr. ma ase hedjot dzieło prostaka , por. Kategorie prac dozwolonych w pół-
święto.
22
Zarówno piecyk, jak i palenisko można było przenosić. Stąd też mowa o ich usta-
wianiu, por. H. Danby, jw.; S. Krauss, Talmudische Archologie, Leipzig 1911, t. I, s. 90.
23
Obowiązywał go wtedy zakaz pracy przez trzy dni.
24
Hebr. ones dosł. przymus, gwałt, przemoc, zniewolenie .
117
PÓAŚWITO WEDAUG PRZEKAZU MISZNY
niech położy pierwszą belkę i pozostawi ją aż do skończenia świąt
to są słowa rabbiego Jehudy. Rabbi Jose zaś mówi: Odsącza [cał-
kowicie] olej [z pierwszego tłoczenia], a następnie kończy [proces]25 i
zatyka [beczki] jak zwykle (M Qat 2,1).
b. winogrona
Podobnie też, jeśli ktoś miał wino w zbiorniku, a przydarzyła mu się
żałoba lub inna wymuszona sytuacja, albo zawiedli go robotnicy, to od-
sącza, a następnie kończy [wyciskanie winogron] i zatyka [beczki] jak zwy-
kle są to słowa rabbiego Jose. Rabbi Jehuda zaś mówi26 : Robi [tylko]
przykrywę z desek, aby [wino] nie skwaśniało (M Qat 2,2).
c. len
[Może] człowiek przynieść swoje produkty w obawie przed złodzieja-
mi i wyjąć len z moczenia, aby nie zgnił, ale pod warunkiem, że nie zapla-
nuje swej pracy na dni powszednie czasu świątecznego. Bowiem wszyscy
ci, którzy zaplanowali swoją pracę w półświęto, zginą (M Qat 2,3)
d. figi
Ponacinane figi27 przykrywa się słomą. Rabbi Jehuda mówi: Także
zbija się je [w jedną masę] (M Qat 2,5).
e. marynaty
Przyrządza się wszelkie marynaty, które jest się w stanie zjeść w cza-
sie dni powszednich świąt28 (M Qat 1,10).
5. Zwalczanie szkodników
W dni powszednie czasu świątecznego oraz w roku szabatowym ła-
pie się krety i myszy [zarówno] z pola zadrzewionego, jak i [obsianego] zbo-
25
Więcej na temat procesu tłoczenia oliwek w obliczu nadchodzącego święta zob.
Ch. Al beck, jw.; H. Danby, jw.; E. Banet h, jw., s. 467; P. Bl ackman, jw., s. 474;
Y. Rosenberg, jw., s. 30.
26
W poprzedniej lekcji Miszny i w Talmudzie wypowiedz rabbiego Jose poprzedza
opinię rabbiego Jehudy, w tym wypadku przestawiono kolejność sądów tannaickich, aby
poglądy rabbiego Jose występowały obok siebie, por. Tosefta M Qat 12a; Y. Rosenberg,
jw., s. 31.
27
Figi nacinano i formowano w krążki, które po wyschnięciu tworzyły coś w rodza-
ju ciasta, por. np. Szab 16,3; por. także E. Banet h, jw., s. 468.
28
Tzn. do końca tych dni, por. Ch. Al beck, jw., s. 378; P. Bl ackman, jw., s. 473.
118
ROMAN MARCINKOWSKI
żem pod warunkiem, że nie czyni się tego w normalny sposób.29 Mędr-
cy zaś mówią: Z pola zadrzewionego w normalny sposób, a z pola
[obsianego] zbożem w inny sposób (M Qat 1,4).
6. Kupno, sprzedaż i przenoszenie rzeczy
Nabywa się domy, niewolników i bydło wyłącznie na potrzeby święta
lub ze względu na potrzebę sprzedającego, który nie ma co jeść. Nie prze-
nosi się [czyjejś własności] z [jednego] domu do [drugiego], ale wolno
wynieść [rzeczy] na swoje podwórze. Nie zabiera się sprzętów30 z domu
rzemieślnika, a jeśli się on o nie obawia, to niech je przeniesie na inne po-
dwórze (M Qat 2,4).
Ci, którzy sprzedają produkty, odzież i sprzęty, niech robią to dyskret-
nie na potrzeby święta. [Także] ci, którzy polują, mielą kaszę i mąkę, niech
czynią to dyskretnie na potrzeby święta. Rabbi Jose mówi: Oni zaostrzy-
li przepisy wobec siebie 31 (M Qat 2,5).
7. Sprawy związane z pisaniem
To wolno pisać w dni powszednie czasu świątecznego: dokumenty
zaręczynowe kobiet32 , listy rozwodowe, pokwitowania33 , testamenty, akty
darowizn, prozbole,34 orzeczenia o zajęciu majątku za dług, zapisy świad-
czeń alimentacyjnych, świadectwa chalicy lub rezygnacji z prawa lewira-
tu,35 dokumenty rozstrzygnięć sporu, postanowienia sądu i [inne] pi-
sma oficjalne (M Qat 3,3).
29
Niektóre wydania Miszny opuszczają negację, por. H. Danby, jw., s. 208.
30
Talmud wyjaśnia, że chodzi o sprzęty, które nie będą potrzebne w święto, por.
Ch. Al beck, jw., s. 378.
31
Tzn., że nie wykonują swojej pracy w dni półświąteczne, por. Ch. Al beck, jw.,
s. 380; H. Danby, jw., s. 209.
32
Termin hebr. qidduszei naszim dosł. poświęcenia kobiet oznacza dokumenty
zaręczyn, nazywane także aktem zaślubin, czyli pierwszego z dwóch etapów prowadzących
do małżeństwa w judaizmie, którymi były: zaręczyny lub zaślubiny hebr. qidduszin oraz
zawarcie małżeństwa pod chupą nissu in.
33
H. Danby, jw., s. 210 sugeruje, że chodzi tu o poświadczenie zobowiązań męża
na wypadek rozwodu, czyli sprawy związane ze spisywaniem ketuby.
34
Na podstawie Pwt 15,2 wszelkie długi związane z pożyczkami znosi rok szabato-
wy. Aby tego uniknąć Hillel ustanowił regułę prozbolu, tzn. deklaracji sądowej wierzycie-
la podpisanej przez świadków o uchyleniu warunków roku szabatowego, por. Szewi 10,4.
35
W powyższym fragmencie jest mowa o wystawianiu w dniu powszednim czasu
świątecznego odpowiedniego świadectwa.
119
PÓAŚWITO WEDAUG PRZEKAZU MISZNY
W dni powszednie czasu świątecznego nie spisuje się weksli, ale jeśli
się nie ma do kogoś zaufania lub on36 nie ma co jeść, wtedy się spisuje.
W dni powszednie czasu świątecznego nie pisze się [również] zwojów, filak-
terii37 i mezuz. I nie poprawia się ani jednej litery, nawet w zwoju przed-
sionka świątyni.38 Rabbi Jehuda mówi: [Wolno] spisywać sobie filakterie
i mezuzy oraz strzępić na swym udzie fioletową nitkę swej poły39 na frędzel
dla siebie (M Qat 3,4).
8. Poślubianie kobiet i ich upiększanie się
W dni powszednie czasu świątecznego nie poślubia się [żadnych] ko-
biet, ani dziewic, ani też wdów. Nie wchodzi również mężczyzna w zwią-
zek lewiracki, ponieważ [stanowiłoby] to dla niego dodatkową radość.40
[Może] jednak sprowadzić oddaloną przez siebie żonę.41 [Wolno] kobiecie
upiększać się w dni powszednie czasu świątecznego. Rabbi Jehuda mówi:
Niech nie kładzie na siebie wapna,42 ponieważ ją to zeszpeci (M Qat 1,7).
9. Strzyżenie włosów
Ci strzygą się w dni powszednie czasu świątecznego: przybysz z da-
lekiego kraju i powracający z niewoli, ten kto wyszedł43 z więzienia i wy-
36
Prawdopodobnie chodzi tu o skrybę utrzymującego się z pisania, por. P. Bl ack-
m a n, jw., s. 479.
37
Filakterie zhellenizowana nazwa hebrajskiego terminu tefillin.
38
Zob. Jom 7,1. Inna wersja dotyczy księgi Prawa przepisanej przez kopistę Ezdra-
sza (Neh 8,9) ze względu na podobieństwo terminów azara przedsionek i Ezra
Ezdrasz , por. Ch. Al beck, jw., s. 382; H. Danby, jw., s. 210.
39
Hebr. termin tchelet tłumaczy się zwykle jako fiolet , purpura ewentualnie fio-
letowa purpura lub fioletowa tkanina (por. H. Danby, jw., s. 210; J. Neusner, The Mi-
shnah. A New Translation, New Haven and London 1988, s. 327) lub błękitna tkanina (M.
i D. S z i r, Słownik hebrajsko-polski, Tel-Awiw 1958, s. 802. Gdyby odnieść się tylko do
samego tekstu Miszny, możnaby sądzić, że chodzi tu o termin tachlit granica, kres, kra-
wędz, brzeg, zupełność , który w zapisie spółgłoskowym wygląda identycznie. Tę wersje
mógłby nawet potwierdzać komentarz Albecka, który wyjaśnia: bechanaf begado na kra-
wędzi jego ubrania , por. Ch. Albeck, jw., s. 382. Przekład tego fragmentu Miszny brzmiał-
by wówczas: oraz strzępić na swym udzie końce odzieży na frędzle dla siebie . Jeśli jed-
nak uwzględni się tradycję, a w tym wypadku mamy odniesienie do Lb 15,38: i przeznaczą
na frędzel fioletową nitkę swej poły , należy przetłumaczyć z uwzględnieniem wyrazu tchelet.
40
Radości terminu świątecznego nie miesza się z inną radością.
41
Co nie stanowi wielkiego pocieszenia wyjaśnia Ch. Al beck, jw.
42
Wapna używano w celach depilacyjnych, por. Szab 8,4.
43
Hebr. wehajjoce dosł. i wychodzący
120
ROMAN MARCINKOWSKI
klęty, z którego mędrcy zdjęli klątwę, a także ten kto ślubował, że nie bę-
dzie się strzyc, a następnie prosił mędrca o uchylenie ślubu i został zwol-
niony. Również nazirejczyk i [wyleczony] z trądu, który przechodzi ze swej
nieczystości do czystości (M Qat 3,1).
10. Pranie
A ci [mogą] prać w dni powszednie czasu świątecznego: przybysz
z dalekiego kraju i powracający z niewoli, ten kto wyszedł z więzienia i wy-
klęty, z którego mędrcy zdjęli klątwę, a także ten, kto ślubował, że nie bę-
dzie prać, a następnie prosił mędrca o uchylenie ślubu i został zwolniony.
Pierze się także ściereczki do rąk, peleryny fryzjerskie i ręczniki kąpielo-
we. Wolno też prać cierpiącym na upławy, tak mężczyznom jak i kobietom,
a tym ostatnim również w czasie menstruacji i po porodzie, a także tym
wszystkim, którzy przechodzą z nieczystości do czystości. A wszystkim po-
zostałym się zabrania (M Qat 3,2).
11. Oglądanie oznak trądu
Rabbi Meir mówi: [W dni powszednie czasu świątecznego] ogląda
się oznaki trądu,44 które wystąpiły po raz pierwszy45 po to, aby sprawę po-
traktować łagodnie, a nie surowo. 46 Mędrcy zaś mówią: Ani łagodnie,
ani surowo (M Qat 1,5).
12. Przepisy dotyczące zmarłych i żałoby
a. zbieranie kości zmarłych
Rzekł jeszcze rabbi Meir: [W dni powszednie czasu świątecznego
wolno] człowiekowi zbierać kości swojego ojca i swojej matki,47 ponieważ
stanowi to dla niego pocieszenie. 48 Rabbi Jose odrzekł: To dla niego
smutek (M Qat 1,5).
b. zakaz opłakiwania zmarłego i mowy pogrzebowej
Nie nawołuje się do żalu po swym zmarłym, ani nie wygłasza się mowy
pogrzebowej na trzydzieści dni przed świętem pielgrzymim (M Qat 1,5).
44
Por. Kpł 13,1nn.
45
Niektórzy opuszczają ten fragment, por. H. Danby, jw., s. 208.
46
Aby nie pozbawić chorego radości z okresu świątecznego.
47
Por. Pes 8,8.
48
Poczucie spełnienia ostatniego obowiązku wobec rodziców, tzn. złożenia ich
w grobie. Rabbi Meir zezwala na to w czasie półświęta.
121
PÓAŚWITO WEDAUG PRZEKAZU MISZNY
c. nisze i groby
Nie wykuwa się nisz, ani nie kopie grobów w dni powszednie czasu
świątecznego, ale [gotowe] nisze [można] przygotować do pochówku (M
Qat 1,6).
d. przygotowanie tymczasowego grobu i trumny
W dni powszednie święta [wolno jednak] sporządzić grób tymczaso-
wy i trumnę, podczas gdy zmarłego [wystawia się] w tym czasie na podwó-
rze.49 Rabbi Jehuda zabrania [tego], ale zgadza się w sytuacji, gdy są go-
towe deski (M Qat 1,6).
e. szabat, święto a żałoba
Jeśli ktoś grzebie swego zmarłego trzy dni przed świętem pielgrzymim,
to nie obowiązuje go nakaz siedmiu [dni żałoby];50 a jeśli osiem [dni przed
świętem], to zwalnia się go z trzydziestu [dni żałoby], ponieważ orzekli
[mędrcy]: Szabat wlicza się [do pierwszych siedmiu dni żałoby] i [dlate-
go] nie przerywa [ich], a święta pielgrzymie przerywają [żałobę] i nie wli-
cza się ich (M Qat 3,5).
Rabbi Eliezer mówi: Od zburzenia świątyni Święto Tygodni traktuje
się jak szabat.51 Rabban Gamaliel utrzymuje: Nowy Rok i Dzień Pojed-
nania jak święta pielgrzymie. 52 Mędrcy zaś mówią: Ni tak, ni siak, tylko
Święto Tygodni jak święta pielgrzymie, a Nowy Rok i Dzień Pojednania
jak szabat 53 (M Qat 3,6).
49
Aby podkreślić, że sprawa jest nagła, por. H. Danby, jw., s. 208.
50
Jakikolwiek kontakt ze zmarłym uważa się w judaizmie za nieczysty. Wyjątek sta-
nowi najbliższa rodzina. Kpł 21,2-3 zezwala rodzicom, dzieciom, małżonkom i rodzeństwu
na zajmowanie się zmarłym. Po śmierci rodziców obowiązuje dwanaście miesięcy żałoby,
a w przypadku innych krewnych trzydzieści dni. Wyjątkowo surowo traktuje się pierwsze
siedem dni żałoby, podczas których nie powinno się podejmować żadnej pracy, ani czytać
świętych ksiąg, nie wolno również nosić obuwia, myć się, ani spółkować, ale zdaniem
mędrców należy poświęcić się całkowicie lamentacji. Jeszcze surowiej traktuje się pierw-
sze trzy dni żałoby, w które zgodnie z wykładnią Prawa danego Mojżeszowi na Synaju,
powinno się opłakiwać zmarłego. W omawianym tu fragmencie mędrcy starają się pogo-
dzić sprzeczne interesy. Smutek wynikający z żałoby przeciwstawia się radości święta.
W tej sytuacji radość świąteczna wypiera żałobę. Zdaniem jednych ścisłe przestrzeganie
trzech traktuje się jak siedem dni żałoby. Inni są zdania, że gdyby nawet pogrzeb odbył się
na godzinę przed świętem, to i tak jego radość wypiera żałobę, por. Ch. Al beck, jw., s. 377.
51
Trwa tak samo jeden dzień i nie przerywa siedmiu dni żałoby.
52
Ponieważ przerywają okres żałoby i nie wlicza się ich do niego.
122
ROMAN MARCINKOWSKI
f. w domu żałoby
[W okresie świątecznym] nie rozdziera się szat, nie odsłania ramion,
ani nie podaje posiłku żałobnikom54 z wyjątkiem [najbliższych] krewnych55
zmarłego. Pożywienie podaje się wyłącznie na łożu, które jest na swym
zwykłym miejscu.56 Żadnego posiłku nie wnosi się do domu żałoby na
tacy, paterze lub w koszu z trzciny, ale w koszach [z wikliny]. W dni po-
wszednie czasu świątecznego nie odmawia się także błogosławieństwa nad
żałobnikami, ale staje się w szeregu, pociesza57 [ich] i pozwala się wszyst-
kim rozejść58 (M Qat 3,7).
g. zakaz wystawiania mar, pieśni żałobne i pochówek
[W dni powszednie czasu świątecznego] nie wystawia się mar na uli-
cę, aby nie dawać okazji do opłakiwania, a już nigdy mar kobiet ze wzglę-
du na szacunek [dla nich]. Kobiety w półświęto [mogą] zawodzić, ale nie
[wolno im] klaskać w dłonie. Rabbi Izmael mówi: Te, które znajdują się
w pobliżu mar, [mogą] klaskać w dłonie (M Qat 3,8).
Na początku miesięcy,59 w Chanukę i w Purim [wolno im] zawodzić
i klaskać w dłonie. W żadne z tych świąt, [podobnie jak w półświęto], nie
mogą lamentować. Podczas grzebania zmarłego nie lamentują i nie klasz-
czą w dłonie. A jakie jest lamentowanie? Gdy wszystkie podnoszą głos jak
jedna. A zawodzenie? Gdy jedna przewodzi, a wszystkie jej wtórują. Po-
nieważ powiedziano: Nauczcie wasze córki zawodzenia, a jedna drugą
pieśni żałobnej 60 (M Qat 3,9).
53
Ponieważ nie należą do świąt pielgrzymich, nie wymagają pieszej pielgrzymki do
Jerozolimy, por. Ch. Al beck, jw., s. 382.
54
Por. 2 Sm 3,35.
55
Których wymienia Kpł 21,2-3.
56
W zwykły dzień posilano żałobników na odwróconych łożach, por. Ch. Al beck,
jw., s. 383.
57
Por. Meg 4,3.
58
W zwykły dzień odprowadzano najbliższych krewnych i odmawiano błogosławień-
stwo, por. Ch. Al beck, jw.
59
Chodzi o święta początku miesiąca.
60
Jer 9,19. W tym miejscu Miszny następują słowa pocieszenia wieńczące traktat
Mo ed Qatan i tematykę związaną ze śmiercią: Pokona Pan Bóg śmierć na wieki i zetrze
łzę z każdej twarzy (Iz 25,8).
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
SZABAT WEDŁUG MISZNYPRZEKĄSKA NA FRANCUSKIM CIEŚCIEBajka o zmartwychwstaniu Chrześcijaństwo według BadiouELEMENTY ZŁĄCZNE WEDŁUG PN DIN cz2druk na przekaz pocztowyPoznawcze uwarunkowania odbioru przekazu reklamowegoFugate R Wychowanie dziecka według Pisma ŚwiętegoŚwiat według Kratkawięcej podobnych podstron