Autor: Bernard Stark PRZYKADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z GEOGRAFII POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy: 150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdę, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zada- nia 1 25). Ewentualne braki zg"oĘ przewodniczącemu zespo"u nadzorującego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. UŻywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym tu- szem/atramentem. 4. Nie uŻywaj korektora, a b"dne zapisy wyraęnie przekreĘl. 5. Pamitaj, Że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. Podczas egzaminu moŻesz korzysta z o"ówka, gumki (wy"ącznie do rysunków) oraz linijki. yczymy powodzenia! Za rozwiązanie wszystkich zadał moŻna otrzyma "ącznie 60 punktów. Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego. Geografia. Poziom rozszerzony 2 Do rozwiązania zadał 1 5 wykorzystaj za"ączoną barwną map okolic Parku Narodowego UjĘcie Warty oraz w"asną wiedz. Zadanie 1. (1 pkt) Oblicz róŻnic wysokoĘci midzy punktem A i najwyŻszym wzniesieniem znajdującym si w tym samym kwadracie. Miejsce na obliczenia Odpowiedę: ................................................................................................................................. Zadanie 2. (1 pkt) Oblicz róŻnic czasu s"onecznego midzy po"udnikiem przechodzącym przez ugi Gó- rzyckie a po"udnikiem przechodzącym przez muzeum w miejscowoĘci S"ołsk. Miejsce na obliczenia Odpowiedę: ................................................................................................................................. Zadanie 3. (2 pkt) Na podstawie mapy i w"asnej wiedzy uzupe"nij nastpujące zdania: W Starym Kostrzynie znajduje si drogowe przejĘcie graniczne z ......................................... ......................................... jest miejscowoĘcią po"oŻoną przy po"udniowej granicy Parku Narodowego UjĘcie Warty , w której znajduje si fort. Park Narodowy UjĘcie Warty znajduje si na terenie województwa .................................. M"yn wodny przedstawiony na mapie znajduj si nad rzeką ................................................. www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 3 Zadanie 4. (2 pkt) Korzystając wy"ącznie z mapy, podaj trzy argumenty potwierdzające, Że S"ołsk jest ko- rzystną miejscowoĘcią dla ruchu turystycznego. 1. & .............................................................................................................................................. 2. & .............................................................................................................................................. 3. & .............................................................................................................................................. Zadanie 5. (4 pkt) Porównaj obszary po"oŻone w kwadratach A3 i D1, ustalając po dwa najbardziej róŻnicu- jące je kryteria (warunków naturalnych i zagospodarowania). Warunki naturalne: Kryteria RóŻnice midzy obszarami A3 i D1 K r y t e r i a R ó Ż n i c e m i
d z y o b s z a r a m i A 3 i D 1 Zagospodarowanie: Kryteria RóŻnice midzy obszarami A3 i D1 K r y t e r i a R ó Ż n i c e m i
d z y o b s z a r a m i A 3 i D 1 www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 4 Zadanie 6. (4 pkt) Plan ĘcieŻki dydaktycznej Mokrad"a Informacje: cieŻka piesza o d"ugoĘci ok. 1 km. Na trasie 8 przystanków: 1. Pradolina sposób powstania pradoliny oraz obserwacja jej fragmentów z chyrzył- skiej wieŻy widokowej. 2. Historia Chyrzyna i pompowni historia osady Chyrzyno i umiejscowionej tu prze- pompowni wody. 3. Mokrad"a zbiorniki wody s"odkiej w"aĘciwoĘci retencyjne terenów podmok"ych i ich znaczenie dla przyrody i cz"owieka. 4. BioróŻnorodnoĘ bogactwo gatunkowe na przyk"adzie Parku Narodowego UjĘcie Warty . Po czym pozna obecnoĘ zwierząt na danym terenie? Tropy i inne Ęlady. 5. Skarby z terenów podmok"ych o wykorzystaniu roĘlin i materia"ów pochodzących z terenów podmok"ych w gospodarce i kulturze cz"owieka. 6. RoĘliny zbiorników wodnych pospolite roĘliny zbiorników wodnych, ich rola w pro- cesie samooczyszczania wody. 7. Ptaki wodne i b"otne Park Narodowy UjĘcie Warty jako obszar objty konwencją RAMSAR oraz NATURA 2000. Opis gatunków ptaków spotykanych w pobliŻu ĘcieŻki. 8. UŻytkowanie terenów podmok"ych formy uŻytkowania rekreacyjnego i turystyczne- go terenów podmok"ych na przyk"adzie Parku Narodowego UjĘcie Warty oraz wyni- kające z tego problemy. Łród"o: www.pnujsciewarty.gov.pl www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 5 Na podstawie w"asnej wiedzy oraz powyŻszego planu wykonaj polecenia. a) Podaj nazw pradoliny przechodzącej przez PN UjĘcie Warty . ...................................................................................................................................................... b) Podaj numery trzech przystanków edukacyjnych, które mają charakter ekologiczny. ...................................................................................................................................................... c) Podaj, w jakim kierunku przebiega ostatnia czĘ trasy (przystanki 6 8)? ...................................................................................................................................................... d) Oblicz d"ugoĘ czĘci ĘcieŻki dydaktycznej midzy przystankami 6 8. Wynik podaj w metrach. Miejsce na obliczenia Odpowiedę: .............................................................................................................................. Zadanie 7. (2 pkt) Oblicz wysokoĘ S"ołca po pó"nocnej stronie nieba w Sydney (34 33 S) w po"udnie 22 czerwca. Miejsce na obliczenia Odpowiedę: .............................................................................................................................. www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 6 Zadanie 8. (3 pkt) Na schematycznym rysunku przedstawiającym ruch obiegowy Ziemi: a) zaznacz na orbicie strza"ką kierunek ruchu obiegowego Ziemi, b) w odpowiednich miejscach na orbicie wpisz nazwy pór roku (dotyczące pó"kuli pó"nocnej), c) zaznacz punkty: A aphelium i P peryhelium. Zadanie 9. (4 pkt) Na rysunkach przedstawiono dwa oĘrodki ciĘnienia atmosferycznego. 985 1000 990 995 995 990 1000 985 a) Zaznacz, w odpowiednich miejscach literami: W wyŻ, N niŻ. b) Narysuj strza"kami kierunki wiatrów w tych oĘrodkach na pó"kuli po"udniowej. c) Podaj przyczyn odchylenia kierunku wiatru. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. d) Nazwij metod kartograficznego przedstawiania ciĘnienia atmosferycznego na mapach synoptycznych. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. www. operon. pl 147,1 mln km 152,1 mln km Geografia. Poziom rozszerzony 7 Zadanie 10. (2 pkt) Uzupe"nij schemat obrazujący podzia" ska" magmowych ze wzgldu na sk"ad chemiczny magmy. Przyporządkuj po jednym z podanych przyk"adów ska" do poszczególnych ich ro- dzajów. Przyk"ady ska": andezyt, bazalt, gabro, granit, ryolit, sjenit ska"y magmowe przyk"ad ska"y przyk"ad ska"y przyk"ad ska"y Zadanie 11. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono odcinek Ęrodkowego biegu rzeki. Nazwij formy oznaczone numerami i opisz dzia"anie, w wyniku którego one powstają. 2b 2a 1 www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 8 1. Nazwa: & & & & & & & & & & & & & & & .. Dzia"alnoĘ: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ... 2. Nazwa: & & & & & & & & & & & & & & & .. Dzia"alnoĘ: a) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& ...& . b) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. Zadanie 12. (3 pkt) Najbardziej charakterystycznymi formami terenu, powsta"ymi wskutek akumulacji eolicz- nej, są wydmy. Pod rysunkiem przedstawiającym dwa rodzaje wydm napisz ich nazwy, typ klimatu, w którym powstają, oraz wyjaĘnij przyczyn ich odmiennego kszta"tu. kierunek wiatru AB a) nazwa wydmy: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & b) typ klimatu: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 9 c) wyjaĘnienie róŻnicy w kszta"cie wydmy: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. Zadanie 13. (1 pkt) Na podstawie poniŻszej mapki wybierz dwa prawid"owe uzupe"nienia zdania spoĘród po- danych. Linia na mapie przedstawia: a) granic zasigu zlodowacenia ba"tyckiego (Wis"y), b) granic zasigu zlodowacenia Ęrodkowopolskiego (Odry), c) granic oddzia"ywania Morza Ba"tyckiego na klimat Polska, d) granic wystpowania jezior polodowcowych w Polsce, e) wschodnią granic wystpowania buka. www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 10 Zadanie 14. (2 pkt) WybrzeŻe to znajduje si na skraju obszaru górskiego lub wyŻynnego, rozcite jest przez g"bokie doliny rzeczne bdące obecnie zatokami. Zatoki te przewaŻnie zachowują kie- runek prostopad"y do przebiegu wybrzeŻa. Powsta"y one w wyniku podnoszenia si pozio- mu wód morskich lub obniŻenia lądu. ZakreĘl wĘród wymienionych typów wybrzeŻa ten, który odnosi si do powyŻszego opisu, i podaj miejsce jego wystpowania. A. riasowe B. fiordowe C. limanowe D. szkierowe 1. Norwegia 2. Ukraina 3. Irlandia 4. Finlandia Zadanie 15. (2 pkt) Na podstawie podanych opisów rozpoznaj i nazwij typy gospodarki rolnej. a) Sposób gospodarowania polegający na wielkoobszarowej uprawie roĘlin w systemie monokulturowym (np. kawa, kakao). Wymaga wysokich nak"adów kapita"u, mechaniza- cji i nawoŻenia. Wystpuje g"ównie w strefie gorącej. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ......& & & & & & b) Typ gospodarki rolnej, w której produkcja przeznaczona jest tylko na w"asne potrzeby. PrzewaŻa uprawa roĘlin, zw"aszcza zbóŻ, roĘlin okopowych i strączkowych, ale takŻe ho- dowane jest byd"o, owce, kozy, wielb"ądy czy nawet renifery. Jego nazwa związana jest z koniecznoĘcią przemieszczania si wraz ze stadami ze wzgldu na zmian warunków kli- matycznych. & & & & & & & & & & & & & & & & ......& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & c) Dobre efekty produkcji rolnej uzyskuje si dziki wysokim plonom roĘlin uprawnych oraz zwikszonej mlecznoĘci i masie misnej zwierząt hodowlanych. To typ rolnictwa na- stawionego na produkcj przeznaczoną na sprzedaŻ. Jest charakterystyczne dla pałstw wysoko rozwinitych o duŻej gstoĘci zaludnienia, ale o niewielkiej iloĘci uŻytków rolnych przypadających na jedną osob. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ......& & d) Gospodarka rolna prowadzona w krajach posiadających rozleg"e obszary uŻytków rol- nych, gdzie nie ma koniecznoĘci osiągania bardzo wysokich plonów oraz intensyfikacji ho- dowli zwierząt. Bardzo duŻe zbiory są osiągane dziki uprawie na ogromnych obszarach, a produkcja misa, mleka lub we"ny związana jest z duŻą liczbą zwierząt hodowlanych. Rol- nictwo tego typu jest zmechanizowane, nie uŻywa si duŻej iloĘci nawozów sztucznych. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ......& & & & & & www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 11 Zadanie 16. (4 pkt) Uzupe"nij dane w tabeli, obliczając przyrost naturalny, saldo migracji, przyrost rzeczywi- sty oraz liczb ludnoĘci Polski w dniu 31 grudnia 2005 roku. Miejsce na obliczenia Bilans ludnoĘci Polski w 2005 roku Stan ludnoĘci w dniu 31.12.2004 38 174 000 Urodzenia Żywe 356 tys. Zgony 363 tys. Przyrost naturalny Imigracja 9 tys. Emigracja 19 tys. Saldo migracji zagranicznych Przyrost rzeczywisty Stan ludnoĘci w dniu 31.12.2005 Do rozwiązania zadał 17 19 wykorzystaj poniŻsz tekst ęród"owy. Transport drogowy sta" si jednym z najwikszych zagroŻeł cywilizacyjnych. Zanieczysz- czenie powietrza, skaŻenie wody, emisja ha"asu, zajmowanie coraz wikszej powierzchni terenu, wypadki drogowe wiąŻą si z kosztami ponoszonymi co roku przez mieszkałców naszej planety obecnego i przysz"ych pokoleł. W roku 1995 w Polsce jeędzi"o ponad 7,5 mln samochodów osobowych, ciŻarowych, au- tobusów, a takŻe motocykli i skuterów. Po dziewiciu latach, w roku 2004 w Polsce jeędzi- "o niemal 15,3 mln pojazdów, w tym 14,3 mln samochodów osobowych i ciŻarowych, czyli najwikszych trucicieli Ęrodowiska. W roku 2005 sprowadzono 830 tys. samochodów osobowych, które są pojazdami starymi, ponad 50% z nich ma wicej niŻ 11 lat. KaŻdego dnia wiele milionów silników spalinowych w Polsce emituje do atmosfery szkodliwe dla przyrody i cz"owieka gazy. www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 12 Nieprawid"owe podejĘcie do problemów transportowych w Polsce sprawi"o, Że przewaŻa- jąca wikszoĘ przewozów pasaŻerskich i towarowych w Polsce odbywa si w transporcie drogowym. W roku 2001 PKP przewioz"o 332 mln pasaŻerów, a w tym samym czasie sa- mochodami podróŻowa"o 900 mln pasaŻerów. GstoĘ linii kolejowych w Polsce wynosi 6,73 km/100 km2 i chociaŻ wciąŻ si zmniejsza, nadal zaliczana jest do najwyŻszych w Europie. Mimo rozwinitej sieci linii kolejowych w Polsce przecitny mieszkaniec kraju odbywa koleją Ęrednio 7 przejazdów rocznie. Dla porównania Austriak odbywa 22 przejazdy, a Holender i Niemiec po 20 przejazdów. S"a- be zainteresowanie Polaków transportem kolejowym wynika z tego, Że czas przejazdu koleją na niektórych liniach o przestarza"ym taborze i infrastrukturze jest duŻo d"uŻszy niŻ pokonanie tej samej trasy samochodem, a niska czstotliwoĘ po"ączeł nie do zaak- ceptowania. Dla pasaŻerów bardzo waŻny jest takŻe standard us"ug i bezpieczełstwo w pociągach. Wprowadzenie monitoringu i ochrony w pociągach Warszawskiej Kolei Dojazdowej zwikszy"o liczb pasaŻerów korzystających z tego Ęrodka komunikacji. Akcyza p"acona przy zakupie paliwa (równieŻ dla lokomotyw spalinowych) trafia wy"ącz- nie na infrastruktur drogową, a nie kolejową. Tereny kolejowe obciąŻone są podatkiem od nieruchomoĘci, a grunty pod drogami nie. Taka sytuacja powoduje, Że transport kole- jowy jest droŻszy, a Polacy wybierają samochód jako tałszy Ęrodek komunikacji midzy miastami. W Polsce takie czynniki, jak ukszta"towanie powierzchni kraju, rozmieszczenie miast (w tym kilku aglomeracji liczących powyŻej 500 tys. mieszkałców) są wyjątkowo sprzyjające komunikacji kolejowej. Tylko z"a polityka transportowa powoduje, Że marno- wana jest szansa na rozwój kolei. Wed"ug raportów Krajowej Rady Bezpieczełstwa Ruchu Drogowego straty z tytu"u kosztów wypadków drogowych wynios"y w 2003 roku 16,3 miliarda z"otych. Wed"ug PKP taka kwota wystarczy"aby do zmodernizowania 4500 km sieci kolejowej. Na podstawie artyku"u Bartosza Sucheckiego, Zielone Mazowsze 25.04.2006 Zadanie 17. (2 pkt) Na podstawie powyŻszego tekstu sformu"uj trzy argumenty istotne ze wzgldów spo"ecz- nych, przemawiające za koniecznoĘcią zmian w polityce transportowej Polski w zakresie zwikszenia transportu kolejowego kosztem transportu drogowego. 1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 13 Zadanie 18. (2 pkt) Korzystając wy"ącznie z tekstu, podaj trzy przyczyny niekorzystnego rozwoju kolejowych przewozów pasaŻerskich w Polsce. 1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & Zadanie 19. (1 pkt) Uzasadnij, dlaczego transport samochodowy jest powszechniej wykorzystywany do prze- wozu towarów niŻ transport kolejowy. Podaj dwa argumenty. 1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & Zadanie 20. (3 pkt) Na podstawie konturowej mapy Polski rozpoznaj charakterystyczne dla obszarów ozna- czonych numerami od 1 do 5 typy gleb oraz rodzaje pod"oŻa. Wype"nij tabel. Nr na N r n a Typ gleby Rodzaj pod"oŻa T y p g l e b y R o d z a j p o d " o Ż a mapie m a p i e 1 2 3 4 5 www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 14 Zadanie 21. (1 pkt) Sformu"uj wniosek potwierdzający zaleŻnoĘ istniejącą midzy liczbą zatrudnionych w I sektorze (rolnictwo) i III sektorze (us"ugi) gospodarki a poziomem rozwoju gospodar- czego pałstwa. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. Zadanie 22. (4 pkt) Na mapie konturowej przedstawiono kraje Europy. a) Na podstawie opisów rozpoznaj nazwy krajów i wpisz je w miejsca wykropkowane. A najlepiej rozwinite gospodarczo pałstwo powsta"e z rozpadu by"ej Jugos"awii, jako jedyne unikn"o wojny domowej w latach dziewidziesiątych XX wieku ................................................................ B wysoko rozwinity kraj o jednym z najwyŻszych PKB w Europie w przeliczeniu na 1 mieszkałca, jego g"ównym bogactwem naturalnym jest ropa naftowa ................................................................ www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 15 C kraj przyjty do UE razem z Polską, wytwarzający blisko 80% energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych ................................................................ D pałstwo, które przez ostatnie pó" wieku by"o jednym z najszybciej rozwijających si gospodarczo krajów Europy, osiąga najwyŻsze na kontynencie dochody z turystyki ................................................................ b) Zaznacz na mapie kraje opisane w podpunkcie a), wpisując na ich obszarach odpo- wiednio litery: A, B, C, D. Zadanie 23. (2 pkt) Jednym z najwaŻniejszych globalnych problemów Ęrodowiskowych jest efekt cieplarniany. Wymieł trzy skutki globalnego ocieplenia dla Ęrodowiska przyrodniczego. 1. & .............................................................................................................................................. 2. & .............................................................................................................................................. 3. & .............................................................................................................................................. Zadanie 24. (3 pkt) Na podstawie danych z tabeli opisz zmiany, które dokona"y si w strukturze zatrudnienia ludnoĘci Polski w latach 1990 2004 oraz podaj trzy przyczyny tych zmian. 1990 1997 2004 pracujący (w tys. osób) 16280 15940,8 12737 w tym (w %): rolnictwie i leĘnictwie 27 26 17 przemyĘle 28 24 23 budownictwie 8 6 5 us"ugach 37 44 55 Łród"o: Ma"y Rocznik Statystyczny Polski 2005 , GUS www. operon. pl Geografia. Poziom rozszerzony 16 Zmiany w strukturze zatrudnienia: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. Przyczyny zmian: 1. & .............................................................................................................................................. 2. & .............................................................................................................................................. 3. & .............................................................................................................................................. Zadanie 25. (2 pkt) Rozpoznaj opisane choroby i zapisz ich nazwy poniŻej. Jest to najczstsza na Ęwiecie choroba zakaęna, na którą co roku zapada ponad 220 mln osób, a umiera 1 3 mln (są to g"ównie paroletnie dzieci z Czarnej Afryki). Zachorowania poza terenami tropikalnymi i subtropikalnymi endemicznego wystpowania tej choroby spotykane są u osób powracających z tych regionów, a takŻe sporadycznie w pobliŻu lot- nisk i portów, gdzie zostają zawleczone komary z rodzaju Anopheles. ................................................................ Po raz pierwszy oficjalnie rozpoznano ją w Ameryce w 1981 roku, cho znacznie wcze- Ęniej pojawia"y si podobne przypadki, których nierozpoznano. W nastpnych latach cho- roba ta szybko rozprzestrzeni"a si na ca"ym Ęwiecie. Do najwikszej liczby nowych zaka- Żeł dochodzi obecnie w regionie Afryki Subsaharyjskiej i Karaibów. W niektórych pałstwach afrykałskich odsetek osób chorujących na nią przekroczy" 40% ludnoĘci. Do chwili obecnej nie wynaleziono skutecznego lekarstwa zwalczającego t chorob. ................................................................ Zaproponuj trzy skuteczne sposoby dzia"ania, które umoŻliwi"yby ograniczenie wzrostu zachorował na te choroby. 1. & .............................................................................................................................................. 2. & .............................................................................................................................................. 3. & .............................................................................................................................................. www. operon. pl