Jean Maisonneuve - Rytualy dawne i wspolczesne
4. Rola rytualow.
Nie mozna ograniczyc sie tylko do aspektow rytualow, ktore daja sie
obserwowac, jak: powtarzalnosc, ciaglosc, zmiennosc kulturowa, lokalna.
Wazne jest, zeby okreslic ich funkcje i znaczenie w powiazaniu z atmosfera
powstajaca w grupie podczas trwania rytualu oraz z osobistymi przezyciami
uczestnikow, a wiec z caloksztaltem sytuacji, uczuc, wyobrazen, ktore rytual
wyraza, reguluje, ze wszystkimi procesami psychospolecznymi, bez wzgledu
na dyscypline nauki, do ktorej odwoluje sie badacz.
Poza celami wyraznie okreslonymi - takimi jak opieka boska, plodnosc,
intronizacja, nastroj biesiadny, itd. - mozna przypisac rytualom trzy wazne
funkcje, scisle powiazane i niejednakowo pojmowane przez grupy oraz jednostki,
ktorych dotycza:
Funkcja panowania nad zmiennoscia i strachem.
Zachowania rytualne wyrazaja i uwalniaja ludzki strach przed cialem i swiatem,
ich przemijaniem i unicestwieniem - liczne archaiczne rytualy wyklinajace
i blagalne pozwalaja na ukierunkowanie silnych emocji (nienawisc, strach,
zal, nadzieja). Ta funkcja jest szczegolnie wyrazna w obrzedach zalobnych,
obecnych we wszzystkich spoleczenstwach, a takze podczas uroczystosci inicjacji
lub pielegnacji ciala.
Liczne praktyki wyrazaja symboliczne panowanie nad przestrzenia i
czasem, zmniejszajac ich nieuchronnosc i zmiennosc w oczach uczestnikow.
Naleza do nich przede wszystkim zwyczaje poswiecania wybranego miejsca
za pomoca symbolicznych znakow i gestow (wszystkie rytualy majace na celu
ograniczenie przestrzeni) lub swiecenia por roku (rytualy sezonowe) czy
okresow zycia (obrzedy przejscia).
Funkcja obcowania z nadprzyrodzonymi lub
z pewnymi tajemnymi i idealnymi formami i wartosciami. Jest
bezposrednio zwiazana z poprzednia, gdyz dazy do zjednania mocy, ktore
nam sie wymykaja: bostw, dobroczynnych lub zlych duchow, przypadkowych
idealow. W obliczu tego, co nie jest technicznie dostepne i mozliwe do
kontrolowania, czlowiek ucieka sie do zabiegow symbolicznych: gestow, znakow,
przedmiotow, ktorym przypisuje pewna skutecznosc. Takie jest znaczenie
modlitw, zaklec czy najpospolitszych przesadow.
Odniesienie do sacrum istnieje w rytualach laickich pod postacia
wartosci i idealow,
ktorym sklada sie ofiary, oddaje czesc. Jest to szczegolnie widoczne w
przypadku przemowien na kongresach politycznych lub z okazji swiat upamietniajacych
jakies wydarzenia.
Funkcja komunikacyjna i regulacyjna realizowana
poprzez poswiadczenie i wzmocnienie wiezi spolecznej. Ta funkcja
jest z pewnoscia mniej uswiadomiona od poprzednich, lecz wyrazna dla kazdego
obserwatora: kazda spolecznosc (duza lub ograniczona), kazda grupa majaca
poczucie tozsamosci (wyrazajace sie czestym uzyciem zaimka my)
dowodzi potrzeby podtrzymania, umocnienia przekonan i uczuc tworzacych
jej jednosc. Ten rodzaj odnowy moralnej, zeby
uzyc wyrazenia Durkheima, moze zaistniec tylko dzieki spotkaniom, zgromadzeniom,
gdzie jednostki potwierdzaja wspolne wartosci. Dotyczy to wszystkich swiat
religijnych lub swieckich, rytualow masowych (manifestacje, igrzyska, mecze,
itd.), a nawet pewnych zachowan codziennych (formy grzecznosci,
troska o stroj, wizyty...).
Poprzez te funkcje rytualy sytuuja sie na pograniczu natury i kultury,
tego co zmyslowe i tego co duchowe, zapewniaja nie tylko regulacje spoleczna
i moralna, ale rowniez zaspokojenie pragnien zywych zarowno kiedys, jak
i dzisiaj: pragnienia obfitosci, potrzeby pocieszenia, zjednoczenia, przebaczenia.
Tym bardziej absurdalne moga wydawac sie twierdzenia pomniejszajace
role rytualow, traktujace je jako zjawiska archaiczne czy folklorystyczne
i mowiace o utracie ich znaczenia w dobie obecnej lub o drugorzednym znaczeniu
rytualu w ogole.
This page hosted by
Get your own Free Home
Page
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Maiso113Maiso132 (2)Maiso1Maiso13 (2)Maiso121Maiso131 (2)Maiso11 (2)Maiso111więcej podobnych podstron