plik


ÿþCz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 1 17. WYBRANE PROBLEMY NIELINIOWE I NIESPR{YSTE WPROWADZENIE Mechanika nieliniowa zajmuje si problemami, w których zale|no[ci midzy napr|eniami lub siBami a wielko[ciami kinematycznymi s nieliniowe. Rozró|niamy dwa zasadnicze rodzaje nieliniowo[ci: ki- nematyczn (tj. geometryczn) i fizyczn. Nieliniowo[ kinematyczna pojawia si wtedy, gdy rozwa|any obiekt wykazuje du|e odksztaBcenia al- bo du|e przemieszczenia, albo du|e odksztaBcenia i du|e przemieszczenia jednocze[nie (np. konstrukcje cignowe, pneumatyczne). Nieliniowo[ fizyczna wynika z fizycznych wBasno[ci materiaBu lub konstrukcji i objawia si wówczas, gdy zwizki konstytutywne s nieliniowe. S to np. materiaBy nieliniowo-spr|yste lub plastyczne. Szczególnego typu nieliniowo[ fizyczn w zakresie maBych przemieszczeD wykazuj równie| konstruk- cje wykonane z materiaBu liniowo-spr|ystego, ale nie speBniajce postulatów Clapeyrona. Mamy tu na my[li tzw. konstrukcje luzowe, czyli konstrukcje wykazujce niewielkie luzy w poBczeniach elementów. W skali makro (na poziomie caBej konstrukcji) obecno[ luzów jest przyczyn  zakleszczania si (ang. locking), tzn. wzrostu sztywno[ci w miar wzrostu obci|enia. Zakleszczanie si oprócz spr|ysto[ci i plastyczno[ci, mo|na uwa|a za kolejny prototyp nieliniowego prawa fizycznego. Jest oczywiste, |e wystpuj równie| przypadki bardziej zBo|one, w których rozwa|any obiekt wyka- zuje zarówno nieliniowo[ kinematyczn jak i fizyczn. Dla wszystkich zadaD nieliniowych charaktery- styczne jest to, |e nie obowizuje zasada superpozycji skutków. Do konstrukcji niespr|ystych zaliczamy takie, których materiaB poza cechami spr|ystymi wykazuje inne cechy, np. lepko[. Nale| do nich konstrukcje (materiaBy) lepko-spr|yste. Gdy zale|no[ pomi- dzy napr|eniem a prdko[ci odksztaBceD jest liniowa, to obowizuje zasada superpozycji wzgldem cykli napr|eD i odksztaBceD jako funkcji czasu. W odró|nieniu od procesów spr|ystych s to jednak procesy, w których obserwujemy dyssypacj energii. W kolejnych rozdziaBach tej cz[ci podrcznika przedstawimy specyfik zadaD nieliniowych i niespr- |ystych. Na pocztku omówimy konstrukcje prtowe wykonane z materiaBu liniowo-spr|ystego wykazu- jce jednak cechy nieliniowe (w tym konstrukcj luzow). Dalej przedstawimy problematyk prtów wykonanych z materiaBów fizycznie nieliniowych lub materiaBów wykazujcych cechy niespr|yste. Na koniec omówimy problemy stateczno[ci. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 2 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI WYKONANYCH Z MATERIAAU LINIOWO-SPR{YSTEGO 17.1. RAMA Z LUZAMI KTOWYMI NA PODPORACH Omówimy efekty zastosowania podpory przegubowej z ograniczeniem kta obrotu. Jest to tzw. pod- pora luzowa. Model takiej podpory ilustruje rysunek 17.1a. Rys. 17.1 - + Je[li kt obrotu prta jest zawarty w przedziale ( - ¦ ,¦ ), to mamy do czynienia ze zwykB podpor + - przegubow. Dla warto[ci granicznych ¦ = ¦ lub ¦ =-¦ podpora przybiera cechy utwierdzenia*). Charakterystyk fizyczn takiej podpory przedstawiaj rysunek 17.1b oraz zale|no[ci (17.1): -+ M = 0, - ¦ < ¦ < ¦ ,üø ôø ôø + M e" 0, ¦ = ¦ , (17.1) ýø ôø M d" 0, ¦ = -¦.- ôø þø Zachowanie omawianej podpory jest wobec tego nieliniowe. Zastosowanie podpór luzowych zilustruje- my na przykBadzie ramy portalowej wykonanej z materiaBu liniowo-spr|ystego. CaBo[ rozwa|aD odnie- siemy do zakresu maBych przemieszczeD. Obci|enie ramy stanowi dwie siBy: Px = pxP0 oraz Py = py P0, przy czym px oraz py s bezwymiarowymi intensywno[ciami obci|eD, a P0 oznacza pewn staB o wy- miarze siBy. Zadanie obja[nia rys. 17.2a. *) Problem ten nale|y do mechaniki ukBadów z wizami jednostronnymi. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 3 Rys. 17.2 Wszystkie mo|liwe warianty schematów statycznych ramy luzowej przedstawiaj rys. 17.2c, d, e, f, przy czym dodatnie zwroty momentów podporowych zaznaczono na rys. 17.2b. Przyjcie podpór nieliniowych sprawia, |e schemat statyczny ramy zmienia si wskutek narastania obci|eD. Jest to zatem konstrukcja, która nie speBnia postulatów Clapeyrona; wykre- sy obci|enie - przemieszczenie s liniami Bamanymi, tzn. s nieliniowe. Racjonalne obranie warto[ci + - któw ¦ i ¦ daje efekt  dostosowania si schematu statycznego do intensywno[ci i charakteru ob- ci|enia. Wymienione cechy konstrukcji nie s bez znaczenia dla praktyki projektowej oraz analizy wpBywu luzów podporowych na zachowanie si konstrukcji. Do obliczenia ramy zastosowano metod siB. Przy wyznaczaniu przemieszczeD uwzgldniono jedynie wpByw zmiany krzywizn osi prtów. Przyjto, |e ukBad podstawowy jest ram trójprzegubow (rys. 17.3a), a wszystkie pomocnicze wykresy momentów zginajcych obrazuj kolejne rysunku 17.3. Punktem wyj[cia s równania kanoniczne metody siB: ñø X1"11 + X2"12 + X3"13 = -"1p, ôø ôøX "21 + X2"22 + X3"23 = -"2 , (a) òø 1 p ôøX "31 + X2"32 + X3"33 = -"3p, ôø 1 óø gdzie Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 4 2 1 ñøEA" = l(3 + n), EJ"12 = EJ"13 = ln, 11 ôø 3 6 ôø ôøEJ"22 = EJ"33 = 1 l(1+ 4n), EJ"23 = - 1 l(1+ 2n), ôø 6 6 ôø 1 ôøEJ"1p =- P0l2(3 + 2n) py , 6 ôø (b) òø 1 h ôøEJ"2 p =- P0l2 îøn py - (2 + 3n) px ùø , ïø úø 12 l ðø ûø ôø ôø 1 h EJ"3p =- P0l2 îøn py + (2 + 3n) px ùø , ôø ïø úø 12 l ðø ûø ôø ôø h J1 ôøn = , "ik = "ki. l Jh óø Rys. 17.3 Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 5 Kty obrotu na podporach okre[laj zale|no[ci ñø A p ôø¦ =-("2 + X1"21 + X2"22 + X3"23), (c) òø¦ =-("3p + X1"31 + X2"32 + X3"33). ôø B óø O sztywno[ci ramy decyduj warto[ci przemieszczeD "x i "y. Przemieszczenia te obliczymy ze wzorów: "x = "x0 + X1"x1 + X2"x2 + X3"x3, ñø (d) òø" = "y0 + X1"y1 + X2"y2 + X3"y3,, y óø gdzie M M0 Mx M0 y "x0 = ds, "y0 = ds, +"+" EJ EJ s s M Mi Mx Mi y "xi = ds, "yi = ds; i = 1, 2, 3. +"+" EJ EJ s s Momenty M0 w ukBadzie podstawowym statycznie wyznaczalnym pochodz od obci|enia zewntrz- nego, a Mx i My s wywoBane odpowiednio siBami Px = 1 (rys. 17.3c) i Py = 1 (rys. 17.3d). Po wykonaniu caBkowania otrzymujemy: 2 ñø 1 h 1 h ôøEJ"x0 = P0l3(1+ n)ëø öø px; EJ"x1 = 0; EJ"x2 = -EJ"x3 = l2(2 + 3n)ëø öø; ìø ÷ø ìø ÷ø ôø íø øø íø øø 6 l 12 l (e) òø 1 ôøEJ" = P0l3(1+ n)py; EJ"y1 = - 1 1 P0l2(3+ 2n); EJ"y2 = EJ"y3 = - l2n. y0 ôø óø 6 6 12 Wzory (c) i (d) s sBuszne dla ka|dego z czterech schematów statycznych przedstawionych na rysun- kach 17.2c, d, e, f, pod warunkiem podstawienia odpowiednich warto[ci momentów nadliczbowych X1, X2, X3. Równania kanoniczne (a) po podstawieniu zale|no[ci (b) mo|na doprowadzi do postaci: ñø ôø4(3 + n) X1 + nX2 + nX3 = P0l(3 + 2n) py , ôø 1 ôønX (1+ 4n) X2 (1+ 2n) X3 P0l (2 3n)(h / l) px (f) + - = - + òø [npy ], 1 2 ôø 1 ôønX - (1+ 2n) X2 + (1+ 4n) X3 = P0l + (2 + 3n)(h / l) py 1 [npy ]. ôø óø 2 Dla poszczególnych schematów statycznych otrzymujemy nastpujce rozwizania tego ukBadu równaD: schemat I ñø ôøX = P0lb1 Å" py , X2 = 0, X3 = 0, 1 ôø ôøschemat II ôø = P0l(-a2 Å" px + b2 Å" py ), X2 = 0, X3 = P0l(c2 Å" px + d2 Å" py ), ôøX1 (g) òøschemat III ôø ôøX1 = P0l(a2 Å" px + b2 Å" py ), X2 = P0l(-c2 Å" px + d2 Å" py ), X3 = 0, ôø ôøschemat IV ôøX = P0lb3 Å" py , X2 = P0l(-c3 Å" px + d3 Å" py ), X3 = P0l(c3 Å" px + d3 Å" py ). 1 óø gdzie Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 6 ñø 3 + 2n n(2 + 3n) h 6 + 28n + 15n2 , a2 = Å"ëø öø, b2 = , ôøb1 = ìø ÷ø íø øø 4(3 + n) l 2(12 + 52n + 15n2) 2(12 + 52n + 15n2) ôø ôø ôøc 2(3+ n)(2 + 3n) h 3n d2 = (h) = Å"ëø öø,, ìø ÷ø òø 2 12 + 52n +15n2 íø l øø 12 + 52n +15n2 ôø ôø 2 + n (2 + 3n) h 1 , c3 = Å"ëø öø, d3 = . ìø ÷ø ôøb = 3 íø øø 2(4 + n) 4(1+ 3n) l 2(4 + n) ôø óø Po uwzgldnieniu powy|szych zale|no[ci w równaniach (c) otrzymujemy wzory na kty obrotu na pod- porach w schematach I÷III: schemat I ñø ôøÕ = -±1 Å" px + ²1 Å" py , ÕB = ±1 Å" px + ²1 Å" py , A ôø ôøschemat II ôø (i) òøÕ =-±2 Å" px + ²2 Å" py , ÕB = 0, A ôø ôøschemat III ôø ôøÕ = 0, ÕB = ±2 Å" px + ²2 Å" py. A óø gdzie: EJ EJ ñøÕ = ¦A Å" , ÕB = ¦B Å" , A ôø Pl2 Pl2 0 0 ôø ôø 2 + 3n h ôø± = Å"ëø ²1 = n öø, (j) , ìø ÷ø òø 1 íø øø 12 l 8(3 + n) ôø ôø n(4 + n)(2 + 3n) h n( j + 3n) = Å"ëø öø, ²2 = . ìø ÷ø ôø±2 íø øø l ôø 2(12 + 52n +15n2) 12 + 52n +15n2 óø Pl3 Pl3 0 0 WedBug równaD (d) obliczono przemieszczenia "x = ´x Å" oraz "y = ´y Å" : EJ EJ schemat I: ´x = A1 Å" px; ´y = D1 Å" py , ñø ôø ôøschemat II: ´x = A2 Å" px - B2 Å" py; ´y = -B2 Å" px + D2 Å" py , (k) òøschemat III: ´x = A2 Å" px + B2 Å" py; ´y = B2 Å" px + D2 Å" py , ôø ôøschemat IV: ´x = A4 Å" px; ´y = D4 Å" py , óø przy czym 2 ñø j + n h 3 + 4n ôøA1 = Å"ëø öø , D1 = , ìø ÷ø íø øø 6 l 24(3 + n) ôø ôø 2 ôøA = n(12 + 14n + 3n2 h n(2 + 3n) h ëø öø ëø öø, (l) Å" , B2 = Å" ìø ÷ø ìø ÷ø òø 2 íø øø íø øø l l 312 + 52n + 15n20 4(12 + 52n + 15n2 ) ( ôø ôø 2 ôøA4 = n(4 + 3n) Å" ëø höø , D2 = 3 + 16n + 15n2 , D4 = 1+ n . ìø ÷ø ôø íø øø 24(1+ 3n) l 6(4 + n) 6(12 + 52n + 15n2) óø Ustalimy teraz warunki, w których realizuj si poszczególne schematy statyczne. Schemat I, stosownie do rys. 17.2c, realizuje si wówczas, gdy s speBnione nierówno[ci: (m) - ³ Å"Õ0 < Õ < Õ0, - ³ Å"Õ0 < ÕB < Õ0, A gdzie EJ EJ +- Õ0 = ¦ Å" , ³ Å"Õ0 = ¦ Å" . Pl2 Pl2 0 0 Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 7 W nierówno[ciach tych wyrazimy kty ÕA i ÕB przez parametry obci|eD px i py. Ostatecznie otrzymuje- my cztery nierówno[ci: ñø px py px py ôøëø öø + ëø öø < 1, ëø öø + ëø öø < 1, Õ0 Õ0 ôøìø - Õ0 ÷ø ìø Õ0 ÷ø ìø ÷ø ìø ÷ø ôøíø ±1 ²1 øø íø øø íø ±1 ²1 øø íø øø ôø (n) òø py py px px ôø + < 1, + < 1. ôøëø Õ0 öø ëø Õ0 öø ëø Õ0 öø ëø Õ0 öø ³ ôøìø ÷ø ìø - ³ ÷ø ìø - ³ ÷ø ìø - ³ ÷ø øø íø øø íø ±1 øø íø øø ôøíø ±1 ²1 ²1 óø Granica obszaru wyznaczonego tymi nierówno[ciami jest równolegBobokiem zaznaczonym na rys. 17.4, gdzie przyjto, |e ³ > 1. Rys. 17.4 Dla schematu II obowizuj nierówno[ci: Õ < Õ0 ; Õ > -³ Å"Õ0, ñø AA ôøprzy czym (o) òø ôø ÕB = Õ0, gdy MB e" 0, lub ÕB = -³ Å"Õ0, gdy MB d" 0. óø Rozwa|ymy najpierw przypadek taki, |e Õ < Õ0, ÕB = Õ0. Kt ÕA jest sum dwóch warto[ci ÕA1 i A "ÕA. Warto[ ÕA1 jest ktem obrotu lewej podpory w chwili, gdy kt ÕB osiga warto[ Õ0. Obci|enia px i py przyjmuj wówczas warto[ px1 i py1 oraz odpowiadaj pewnemu punktowi le|cemu na granicy ob- szaru, w którym realizuje si schemat I (por. rys. 17.4). Wynika std, |e Õ =-±1 Å" px1 + ²1 Å" py1, A1 ÕB = Õ0 = ±1 Å" px1 + ²1 Å" py1. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 8 Kt "ÕA realizuje si ju| w schemacie II. Wobec tego Õ = Õ + "ÕA = -±1px1 + ²1py1 - ±2( px - px1) + ²2( py - py1) < Õ0 , A A1 skd - ±2 Å" px + ²2 Å" py < Õ0 + px1(±1 - ±2) - py1(²1 - ²2). Poniewa| ÕB = Õ0, wic ëø öø 2±1 - ±2 ±1²2 - ±2 Å" px + ²2 Å" py < Å" + Å" py1 . ìø±1px1 ÷ø 2±1 - ±2 ±1 íø øø Uwzgldniwszy wzory (j) stwierdzamy, |e ±1 Å" ²2 (p) = ²1, 2±1 - ±2 co prowadzi do nierówno[ci: 2±1 - ±2 - ±2 Å" px + ²2 Å" py < Å"Õ0 ±1 lub po przeksztaBceniu py px (r) + < 1. ëø - ±2 Õ0 öø ëø öø 2±1 ìø- Å"Õ0 ÷ø ìø ÷ø íø ±1 Å"±2 ²1 øø íø øø W analogiczny sposób analizujemy drugi przypadek: Õ >-³Õ0 oraz ÕB > Õ0 . Otrzymujemy wtedy A nierówno[: Õ = Õ + "ÕA = -±1 Å" px1 + ²1 Å" py1 - ±2( px - px1) + ²2( py - py1) > -³Õ0, A A1 któr mo|na przedstawi w postaci: - ±2 Å" px + ²2 Å" py > -³ Å"Õ0 + px1(±1 - ±2) - py1(²1 - ²2). Poniewa| ²1 Å" py1 = Õo - ±1 Å" px1, wic 2±1 - ±2 - ±2 Å" px + ²2 Å" py > -³ Å"Õ0 - Õ0 + Å"(±1 Å" px1 + ²1 Å" py1), ±1 skd ëø öø ëø ±2 öø ±2 - ±2 Å" px + ²2 Å" py > -Õ0ìø- ³ -1+ 2 = ³ - ÷øÕ0. ÷ø ìø1- íø ±1 øø íø ±1 øø Ostatecznie dla ³ > 1- ±2 ±1 otrzymujemy: py px (s) + < 1. ëø ±2 öø ëø ±2 öø 1- ³ Å"Õ0 / 1- ³ Å"Õ0 / ²2 ìø - ÷ø ±2 - ìø - ÷ø íø ±1 øø íø ±1 øø Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 9 Nierówno[ci (r) i (s) wyznaczaj obszar, w którym realizuje si schemat II. Obszar ten oraz wyniki anali- zy pozostaBych przypadków zobrazowano na rys. 17.4. Efekty ilo[ciowe oraz dalsze efekty jako[ciowe poka|emy na przykBadzie ramy przedstawionej na rys. 17.5. Rys. 17.5 Prty ramy s wykonane ze stalowych dwuteowników równolegBo[ciennych IPE 200 (E = 2 Å"108kN / m2, J = 2770Å"10-8m4) . Obci|enia Px i Py zmieniaj si w granicach: - 4 kN d" Px d" 4 kN , 4kN d" Py d" 24kN . SiBa Py = 4 kN symbolizuje obci|enia staBe pochodzce od ci|aru wBasnego konstrukcji. Je|eli przyj- miemy, |e P0 = 4 kN, to na pBaszczyznie obci|eD px i py punkt A o wspóBrzdnych px = 0 i py = 1 odpo- wiada obci|eniu ci|arem wBasnym. Dla obci|eD zmiennych mamy: -1 d" px d" 1, 1 d" py d" 6. - , WBasno[ci podpór charakteryzuj warto[ci ³ = 0 oraz Õ0 = 0075 rad. Oznacza to, |e kt ¦ = 0, a kt Pl2 4 Å" 42 + 0 ,, ¦ = Õ0 Å" = 0075Å" = 86664 Å"10-4 rad. EJ 2 Å" 2770 Z wymiarów geometrycznych prtów ramy wynika, |e n = h/l = 0,75. Na podstawie wzorów (h), (j) i (l) obliczono: b1 = 0,300, a2 = 0,2011, b2 = 0,2981, c2 = 0,4022, d2 = 0,03788, , , , b3 = 0289, c3 = 02452, d3 = 01053, ±1 = 0,2656, ²1 = 0,0250, ±2 = 0,09552, ²2 = 0,04101, A1 = 0,1641, A2 = 0,05722, A4 = 0,0338, D1 = 0,6667, B2 = 0,1006, D2 = 0,06572, D4 = 0,0614. Na rysunku 17.6 przedstawiono obszar obci|eD zewntrznych oraz obszary poszczególnych schema- tów statycznych. Rama wykazuje cechy konstrukcji fizycznie nieliniowej i wzmacnia si w miar wzrostu obci|enia. Ka|demu punktowi przestrzeni obci|eD px, py mo|na przypisa odpowiednie bezwymiarowe przemiesz- czenia ´x i ´y. Obliczymy przykBadowo przemieszczenia stowarzyszone z punktami A, K, L i G: Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 10 - punkt A ( px = 0, py = 1): ´x = 0, ´ = 0,0667Å"1 = 0,0667. y - punkt K ( px = 0,1279, py = 1,6394): ´x = 0 + 0,1279 Å" 0,1641 = 0,02099, ´ = 0,0667 + (1,6394 -1) Å" 0,06667 = 0,1093. y - punkt L ( px = 0,7488, py = 4,7439): ´x = 0,02099 + (0,7488 - 0,1279) Å"0,05722 - (4,7439 -1,6394) Å"0,01006 = 0,02529, ´y = 0,1093- (0,7488 - 0,1279) Å"0,01006 + (4.7439 -1,6394) Å"0,06572 = 0,3070. - punkt G ( px = 1, py = 6): ´ = 0,02529 + (1 - 0,7488) Å" 0,0338 = 0,0338, x ´ = 0,3070 + (6 - 4,7439) Å" 0,0614 = 0,3842. y Rys. 17.6 Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 11 Rezultaty dla pozostaBych punktów zestawiono ni|ej: B(00941; 1): ´x = 001544, ´y = 00667, , , , C(03557; 1): ´x = 003041, ´y = 00693, , , , D(1; 1): ´x = 0,05219, ´ = 0,0693, y E(1; 3,5): ´x = 0,05219, ´y = 0,2228, F(1; 5,329): ´x = 0,03380, ´y = 0,3430, G(1; 6): ´x = 003380, ´ = 03842, , , y H(0; 6): ´x = 0, ´y = 03842, , I(0; 3): ´x = 0, ´y = 0,2000. Widzimy zatem, |e midzy punktami przestrzeni obci|eD a punktami przestrzeni przemieszczeD ist- nieje wzajemnie jednoznaczne przyporzdkowanie. WBasno[ ta pozwala na graficzne przedstawienie poszczególnych dróg obci|enia i schematów statycznych w przestrzeni przemieszczeD ´x i ´y . W roz- wa|anym zadaniu ilustruje to rys. 17.7. Prostoktnemu obszarowi obci|eD odpowiada wielobok ABCDEFGH w przestrzeni przemieszczeD. Dla porównania zaznaczono prostokty A'D'G'H' i A''D''G''H'', które otrzymujemy odpowiednio dla schematu I i schematu IV. Na zakoDczenie omówimy jeszcze zmiany energii spr|ystej wystpujce w zamknitym cyklu obci- |enia na drodze ABCDEFGHIA. Energi te obliczymy z zale|no[ci: P02l3 P02l3 Lc = Lx + Ly = Å"d"x + Py Å"d"y = ) x +"(P +"( pxd´x + pyd´y ) = EJ Å"(lx + ly ). EJ Rys. 17.7 Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 12 Aktualna warto[ energii spr|ystej Lc jest zatem sum pól zawartych pod wykresami Px ("x ) i Py ("y ). Wykresy te podano na rys. 17.8. Jak wida, linie obci|eD i odci|eD na obu wykre- sach nie pokrywaj si. Dla rozwa|anego cyklu obci|enia w pBaszczyznie Px , "x obserwujemy  pro- dukcj energii, a na pBaszczyznie Py , "y -  dyssypacj energii. Poniewa| jednak rozwa|any proces jest spr|ysty, suma  produkcji i  dyssypacji energii jest równa zeru. Aatwo to sprawdzi rachunkowo. Dla poszczególnych punktów obliczono: A: lx = 0, ly = 0,0333, lc = 0,0333, B: lx = 0,0007, ly = 0,0333, lc = 0,0340, C: lx = 0,0041, ly = 0,0353, lc = 0,0394, D: lx = 0,0189, ly = 0,0353, lc = 0,0542, E: lx = 0,0189, ly = 0,3818, lc = 0,4007, F: lx = 0,0005, ly = 0,9118, lc = 0,9123, G: lx = 0,0005, ly = 1,1441, lc = 1,1446, H: lx = - 0,0164, ly = 1,1441, lc = 1,277, I: lx = - 0,0164, ly = 0,3164, lc = 0,300, A: lx = - 0,0164, ly = 0,0164, lc = 0. Rys. 17.8 , Najwiksza energia spr|ysta wystpuje w punkcie G(lc = 11446). Gdyby zaBo|y, |e w caBym zakre- sie obci|eD realizuje si schemat I, to energia ta lc = 1,282, a gdy realizuje si tylko schemat IV, to lc = 1,122. Widzimy zatem, |e energia spr|ysta mo|e by pewn miar podatno[ci konstrukcji. Im wiksza energia spr|ysta, tym wiksza podatno[. Fakt ten wykorzystuje si czasem do oszacowania globalnej sztywno[ci konstrukcji. W podsumowaniu warto zwróci uwag na to, |e problemy nieliniowe s z reguBy bardzo skompliko- wane i wymagaj do |mudnych rachunków. Przekonywujcym potwierdzeniem tego wniosku jest przed- stawiony wy|ej problem ramy na nieliniowych podporach. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 13 17.2. KRATOWNICA MISESA 17.2.1. Wprowadzenie Nazwa  kratownica Misesa odnosi si do kratownicy dwuprtowej, przedstawiona na rys. 17.9. Zba- damy zachowanie si ukBadu pod wpBywem symetrycznego obci|enia pionowego siB P zaczepion w wzle [rodkowym. Rys. 17.9 Je|eli wyniosBo[ kratownicy mierzona stosunkiem H0/L0 jest maBa, to prawidBowy opis deformacji kratownicy wymaga odstpienia od zasady zesztywnienia. Innymi sBowy, równania równowagi trzeba ukBada dla konfiguracji aktualnej (po odksztaBceniu). Otrzymujemy zatem problem kinematycznie (geo- metrycznie) nieliniowy. W celu zilustrowania powy|szych stwierdzeD zadanie rozwi|emy w dwóch wariantach: liniowym (przy akceptacji zasady zesztywnienia) i nieliniowym. Geometri odksztaBcenia opiszemy pionowym przemieszczeniem v punktu przyBo|enia obci|enia, przy zaBo|eniu, |e deformacja konstrukcji jest symetryczna. Przyjmiemy nadto, |e odksztaBcenia liniowe prtów s maBe, a materiaB prtów kratownicy jest liniowo-spr|ysty. Zale|no[ midzy siB P a przemieszczeniem v ustalimy na podstawie twierdzenia o minimum energii potencjalnej (por. p. 14.9.2). Poka|emy, |e równowaga ukBadu ma miejsce dla takiej warto[ci v, która ekstremalizuje energi potencjaln   (v), okre[lon wzorem (14.11). Wzór ten w naszym zadaniu przy- biera posta: 1 (a)   = Å" EA»2 Å"ds - P Å"v, +" 2 s gdzie » ="L / L i oznacza wydBu|enie wzgldne osi prtów, a L = L0 / (sin±0). 17.2.2. Zadanie kinematycznie liniowe W zakresie maBych przemieszczeD zale|no[ midzy zmian dBugo[ci prtów "L i przemieszczeniem v jest liniowa (por. rys. 17.10b): (b) "L =-v Å"cos±0. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 14 Rys. 17.10 Wobec tego cos±0 (c) » =-v Å" Å"sin±0, L0 a energia potencjalna l ëø öø 1 EA 22 (d)   (v) = 2Å" »»±0 Å"sin±0÷ø Å"v2 - PÅ"v. EAÅ"dx - PÅ"v = EA L - Pv =ìø cos2 +" 2 L0 íø øø 0 Ekstremum funkcji   (v) zachodzi, je|eli "   " v = 0: ëø öø "   2EA (e) = cos2 ±0 Å" sin ±0 Å" v - P = 0. ìø ÷ø " v L0 íø øø Aatwo zauwa|y, |e druga pochodna energii potencjalnej wzgldem przemieszczenia v jest zawsze wik- 2 sza od zera: "   " v2 > 0 , wic stan równowagi okre[lony zale|no[ci (e) odpowiada minimum energii potencjalnej. Zale|no[ (e) mo|na uzyska tak|e z równania równowagi zapisanego w konfiguracji pier- wotnej. Z rysunku 17.10c wynika bowiem nastpujce równanie równowagi: P =-2N cos±0. Poniewa| jednak ëø öø "L EA N = EA»±0 Å"sin ±0 Å"v, = EAÅ" = Å"cos ìø- ÷ø L L0 íø øø wic ëø öø 2EA (f) P = Å"cos2 ±0 Å"sin±0 Å"v. ìø ÷ø L0 íø øø Wzór (f) pokrywa si z zale|no[ci (e), uzyskan metod energetycznej. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 15 17.2.3. Zadanie kinematycznie nieliniowe Gdy uwzgldnimy zmiany geometrii ukBadu, wówczas zale|no[ "L(v) jest bardziej zBo|ona. Ze wzo- ru Pitagorasa otrzymujemy (rys. 17.9): 2 L = L2 + H0 = L0 / sin±0, L + "L = L2 + (H0 - v)2 , 0 0 skd 2 L2 + (H0 - v)2 - L2 + H0 "L 0 0 (g) » = = Å" sin±0 . L L0 Wobec powy|szego energia potencjalna ukBadu L 1 EA îø 2 (h)   (v) = 2 EA»2dx - Pv = L2 + (H0 - v)2 - L2 + H0 ùøsin±0 - Pv . 0 +" úø 2 L0 ïø 0 ðø ûø 0 Warunek ekstremum funkcji  (v) prowadzi do zale|no[ci: 2 L2 + (H0 - v)2 - L2 + H0 "   EA 0 0 =- Å"sin±0 Å" Å"(H0 - v) - P = 0, " v L0 L2 + (H0 - v)2 0 skd îø ùø ïø úø ïø úø ëø öø v 1 (i) P(v) = 2EA ctg±0 - ÷ø Å" ïø - sin±0 úø. ìø 2 íø L0 ïø ëø øø úø öø v ïø úø 1 + ctg±0 - ÷ø ìø ïø íø L0 øø úø ðø ûø Identyczny wynik otrzymujemy z równania równowagi siB w konfiguracji aktualnej (ryz. 17.11). Rys. 17.11 Zale|no[ P(v) mo|e odpowiada równowadze statecznej ( " P " v = P,v > 0 ) lub niestatecznej P,v < 0 . Z budowy zale|no[ci (i) wnioskujemy, |e pochodna P,v jest równa drugiej pochodnej energii ( ) potencjalnej. Równowaga stateczna wystpuje zatem wówczas, gdy energia potencjalna osiga minimum, 2 tzn. gdy "   " v = 0, "   " v2 > 0 , natomiast równowaga jest niestateczna, gdy energia potencjalna 2 osiga maksimum: "   " v = 0, "   " v2 < 0 . Problem stateczno[ci równowagi zilustrujemy równie| w przykBadzie liczbowym. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 16 17.2.4. PrzykBad liczbowy*) Obliczenia wykonano dla nastpujcych danych: L0 = 1,0 m, E = 2,1Å"108kN / m2, A = 10-3m2, ctg±0 = 0,1, P = 40 kN. W zadaniu liniowym stosownie do wzoru (d), otrzymano:   (v) = 2069 Å"v2 - P Å"v Warunek równowagi "   " v = 0 prowadzi do zale|no[ci: P(v) = 4138 Å" v. Gdy P = 40 kN Przemieszczenie pionowe wynosi v = v* = 0,00967 m. Dla zadania nieliniowego obliczono (wzór (h)): îø   (v) = 208958Å" 1+ (0,1- v)2 - 1,01ùø - Pv . ïø úø ðø ûø Równowaga wystpuje, gdy "   " v = 0: îø ùø "   1 =-417916Å" 1- Å" (01- v) - P = 0 . , ïø úø " v 1+ (0,1- v)2 ûø ïø úø ðø Po podstawieniu P = 40 kN otrzymujemy v = v* = 0,01159 m. Zale|no[ P(v) odpowiadajca równo- wadze przybiera posta: îø ùø 101 , P(v) = -417916 Å" 1- Å"(01 , ïø úø - v). 1+ (0,1 - v)2 ûø ïø úø ðø O stateczno[ci równowagi mówi znak drugiej pochodnej energii potencjalnej: îø ùø 2 ïø úø , , , dP "   101 101Å"(01- v)2 = = 417916Å" + . ïø1- úø dv " v2 1+ (0,1- v)2 1+ (0,1- v)2 3/2 úø ïø [] ðø ûø *) Obliczenia do tego przykBadu wykonaB W. Czarnecki. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 17 Rys. 17.12 Wykresy funkcji  (v) dla zadania liniowego i zadania nieliniowego zestawiono na rys. 17.12a. Dla siBy P = 40 kN minimum funkcji  (v) odpowiada równowadze statecznej. Odpowiednie wykresy funkcji P(v) dla umiarkowanych warto[ci przemieszczeD podano na rys. 17.12b. Wyrazne ró|nice jako[ciowe uwidaczniaj si dopiero przy wikszych warto[ciach przemieszczeD. Ilustruje to rys. 17.13. W zadaniu 2 nieliniowym siBa P ro[nie do punktu A, kiedy dP "v = "   " v2 e" 0 . W punkcie tym, zwanym punktem 2 granicznym, funkcja P(v) osiga lokalne maksimum: dP "v = "   " v2 = 0 . Przy dalszym powik- szaniu siBy P obserwujemy zjawisko tzw. przeskoku (ang. snap-through) i ustalenie si nowego poBo|enia równowagi. Na wykresie P(v) odpowiada to przeskokowi z punktu A do punktu C. Opisane zjawisko umyka uwadze, je|eli stosujemy podej[cie liniowe. Przeskok obserwujemy tylko wówczas, gdy czynni- kiem sterujcym jest obci|enie P. Je|eli bdziemy powiksza przemieszczenie v (sterowanie prze- mieszczeniem), to zaobserwujemy zmniejszenie reakcji pionowej wzBa [rodkowego zgodnie z przebie- 2 giem krzywej AB: dP "v = "   " v2 < 0. Poczwszy od punktu B dalszemu wzrostowi przemieszcze- 2 nia v towarzyszy wzrost reakcji wzBa [rodkowego (krzywa B - C - D: dP "v = "   " v2 > 0). Rys. 17.13 Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 18 Zjawisko przeskoku ma bardzo du|e znaczenie w praktyce in|ynierskiej. Najcz[ciej problem ten pojawia si w konstrukcjach powBokowych. PrzykBad kratownicy Misesa dowodzi, |e opis niektórych zjawisk wystpujcych w mechanice wymaga odej[cia od zasady zesztywnienia. 17.3. CIGNO OBCI{ONE SIA SKUPION Cigno jest prtem majcym jedynie sztywno[ rozcigania. Cechy cigna wykazuj np. cienkie druty i liny. Zale|no[ midzy siB normaln a odksztaBceniem osi cigna charakteryzuje rys. 17.14. Dla ujem- nych odksztaBceD liniowych (tzn. skróceD) siBa normalna jest równa zeru*). Podczas rozcigania cigno mo|e zachowywa si nieliniowo (rys. 17.14a) lub liniowo (rys. 17.14b). W obu przypadkach mamy jednak do czynienia z fizyczn nieliniowo[ci, gdy| funkcj odcinkowo liniow z rys. 17.14b te| zali- czamy do zale|no[ci nieliniowych. Wykresy podane na rys. 17.14 nawizuj do odksztaBcenia zdefinio- wanego jako stosunek wydBu|enia cigna do jego pierwotnej dBugo[ci L0, » ="L / L0. Sposób definio- wania odksztaBcenia jest istotny, je|eli wydBu|enia cigna s bardzo du|e. Rys. 17.14 W dalszym cigu rozwa|ania ograniczymy do cigien o liniowej charakterystyce podczas rozcigania. Zwizek fizyczny, stosownie do rys. 17.14b, mo|na zapisa nastpujco: k», » e" 0, ñø N = (17.2) òø0, » < 0, óø gdzie k oznacza sztywno[ rozcigania cigna. MateriaBowi cigna przypisuje si zazwyczaj cechy spr|ysto[ci liniowej, co pozwala przyj, |e k = EA = const. Dla bardzo du|ych odksztaBceD cigna oznaczaBoby to, |e moduB spr|ysto[ci musi wzrasta, bo przekrój cigna ulega zmniejszeniu. W zadaniach praktycznych warto[ci odksztaBceD s na tyle maBe, |e zaBo|enie staBej sztywno[ci cigna jest usprawiedliwione. Przyjciu obci|eD przez ukBad cignowy towarzysz na ogóB du|e przemieszczenia. Z tego powodu problemy mechaniki cigien s z natury rzeczy równie| geometrycznie nieliniowe. Zasadniczym mankamentem konstrukcji cignowych jest ich maBa sztywno[. Dlatego przed przyBo- |eniem obci|enia zewntrznego poszczególne cigna s poddawane wstpnemu nacigowi. WpByw na- cigu na sztywno[ ukBadu cignowego obja[nimy na przykBadzie. Rozwa|ymy niewa|kie cigno o dBu- go[ci swobodnej 2L0. Zamocujemy je na nieprzesuwnych podporach A i B, usytuowanych w odlegBo- [ciach 2L > 2L0 (rys. 17.15a). *) Cigno jest ukBadem z wizami jednostronnymi. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 19 Rys. 17.15 Zamocowanie wymaga wstpnego wydBu|enia o warto[ "L0 = 2L - 2L0, co odpowiada odksztaBceniu 0 wstpnemu »0 = ( L / L0) - 1 i wstpnemu nacigowi N = k Å" »0 (rys. 17.15b). Po zamocowaniu cigna na podporach przyBo|ymy zewntrzn siB skupion P w poBowie rozpito[ci. W miar wzrostu obci|e- nia cigno wydBu|a si, a gdy siBa P osignie sw warto[ koDcow, ukBad przyjmie konfiguracj aktualn przedstawion na rys. 17.15c. Zadaniem naszym jest ustalenie zale|no[ci P(") , przy czym " jest piono- wym przemieszczeniem punktu przyBo|enia siBy. Do dyspozycji mamy: - równanie równowagi " (a) P = 2N sin± = 0, sin± = , L + "L - równanie geometryczne (b) (L + "L)2 = "2 + L2 - równanie fizyczne "L (c) N = k Å"(»0 + »), » = . L0 Z równania (b) otrzymujemy zwizek: îø 2 ùø ëø 2 öø "" ëø öø ëø öø ïø "L = L Å" 1+ -1úø = L0 Å"(1+ »0) Å"ìø 1+ -1÷ø, ìø ÷ø ìø ÷ø ìø íø íø ïø Løø úø Løø ÷ø íø øø ðø ûø z którego, po wykorzystaniu równaD (a) i (c), wynikaj zale|no[ci: Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 20 " îø 2 ùø ( ) " L ïø(1+ ëø öø (d) P = 2N Å" , N = k Å" »0) Å" 1+ -1úø ìø ÷ø íø øø 2 ïø L úø " 1+ ðø ûø ( ) L oraz poszukiwany funkcj P("): 2 " (1+ »0) Å" 1+ -1 ( ) " L (e) P(") = 2k Å"ëø öø Å" . ìø ÷ø íø 2 Løø " 1+ ( ) L Wzory (d) i (e) mo|na zapisa w postaci bezwymiarowej: ñøn = (1+ »0 ) Å" 1+ ´ 2 -1 ôø ôø îø 2 (f) òø (1 + »0 ) Å" 1 + ´ -1ùø ïø úø ðø ûø ôø p = 2´ Å" , ôø 2 1 + ´ óø gdzie n = N / k, p = P / k, ´ = " / L. 2 Je|eli warto[ ´ jest maBa w porównaniu z jedno[ci, to poprzestajc tylko na dwóch wyrazach roz- winicia w szereg potgowy, otrzymujemy w przybli|eniu: 1 1 1 22 2 1+ ´ H" 1+ ´ , H" 1- ´ . 2 2 2 1+ ´ Wówczas wzory (f) upraszczaj si do postaci: 1 1 ñøn H" » + ´ Å" (1+ » ) H" » + ´ , 0 2 0 0 2 ôø 2 2 ôø (g) òø 1 1 0 0 ôøp H" 2´ (»´ 2)ëø1- 1 ´ 2öø H" 2´ ëø»´ 2öø. + + ìø ÷ø ìø ÷ø ôø íø øø íø øø 2 2 2 óø Miar sztywno[ci konstrukcji jest pochodna dp / d´ . dp 2 (h) = 2»0 + 3´ . d´ Widzimy zatem, |e wstpny nacig, mierzony warto[ci odksztaBcenia »0 , w istotny sposób powiksza pocztkow sztywno[ ukBadu cignowego. Dla obliczeD numerycznych bardzo korzystne jest równie| to, |e sztywno[ ta jest ró|na od zera na pocztku procesu obci|enia, gdy p = 0. Zale|no[ midzy bez- wymiarowymi warto[ciami siBy normalnej n i obci|enia p a ugiciem ´ ilustruje rys. 17.16. W celu po- Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 21 równania zaBczono wykresy dla »0 = 0001 i dla »0 = 0. Z rysunku 17.16 wida wyraznie, |e w ukBa- , dach cignowych nie obowizuje zasada superpozycji, gdy| wykresy n(´ ) i p(´ ) s nieliniowe. Rys. 17.16 W obliczeniach konstrukcji cignowych, wykazujcych umiarkowane odksztaBcenia wstpne (»0 << 1) , stosuje si uproszczenie polegajce na tym, |e odksztaBcenia wzgldne odnosi si na ogóB nie do dBugo[ci swobodnej L0, lecz do aktualnej dBugo[ci cigna wydBu|onego. Oznacza to, |e stosujemy przybli|enie: "L "L H" . (17.3) L0 L0(1+ »0) Zilustrujemy teraz wpByw nieliniowo[ci fizycznej ukBadu cignowego na zachowanie si ukBadu w procesie odci|enia cigna. Rozwa|ymy ukBad zBo|ony z trzech wstpnie napitych cigien (rys. 17.17a). Midzy siBami wstpnego nacigu wystpuje zale|no[ wynikajca z równania równowagi wzBa C: 0 0 0 2N1 sin± = N2 . Je|eli przyjmiemy, |e sztywno[ci cigien AC i CB s równe i wynosz k1, a sztywno[ cigna CD wynosi k2, to podany wy|ej warunek równowagi prowadzi do zale|no[ci: k1 0 (i) »0 = 2 »1 Å" f , 2 k2 0 gdzie »1 oraz »0 oznaczaj odpowiednio wstpne wydBu|enie wzgldne cigien AC i CB oraz CD, za[ 2 f = F / L1. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 22 Rys. 17.17 Jak wida, wstpne wydBu|enia cigien nie mog by zupeBnie dowolne, co sprawia, |e ustalenie kon- figuracji wstpnej w bardziej rozbudowanych ukBadach stanowi problem sam dla siebie. Uwaga ta nabiera ostro[ci, je[li si zwa|y |e w praktyce wymagamy dodatkowo speBnienia warunku napr|eniowego (Ã d" Ãdop). Rozwa|any ukBad obci|ymy pionow siB skupion (rys. 17.17b). Z symetrii obci|enia wnioskuje- my, |e punkt C ulegnie tylko przemieszczeniu pionowemu ". Konfiguracj aktualn mo|na wyznaczy tak samo jak w zadaniu poprzednim. Tym razem zastosujemy twierdzenie o minimum energii potencjal- nej. Je[li przyjmiemy przybli|enie (17.3), to warto[ caBkowita energia potencjalna ukBadu 1 1 0 0 0 2 (j)   (") =   + 2N1 »1L1 + N2»2 L2 + 2 Å" k1L1»1 + k2 L2»2 - P Å" " 2 2 2 Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 23 0 gdzie   oznacza energi potencjaln wstpnego nacigu, a »1 oraz »2 - wydBu|enia cigien AC i CB 0 oraz CD. Pochodzenie skBadników Ni0»i Li + ki Li»i / 2 wynika Rys. 17.18 wprost z rys. 17.18. SkBadniki te wyra|aj zmian energii zmagazynowanej w cignach w czasie przej[cia z konfiguracji pierwotnej do konfiguracji aktualnej. Zmiana ta jest równa polu zakreskowanego trapezu (zbudowanego z trójkta i prostokta) na wykresie Ni ("Li ). Warunkiem ekstremum energii   jako funkcji przemieszczenia jest znikanie pierwszej pochodnej, tzn. 2 "   "" = 0 : " »1 0 " »2 " »1 " »2 0 (k) 2N1 L1 + N2 L2 + 2k1L1»1 Å" + k2L2»2 Å" - P = 0. " " " " " "" " Równanie (k) ma sens równania równowagi (sumy rzutów siB na kierunek przemieszczenia ") i jest po- szukiwan zale|no[ci P("). Je[li uwzgldnimy, |e siBy wstpnego nacigu Ni0 = ki»0 , to równanie (k) i mo|na przedstawi nastpujco: " »1 " »2 0 (l) P = 2L1k1(»1 + »1)Å" + L2k2(»0 + »2 )Å" . 2 " " " " Z rysunku 17.17b wynikaj zale|no[ci geometryczne: " 2 L1 (1+ »1)2 = B2 + (F + ")2; »2 = - , L2 2 skd po uwzgldnieniu, |e L1 = B2 + F2 , dostajemy: 1 ñø»´ + ´ - 1 H" f´ + ´ , 22 = 1+ 2 f 1 ôø ôø 2 (m) òø L1 ôø »2 =-´ Å" , ôø L2 óø gdzie ´ = " / L1, f = F / L1. Po podstawieniu tych zale|no[ci do równania (l) otrzymujemy ostatecznie: ñø ëø öø 1 k2 0 L0 0 L1 02 » ÷ø ôø2(» + f´ + ´ )( f + ´ ) - ìø - ´ , » - ´ > 0 1 2 k1 2 L2 2 L2 ôø íø øø (n) P(´ ) = òø 02 ôø2(» + f´ + 1 ´ )( f + ´ ), »0 - ´ L1 d" 0, 1 2 ôø 2 L2 óø gdzie p = P / k1. Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 24 Funkcja P(´ ) jest opisana dwoma wzorami. Pierwszy dotyczy przypadku, gdy cigno CD jest jeszcze napite, tzn. gdy »0 + »2 e" 0. Drugi odpowiada sytuacji, gdy cigno napinajce CD jest ju| luzne.  Wy- 2 Bczenie si cigna CD powoduje bardzo wyrazne zmniejszenie sztywno[ci ukBadu. Zjawisko to ilustruje rys. 17.19, na którym zamieszczono wykres p(´ ) opisany zale|no[ci (n). Na uwag zasBuguje fakt, |e przemieszczenia badanej konstrukcji cignowej s tak maBe, i| wpByw zmian geometrii jest prawie nie- zauwa|alny. Rys. 17.19 Omówione wy|ej zadania pod wzgldem rachunkowym s elementarne. Obliczenia komplikuj si, gdy wzBy ukBadu maj wiksz liczb stopni swobody. Wystarcza na przykBad, by obci|enie wzBa C byBo niesymetryczne. Pojawiaj si wówczas niewiadome przemieszczenia "1 i "2, które trzeba obliczy z ukBadu równaD nieliniowych. Przypadek taki przedstawiono na rys. 17.17c. Wyra|enie na energi po- tencjaln ukBadu przybiera wtedy posta: 0 0 0 0   ("1, "2 ) =   + N1 »1L1 + N2 »2 L2 + N3 »3L3 + 1 1 1 2 + k1»1 L1 + k2»2 L2 + k1»2 L1 - P1"1 - P2"2. 2 3 2 2 2 Z warunków ekstremum funkcji   ("1,"2) otrzymujemy "  " »1 " »2 " »3 ñø 0 0 2 1 ôø"" = 0; k1L1(»1 + »1) " "1 + k2L2(»0 + »2) " "1 + k1L1(»1 + »3) " "1 - P = 0, ôø 1 (c) òø 0 0 ôø"  = 0; k1L1(»1 + »1) " »1 + k2L2(»0 + »2) " »2 + k1L1(»1 + »3) " »3 - P2 = 0. 2 ôø " "2 " "2 " "2 2 óø"" Zwizki geometryczne wynikaj z rys. 17.17c: Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater Cz[ 4 17. NIELINIOWE ZACHOWANIE SI KONSTRUKCJI Z MATERIAAU L-S 25 (L1 + "L1)2 = (B + "1)2 + (F + "2)2, 2 (L2 + "L2 )2 = "1 + ( L2 - "2)2, (L1 + "L3)2 = (B - "1)2 + (F + "2)2, skd 1 ñø» (´1,´2) = 1+ 2b´1 + 2 f´2 + ´1 + ´2 - 1 = b´1 + f´2 + ´1 + ´2 , 2 2 2 2 1 ( ) ôø 2 ôø 2 2 ôø "1 "2 1 ôø» (´1,´2) = ëø öø + ëø öø - 1 H" -·´2 + ·2 ´1 + ´2 , 2 2 (p) ìø ÷ø ìø1- ÷ø òø 2 ( ) L2 L2 íø øø íø øø 2 ôø ôø 1 2 2 2 2 » (´1,´2) = 1- 2b´1 + 2 f´2 + ´1 + ´2 - 1 H" -b´1 + f´2 + ´1 + ´2 , ôø ( ) 3 2 ôø óø gdzie · = L1L2, b = B / L1, f = F / L1, ´1 = "1L1, ´2 = "2L1. Po uwzgldnieniu zale|no[ci (p) w równaniach (o) uzyskujemy poszukiwany ukBad dwóch nielinio- wych równaD algebraicznych ze wzgldu na bezwymiarowe przemieszczenia ´1 i ´2: ñø ñø üø k2 0 1 0 2 2 2 2 + 2b2 + 2 f -·´2 ôø´ òø2»´ + ´1 + ´2 + ·îø»+ ·2(´1 + ´2 )ùøýø - p1 = 0, 1 1 2 úø k2 ïø 2 2 ðø ûøþø óø ôø ôø( f + ´2)(2»+ 2 f´2 +´1 +´2 ) + 0 2 2 (r) òø 1 ôø k2 1 îø»·´ 0 2 2 ôø + Å"(-1+ ·´2) Å" - + ·(´1 + ´2 )ùø - p2 = 0. 2 2 ïø úø k1 2 ôø ðø ûø óø Budowa tego ukBadu zniechca do poszukiwania rozwizania [cisBego. W praktyce liczba stopni swobody jest na ogóB du|a i dlatego stosuje si metody przybli|one ukierunkowane na wykorzystanie komputera. Najcz[ciej stosuje si wówczas metod Newtona-Raphsona, opisan w dodatku.  Rczne rozwizanie ukBadu t metod pozostawimy najbardziej wytrwaBym Czytelnikom. W trakcie obliczeD nale|y zwróci uwag, |e wyBczenie danego cigna wystpuje w momencie, gdy caBkowite wydBu|enie cigna jest rów- ne zeru. Powoduje to odpowiedni modyfikacj ukBadu równaD (r). Andrzej Gawcki -  Mechanika materiaBów i konstrukcji prtowych 2003r. Alma Mater

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Cin 10HC [ST&D] PM931 17 3
17 Prawne i etyczne aspekty psychiatrii, orzecznictwo lekarskie w zaburzeniach i chorobach psychiczn
17 (30)
Fanuc 6M [SM] PM956 17 3
ZESZYT1 (17)
17 Iskra Joanna Analiza wartości hemoglobiny glikowanej Hb
B 17 Flying Fortress II The Mighty 8th Poradnik Gry Online
Obj 7w 17 BÓG OTRZE WSZELKÄ„ ÅZĘ

więcej podobnych podstron