matura z polskiego

Do matury jeszcze siedem miesi�cy, ale na nauk� nigdy
nie jest za wczeĘnie! W tym miesiącu prezentujemy jedy-
Odpowiednie da�
ny w swoim rodzaju zestaw typowych gramatyczno-styli-
stycznych b"�dów oraz uŻytecznych j�zykowych porad
wszystko przydatne na egzamin z j�zyka polskiego.
RZECZY S�OWO
Czyli wszystko, co musisz wiedzie� na 5 minut przed maturą z polskiego
Romans Hamleta Unikaj modnych Zdania z"oŻone,
Inna wymowa,
z ��cką czyli bohaterowie wyrazów s"ownictwo bogate
inna pisownia
ekstra: Mickiewicz mia" doskona"y pomys" (zamiast: mia" Zdaniem egzaminatorów, m"odzieŻ pisze niechlujnie. I nie
Niektóre wyraŻenia mają róŻną wymow� i pi-
literaccy
ekstra pomys") chodzi tu tylko o estetyk�, lecz przede wszystkim o nie-
sowni� (szczególnie niebezpieczne są zapoŻy-
Kto nie czyta" lektur, ten nie b�dzie umia" przeczyta� ze
fajny: Lekarz to zawód cieszący si� uznaniem (zamiast: to umiej�tnoĘ� budowania sensu i pos"ugiwania si� róŻnorod-
czenia z j�zyka francuskiego). Dlatego trzeba
zrozumieniem tekstu, na podstawie którego pisze si� wy-
fajny zawód) nymi formami gramatycznymi. Na maturze nie naleŻy wi�c
uwaŻa�, aby nie zapisa� ich tak, jak si� mówi, al-
pracowanie maturalne. W os"upienie wprawiają egzami-
jakby: Boles"aw Prus ukaza" obraz spo"eczełstwa polskie- pisa� tylko krótkimi zdaniami, wy"ącznie w sk"adni wspó"-
bo powiedzie� tak, jak si� je pisze:
natorów prace, z których wynika np., Że Cezary Baryka
go (zamiast: ukaza" jakby obraz spo"eczełstwa). rz�dnej. Nie naleŻy powtarza� na okrąg"o tych samych s"ów
par excellence (w ca"ym tego s"owa znaczeniu)
by" kobietą. B"ąd wzią" si� stąd, iŻ w teĘcie podano tylko
niesamowity: To by"o niezwyk"e, Że Wokulski zakocha" si� przecieŻ istnieją synonimy. OczywiĘcie nie naleŻy wypo-
wym. parekselas
nazwisko bohatera. Takie nonsensy nie są rzadkoĘcią,
w arystokratce (zamiast: Wokulski by" niesamowity, Że za- wiedzi udziwnia�. Niech wypracowanie b�dzie prosto napi-
faux pas (b"ąd) wym. fo pa
w tym roku ktoĘ pisa" nawet o tej Kordianie. Praca, w któ-
kocha" si� w arystokratce) sane, ale nie prostacko.
a propos (w związku, przy sposobnoĘci) wym.
rej zawarte są kardynalne b"�dy merytoryczne, moŻe zo-
opcja: Jest to niemoŻliwe, aby Kordianowi uda" si� zamach Czy potrafisz stosowa� sk"adni� podrz�dną róŻnego typu?
a propo
sta� oceniona jako niezgodna z wymogami, a wi�c oce-
na cara (zamiast: nie ma takiej opcji, aby Kordianowi uda" Pos"ugiwa� si� s"ownictwem abstrakcyjnym? Precyzyjnie
t�te a t�te (sam na sam, w cztery oczy) wym.
niona negatywnie. Dlatego pami�taj, Że:
si� zamach) i jednoznacznie nazywa� elementy Ęwiata? Pisa� o przeŻy-
tetatet
Achilles zabi" Hektora.
sfrustrowany: Has"o Polska Chrystusem Narodów trafi- ciach wewn�trznych? UŻywa� w pracy bogatego s"ownic-
vis-a-vis (naprzeciwko) wym. wizawi
Cogito rozmyĘla" o cierpieniu.
"o na podatny grunt po upadku powstania listopadowego, twa?
Uwaga! We wszystkich ww. przypadkach akcent
Dziennikarz by" na weselu i w Weselu.
kiedy to nasili"y si� represje carskie na Polakach (zamiast: Jest to zwrot o powrót do czasów, gdzie jest nadzieja, gdzie nad
pada na ostatnią sylab�.
Edek wzią" wszystkich za twarz, a Edyp sam siebie.
Po powstaniu listopadowym Polska by"a tak sfrustrowana, ludzkoĘcią wzejdzie s"ołce oto przyk"ad d"ugiego zdania
Faust uwiód" Ma"gorzat�.
Że zgodzi"a si� na bycie Chrystusem Narodów) o b"�dnej konstrukcji z tegorocznej pracy maturalnej na te-
Gombrowicz jest autorem i bohaterem Trans-Atlantyku.
super: Ceni� Od� do m"odoĘci , gdyŻ... (zamiast: Oda mat Ody do m"odoĘci. Uczeł nie potrafi wyrazi� swoich są-
Czy znasz jakieĘ
Hamlet rozsta" si� z Ofelią, a Judym z Joanną.
do m"odoĘci jest super, gdyŻ...) dów, a przy tym powtarza wyrazy jest oraz gdzie. Zdanie to
Izolda zmar"a po Ęmierci Tristana.
s"awne powiedzenia?
totalny: Joann� ogarną" wielki wstyd, gdy zrozumia"a, Że nie niesie teŻ Żadnego sensu.
Józio jest w Ferdydurke, a Józef K. w Procesie.
�onglowanie cytatami jest dziĘ bardzo cenione.
Judym nie chce si� z nią oŻeni� (zamiast: Joann� ogarną" to-
Konrad i ojczyzna to jedno.
W pracy maturalnej nie naleŻy przesadza� z tą
talny wstyd, gdy Judym nie chcia" si� z nią Żeni�)
Latarnik zaczyta" si� w Panu Tadeuszu.
czynnoĘcią, ale kilka sensownych cytatów na
Inne naduŻywane przez maturzystów wyraŻenia to: dok"ad- Warto przeczyta�
��cka doprowadzi"a Wokulskiego do próby samobój-
pewno oŻywi Twój wywód. Nasze porpozycje:
nie, to znaczy, zestresowany. Chcąc dobrze przygotowa� si� do matury z j�zyka pol-
stwa.
Spieszmy si� kocha� ludzi, tak szybko odchodzą (J.
skiego koniecznie powinieneĘ przeczyta�:
Makbet zabi" króla Dunkana.
Twardowski)
1. NajwaŻniejsze lektury jeĘli nie ca"e, to przynajmniej
Non omnis moriar to s"owa Horacego.
Gdyby zabójstwo mog"o nie mie� nast�pstw
Mądre s"owa
we fragmentach
Olełka nie chcia"a Wo"odyjowskiego.
(W. Szekspir)
Nie naleŻy przesadza� z uŻywaniem trudnych s"ów. JeĘli nie ma
2. Arkusze egzaminacyjne z lat poprzednich
Kto sumienie posiada, niech cierpi (F. Dostojew- Pankracy przewodzi" rewolucji.
si� pewnoĘci, co one znaczą, lepiej nie umieszcza� ich w pracy.
3. Dobry podr�cznik
Rieux by" lekarzem w Oranie, a Judym w Cisach.
ski)
ChociaŻ, jeĘli ktoĘ jest pewien ich znaczenia, niech pisze:
4. Notatki z lekcji prowadzone przez prymusa
Sonia posz"a z Rodionem na katorg�.
Wojna naprawd� kołczy si� dopiero wtedy, kiedy
de facto = faktycznie, w rzeczywistoĘci
5. Wypracowanie sprawdzone przez nauczyciela i opa-
naprawione zostaną wszystkie szkody (J. R. R. Tol- Tadeusz nazywa" si� Soplica, a Tadek by" w Auschwitz.
pro forma = na prób�, początkowo, wst�pnie
trzone jego komentarzem.
Uli nie pomyl z Orszulką.
kien)
status quo = niezmieniony, obecny stan
6. W"asne prace sprzed lat (cz"owiek ma sk"onnoĘci do
NajwaŻniejsze jest niewidoczne dla oczu (A. de Sa- Werter nosi" niebieski frak i Żó"tą kamizelk�.
bon ton = w"aĘciwe zachowanie, dobre wychowanie
powtarzania tych samych b"�dów)
Ziembiewicz przekroczy" granic� moralną.
int-Exupery)
sine qua non = warunek konieczny
Unikaj niechlujnego Terminy literackie
Pomieszanie Rady na prezentacj� ustną
KaŻdy przedmiot wymaga znajomoĘci okreĘlonej termi-
1. Prezentacj� przygotuj samodzielnie, nie idę na egzamin
s"ownictwa!
z poplątaniem
nologii. Wypracowanie z j�zyka polskiego musi zatem
z gotowcem.
Wprawdzie w codziennej mowie pozwalamy sobie na pewien
Czasem mylą nam si� nazwiska autorów, innym
zawiera� niezb�dne terminy z zakresu historii i teorii li-
2. Przed egzaminem wyg"oĘ swoją prezentacj� w obecnoĘci
luz, jednak na egzaminie musimy zdoby� si� na kultur� s"owa
razem imiona bohaterów albo kierunki w sztu-
teratury. Wszystko zaleŻy od wybranego tematu, np.
rodziców czy kolegów prosząc ich o uwagi. Sprawdzisz
zarówno mówionego, jak i pisanego na najwyŻszym poziomie.
ce. Trzeba bardzo uwaŻa�, aby np. myĘląc
analiza i interpretacja liryki wiąŻe si� z takimi terminami
w ten sposób, czy jest ona poprawna i zrozumia"a.
Najcz�stsze b"�dy, wynikające z owego luzu, dotyczą odmiany li-
o Krasiłskim nie napisa� przez pomy"k� Kra-
jak podmiot liryczny, sytuacja liryczna, porównanie, oksy-
3. PomyĘl, czy przydadzą ci si� materia"y pomocnicze, np.
czebników (szczególnie porządkowych i zbiorowych), wtrącania
sicki. Stres powoduje, Że "atwo si� teŻ przej�zy-
moron, pytanie retoryczne, zaĘ w pracy na temat epiki na-
plakat, plansza, prezentacja multimedialna.
potocznych s"ów, pos"ugiwania si� frazeologizmami (czyli frazesa-
czy� podczas prezentacji. JeĘli si� poprawisz,
leŻy pos"uŻy� si� terminami narrator, fabu"a, miejsce wy-
4. Weę ze sobą plan wypowiedzi i umiej�tnie z niego korzy-
mi typu goni� w pi�tk�, pi� na umór), cytowania obcych powiedzo-
Twoja wypowiedę nie zostanie uznana za b"�d-
darzeł, czas akcji itd.
staj. Czytanie z kartki robi fatalne wraŻenie, staraj si� mó-
nek oraz zachwiania logiki wypowiedzi. Oto typowe przyk"ady:
ną. JeĘli b"ąd powtórzysz, wtedy b�dzie jasne, Że
Czy znasz i potrafisz w pracy funkcjonalnie wykorzysta�
wi� jak najwi�cej z g"owy.
nieumiej�tne rozpoczynanie wypowiedzi, np.: A wi�c...; Na po-
masz braki w wiedzy.
nast�pujące terminy?
5. Mów na temat, g"oĘno i wyraęnie. Kto mówi cicho, ten
czątku mojej pracy chcia"bym...
Pami�taj zatem, Że:
anafora ballada
sprawia wraŻenie, Że nie jest pewien swej wiedzy.
pos"ugiwanie si� pleonazmami, np.: fakt autentyczny (kaŻdy
Mickiewicz filomata, filareta, w Żadnym wy-
chanson de geste dramat romantyczny
6. Opanuj kinetyk� swojego cia"a. Staraj si� nie biega� po sa-
fakt jest autentyczny), wróci" z powrotem (wraca si� zawsze
padku filatelista.
epitet frazeologizm
li i nie macha� r�koma.
z powrotem)
Impresjonizm to nie ekspresjonizm.
groteska ironia
7. Orientuj si� w czasie: przez 15 minut wyg"aszasz prezen-
b"�dne uŻycie imies"owów, np.: Mając 21 lat, wybuch"o powsta-
Konrad to nie Kordian.
jednoĘ� akcji, czasu i miejsca
tacj�, przez kolejne 10 odpowiadasz na pytania komisji.
nie warszawskie
Sosna by"a rozdarta, a lipa rozpostarta.
komizm lament
8. Odpowiadaj wyczerpująco, staraj si� teŻ przekonywa�
problemy z odmianą nazwisk: Ziobro odmieniaj jak Fredro
Wokulski by" plenipotentem, a nie pleimpoten-
metafora naturalizm
egzaminatorów do swojego zdania. Uczestnicz, w mia-
problemy z odmianą liczebników: matur� zdajesz w dwa tysią-
tem.
onomatopeja parabola
r� moŻliwoĘci, w dyskusji z komisją.
ce dziewiątym, a nie dwutysi�cznym dziewiątym roku
Prymus to nie to samo co prymas.
rym strofa
9. Dostaniesz pytanie o bibliografi� oraz o to, dlaczego wybra-
Niektóre b"�dy uznawane są za typowo uczniowskie. Są to tzw.
Tomasz by" z Akwinu, a nie z akwenu.
tragizm uosobienie
"eĘ prezentowany temat. OdróŻniaj bibliografi� podmiotu
b"�dy z zeszytów szkolnych wywo"ujące uĘmiech czytelnika,
Soplica by" Robakiem, a nie robakiem.
wiersz wolny związek frazeologiczny
od przedmiotu.
cho� czasem z pozoru bardzo mądre i odkrywcze:
Istnieje coĘ takiego jak znieczulica spo"eczna,
Bardzo cz�sto pisarze ukrywają znaczenia w Ęrodkach
10. PoproĘ o wod�, jeĘli zaschnie Ci w gardle.
Izabela postanowi"a odda� si� duchowiełstwu (b"�dne uŻycie
a nie martwica spo"eczna.
artystycznych, np. w metaforach czy porównaniach. Ma-
czasownika odda� si�)
Mówi si� o kimĘ, Że pochodzi z rodu arystokra-
turzysta powinien umie�, szczególnie gdy zdaje egzamin
��cka mia"a róŻne stosunki z Wokulskim (dwuznacznoĘ� wyraŻe-
tycznego, a nie z arystokrackiego.
na poziomie rozszerzonym, zauwaŻy� te Ęrodki i obja- Metody na egzaminacyjny
nia mie� z kimĘ stosunki)
Ęni� ich funkcj� w utworze. Egzaminatorzy przestrzega-
KaŻdy z nas chcia"by mie� taką kobiet� jak Kmicic (egzaminator stres
ją, aby nie omawia� oddzielnie treĘci utworu i jego for-
Odrobina tremy moŻe pomóc (komisja zobaczy, Że egza-
moŻe by� kobietą i nie gustowa� w p"ci pi�knej)
Uwaga niebezpie-
my. PrzecieŻ z formy utworu wydobywa si� jego unikal-
min jest dla ciebie czymĘ waŻnym, gdyŻ si� nim przejmu-
NaleŻy myĘle� sercem i rozumem (tradycyjnie sercu przypisywa-
czełstwo: związki
na treĘ�!
jesz), jednak jej nadmiar odbiera si"� i ch�� do pracy. Oto
ne są uczucia, a rozumowi myĘlenie; uczniowi chodzi"o by� mo-
frazeologiczne
kilka prostych �wiczeł, które pomogą Ci zapanowa� nad
Że o to, Że: NaleŻy czu� sercem, a myĘle� rozumem, czyli by�
W polszczyęnie spotykamy wiele związków fra-
stresem:
uczuciowym i zarazem rozsądnym)
Wysz"em ciągle niedo-
zeologicznych, w przypadku których trzeba
1. Spróbuj uwierzy�, Że naprawd� uda Ci si� dobrze zda�
Izabela posiada"a poglądy (powinno by�: mia"a poglądy)
bardzo si� pilnowa�, aby niczego nie przekr�ci�.
zwolone!
matur�. Porozmawiaj ze starszymi kolegami o ich do-
Samochód kupi" na spó"k� z ojcem, którym chce dojeŻdŻa� do pra-
Co i raz pojawiają si� plotki, Że uŻywanie form czasow- A spotyka si� takie pere"ki, jak:
Ęwiadczeniach, a przekonasz si�, Że nie taki diabe" strasz-
cy (b"�dny szyk zdania)
nikowych typu wysz"em wysz"eĘ sta"o si� dozwolone. ezopowe wieĘci (poprawnie: hiobowe wieĘci)
ny, jak go malują.
To wierutna bzdura! Ani Rada J�zyka Polskiego, ani Ża- trzeci lepszy (poprawne: pierwszy lepszy)
2. PomyĘl, Że egzaminatorzy to papierowe tygrysy. Tylko
Zaszpanuj "aciną
den s"ownik ich nie uzna". WiąŻ mówimy i piszemy wy- proste jak s"ołce (poprawnie: jasne jak s"ołce)
z wyglądu są straszni, a tak naprawd� nic ci nie mogą zro-
Celnie wplecione "aciłskie s"owa przekonają egzaminatora, Że
szed"em, zaĘ stosowanie b"�dnych form skompromitu- wtrąca� pi�� groszy (poprawnie: wtrąca� trzy
bi�. PrzecieŻ si� uczy"eĘ.
praca wysz"a spod r�ki humanisty. MoŻe warto zab"ysną�
je w oczach egzaminatora kaŻdego maturzyst�. grosze)
3. JeĘli wątpisz w siebie, pomyĘl o sytuacjach, kiedy poradzi-
czymĘ takim:
Nadal za niepoprawne uznaje si� teŻ nast�pujące formy: przywiązywa� uwag� (poprawnie: przywiązywa�
"eĘ sobie z trudnym zadaniem. Na pewno juŻ udowodni-
Unde malum? (skąd z"o?)
tą dziewczyn�, tą ksiąŻk� (powinno by�: t� dziewczy- wag�)
"eĘ, Że moŻesz sobie zaufa�.
Error fundamentalis (b"�dne za"oŻenie)
n�, t� ksiąŻk�) podwin�"a mu si� noga (poprawie: powin�"a mu
4. Przed godziną 0 skorzystaj z toalety, gdyŻ z powodu stre-
Fortuna caeca est (los jest Ęlepy)
dwa eura (powinno by�: dwa euro euro jest nadal si� noga)
su wzrasta szybkoĘ� przemiany materii w organizmie.
Homo homini lupus (cz"owiek cz"owiekowi wilkiem)
nieodmienne) zasypywa� gruszki w popiele (poprawnie: zasy-
Z drugiej strony myĘlenie o wyjĘciu do toalety w trakcie eg-
Verba veritatis (s"owa prawdy)
w cudzys"owiu (powinno by�: w cudzys"owie) pia� gruszki w popiele)
zaminu jest powodem dodatkowego stresu.
Uwaga! JeĘli nie jesteĘ pewny, jak wymawia� "aciłskie s"owa,
5. Przed wejĘciem na sal� egzaminacyjną weę trzy g"�bokie
lepiej zrezygnuj z ich uŻywania podczas prezentacji ustnej.
wdechy. Rozluęnisz cia"o, zaĘ dop"yw tlenu do krwi pobu-
dzi twoje szare komórki.
MATURA z polskiego 2009
opr. DARIUSZ CHóTKOWSKI

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
lektury 2009 matura z polskiego
Tematy maturalne z Polskiego 2010 003
Tematy maturalne z Polskiego 2010 001
spis lektur matura polski
matura z j polskiego 2014
Tematy maturalne z Polskiego 2010 006
Tematy maturalne z Polskiego 2010 005
Tematy maturalne z Polskiego 2010 002
Inf maturalny polski
Tematy maturalne z Polskiego 2010 004
Egzamin maturalny z polskiego, maj 2008
matura polski pisemny 2010

więcej podobnych podstron