(20-krotnie rzadsze od wody), Że moŻ-
ASTRONOMIA
na by do nich podejĘ i prze"oŻy przez
nie rk na wylot . Poza tym jego inter-
W SKRÓCIE
Powrót pretacja jest taka sama jak poprzednio.
Kometki dostarczają na Ziemi wod,
kosmicznych ba"wanów
Hiszpałski przodek
która w ciągu 10 tys. lat tworzy na jej po-
Paleobiolodzy z madryckiego Museo
wierzchni warstw gruboĘci 2.5 cm,
Czy ziemskie oceany powsta"y
National de Ciencias Naturales opisali
a wic wystarczającą, by w okresie ist-
z gradu lodowych kometek?
liczące 800 tys. lat skamienia"oĘci
nienia naszej planety powsta"y na niej
z gór Atapuerca jako naleŻące do nowego
oceany. Natomiast zawarta w nich do-
gatunku cz"owieka, Homo antecessor.
Zespó" pod kierunkiem Josgo Marii wiadomoĘ z pewnoĘcią zrozu- mieszka wgla z powodzeniem pozwo-
Bermudeza de Castro zwraca uwag
mia"by nawet miĘ o bardzo ma- li rozwiną si Życiu uwaŻa Frank.
na pewne podobiełstwa anatomiczne
T"ym rozumku: 28 maja br. Louis Pomimo wikszej wiarygodnoĘci
do H. sapiens, na przyk"ad stosunkowo
A. Frank z University of Iowa og"osi", obecnych obserwacji Franka wielu na-
p"aską twarz hiszpałskiego pracz"owieka.
Pod wzgldem innych cech jednak, Że atmosfera ziemska bombardowana ukowców nadal bardzo sceptycznie od-
na przyk"ad budowy mózgoczaszki, Żuchwy
jest deszczem miniaturowych komet nosi si do jego interpretacji. Nowe da-
i uzbienia, przypomina on wczeĘniejsze
(kaŻda o rozmiarach zbliŻonych do jed- ne wskazują, Że coĘ si tam dzieje
hominidy. Naukowcy przypuszczają wic,
norodzinnego domu), padających z
Że H. antecessor by" wspólnym przodkiem
zarówno cz"owieka wspó"czesnego, osza"amiającym natŻeniem 40 tys. sztuk
jak i neandertalskiego. Inni naukowcy
na dob. Taka ulewa zupe"nie nie mie-
ostrzegają, Że zaliczenie szczątków
Ęci si w dotychczasowym wyobraŻe-
do odrbnego gatunku moŻe by
niu astronomów na temat elementów
nieuzasadnione z powodu zmiennoĘci
sk"adowych Uk"adu S"onecznego. Je-
anatomicznej w obrbie ówczesnych
przedstawicieli rodzaju Homo.
Ęli to prawda, bdziemy mieli do czy-
nienia z bardzo waŻnym odkryciem
Wyciekająca energia powiedzia" Heinrich Holland z Harvard
University.
Wiele urządzeł domowych
jak bezprzewodowe telefony, czujki dymu,
Ale czy na pewno tak jest? Podobne
alarmy antyw"amaniowe i faksy czerpie
przypuszczenie Frank wysnu" juŻ 11 lat
energi bez przerwy, równieŻ wtedy,
temu na podstawie analizy obrazów
gdy pozostają w stanie czuwania.
atmosfery ziemskiej zarejestrowanych
Autorzy badał przeprowadzonych niedawno
w Lawrence Berkeley National Laboratory w ultrafiolecie przez satelit Dynamics
oceniają, Że w skali ca"ego kraju wycieka
Explorer 1. Widnia"y na nich dziwne
ciemne punkty, które zinterpretowa"
ULTRAFIOLETOWA SMUGA na"oŻona
jako dziury w poĘwiacie górnej atmo-
na obraz Ziemi moŻe by
sfery, spowodowane upadkami bar-
pozosta"oĘcią po kometce.
dzo rzadkich kul Ęniegowych maleł-
kich krewnych normalnych komet.
(Frank nazwa" je kometozymalami, czy- przyznaje Feldman lecz doprawdy
w ten sposób 5 tys. megawatów, czyli tyle,
ile wytwarza pi Ęredniej wielkoĘci elektrowni li kometkami przyp. t"um.) Wielu na- trudno wierzy we wnioski, które g"osi
w przeliczeniu na gospodarstwo domowe
ukowców natychmiast jednak wnios"o Frank. W 1991 roku Alexander J. Des-
wynosi to 50 kW rocznie. Aby ograniczy
powaŻne zastrzeŻenia do tej hipotezy. sler z Rice University opublikowa" wy-
to marnotrawstwo, autorzy badał radzą
Ich zdaniem obserwowane na obra- czerpującą list kontrargumentów, z któ-
stosowanie zasilaczy niskonapiciowych
zach ciemne punkty by"y jedynie arte- rych kaŻdy moŻe obali ide kometek .
wyposaŻonych w trzypozycyjne prze"ączniki:
w"ączony/gotowy do pracy/wy"ączony.
faktami przyrządów. Pod gradem kry- Wszystkie one nadal pozostają w mocy.
Do urządzeł wymagających sta"ego
tyki pomys"y Franka powoli odesz"y Chyba najpowaŻniejszym z nich są
dop"ywu prądu, takich jak telewizory
w zapomnienie. dane pochodzące z czu"ych sejsmome-
lub odtwarzacze wideo, zaprojektowali
DziĘ jednak Frank znów je przypo- trów umieszczonych na KsiŻycu przez
uk"ad pobierający energi tylko wtedy,
gdy konieczne jest do"adowanie niewielkiego
mina, tym razem uzbroiwszy si w amerykałskich astronautów. Nie wy-
zasilającego odbiornik akumulatora.
znacznie wyŻszej jakoĘci dane obserwa- kry"y one tam Żadnych Ęladów gradu
cyjne z nowego satelity Polar i czując ro- kometek. Powo"ując si na prac Tho-
Uwaga na margaryn
snące zainteresowanie opinii publicz- masa Ahrensa z California Institute of
W diecie zdrowej na serce trzeba si nej. Gdy na ostatnim sympozjum Ame- Technology, Frank wyjaĘnia, Że jego
wystrzega nie tylko t"uszczów nasyconych.
rican Geophysical Union mia" na ten te- kometki są tak rzadkie, iŻ ich upadek
Z badał przeprowadzonych ostatnio
mat wyk"ad, w sali tak b"yska"y flesze, na powierzchni KsiŻyca nie powinien
przez Brandeis University, University of Malaya
Że na ekranie nie by"o wida slajdów. wywo"a Żadnych wstrząsów sejsmicz-
i Palm Oil Research Institute w Malezji
wynika, Że substytut kwasów t"uszczowych Kilku niegdyĘ zagorza"ych krytyków nych. Jednak sam Ahrens nie podziela
o konformacji trans, otrzymany dziki
dziĘ juŻ nie upiera si zbyt mocno. Wie- tego poglądu, zauwaŻając, Że obiekty
czĘciowemu uwodorowaniu nienasyconych
rz w dostarczone przez Polar dowody. o ma"ej gstoĘci mog"yby w"aĘnie da-
olejów roĘlinnych, jest jeszcze bardziej
Te dziury są tam naprawd mówi wa bardzo wyraęny sygna" sejsmicz-
szkodliwy. Kwasy t"uszczowe trans,
wystpujące czsto w margarynie, przez wiele lat sceptyczny Thomas M. ny , poniewaŻ powinny silnie oddzia-
nie tylko podobnie jak t"uszcze zwierzce
Donahue z University of Michigan. "ywa z powierzchnią KsiŻyca.
podnoszą poziom tzw. z"ego cholesterolu, czyli
Frank opublikowa" nieco wicej szcze- Istnieją dobrze uzasadnione przes"an-
LDL, ale zmniejszają iloĘ
gó"ów na temat fizycznej natury postulo- ki, Że w przestrzeni midzyplanetarnej
dobrego cholesterolu HDL.
wanych kometek. Opisuje je ze swadą ja- znajduje si bardzo ma"o atomów wo-
Ciąg dalszy na stronie 14 ko zbudowane z lodu obiekty tak rzadkie doru uwolnionych z cząsteczek wody,
12 WIAT NAUKI Paędziernik 1997
NASA GODDARD SPACE FLIGHT CENTER/UNIVERSITY OF IOWA
SPENCER JONES
FPG International
na powierzchni kometek musia"aby si materii w stanie sta"ym, musia"yby wy- nie nie jest wykazanie s"abych stron hi-
wic znajdowa warstwa skutecznie wo"a w atmosferze Ziemi deszcze spa- potezy Franka, lecz podanie interpreta-
uniemoŻliwiająca cząsteczkom wody dających gwiazd. JeĘli w nauce w ogóle cji, która uwzgldnia"aby wszystkie
ucieczk. Jednak nawet normalne ko- moŻna by czegokolwiek pewnym, ko- ograniczenia mówi Donahue. Frank
mety, z których moŻe uciec dostatecz- metki Franka po prostu nie mają prawa upiera si przy swoim mimo ataków
nie duŻo materii, by w przestrzeni ufor- istnie stwierdza Dessler. pe"nych wątpliwoĘci kolegów. Taka
mowa" si wyraęnie widoczny warkocz, Jednak obrazy z Polara przekona"y juŻ jest natura cz"owieka mówi.
zawierają cząsteczki py"owe lub meta- wielu naukowców, Że w ziemskiej at- WciąŻ są przecieŻ ludzie, którzy nie wie-
liczne. Gdyby postulowane przez Fran- mosferze naprawd dzieje si coĘ dziw- rzą w dryf kontynentów.
ka kometki zawiera"y znaczące iloĘci nego. Prawdziwym wyzwaniem obec- Corey S. Powell
W LICZBACH
ZagroŻone gatunki roĘlin w USA
yginicie gatunków roĘlin, nawet tych bardzo rzadkich, RoĘlinnoĘ Wielkich Równin i rodkowego Zachodu jest za-
Wgrozi zaburzeniem równowagi ekologicznej. Co wicej, groŻona najmniej, czĘciowo ze wzgldu na sta"y klimat, topo-
rzadkie gatunki mogą okaza si cenne z gospodarczego czy grafi i geologi, a wic warunki, które są korzystne dla gatun-
medycznego punktu widzenia, na przyk"ad Limnanthes dougla- ków o szerokim zasigu wystpowania. W dodatku gatunki
sii, która zawiera znaczne iloĘci olejków wykorzystywanych rzadko wystpujące wymar"y podczas zlodowacenia plejsto-
w przemyĘle. Dlatego warto zwróci uwag na fakt, Że egzysten- cełskiego, natomiast gatunki szeroko rozpowszechnione "a-
cja prawie jednej trzeciej gatunków roĘlin w Stanach Zjednoczo- twiej przetrwa"y na po"udnie od lodowca i zasiedli"y tereny po
nych jest zagroŻona; to znacznie wikszy odsetek niŻ ssaków jego ustąpieniu.
czy ptaków. Kalifornia daje schronienie wikszej liczbie gatunków rodzi-
ChociaŻ dane nie są kompletne, sugerują jednak, Że obecnie mych niŻ jakikolwiek inny stan i lokuje si na drugim miejscu pod
ginie duŻo wicej gatunków niŻ dawniej. (W ciągu ostatnich dwóch wzgldem wskaęnika gatunków zagroŻonych. DuŻy obszar sta-
stuleci co najmniej 13 gatunków roĘlin przepad"o bezpowrotnie, nu i rozmaitoĘ siedlisk zapewniają róŻnorodne moŻliwoĘci ada-
a 125 nie obserwuje si od lat i pewnie juŻ nigdy nie ujrzymy ptacji oraz ewolucji. Dziki temu rozwijają si gatunki o ograni-
wielu z nich). Dane te pochodzą z sza-
cunków Nature Conservancy w Arling-
ton (Wirginia) oraz Natural Heritage
8
Network organizacji, które oszaco-
3
5
1
wa"y ryzyko wyginicia poszczegól-
2
11
nych gatunków na podstawie rzadko- 1 2
8
2 4 3
Ęci ich wystpowania, procesów
1
3 3
8
populacyjnych i znanych zagroŻeł.
2
3
2
Informacje prezentowane na mapie
1 3
17 2
oparto na danych zebranych dla
2 3
3
18
16 tys. gatunków rodzimych roĘlin 3
12 3
6
2
wyŻszych wystpujących w USA. Ro- 32 3
4
Ęliny wyŻsze nazywane równieŻ ro-
9
7
Ęlinami naczyniowymi zazwyczaj 3
17
13 4 9
mają "odygi, liĘcie i korzenie. NaleŻą
do nich drzewa iglaste, paprocie i ro- 9 11
5
Ęliny kwiatowe; obejmują róŻne ga-
4
9
tunki, jak daglezja, klon cukrowy, by-
8
lica, kaktus saguaro, mak kalifornijski
15
czy wiechlina "ąkowa. (RoĘliny niena-
czyniowe, do których zaliczają si ta-
61
kie grupy jak mchy i wątrobowce, sta- PROCENT ZAGROONYCH GATUNKÓW RODZIMYCH
nowią znacznie mniejszą czĘ
ŁRÓDO: Nature Conservancy we wspó"pracy PONIEJ 2.5%
5 9.9%
z Natural Heritage Network i Biota of North America
wszystkich gatunków roĘlin.)
2.5 4.9%
10 19.9%
Program. Liczby na mapie oznaczają procent
Najwikszym zagroŻeniem dla ga-
zagroŻonych gatunków.
20% LUB POWYEJ
tunków rodzimych jest zanikanie na-
turalnych siedlisk lub ich degradacja,
ale inne, mniej oczywiste czynniki, równieŻ naleŻy bra pod czonym zasigu, wraŻliwe na dynamiczny rozwój Ęrodowisk
uwag. Na przyk"ad zwierzta i roĘliny introdukowane, wtar- wielkomiejskich i rolniczych, charakterystyczny dla Kalifornii. Wy-
gnąwszy do naturalnych siedlisk, stanowią powaŻne zagroŻe- soki wskaęnik rzadko wystpujących gatunków, spowodowany
nie dla flory rodzimej. (Na mapie nie uwzgldniono gatunków in- zróŻnicowaniem siedlisk, mają równieŻ niektóre inne obszary,
trodukowanych, których jest oko"o 5 tys.) na przyk"ad Oregon, a takŻe stany po"oŻone w po"udniowym re-
DuŻą rol odgrywają równieŻ swoiste czynniki lokalne. Na jonie Gór Skalistych oraz na Florydzie i w Georgii. Mozaika gór
przyk"ad na Hawajach wikszoĘ z prawie 1200 gatunków ro- i pustyni zapewniająca duŻe moŻliwoĘci izolacji geograficznej
dzimych to endemity, czyli roĘliny wystpujące tylko w danym szczególnie obfituje w gatunki, które wyewoluowa"y lokalnie.
regionie. Skrajny endemizm w po"ączeniu z duŻą liczbą obcych Skrajnymi przyk"adami takich siedlisk są szczyty górskie nazywa-
gatunków roĘlin i znacznymi zmianami Ęrodowiska dokonany- ne podniebnymi wyspami na pustyniach Nowego Meksyku i Ari-
mi zarówno przez Polinezyjczków, jak i Europejczyków spo- zony, gdzie Żyją miejscowe, rzadkie gatunki roĘlin.
wodowa"y, Że flora na Hawajach jest najbardziej zagroŻona. Rodger Doyle
WIAT NAUKI Paędziernik 1997 13
RODGER DOYLE
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
153 KOSMICZNI OGRODNICYpmp zagrozenia z dzialanosci kosmicznejHeiz Powrót Do Zdrowego Snu17 Kosmiczna Eskadra Najdroższa ZiemiaNF 2005 06 wielki powrót von keiseraProblemy promu kosmicznegowięcej podobnych podstron