BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2002
dr inż. ELŻBIETA JANKOWSKA
Centralny Instytut Ochrony Pracy
Rrodki ochrony zbiorowej przed zapyleniem
filtry powietrza
obór odpowiednich środków Filtry wstępne są wykorzystywane do opory przepływu filtru, które mają
ochrony zbiorowej przed zapy- oczyszczania powietrza z cząstek o sto- istotny wpływ na dobór urządzeń wpro-
leniem jest istotnym zagadnie- sunkowo dużych wymiarach i dzięki wadzających powietrze w ruch przy prze-
niem w systemach zarządzania jakością, temu umożliwiają użytkowanie droż- pływie przez przegrodę filtrującą.
środowiskiem oraz bezpieczeństwem szych filtrów dokładnych i/lub filtrów Podział filtrów powietrza na klasy jest
i higieną pracy (rys.1). wysoko skutecznych przez dłuższy czas. dokonywany na podstawie ich skutecz-
Środki ochrony zbiorowej przed za- Wysoko skuteczne filtry powietrza są sto- ności filtracji, określonej przy użyciu ade-
pyleniem obejmują systemy wentylacji sowane do oczyszczania powietrza z czą- kwatnych do typu badań aerozoli testo-
mechanicznej ogólnej oraz instalacje stek submikronowych, szczególnie szko- wych. Metody badania i zasady klasyfi-
i urządzenia wentylacji mechanicznej dliwych dla ludzi i niebezpiecznych dla kacji filtrów powietrza stosowanych
miejscowej wyposażone we właściwe nowoczesnych technologii. w systemach wentylacyjnych i klimaty-
układy filtracyjne. zacyjnych są opisane w normach i pro-
Do oczyszczania powietrza sÄ… stoso- jektach norm przedstawionych na rys. 3.
Metody badania i zasady
wane różne układy filtracyjne w zależ-
klasyfikacji filtrów powietrza
ności od wymaganego stopnia czystości Metody badania oraz zasady
powietrza doprowadzanego lub odprowa- klasyfikacji wstępnych
Podstawowymi wskaznikami użytko-
dzanego z pomieszczeń przez systemy i dokładnych filtrów powietrza
wymi filtrów powietrza są:
lub instalacje wentylacyjne. Ze względu
skutecznoSć filtru, określająca jego
Filtry wstępne (klasy G1-G4) zwykle
na wysokie wymagania stawiane czysto-
zdolność do oczyszczania powietrza z
sÄ… stosowane w systemach wentylacji
ści powietrza stosowane są wielostopnio-
cząstek zanieczyszczeń o danym rozkła-
i klimatyzacji pomieszczeń o przecięt-
we układy filtracyjne (rys. 2).
dzie wymiarowym,
nych wymaganiach czystości powietrza
(np. hotele, restauracje, domy towarowe,
sale koncertowe) i w systemach pomiesz-
czeń o wysokich wymaganiach czysto-
ści powietrza jako filtr wstępny przed fil-
trami o wyższej skuteczności filtracji.
Filtry dokładne (klasy F5-F9) są sto-
sowane jako ostatni stopień filtracji
w systemach wentylacji i klimatyzacji
pomieszczeń o wysokich wymaganiach
czystości powietrza (np. szpitale, kabiny
lakiernicze, pomieszczenia czyste klasy
M7, M6.5 [13]) i w systemach wentyla-
cji pomieszczeń o bardzo wysokich wy-
maganiach czystości powietrza przed fil-
trami wysoko skutecznymi. Podział na
klasy czystości pomieszczeń, wg Fede-
ral Standard 209E [13] przedstawiono
Rys. 1. Rola środków ochrony zbiorowej przed zapyleniem w systemach zarządzania jakością, środowi-
w tabeli 1.
skiem oraz bezpieczeństwem i higieną pracy
Metody określania skuteczności fil-
trów wstępnych (klasy G1-G4) i filtrów
dokładnych (klasy F5-F9) są zawarte
w polskiej normie PN-EN 779:1998 [4].
Metody opisane w tej normie dotyczÄ…
badań filtrów, dla których skuteczność fil-
tracji określona testem pyłu atmosferycz-
Rys. 2. Wielostopniowy układ filtracyjny
nego (przy nominalnych strumieniach
10
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2002
objętości powietrza w przedziale od 850
m3/h do 5000 m3/h) jest mniejsza niż 98%.
Skuteczność oczyszczania filtrów kla-
sy G1-G4 jest wyznaczana metodą pyłu
syntetycznego z zależności między masą
pyłu dostarczonego do badanego filtru
a masą pyłu zatrzymanego przez filtr po-
miarowy (metoda grawimetryczna). Jako
pył testowy jest stosowana mieszanina
pyłu kwarcowego, sadzy oraz krótkich
włókien bawełnianych o długości mniej-
szej niż 4 mm, tzw. lintersów.
Filtry klasy F5-F9 sÄ… badane metodÄ…
pyłu atmosferycznego. Skuteczność fil- Rys. 3. Metody badania i zasady klasyfikacji filtrów powietrza w Polsce w latach 2001-2003
tracji jest wyznaczana na podstawie okre-
ślenia stężenia aerozolu przed i za bada-
Tabela 1
nym filtrem metodą pośrednią przez po- KLASY CZYSTOŚCI POMIESZCZEC
miar względnej przepuszczalności świa-
tła krążków bibuły filtracyjnej, umiesz-
czonych w sondach odpowiednio przed
i za badanym filtrem. Pył atmosferycz-
ny jest pobierany w sposób eliminujący
wszelkie szkodliwe wpływy takich czyn-
ników, jak: wiatr, zanieczyszczenia prze-
mysłowe, spaliny itp. Klasyfikację filtrów
powietrza wg normy PN-EN 779:1998
[4] przedstawiono w tabeli 2.
Z uwagi na zbyt ogólną informację
o wymiarach czÄ…stek aerozolu atmosfe-
rycznego, a także różny rozkład wymia-
rowy aerozolu atmosferycznego oraz róż-
ne jego własności optyczne, uzależnione
od położenia geograficznego laborato-
Tabela 2
rium badawczego i pory dnia pobierania KLASYFIKACJA FILTRÓW POWIETRZA ZGODNIE Z NORM PN-EN 779
aerozolu atmosferycznego, obecnie jest
opracowywany projekt nowej normy
europejskiej prEN 779 [5].
Filtry wstępne będą nadal badane te-
stem pyłu syntetycznego, natomiast do
badania filtrów dokładnych zalecanym
aerozolem testowym będzie aerozol
DHES (serbacynian dietyloheksylu).
Skuteczność filtrów dokładnych będzie
określana metodą zliczania cząstek po-
przez pomiar ich stężeń liczbowych przed
i za badanym filtrem. Klasyfikację filtrów
zgodnie z projektem normy prEN 779 [5]
przedstawiono w tabeli 3.
Projekt nowej normy europejskiej
11
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2002
Tabela 3
KLASYFIKACJA FILTRÓW POWIETRZA ZGODNIE Z prEN 779
Tabela 4
PODZIAA FILTRÓW WYSOKO SKUTECZNYCH NA KLASY ZGODNIE Z NORM DIN 24 184
Rys. 4. Przykładowa zależność skuteczności filtra-
cji (E) i penetracji (P) materiału filtracyjnego sto-
sowanego w filtrze powietrza typu ULPA w funk-
cji średnicy cząstek dp dla dwóch różnych prędko-
ści przepływu powietrza [8]
prEN 779 [5] jest obecnie w końcowej
fazie opracowywania w ramach działal-
ności Europejskiego Komitetu Normali- Tabela 5
KLASYFIKACJA FILTRÓW POWIETRZA TYPU HEPA I ULPA ZGODNIE Z NORM PN-EN 1822-1
zacyjnego CEN/TC 195 Filtry do
oczyszczania powietrza .
Metody badania i zasady klasyfikacji
wysoko skutecznych filtrów powietrza
Wysoko skuteczne filtry powietrza
stosuje się jako ostatni stopień filtracji w
systemach wentylacji i klimatyzacji po-
mieszczeń czystych o klasach czystości
wyższych niż M6 [13] (np. sterylne sale
operacyjne, produkcja leków i surowic,
produkcja taśm filmowych i magnetycz-
nych, pomieszczenia produkcji mikro-
aerozol. Wymiary cząstek mgły technicz- sposób kompleksowy procedury badania
elektroniki, siłownie jądrowe).
nie czystego oleju parafinowego nie prze- wysoko skutecznych materiałów filtra-
W Polsce wysoko skuteczne filtry po-
kraczają 1 mm, a większość cząstek za- cyjnych i filtrów powietrza oraz zasady
wietrza sÄ… badane zgodnie z zaleceniami
wiera się w przedziale 0,3 0,5 mm. Po- klasyfikacji filtrów typu HEPA (klasy
zawartymi w normach PN-B-76003:1996
dział filtrów wysoko skutecznych na kla- H10-H14) i typu ULPA (klasy U15-U17).
[7] i DIN 24 184:1990 [6]. Wysoko sku-
sy zgodnie z DIN 24 184:1990 [6] przed- Skuteczność filtracji jest wyznaczana
teczne filtry powietrza klasy Q, R i S bada
stawiono w tabeli 4. przez określanie liczbowego stężenia czą-
się metodą aerozolu mgły olejowej. Pe-
W ramach działalności Europejskie- stek aerozolu testowego przed i za bada-
netracja filtrów jest wyznaczana na pod-
go Komitetu Normalizacyjnego CEN/TC nym filtrem, z wykorzystaniem odpo-
stawie określenia stężenia aerozolu przed
195 opracowano normę europejską EN wiednich liczników cząstek w zależno-
i za badanym filtrem metodą pośrednią,
1822 pt. Wysoko skuteczne filtry powie- ści od rodzaju zastosowanego aerozolu
na podstawie pomiaru intensywności roz-
trza (HEPA i ULPA) [8-12]. Norma ta testowego (monodyspersyjny lub polidy-
proszenia światła przez przepływający
składa się z pięciu części, ujmujących w spersyjny). Zalecanym aerozolem testo-
12
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2002
[8] PN-EN 1822-1:2001. Wysoko skuteczne fil-
wym jest aerozol sebacynianu dwuety- WYKAZ NORM
try powietrza (HEPA i HLPA). Klasyfikacja,
loheksylu (DEHS).
[1] PN-N-18001:1999. Systemy zarzÄ…dzania
badanie parametrów, znakowanie
W celu przeprowadzenia komplekso- bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania
[9] PN-EN 1822-2:2001. Wysoko skuteczne fil-
wych badań filtrów typu HEPA i ULPA
[2] ISO 9001:2000. Quality management sys-
try powietrza (HEPA i HLPA). Wytwarzanie
należy przeprowadzić następujące po- tems Requirements
aerozolu, przyrzÄ…dy pomiarowe, statystyka zli-
miary określające: [3] PN-EN ISO 14001:1998. Systemy zarzą- czania cząstek
dzania środowiskowego. Specyfikacja i wytycz-
1) skuteczność materiału filtracyjne-
[10] PN-EN 1822-3:2001. Wysoko skuteczne
ne stosowania
go przy nominalnej prędkości przepły- filtry powietrza (HEPA i HLPA). Badanie pła-
[4] PN-EN 779:1998. Przeciwpyłowe filtry
skiego materiału filtracyjnego
wu dla zakresu czÄ…stek, zawierajÄ…cych
powietrza do wentylacji ogólnej. Wymagania,
[11] EN 1822-4:2000. High efficiency parti-
czÄ…stki najbardziej penetrujÄ…ce (MPPS)
badania, oznaczenie
culate air filters (HEPA i ULPA). Part 4: De-
przez badany materiał filtracyjny, a na-
[5] pr EN 779:2000. Particulate air filters for
termining leakage of filter elements (Scan me-
stępnie z krzywej zależności skuteczno-
general ventilation. Determination of the fil- thod)
ści filtracji w funkcji średnicy cząstek
tration performance
[12] EN 1822-5:2000. High efficiency parti-
(rys. 4 przykładowa zależność odno-
[6] DIN 24 184:1990. Typprüfung von Schweb- culate air filters (HEPA i ULPA). Part 5: De-
szÄ…ca siÄ™ do materiaÅ‚u filtracyjnego sto- stoffiltern. Prüfung mit Paraffinöinebel als
termining the efficiency of filter elements
Prüfaerosol
sowanego w filtrze typu ULPA [8]), okre-
[13] Federal Standard 209E. Airborne Parti-
ślenie cząstek MPPS, dla których sku- [7] PN-B-76003:1996. Wentylacja i klimaty- culate Cleanliness Classes in Cleanrooms and
zacja. Filtry powietrza. Klasy jakości
Clean Zones
teczność materiału filtracyjnego osiąga
minimum,
2) przeciek filtru wartości miejsco-
wej skuteczności i penetracji dla nomi-
nalnego strumienia objętości powietrza,
przy zastosowaniu aerozolu testowego
o średniej średnicy cząstek odpowiada-
jÄ…cej wymiarowi czÄ…stek MPPS,
3) skuteczność filtru (wartości całko-
witej skuteczności i penetracji), dla no-
minalnego strumienia objętości, przy za-
stosowaniu aerozolu testowego o śred-
niej średnicy cząstek odpowiadającej wy-
miarowi cząstek MPPS. Każdy z wyżej
wymienionych pomiarów może być wy-
konywany jako pomiar niezależny.
Na podstawie wartości miejscowych
skuteczności i penetracji, a także wartości
całkowitych skuteczności i penetracji, okre-
śla się klasę filtru zgodnie z tabelą 5. i wy-
maganiami zawartymi w PN-EN 1822-1
[8].
W Polsce prace normalizacyjne z za-
kresu badania wysoko skutecznych ma-
teriałów filtracyjnych i filtrów powietrza
stosowanych w systemach wentylacji
i klimatyzacji, zmierzajÄ… w kierunku
opracowywania polskich norm, będących
adaptacją norm europejskich. Zostały już
opracowane polskie normy: PN-EN
1822-1:2001 [8], PN-EN 1822-2:2001 [9]
i PN-EN 1822-3:2001 [10]. Obecnie
trwajÄ… prace nad opracowaniem polskich
projektów norm: EN 1822-4:2000 [11]
i EN 1822-5:2000 [12].
13
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Środki ochrony indywidualnej chroniące przed nielaserowym promieniowaniem optycznym(1)srodki ochrony 06[1]Ochrona dłoni przed ostrzamiŚRODKI OCHRONYochrona roślin przed przymrozkamiStopien ip ochrona urzadzen przed szkodliwymi wplywami srodowskaZatrzymano pięciu pracowników amerykańskiej firmy ochroniarskiej (Amerykanie przed irackim sądem, 07Bakterie w ochronie roślin przed agrofagamiZwyczajne środki zaskarżenia w postępowaniu przed sądami administracyjnymi ebook demoPrzemysłowe hełmy ochronne a zabezpieczenie przed uderzeniem bocznymśrodki ochrony dodatkowejwięcej podobnych podstron