SzeSć kroków do
niezależnoSci finansowej
Autor: Michael Masterson
TÅ‚umaczenie: Anna Zawadzka
ISBN: 83-246-0119-8
Tytuł oryginału: Automatic Wealth:
The Six Steps to Financial Independence
Format: A5, stron: 384
Masz doSć porad w stylu Jak zarobić pierwszy milion w pół roku ? Nie chcesz stracić
wszystkiego na giełdzie? Brak Ci cierpliwoSci, by odkładać oszczędnoSci w banku lub
funduszu inwestycyjnym? Poznaj drogę do bogactwa, którą podążył autor tej książki.
Pamiętaj, że zaczynał od mycia szyb&
Sposób na budowanie bogactwa w każdej branży i w każdym wieku to właSnie
znajdziesz w tej książce. Opanuj program szeSciu strategicznych kroków, który autor
przetestował na sobie:
1. Pogódx się z twardą rzeczywistoScią. Nie licz na cud. Nie łudx się, że państwo
zaopiekuje się Tobą na staroSć i że pracodawca zapewni Ci godziwą emeryturę.
Twoje bogactwo jest w Twoich rękach.
2. Zaplanuj drogę do bogactwa. Dobre chęci to za mało. Opracuj szczegółowy plan.
Znajdx punkt zaczepienia. Zacznij działać i skontaktuj się z właSciwymi ludxmi.
3. Zmień sposó b życia. Opanuj wybraną dziedzinę do perfekcji i wytrwale zmierzaj
do celu. Bogaci różnią się od innych ludzi nie tylko liczbą zer na koncie. Niektóre
zachowania pomogą Ci w pomnożeniu majątku, a inne spowodują, że zbiedniejesz.
4. Powiększaj swoje dochody. Zapomnij o pięcioprocentowych podwyżkach pensji
od tego się nie wzbogacisz. Dobrze znając branżę i wiedząc, jakie komu
oferujesz korzySci, możesz ugrać tyle, na ile naprawdę zasługujesz.
5. Znajdx dodatkowe xródła dochodów. Na tym etapie możesz pozwolić sobie,
by majątek i zdobyte doSwiadczenie pracowały na Ciebie. Dobrze gospodarując
atutami, będziesz bogacić się nawet podczas snu.
6. Przejdx na wczeSniejszą emeryturę... jeSli zechcesz. To, co będziesz robić
w wieku emerytalnym, nad czym będziesz pracować i jakie ambicje będziesz
realizować, powinno całkowicie zależeć od Ciebie.
Dowiedz się, jak autor i inni ludzie opisani w książce zapewnili sobie lepsze jutro.
A potem pójdx w ich Slady.
Michael Masterson jest zawodowym producentem& bogactwa. Był właScicielem lub
zasiadał w zarządach spółek giełdowych, firm produkcyjnych i usługowych oraz
organizacji non profit. Od ponad 40 lat uczestniczy w wyjÄ…tkowo zyskownych
przedsięwzięciach. Swoje doSwiadczenie i wiedzę przekazał już 400 tysiącom ludzi
ukierunkowanych na sukces, którzy przeczytali jego publikacje i skorzystali z jego porad.
Podziękowania 5
Wstęp 7
Wprowadzenie 11
KROK 1. UZNANIE RZECZYWISTOÅšCI 27
KROK 2. ZAPLANUJ DROG DO BOGACTWA 61
KROK 3. WYPRACUJ ZDROWE NAWYKI 101
KROK 4. RADYKALNIE ZWIKSZ SWOJE DOCHODY 145
KROK 5. BOGAĆ SI WE ŚNIE 229
KROK 6. PRZEJDy WCZEÅšNIE NA EMERYTUR 321
Skorowidz 367
KROK 1.
W tym rozdziale przyjrzymy siÄ™ Twojej sytuacji finansowej, czyli spoj-
rzymy na miejsce, w którym się obecnie znajdujesz. Ustalimy, co ono
dla Ciebie oznacza, przyjrzymy siÄ™ kilku bolesnym faktom zwiÄ…za-
nym z ekonomią i dojdziemy do realistycznej konkluzji odnośnie tego,
co musisz zrobić, by wkroczyć na drogę do dostatniego życia i wygod-
nej emerytury.
Najpierw pozwól jednak, że opowiem Ci o moich pierwszych kro-
kach na drodze do majÄ…tku&
DZIEC, W KTÓRYM POSTANOWIAEM SI WZBOGACIĆ
Nie potrzeba geniusza, by się wzbogacić. Tak samo jak i specjalnych
talentów. Nie jest Ci potrzebne szczęście. I na pewno nie musisz być
uprzywilejowany. Wzbogacenie się musi stać się jednak priorytetem
Twego życia. Musisz także być skłonny do poświęcenia większości
swojego czasu i energii na wykonywanie czynności niezbędnych do
zdobycia prawdziwego majÄ…tku.
Te prawdy odkryłem we wczesnej fazie mojej kariery zawodowej.
28 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Był rok 1982. Zostałem właśnie zatrudniony na stanowisku dyrek-
tora wydawniczego w raczkującej firmie wydającej biuletyny w połu-
dniowej Florydzie. Ponieważ musiałem czasami wygłaszać przemowy,
zapisałem się na kurs publicznego mówienia Dale a Carnegiego. W ja-
kiś dziwny sposób wylądowałem jednak na kursie podstaw sukcesu.
Program Jak zdobyć przyjaciół i wpływać na ludzi jest 14-tygo-
dniowym kursem, na którym w każdym tygodniu uczestnik musi
skoncentrować się na określonym zadaniu zmieniającym cechę cha-
rakteru, po czym w następnym tygodniu relacjonuje postępy.
Byłem najgorszym uczniem w grupie. Cyniczny i podejrzliwy, gar-
dziłem tym, co uważałem za głupią i bezsensowną paplaninę nauczy-
cieli. Zapłaciłem jednak okrągłą sumkę za samo uczestnictwo, więc
niechętnie, ale szedłem z programem i bardzo się z tego cieszę.
Zadanie w 4 tygodniu kursu polegało na znalezieniu jednego celu,
do którego uczestnik będzie dążył przez pozostałe 10 tygodni pro-
gramu. Koncentrując się tylko na jednym celu, można uzyskać dużo
większe postępy niż przy większej ich liczbie.
Oczywiście ta lekcja była dla mnie najtrudniejsza. Według mnie
było to zdecydowanie najgorsze spotkanie ze wszystkich.
Kiedy zacząłem wymieniać swoje cele, udało mi się wymyślić jedy-
nie dwa lub trzy. Jednak im dłużej się nad tym zastanawiałem, tym
szybciej lista zaczęła się wydłużać& ; najpierw do sześciu& , potem
dziesięciu& , następnie dwudziestu& itd. Zawężanie tej listy było mę-
czarnią. Znajdowały się na niej takie cele, jak: bycie wspaniałym
pisarzem, mądrym nauczycielem, wspaniałym tatą i mężem, lingwi-
stą, koneserem win i sportowcem. Sparaliżowało mnie. Po prostu
nie mogłem znieść myśli, by usunąć z listy choć jeden z tych celów.
Dopiero jadąc na lekcję, na której miałem publicznie ogłosić mój
jeden główny cel, nastąpił przełom. Zrozumiałem, że moja ciężka praca
i ambicja dawały w sumie zero, ponieważ zbyt się rozdrabniałem.
Wtedy wpadłem na pomysł. Czemu by nie zrobić moim najważ-
niejszym celem zarabiania pieniędzy? Jeśli osiągnę ten cel, będę miał
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 29
wystarczająco dużo pieniędzy, by dążyć do spełnienia moich zain-
teresowań .
W tym czasie o robieniu pieniędzy nie wiedziałem praktycznie nic.
Pochodziłem z rodziny nauczycielskiej, w której nie przykładano wiel-
kiej wagi do pieniędzy oraz tego, ile rzeczy można za nie kupić. Mimo
to skoncentrowałem się na tym jednym celu, stawiając go jako nad-
rzędny. Osiągnąłem sukces. I to na wielką skalę.
Moje dochody zaczęły rosnąć. W tym czasie zarabiałem rocznie
36 000 dolarów. W ciągu 12 miesięcy suma ta została podwojona, a po
kolejnym roku potroiła się i dalej rosła. Zainteresowałem się nie tylko
tym, jak zarabia się pieniądze, ale także tym, jak się je traci i co mogą
nam dać.
Zacząłem czytać o tym książki, rozmawiać i zadawać pytania.
Wszystko po to, by dokładnie poznać tajniki. W tym samym czasie
firma wydawnicza, dla której pracowałem, zmieniła swój profil z do-
starczania informacji o firmach i podróżach na planowanie i inwe-
stycje finansowe. Miałem na tyle szczęścia, by poznać kilku bardzo
mądrych ludzi, którzy naprawdę rozumieli działanie pieniądza,
oraz kilku bardzo dobrze prosperujących biznesmenów, którzy za-
demonstrowali prawdziwe metody budowania majÄ…tku.
To doświadczenie całkowicie zmieniło moje poglądy na temat bo-
gactwa. Przed przemianą czułem, że pieniądze były w najlepszym
razie złem koniecznym. Po tym jak spędziłem trochę czasu, ucząc
się o nich, zdecydowałem, że bogactwo nie jest takie złe nie jest
najważniejszą rzeczą w życiu, ale czymś, co może je uprościć, by mieć
czas na inne, ważniejsze sprawy.
PRAWDZIWE ZNACZENIE BOGACTWA
Pamiętam moment, w którym moje dochody po raz pierwszy przekro-
czyły granicę 150 000 dolarów. Mojego księgowego Louisa rozbawiło
moje niewinne i prostoduszne zdumienie z zarobienia tak dużej sumy
pieniędzy.
30 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Witamy w świecie bogatych powiedział.
Coś ty, Louis, przecież zarabiam trochę więcej niż półtora ty-
siÄ…ca .
Pomyśl o tym w ten sposób& zaczął kiedy dochód twojej
rodziny wynosi mniej niż 50 000 dolarów, musisz się namęczyć. Kiedy
zarabiasz między 50 000 a 150 000 dolarów, masz wszystko, czego
ci potrzeba, i coÅ› z tego, czego pragniesz. Jednak dopiero gdy zarabiasz
ponad 150 000 dolarów rocznie, życie jest piękne. Możesz mieszkać
we wspaniałym domu w bezpiecznym sąsiedztwie, jezdzić ładnymi
samochodami, jeść obiady poza domem raz czy dwa razy w tygodniu
i podróżować po świecie .
A co z rezydencjami, jachtami i prywatnymi samolotami? za-
pytałem. Wciąż nie stać mnie na nie .
To tylko zabawki odpowiedział. 150 000 dolarów rocznie
wystarcza, by wieść pełne i bogate życie. A co ciekawe, nie zmienia
się w żaden znaczący sposób, gdy twój roczny dochód przekroczy
200 000, 300 000 lub 400 000 dolarów. W rzeczywistości niewiele się
zmienia do czasu, gdy zaczniesz zarabiać ponad milion dolarów .
Wtedy tylko połowicznie zrozumiałem, co Louis próbował mi
powiedzieć. Teraz uważam, że rozumiem to doskonale.
IstniejÄ… cztery podstawowe poziomy dochodu:
1. Jeśli dochód rodziny nie przekracza 50 000 dolarów rocznie,
trudno związać koniec z końcem.
2. Jeśli zarabiasz między 50 000 a 150 000 dolarów rocznie, ja-
koś dajesz sobie radę. Płacisz rachunki i możesz sobie pozwolić
na małe luksusy, ale musisz być ostrożny.
3. Gdy dochód rodziny przekracza 150 000, żyjesz wygodnie i nie
masz żadnych nieziszczalnych pragnień (chyba że masz dzie-
siÄ…tkÄ™ dzieci).
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 31
4. Gdy dochód rodziny przekracza 1 milion dolarów, możesz wy-
dawać pieniądze bez większego zastanowienia. Budżet jest ci
niepotrzebny. Możesz spełniać swoje zachcianki.
Zarabianie miliona dolarów nie poprawia jednak jakości życia
i samo w sobie nie gwarantuje, że będziesz zabezpieczony finansowo
do końca swych dni. Zdecydowanie ułatwia jednak oszczędzanie. Jeśli
tylko nie straciłeś kontroli nad swoimi zachowaniami, potrafisz zao-
szczędzić większość, a nawet całość dochodu przekraczającego ten
milion po odjęciu podatków. A oszczędzanie jest kluczem do rozpo-
częcia programu automatycznego wzbogacenia.
Jeśli więc uda Ci się przekroczyć swoimi dochodami milion dola-
rów, możesz stać się bogaty względnie szybko, jedynie oszczędzając.
I możesz do tego doprowadzić, wykonując porady zawarte w kroku 3.
Jeśli jednak Twój główny dochód nie rośnie tak szybko, nie roz-
paczaj. Możesz wciąż osiągnąć finansową niezależność w dość krót-
kim czasie (na pewno krócej niż w 15 lat; prawdopodobnie krócej
niż w 7) przez stworzenie dodatkowych zródeł dochodu. Opowiem
także i o tym.
BOGACTWO NIE POLEGA TYLKO NA TRZYMANIU
PIENIDZY W BANKU
Jedna z najbardziej burzliwych dyskusji, jaka odbyła się na prowadzo-
nym przeze mnie forum internetowym serwisu ETR, rozpoczęła się
od prostego pytania: Co to jest bogactwo? . Zostałem zalany setkami
interesujących odpowiedzi od doczesnych przez pragmatyczne aż do
filozoficznych. Oto przykładowe odpowiedzi:
" milion dolarów w banku;
" posiadanie wszystkiego, czego byÅ› zapragnÄ…Å‚;
" moc wpływania na wynik;
32 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
" miłość rodziny i przyjaciół;
" posiadanie konkretnych aktywów wystarczających do spełnie-
nia fizycznych potrzeb swoich i swoich bliskich;
" życie w równowadze;
" wewnętrzny spokój i duchowe oświecenie;
" doskonałe zdrowie i odporność na choroby.
Lubisz oszczędzać czy wydawać?
Według mnie ludzie poszukujący bogactwa dzielą się na dwa obozy.
W jednym znajdują się osoby gromadzące majątek: mężczyzni i ko-
biety, którzy ostrożnie wydają, ale chętnie oszczędzają lub inwestują.
Drugi obóz tworzą lubiący wydawać: mężczyzni i kobiety, którzy mają
obsesję na punkcie posiadania rzeczy. Wydają wszystkie oszczędności,
a często nawet więcej, kupując rzeczy, które aż krzyczą bogaty ,
ale w rzeczywistości doprowadzają ich do ubóstwa.
Aby stać się bogatym, najpierw należy zebrać trochę oszczędno-
ści, wydając mniej, niż się zarabia. Proste, prawda? Nie, jeśli nie masz
wystarczajÄ…cej samodyscypliny.
Tym problemem zajmiemy się więcej w kroku 3. W międzyczasie
pamiętaj, że choć pożądane przez Ciebie rzeczy materialne mają bez-
spornie wartość, to nie jesteś bogaty, jeśli na tyle nie masz wydol-
ności finansowej, by je zatrzymać, utrzymać i zastąpić. Po prostu masz
tylko zwiÄ…zane z bogactwem zobowiÄ…zania.
To tylko mała próbka tego, co nasi czytelnicy mieli do powiedze-
nia, ale daje przegląd tego, jak zróżnicowane i ogólnikowe może być
nasze myślenie o bogactwie. Choć rozumiem znaczenie wielu z tych
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 33
definicji, uważam, że nie da się rozmawiać z ludzmi o bogactwie, jeśli
nie można uzgodnić podstawowych pojęć. Dlatego zróbmy to teraz.
Według mnie powinniśmy zacząć od następującej definicji: bogac-
two to skład czegoś cennego.
Lubię tę definicję, ponieważ jest prosta i bez względu na to, co
cenisz, podkreśla podstawową cechę bogactwa: składowanie. Mając
rzeczy, których się pożąda powiedzmy wielki dom i wspaniałe
samochody nie oznacza, że jesteś automatycznie bogaty, jeśli nie
masz funduszy do utrzymania tych rzeczy przez dłuższy okres. Nie
jesteś też bogaty w przyjazń, jeśli wszyscy przyjaciele opuściliby Cię
w razie zmiany losu.
Chcę tu podkreślić coś być może nawet zbyt oczywistego: bogac-
two tylko czasami dotyczy pieniędzy. Konieczne jest zrozumienie bo-
gactwa w szerszej wymowie z jego znaczeniami, które wykraczają
poza dolary i centy.
Tak. Głównym celem tej książki jest pomoc w osiągnięciu finanso-
wej niezależności. Ty jednak dążysz do niej z określonych powodów:
" chcesz mieć bardziej swobodne życie mieć większy wybór
miejsca zamieszkania, stylu życia, ilości pracy itd.;
" chcesz w swym życiu więcej wypoczynku nie chcesz mieć
poczucia przymuszania do pracy po 8 lub 10 godzin dziennie
i 6 dni w tygodniu;
" chcesz wieść spokojniejsze życie chciałbyś skończyć ze
stresem z powodu braku pieniędzy. Chcesz spać spokojnie
w nocy i cieszyć się dniami bez zmartwień.
Te cele otacza szczelnie potrzeba osiągnięcia bogactwa. W efekcie
są one podstawową częścią każdego kroku w moim programie auto-
matycznego bogactwa.
34 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Pójdzmy tą ścieżką jeszcze dalej i zagłębmy się bardziej w sposób,
w jaki myślisz o życiu i o cenionych przez siebie rzeczach.
Interesująca informacja: Według Spectrem Group, firmy kon-
sultingowej specjalizującej się w segmentach klientów zamoż-
nych oraz klientów będących na emeryturze, ok. pół procentu
gospodarstw domowych w USA zgromadziło majątek prze-
kraczający 5 milionów dolarów netto po wyłączeniu pierw-
szego domu. Dodatkowo według Federal Reserve tylko 0,2
procentu gospodarstw posiada majątek netto nie mniejszy niż
15 milionów dolarów z domami włącznie.
ZAPLANUJ WZBOGACENIE SI
NA WSZYSTKIE MOŻLIWE SPOSOBY
Mam nadzieję, że pieniądze nie są w Twoim życiu najważniejsze.
Mimo wszystko materialne bogactwo ma znaczenie. Pozwala po-
móc przyjaciołom, zabezpieczyć rodzinę, rozwijać intelektualne i arty-
styczne zainteresowania, a także stać się kimś do naśladowania przez
innych członków społeczności.
Dodatkowo, jeśli Twoje dochody nie będą wystarczały do spełnie-
nia potrzeb, mnóstwo czasu spędzisz na zamartwianiu się a mar-
twiąc się o pieniądze, nie potrafisz się cieszyć rzeczami, na których Ci
szczerze zależy.
To prawda, którą odkrywa coraz więcej osób z generacji powojen-
nej (w tym paru moich przyjaciół i osób z rodziny). Pokolenie wczoraj-
szych hippisów wchodzi w wiek średni z całym bagażem doświadczeń
edukacyjnych, socjalnych i rekreacyjnych i z tą przygnębiającą świa-
domością, że pracują ciężej niż kiedykolwiek przedtem, aby utrzymać
styl życia niewiele lepszy od tego, który wiedli w college u.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 35
Miałem to szczęście, że udało mi się pomóc wielu takim ludziom
w samodzielnym wyjściu z tego bagna, znalezć twardy grunt i zająć
się osiąganiem finansowej niezależności. Zajęło to trochę czasu i nie
zawsze było łatwe, ale zawsze zaczynało się od objawienia odkry-
cia szczególnie ożywczego dla niektórych z najinteligentniejszych
że dobrze jest stać się niezależnym finansowo. I jest to coś, do czego
powinni dążyć wszyscy dobrzy ludzie.
Posiadanie wystarczającej sumy pieniędzy może uwolnić Cię od
niewdzięcznej pracy, pozwolić Ci pójść za swoimi marzeniami lub za-
jąć się najbliższymi.
To powód, dla którego czytasz tę książkę.
Nie należy zapominać, że żądza pieniądza może również skorum-
pować. Jeśli w pogoni za bogactwem zaczniesz wierzyć, że groma-
dzenie pieniędzy jest celem samym w sobie, to niedobrze.
Ta książka pomoże Ci zarobić pieniądze. A jeśli moje sugestie bę-
dziesz wypełniał sumiennie i rozsądnie w określonym czasie, pew-
nego dnia prawdopodobnie wcześniej niż którykolwiek z Twoich
przyjaciół lub współpracowników odkryjesz, że jesteś bogaty.
Kiedy jednak nadejdzie ten dzień, mam nadzieję, że nie zarazi Cię
wirus chciwości. Wierzę, że nie uzależnisz się od pomnażania swego
majątku. Mam nadzieję, że nie zapomnisz tego, co wiesz teraz że
istnieje wiele rzeczy ważniejszych od pieniędzy. (Dokładniej omówi-
my to w kroku 3.).
IDy W ÅšLADY CIESZCYCH SI POPULARNOÅšCI
FINANSOWYCH GURU I POZOSTAC BIEDNYM
W tej książce nie znajdziesz nic, co pozwoliłoby Ci stać się natych-
miast bogatym. Nie mam żadnych porad na zbijanie fortuny na gorą-
cych akcjach, spekulacjach, jednodniowych transakcjach (tzw. day-
trading) lub loterii. Jednak i tak nie pragnąłbyś takich pieniędzy.
36 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Badania pokazują, że ludzie, którzy stają się nagle bogaci, szybko tra-
cą pieniądze, wydając je na rzeczy bez trwałej wartości.
Mój sześcioetapowy program budowy majątku jest szybki, realnie
rzecz biorąc. W zależności od Twojego wieku, umiejętności i obec-
nych dochodów, w 7 do 15 lat doprowadzę Cię od miejsca, w którym
się teraz znajdujesz do bogactwa. Nie będzie to jutro, jednak i tak
stanie się szybciej, niż by Ci się udało po skorzystaniu ze wskazówek
zawartych w rozgłaszanych wszędzie poradach finansowych. Otwórz
pismo lub włącz telewizję i zobaczysz, że większość tych porad nale-
ży do kategorii planowania finansowego, czyli sposobów na zbieranie
i oszczędzanie. Doradcy, którzy promują tę koncepcję, zakładają, że
musisz się czołgać do emerytury, ściskając kurczowo każdy grosz.
A co z jakością Twojego życia w międzyczasie? Jak żyjąc od wy-
płaty do wypłaty, uda Ci się uszczknąć grosik z budżetu domowego
na emeryturÄ™ lub jeszcze gorzej zalecane przez finansowych guru 5 do
10 dolarów dziennie?
Bogacenie się nie polega na skąpieniu i oszczędzaniu. Żeby zaro-
bić dużo pieniędzy, musisz spędzać większość swojej pracy na rze-
czach, o których w tej książce opowiem; rzeczach, które przyniosą
dodatkowe pieniądze do wygenerowania automatycznych zródeł do-
chodu w bliskiej przyszłości. Rzeczywiście trzeba koniecznie uważać
na sposób wydawania pieniędzy, ale jeśli będzie to główna część pro-
gramu wzbogacenia siÄ™, prawdopodobnie nie staniesz siÄ™ bogaty.
A gdyby Ci się udało i tak tego nie odczujesz.
Problem leży w tym, że większość z tych, którzy ucząc, przekonują
o swej wiedzy na temat bogactwa i chcą pokazać Ci, jak je osiągnąć,
nigdy nie dorobili się znaczących pieniędzy dzięki swoim zaleceniom.
Ich umiejętność robienia pieniądza polega na sprzedawaniu ludziom
pomysłów.
Przez wiele lat, angażując się w świecie wydawnictw inwestycyj-
nych, spotkałem:
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 37
" ekspertów planowania finansów, którzy zbankrutowali;
" znawców rynku papierów wartościowych, którzy nigdy nie
korzystali z własnych porad;
" brokerów, którzy z lekceważeniem wyrażali się o swoich klien-
tach;
" specjalistów od marketingu, którzy nigdy nie sprawdzali po-
dawanych przez siebie informacji;
" konsultantów firm, których przedsiębiorstwa ledwie działały;
" autorów poradników o wzbogacaniu, którzy dorobili się for-
tuny, jedynie mówiąc o zdobywaniu pieniędzy, a nie zarabianiu
ich dzięki interesom.
Choć prawdą jest, że część mojego majątku pochodzi z prowa-
dzenia kursów na temat wzbogacania się, znacząca większość jest
wynikiem mojego rzeczywistego doświadczenia z pracy na polu bitwy,
uczenia się na własnych błędach i zmieniania moich sukcesów na
kapitał.
Dlaczego popularny pomysł, by wzbogać się
powoli i oszczędzać, (prawdopodobnie)
na Ciebie nie zadziała?
Ze słusznego powodu należy być sceptycznie nastawionym do dok-
tryny Wzbogać się wolno, oszczędzając. Po pierwsze, jest ona użyte-
czna tylko dla tych, którzy mają przed sobą wiele lat pracy zarobko-
wej, np. w książce Millionaire Next Door (Longstreet, 1996)1 większość
1
Polskie wydanie: William D. Danko, Thomas J. Stanley, Sekrety amery-
kańskich milionerów, op. cit. przyp. tłum.
38 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
z badanych przez Thomasa Stanleya milionerów była zwykłymi pra-
cującymi ludzmi, którzy sumiennie oszczędzali przez 35 do 40 lat, czyli
całe życie zarobkowe.
Podobnie David Bach, który w The Automatic Millionaire (Broad-
way, 2003) często obliczając procenty złożone, używa okresu 35 do
40 lat:
Powiedzmy, że od jutra 10 procent Twojego dochodu brutto będzie
automatycznie pobierane z pensji jeszcze przed odjęciem podatku
i umieszczone na koncie emerytalnym. W efekcie tego prostego i au-
tomatycznego procesu, uzbierałbyś więcej pieniędzy niż 90 procent
populacji& Wezmy np. kogoś, kto zarabia 50 000 dolarów rocz-
nie. Gdyby były to Twoje roczne zarobki i z każdej pensji pobrano
by 10 procent, zanim dobrałby się do niej rząd, po roku miałbyś
odłożone 5000 dolarów. Teraz& co otrzymasz (jeśli umieścisz to)
na koncie emerytalnym z oprocentowaniem rocznym w wysokości
10 procent? Uzbierałbyś więcej niż milion dolarów, w rzeczywi-
stości dużo więcej. Dokładnie 1 678 293 dolarów.
W obliczeniach Bacha nie ma żadnego błędu. W rzeczywistości
niesamowita moc składania byłaby jeszcze bardziej zadziwiająca,
gdyby ją zastosować do osób o jeszcze większej liczbie lat pracy.
Mówię tu o dzieciach. W swoim programie Seeds of Wealth (Ziarna
bogactwa) Justin Ford podkreśla to bardzo mocno:
Jeśli twoje dzieci będą oszczędzać trochę ponad 1 dolara dziennie
przez pierwsze 11 lat i trochÄ™ ponad 2 dolary do wieku 21 lat, uzy-
skają średnio sumę równą od 335 854 (przy zysku równym 13,2%)
do 855 279 dolarów (przy zysku wynoszącym 18,8%) przez jedno
pokolenie.
Co więcej, jeśli będą pielęgnować ten dobry zwyczaj oszczę-
dzania przez całe życie, to bardzo możliwe, że mając trzydzieści lub
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 39
czterdzieści kilka lat, osiągną fortunę wartą miliony dolarów
nawet jeśli nie będą zarabiać zbyt dużych pieniędzy w wybranych
przez siebie zawodach. A w czasie gdy twoje dziecko będzie meto-
dycznie i po cichu zabezpieczać swoją finansową przyszłość, będzie
również opanowywać umiejętność obchodzenia się z pieniędzmi,
które pomogą mu w dalszym powiększaniu oszczędności do po-
nad miliona w wieku 38 lat& i do ok. 9 lub 10 milionów do czasu
przejścia na emeryturę w wieku 55 lat!
Mając tak długi okres na oszczędzanie, możesz z łatwością osią-
gnąć bogactwo, gdy będziesz prowadził ekonomiczny styl życia. Mi-
lionerzy Stanleya żyją w 40-letnich domach, reperują buty u szewca,
wymieniają tapicerkę, robią sobie listy zakupów i kupują wszystkie
rzeczy do gospodarstwa na promocjach.
Według Davida Bacha ten styl życia to oddanie się oszczędza-
niu jest sposobem, w jaki można i należy osiągać majątek. Nazy-
wa to czynnikiem latte:
Pewnego dnia& na moim kursie o inwestycjach pewna młoda ko-
bieta& podniosła rękę i powiedziała: Pana pomysły są dobre
w teorii& , ale w rzeczywistości to nierealne& , by oszczędzić&
Żyję od wypłaty do wypłaty& Jak mam oszczędzać 10 dolarów
dziennie? . Widząc, że prawie wszyscy w klasie potakują, odłożyłem
mój plan lekcji i resztę czasu poświęciłem na odpowiedz na to
pytanie.
Bach przepytał tę panią z jej dziennych wydatków i odkrył, że
codziennie wydawała 3,50 dolara na kawę latte, kolejne 1,50 dolara
na babeczkę, 4,45 dolara na popołudniowy napój proteinowy i 1,75
dolara na baton energetyzujÄ…cy. W efekcie przeznaczony na prze-
kąski budżet wynosił 11,20 dolara.
40 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Powiedzmy, że dzisiaj zacznie pani oszczędzać pięć dolarów dzien-
nie na koncie emerytalnym& , co da w sumie 150 dolarów mie-
sięcznie i prawie 2000 rocznie. Gdyby założyć, że rocznie osią-
gnie pani 10-procentową korzyść, czyli średni zysk z papierów
wartościowych z ostatnich 50 lat, jak pani sądzi, ile mogłaby pani
zaoszczędzić do wieku 65 lat?
Odpowiedzią na to pytanie była znów suma ponad miliona do-
larów. Jednak młoda kobieta, która zadała to pytanie, miała 23 lata.
To daje 42 lata oszczędzania.
Ponownie nie ma nic niepoprawnego w tych wyliczeniach. Praw-
dopodobnie nie masz jednak 23 lat. Podejrzewam, że bardzo niewielu
23-latków przeczyta tę książkę. Jeśli jesteś jednym z nich, wystarczy,
że poważnie potraktujesz moją poradę, a będziesz mógł sobie pogra-
tulować. Przed 65. rokiem będziesz bogatszy od Midasa. Jeśli jednak,
a to jest bardziej prawdopodobne, nie możesz (lub nie chcesz) praco-
wać na pełen etat przez kolejne 30 do 40 lat, znacznie bardziej re-
alistyczny jest dla Ciebie mój program automatycznego bogactwa.
JAK DUŻEGO MAJTKU POTRZEBUJESZ?
Większość książek na temat wzbogacania odpowiada na to ważne py-
tanie, używając pojęcia zwanego emeryturą. A w dzisiejszym świecie
potrzeba dużo pieniędzy, by na emeryturę przejść dobrze zabezpie-
czony. W kłopotach są teraz nawet ludzie, którzy bezpiecznie scho-
wali swoje przeznaczone na emeryturę pieniądze w papiery wartościo-
we i sądzili, że mogą spokojnie patrzeć w przyszłość, jak np. Martha
Parry. Ta mieszkanka Nowego Jorku sprzedała swoją firmę ubezpie-
czeniową i sądziła, że jest zabezpieczona. Według magazynu Time
1 milion dolarów zainwestowała w rynek papierów wartościowych
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 41
i z radością czekała na emeryturę, na której miała zajmować się grą
w golfa, podróżami i dobrą zabawą.
Po czym nastąpił krach giełdowy. Teraz w wieku 65 lat ma tylko
600 000 dolarów na koncie emerytalnym. Zamiast gry w golfa i po-
dróży, wciąż zarabia na życie w biurze. I można ją nazwać szczę-
śliwcem.
Inna kobieta, o której czytałem, musiała zacząć brać leki przeciw-
depresyjne, ponieważ rok po zwolnieniu z pracy dowiedziała się, że
jej odłożone oszczędności w kwocie jednego miliona dolarów stopiły
się do 250 tysięcy.
A wiele ofiar krachu giełdowego jest w jeszcze gorszym stanie.
Tim i Kay Plumlee owie patrzyli, jak ich fundusz emerytalny zmniej-
szył się do 60 000 dolarów po tym, jak broker polecił im zainwesto-
wać oszczędności ich życia w zmienną rentę dożywotnią, co wyda-
wało się wtedy okazją zyskowną, nieniosącą żadnego ryzyka.
Przez ostatnich kilka lat ludzie patrzyli, jak oszczędności całego
życia zmniejszały się o jedną czwartą, a nawet o połowę niektórzy
stracili znacznie więcej. Pomimo ostatniego ożywienia na rynkach
spadek wartości dolara, przenoszenie stanowisk pracy do Indii i Chin
oraz koszty wojny z terroryzmem będą prawdopodobnie trzymać 79
milionów Amerykanów z powojennego wyżu demograficznego w sta-
nie zagrożenia.
ZABEZPIECZENIE FINANSOWE
JEST PROBLEMEM POKOLENIA POWOJENNEGO&
I DLA WIKSZOÅšCI BDZIE TYLKO GORZEJ
Podobnie do Marthy Parry i państwa Plumlee starzejące się poko-
lenie powojenne w całej Ameryce zaczyna rozumieć, że mają coraz
mniejszą szansę przejścia na emeryturę w 55. lub 65. roku życia.
Niedawne badanie przeprowadzone przez pismo USA Today ujaw-
niło, że 35 procent amerykańskich pracowników w wieku ponad 55
42 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
lat przyznaje się, że nie są finansowo przygotowani na przejście na
emeryturÄ™.
Jak słabo są przygotowani? Inne badanie wskazuje, że dla 40 pro-
cent osób w tym wieku wartość netto, którą mogliby zainwestować,
wynosi 500 000 dolarów, dla 60 procent mniej niż 100 000 dola-
rów, zaś dla 80 procent poniżej 250 000.
Przy założeniu, że z zainwestowanych pieniędzy osiągniemy zysk
w wysokości 10 procent, mniej niż jeden Amerykanin na pięciu zbli-
żających się do wieku emerytalnego ma środki, by cieszyć się pasyw-
nym dochodem emerytalnym w kwocie ponad 25 000 dolarów.
Jaki poziom życia możesz wieść w Stanach przy 25 000 dolarów
rocznie?
Spójrzmy. Najpierw trzeba odjąć podatki (federalny, stanowy i lo-
kalny). Następnie należy rozważyć erozyjny wpływ inflacji. W efekcie
możesz skończyć z mniej niż 1500 dolarami na miesiąc, co w USA
ledwo wystarcza na utrzymanie siÄ™ w tanim trzypokojowym miesz-
kaniu.
Większość osób z pokolenia powojennego, starzejąc się, będzie
także biednieć. Nie tylko zmniejszy się ich zdolność zarobkowa, ale
także prawdopodobnie wzrosną podatki. Dodajmy do tego możliwość
wzrostu inflacji, znaczny spadek na giełdach, niskie ceny nierucho-
mości i zwiększone koszty medyczne&
CO Z UBEZPIECZENIEM SPOAECZNYM?
Jeśli uważasz, że państwo będzie się Tobą opiekować, gdy osiągniesz
złote lata, czeka Cię wielkie rozczarowanie. W Stanach rząd jest za-
dłużony na biliony dolarów, a program ubezpieczeń społecznych So-
cial Security oraz publiczny program zdrowotny Medicare bankrutujÄ….
Oto dlaczego&
Dotychczas ilość pieniędzy wpływających do skarbu państwa
z podatków Social Security (pobieranych z zarobków jako podatek
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 43
FICA i Medicare) przekroczyły płatności wykonywane przez Admi-
nistrację Zabezpieczenia Społecznego (Social Security Administra-
tion SSA) dla tych programów, ale począwszy od 2017 roku pro-
gnozuje się, że SSA zacznie wypłacać więcej świadczeń, niż będzie
otrzymywać pieniędzy.
W swym raporcie za 2003 rok zarząd SSA stwierdził: Jeśli pro-
gram Social Security nie ulegnie zmianie, trzeba będzie podnieść po-
datek odprowadzany od zarobków lub konieczne stanie się przeka-
zanie dużych sum z dochodów ogólnych .
Jednak żadna z tych rzeczy raczej się nie zdarzy. Młodzi ludzie nie
pozwolą, by ich podatki od zarobków zwiększyły się na korzyść osób
z pokolenia powojennego, którzy trwonili fundusze, gdy rządzili kra-
jem. Dodatkowo tyle osób z pokolenia powojennego przechodzi na
emeryturę (w porównaniu z liczbą osób pracujących), że żadne zwięk-
szenie podatków nie będzie wystarczająco duże, by dało jakiekolwiek
wymierne efekty. Oczywiście nie ma teraz żadnych nadwyżek w do-
chodach ogólnych.
Ktoś jednak musi ponieść konsekwencje.
Pierwsze cięcia będą subtelne. Zniknie klauzula COLA, tj. klau-
zula wzrostu kosztów utrzymania, która chroni pracowników przed
negatywnymi skutkami inflacji. Następnie zostaną obcięte świad-
czenia. W przeciwnym razie zadłużenie stanie się tak duże, że rząd
doprowadzi do dewaluacji dolara, wzrośnie inflacja i nastąpi zmniej-
szenie mocy nabywczej. Bez względu na sposób i tak w efekcie bę-
dziemy mieli mniej.
A dla amerykańskiego publicznego programu zdrowotnego Medi-
care przyszłość wygląda jeszcze gorzej. W ostatnim wydaniu pisma
Annals of Internal Medicine donoszono, że starsi Amerykanie z pro-
blemami zdrowotnymi otrzymujÄ… pomoc tylko w 52 procentach
przypadków. Nie trudno sobie wyobrazić, co się stanie, gdy Medi-
care zacznie redukować koszty z powodu kurczących się zasobów.
44 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Dodatkowo żyjemy średnio 10 lat dłużej w porównaniu z latami 40.,
a koszty leczenia wciąż rosną i nie widać tego końca.
Przyszłość amerykańskiego programu emerytalnego wygląda po-
nuro, bardzo ponuro Twoja nie musi! Możesz się oddzielić od tłu-
mu ludzi z pokolenia hipisów, którzy idą jak zaczarowani za swoimi
finansowymi doradcami w stronę długów i nieszczęścia. Mój program
automatycznego bogactwa pomoże Ci w stworzeniu własnego planu
emerytalnego osobistego projektu naprawy finansów, dzięki któ-
remu przejdziesz od sytuacji, w której jesteś teraz, do względnego bo-
gactwa i komfortu w 7 do 15 lat.
Drugą połowę życia możesz przeżyć w spokoju i pogodzie ducha,
jeśli tylko nie będziesz liczyć na rząd. Wez teraz odpowiedzialność
za swoją przyszłość, a wykonując znajdujące się w tej książce zale-
cenia, nigdy nie będziesz musiał polegać na kimś innym, by zajął się
Twoimi potrzebami.
GDZIE JESTEÅš W TEJ CHWILI?
Zanim będę Ci mógł pomóc w zaplanowaniu kierunku działań pro-
wadzących do wzbogacenia się zanim będziemy mogli stworzyć
plan, który pomoże Ci dojść tam, dokąd chcesz musimy wiedzieć,
ile obecnie jesteÅ› wart.
Obliczmy to.
Wez notatnik, długopis i zrób listę wszystkich swoich aktywów,
czyli akcji, obligacji, metali szlachetnych, pieniędzy na indywidualnych
kontach emerytalnych (w Stanach Zjednoczonych znane jako IRA
Individual Retirement Account), certyfikatów depozytowych, kont
oszczędnościowych itp. Możesz również dołączyć do tego wartość
(prawdziwą, aktualną, rynkową wartość nie oszukuj siebie samego)
wszystkich cennych, posiadanych przez siebie rzeczy, takich jak: biżu-
teria, dzieła sztuki lub antyki.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 45
Teraz dam Ci instrukcje, które będą zupełnym przeciwieństwem
tego, co mówią prawie wszyscy planiści finansowi: licząc swoje aktywa,
nie włączaj w to wartości domu, samochodu lub innych posiadanych
rzeczy, z którymi wiesz, że się nie rozstaniesz.
Choć te obiekty rzeczywiście są cenne, jest to majątek, który na
pewno będziesz chciał zatrzymać przez swoje lata emerytalne. Jest to
szczególnie prawdziwe, jeśli osiągniesz finansową niezależność, za-
nim Twoje dzieci opuszczą dom. Jeśli przejdziesz na emeryturę po
opuszczeniu domu przez dzieci, możesz zdecydować o jego sprzedaży
i znalezieniu czegoś tańszego, choć niekoniecznie będziesz tego chciał.
Uważam, że należy zatrzymywać to, co się ma, na taki okres, jaki
chcesz (wystarczy, abyś kierował się moimi instrukcjami do automa-
tycznego bogactwa, a z powodzeniem będziesz mógł to robić).
W porządku, skończmy wyliczać naszą wartość netto&
Mając teraz listę aktywów, sporządz listę swoich zobowiązań,
włączając w to debet na karcie kredytowej, indywidualne długi, długi
firmy itd.
Swoje zobowiązania odejmij od aktywów, a uzyskasz wartość
netto.
Jeśli osobista wartość netto wynosi mniej niż 300 000 dolarów,
prawdopodobnie nie masz wystarczającej sumy pieniędzy, by przejść
na emeryturę. Jasne i proste. Jeśli nie zamierzasz pracować do dnia
śmierci (niektórzy mogą chcieć pracować, nawet gdy nie będzie takiej
konieczności pomysł, który pózniej omówimy), będziesz potrzebo-
wać więcej niż 300 000 dolarów zainwestowanych w coś, co przy-
nosi zyski, aby podczas emerytury wieść przyzwoite życie.
CZY MASZ WYSTARCZAJCO DUŻO,
BY PRZEJŚĆ NA SPOKOJN EMERYTUR?
Twoim głównym celem niezależności finansowej jest zebranie takiego
kapitału, by uzyskać dochód pasywny, wystarczający do zapłacenia
46 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
podstawowych rachunków; za mieszkanie, jedzenie, usługi, edukację
i rozrywkÄ™.
Dochód pasywny oznacza dochód, na którego uzyskanie nie mu-
sisz spędzać 40 godzin tygodniowo w pracy. Możesz już go mieć
w pewnej ilości w postaci dochodu z inwestycji w akcje, obligacje itd.
W tej książce dowiesz się, jak wytwarzać znacznie większy dochód
pasywny wystarczający, by z tego żyć.
Ile będziesz potrzebował?
Aby zdobyć odpowiedz na to pytanie, musisz wiedzieć, jaka suma
pieniędzy przed opodatkowaniem wystarczy Ci, by wieść wygodne
życie, czyli ile będziesz potrzebował rocznie, by pokryć wydatki na
dom, jedzenie i inne użyteczności. Oblicz to teraz i pamiętaj, by do-
dać do tego pieniądze, które będziesz chciał wydawać na podróże,
edukację i inną aktywność w czasie wolnym.
Gdy to wykonasz, następny punkt jest bardzo prosty.
Po prostu pomnóż potrzebny Ci dochód przed opodatkowaniem
przez 10 (średni zysk w procentach, którego możesz z powodzeniem
oczekiwać z inwestycji według Ibbotson Associates rynek papie-
rów wartościowych osiąga średnio zysk w wysokości 10,4 procent),
po czym tę liczbę odejmij od bieżącej wartości netto. To da Ci szybki
szacunek tego, o ile będziesz musiał zwiększyć swoją wartość netto,
zanim przejdziesz na emeryturÄ™.
Wypłaty z programu Social Security będą prawdopodobnie istnieć
w tej czy innej formie, gdy będziesz na emeryturze, dlatego do docho-
dów emerytalnych powinieneś doliczyć także i te skromne. Mimo że
te uprawnienia będą wciąż dostępne, ich rzeczywista wartość zacznie
się zapewne zmniejszać. Choć świadczenia emerytalne i Social Secu-
rity są realną częścią dochodów braną pod uwagę przy obliczeniach,
jednak nie mogą być traktowane jako środki prowadzące do nieza-
leżności finansowej. W przypadku osób, które będą żyły ponad średnią
długość życia, rzeczywista moc nabywcza będzie mniejsza niż ta
oczekiwana .
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 47
Podatki od dochodu uzyskanego w USA
Podatki bardzo się różnią, są obliczane w zależności od dochodu pod-
legającego opodatkowaniu, zwłaszcza gdy chodzi o dochód zapraco-
wany, dlatego sumÄ™, jakÄ… dana osoba traci na rzecz poborcy podat-
kowego, można tylko oszacować. Zasady te będą podlegać zmianom
także przez następnych 20 lat. Należy jednak pamiętać, że dochód
z obligacji korporacji samorządowych i podziały z kont Roth IRA (konta
należące do trzeciego filaru amerykańskiego systemu emerytalnego)
są zwolnione od podatku. Dywidendy z ograniczonych papierów war-
tościowych (ang. qualified stock) mają teraz niższą stawkę.
Nieidealny, choć prosty sposób oszacowania dochodu przed opo-
datkowaniem koniecznego do życia na odpowiedniej stopie polega
na założeniu, że zobowiązania podatkowe wyniosą średnio od 20 do
25 procent dochodu. To powinno być dalej prawdą, nawet jeśli miesz-
kasz w stanie o wysokim podatku od dochodów. (Jeśli uważasz, że
Twój dochód podlegający opodatkowaniu po przejściu na emeryturę
przekroczy 200 000 dolarów, powinieneś założyć, że podatek będzie
wynosił od 25 do 28 procent). Aby obliczyć swój oczekiwany dochód
brutto, czyli dochód przed opodatkowaniem, należy wziąć oszaco-
wane przed chwilą koszty życia i podzielić je przez (100 stawka po-
datkowa) procent. Jeśli np. oszacowałeś, że potrzebny Ci dochód po
opodatkowaniu w kwocie 50 000 dolarów rocznie, to 50 000 podzie-
lone przez 0,80, czyli (100 20) procent da szacunkowy dochód przed
opodatkowaniem w wysokości 62 500 dolarów.
Powiedzmy np., że według Ciebie utrzymanie Twojego stylu życia
na emeryturze będzie wymagało kwoty 65 000 dolarów rocznie po
opodatkowaniu. Oznacza to, że będziesz potrzebował dochodu, który
przed opodatkowaniem będzie wynosił 90 000 dolarów. Załóżmy, że
48 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Twoja obecna wartość netto wynosi 400 000 dolarów. 10×90 000 do-
larów to 900 000 dolarów, ale 900 000 pomniejszone o kwotę 400 000
dolarów daje pół miliona. Jest to suma, którą będziesz musiał, do cza-
su przejścia na emeryturę, wypracować z inwestycji przynoszących
10-procentowy zwrot.
W tym przykładzie zakładam, że na emeryturze będziesz wydawał
tylko przychody z odsetek. Jeśli Ci się to uda a wielu majętnym
osobom siÄ™ udaje pozostanie Ci wiele dla organizacji dobroczyn-
nych lub bliskich. Możesz się także zastanowić z upływem kolejnych
lat nad metodą wydawania także części kapitału. Te obliczenia są
trudniejsze, ale pozwalają Ci przejść na emeryturę z mniejszą sumą
pieniędzy w banku.
Sylwetka typowego amerykańskiego milionera
Choć między 4 milionami Amerykanów, którzy zwą się milionerami,
istnieją znaczne różnice, są oni zazwyczaj biali, płci męskiej, w śred-
nim wieku i&
pieniądze raczej zarobili, niż odziedziczyli;
ich wartość netto wynosi od miliona do 5 milionów dolarów
(przy średniej wartości netto równej 1,6 miliona dolarów);
pieniądze zarobili, prowadząc własny biznes;
żyli oszczędnie, odcinając kupony z gazet, jeżdżąc starymi samo-
chodami itd.;
udało się im zaoszczędzić przy zadziwiająco niskich, średniej
wysokości dochodach, wynoszących średnio 131 000 dolarów
rocznie.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 49
Wygodę i komfort życia tak czy inaczej definiowane daje
osiągnięcie wartości netto 10-krotnie przewyższającej sumę potrzebną
do życia. Oznacza to, że jeśli żyjesz oszczędnie i nie pojawi się ja-
kaś wyjątkowa sytuacja, możesz uważać się za człowieka dość nieza-
leżnego finansowo. Owa 10-krotna liczba została jednak obliczona
przy założeniu, że wszystkie swoje pieniądze będziesz umieszczał na
rynku papierów wartościowych i że ten przewartościowany rynek bę-
dzie dalej przynosił zwrot z inwestycji (ROI) w wysokości 10 procent.
Jeśli jesteś większym konserwatystą w sferze własnej gospodarki
i chciałbyś połowę pieniędzy umieścić w obligacjach, to powinieneś
założyć wartość netto przynajmniej 12 razy większą od sumy, za którą
musisz żyć. Ponownie przy założeniu, że w przyszłości rynek papie-
rów wartościowych będzie osiągał średni wynik w wysokości 10 pro-
cent, a obligacje będą zwracać dochód w postaci 4 procent po opo-
datkowaniu i 6 procent przed.
Jeśli jesteś osobą konserwatywną, a przyszłość giełdy papierów
wartościowych widzisz w czarnych barwach, powinieneś jeszcze bar-
dziej zwiększyć mnożnik. Jeśli np. sądzisz, że będziesz żył przez ko-
lejne 30 lat, i wierzysz, że rynek przyniesie ledwo 8-procentowy zwrot
z inwestycji, aby uważać się za wygodnie zabezpieczonego, powinie-
neś mnożyć nawet przez 13.
Spójrzmy na inny przykład.
Powiedzmy, że do szczęśliwego życia na emeryturze potrzebujesz
tylko 40 000 dolarów rocznie. Ustaliłeś, że będziesz się czuł komfor-
towo przy dochodach równych 35 000 dolarów po opodatkowaniu
oraz wiesz, że możesz oczekiwać 1500 dolarów miesięcznie od rządu,
co oznacza 18 000 rocznie. Po odjęciu tej sumy od 35 000 otrzy-
mamy zapotrzebowanie tylko na 22 000 dolarów. Po pomnożeniu
przez 10 okaże się, że będziesz finansowo zabezpieczony, gdy Twoje
oszczędności netto dojdą do 220 000 dolarów.
50 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Co to znaczy bogaty ?
Od Jeanne Sahadi, autorki CNN/Money:
1. Według Blanche Lark Christerson, dyrektorki Wealth Planning
Group w Deutsche Bank, bogactwo zaczyna się od 15 milionów
wartości netto. Christerson wyliczyła, że dla małżeństwa z dwójką
małych dzieci w dzisiejszych czasach kosztowny styl życia wyma-
ga ok. 375 000 dolarów rocznie. Jeśli jesteś osobą niezależną bez
osób na Twoim utrzymaniu, Christerson twierdzi, że wystarczy Ci
10 milionów dolarów. (Zakłada, że masz przed sobą 45 lat życia
oraz chcesz zachować kapitał i pozostawić go swoim spadkobier-
com lub organizacjom charytatywnym. Przy obliczeniach stosuje
konserwatywne 3,5 procentu zysku z inwestycji).
2. Dla dyplomowanego planisty finansowego Jona Duncana będzie
to 7,5 miliona dolarów. Duncan w przypadku dzieci i długości ży-
cia robi te same założenia, które Christerson, uważa jednak, że
do życia w dobrobycie wystarcza ok. 200 000 dolarów rocznie.
A ponieważ rynek papierów wartościowych dawał przez lata ok.
10 procent zysku, oczekuje, że otrzymasz znacznie wyższy dochód
z oszczędności.
Jeśli wiesz, że chcesz swoje fundusze emerytalne trzymać w ak-
cjach i obligacjach oraz akceptujesz moją prognozę, że taki portfel
da zysk średnio wynoszący 8 procent ROI, to powinieneś użyć jako
mnożnika 12, a suma, którą musisz umieścić w oszczędnościach,
to 12 razy 22 lub inaczej 264 000 dolarów.
Ponownie w tym przykładzie zakładamy, że nie będziesz wyda-
wał żadnej części kapitału oszczędności. Gdybyś jednak po dojściu
do 70. roku życia wydawał rocznie 5000 z kapitału, suma, jaką mu-
sisz odłożyć, będzie znacznie mniejsza.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 51
Jak wyobrażasz sobie życie na emeryturze?
Może Cię to zdziwi, ale emerytura to stosunkowo nowy pomysł. Zo-
stała wynaleziona po II wojnie światowej, aby zatrzymać w fabry-
kach pokolenie cichych osób urodzonych w latach 1909 1946.
Obietnica była następująca: pracuj ciężko teraz, oszczędzaj, a na eme-
ryturze zamieszkasz na Florydzie.
Niektórym się udało, ale dla większości emerytura okazała się
okrutnym żartem skromne życie w wynajętym pokoju w używanych
ubraniach z okropnym jedzeniem i telewizjÄ… za jedynÄ… rozrywkÄ™.
Nie tylko paskudne, ale nudne.
Zdecydowanie przejście na wygodną emeryturę wymaga pie-
niędzy to dlatego głównym punktem programu automatycznego
bogactwa jest pomoc w sformułowaniu planu, który pozwoli Ci stać
się niezależnym finansowo i zapewnić sobie luksusowe życie na
emeryturze. Potrzebujesz jednak czegoś więcej. Nawet na emerytu-
rze musisz wypełniać swoje dni jakimiś sensownymi zajęciami. Dla-
tego przez całą książkę będę starał się wszystkich przekonać, że
jest konieczna zmiana sposobu postrzegania emerytury. Zamiast nie-
kończących się dni gry w golfa i tenisa oraz wałęsania się po domu
uważaj emeryturę za czas, w którym osiągniesz szczęście, zajmując
siÄ™ czymÅ›, co cenisz.
Być może nawet nie będziesz chciał przerwać pracy& ,
nawet gdy będziesz mógł
Kiedyś moje poglądy, odczucia i pomysły na temat pracy i eme-
rytury należały do bardzo konwencjonalnych. Uważałem pracę za coś
nudnego i trudnego. Coś, co trzeba robić, aby zarabiać na życie. Ma-
rzyłem o dniu, w którym mógłbym przestać to robić.
52 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Co najmniej przez pierwsze 10 do 12 lat mojego życia zawo-
dowego harowałem jak wół i nienawidziłem każdej minuty. Jednak
pewnego dnia przyszło mi na myśl, że moje życie na tyle przyspie-
szyło, że zanim się obejrzę, całe przeminie. Dobre momenty mojego
życia czas spędzany z rodziną i przyjaciółmi mogłem policzyć
na palcach jednej ręki i wydawały mi się bardzo odległe. Wszystko
wypychała zła część mojego życia, czyli praca. Chciałem zwolnić i za-
trzymać się, ale kiedy zacząłem liczyć, okazało się, że nie mogę. Mu-
siałem płacić za przychodzące rachunki rosnącej rodziny i chciałem
także zaoszczędzić wystarczająco dużo na przyszłość.
Byłem między młotem a kowadłem.
I wtedy pojawiła się myśl! Co by było, gdybym nauczył się kochać
moją pracę? Co, gdybym naprawdę polubił te 10 do 12 godzin, jakie
spędzałem codziennie na zarabianiu pieniędzy? Czy to nie byłoby miłe?
Wiedziałem, że mógłbym czerpać radość z pracy. Jako dziecko
wiele godzin przepracowałem, zajmując się moimi zainteresowania-
mi budując, planując zdarzenia i tworząc wynalazki. Co by było,
gdyby udało mi się zmienić moją pracę w coś, co lubiłem.
To nie stało się w jedną noc, ale się udało.
W tej książce przedstawię ten proces uczenia się, jak pokochać
swoją pracę lub sposób na znalezienie pracy, którą kochasz. Zasu-
geruję także, że im szybciej to zrobisz, tym szybciej zrozumiesz, że
idealna emerytura składa się z czasu na wypoczynek, ale i bardzo
przyjemnÄ… pracÄ™.
Jednak na razie proszę, byś przemyślał następującą propozycję:
szczęście pojawia się, gdy jesteś zajęty robieniem czegoś, na czym Ci
zależy. Kiedy to robisz, szczęście Cię zaskakuje.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 53
Jeśli to zdanie wydaje Ci się sensowne, być może zgodzisz się ze
mną, że sekretem wspaniałej emerytury jest ustalenie, jak dostawać
pieniądze za pracę, którą chętnie byś wykonywał za darmo oraz
możliwość wykonywania tej pracy w odpowiadających Ci czasie
i miejscu.
Nie dla tego, że musisz pracować, ale dlatego, że chcesz.
Wymień swoje marzenie& , podaj cenę
Twoja przeszłość kryje gdzieś na wpół zapomniany zawód coś,
z czym dawno temu dałeś sobie spokój. A co by było, gdybyś mógł
to marzenie odświeżyć?
znam mężczyznę, którego marzeniem był zawód pilota po prze-
pracowaniu 30 lat w firmie zajmującej się kładzeniem tapet za
moją poradą zatrudnił się na pół etatu jako pilot w niewielkiej
linii lotniczej. Kilka lat pózniej stał się jej współwłaścicielem;
mój tata rzucił obiecującą karierę w show-biznesie, aby stać się
nauczycielem 50 lat pózniej wrócił do aktorstwa i stał się za-
wodowym aktorem;
poznałem człowieka, który handluje w internecie zapalniczkami do
cygar właśnie to zawsze planował robić po zaprzestaniu pracy.
Dzięki temu zarabia ponad 30 000 dolarów rocznie, a zajmuje się
tym tylko w weekendy;
możesz np. połączyć swą pracę z internetem i stać się copywri-
terem, redaktorem, agentem podróży lub nauczycielem możesz
zarabiać pieniądze, udzielając w internecie porad małżeńskich lub
pomagajÄ…c osobom szukajÄ…cym pary.
54 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
W kroku 4. i 5. przyjrzymy się wielu metodom, dzięki którym moż-
na przekształcić swoją pasję, zainteresowania w pewne i automa-
tyczne zródła dochodu.
Na razie jednak zachęcam do przemyśleń. Stary dogmat udanego
przedsięwzięcia mówi, że sekret dobrego życia można odnalezć dzięki
poprawnym odpowiedziom na następujące trzy pytania:
1. Co chcesz robić?
2. Gdzie chcesz to robić?
3. Z kim chcesz to robić?
Zatem zadaj sobie te pytania odnośnie emerytury:
1. Co mógłbym robić, aby dało mi to radość przez resztę życia?
2. Gdzie jest moje idealne miejsce na rajską emeryturę? Jeśli
mógłbym tam mieszkać, co chciałbym robić?
3. Czy chcę pracować sam czy ze wspólnikiem? Jeśli ze wspólni-
kiem, to z kim?
Wystarczy, że wykonasz zalecane w tej książce sześć kroków, by
szybko uzyskać kilka zródeł automatycznych dochodów. Przestaniesz
być zależny od pracy, którą teraz wykonujesz. I będziesz mógł patrzeć,
jak z każdym mijającym miesiącem bogacisz się i zbliżasz do finan-
sowej niezależności.
Podczas tego procesu będziesz mógł przystosować swoje życie
zawodowe, prowadząc własny biznes, przekazując wszystkie zada-
nia, których nie lubisz i zastępując je pracą, która przynosi Ci radość.
W pewnym momencie może to być już niedługo, a najpózniej
w 7 do 15 lat zrozumiesz, że właściwie możesz robić wszystko,
co chcesz. Twoje dni będą wypełnione pracą, która daje Ci radość.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 55
W tym momencie Twoje nowe życie na emeryturze stanie się rze-
czywistością. Domyślam się jednak, że mimo wystarczająco dużych
dochodów pasywnych, nie będziesz chciał całkowicie zaprzestać pracy,
ponieważ będzie to dla Ciebie główne zródło radości.
To będzie szczęśliwy czas. Twoim głównym zadaniem będzie pod-
jęcie decyzji, ile godzin przyjemności chcesz osiągnąć z pracy, a ile z in-
nych działań. Możesz się zdziwić, gdy odkryjesz, że chcesz pracować
więcej godzin niż teraz.
I to będzie coś dobrego, prawda?
TERAZ JEST ODPOWIEDNI MOMENT NA DZIAAANIE
Na początku tego rozdziału opowiedziałem o dniu, w którym zdecy-
dowałem się stać bogatym. Teraz nadeszła Twoja kolej i czas się za
to zabrać.
Jeśli nie jesteś jeszcze finansowo niezależny, mogę Cię skierować
na odpowiedni tor. Musisz tylko zaangażować się w wykonywanie
planu omówionego na dalszych stronach tej książki. Możesz to zro-
bić? To dobrze!
Mam w takim razie jedno pytanie: Kiedy zaczynasz? Za miesiÄ…c?
Za tydzień? A może po skończeniu czytania tej książki?
Poprawną odpowiedzią jest& żadna z tych odpowiedzi.
Ważną podróż należy zaczynać natychmiast. To nie znaczy, że
masz od razu inwestować w akcje lub kupić jutro jakąś nierucho-
mość. Musisz jednak zrobić coś, co Cię skieruje na dobrą drogę. W kro-
ku 2. powiem dokładnie, co to jest.
Zanim jednak zacznÄ™, porozmawiajmy o tym, dlaczego jest tak wa-
żne, by zadziałać natychmiast.
Ponieważ teraz jest to najlepszy moment na zbudowanie majątku.
Dlaczego? Bo teraz jest zawsze najlepszym momentem.
56 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Teraz jest zawsze najlepsze na rozpoczęcie czegokolwiek. Uzy-
skanie wyników trwa, a czas jest zasobem ograniczonym. Im szybciej
siÄ™ zacznie, tym szybciej siÄ™ dojdzie tam, dokÄ…d siÄ™ zmierza.
Jest to powszechnie znana prawda, ale jeszcze prawdziwsza, gdy
celem jest osiągnięcie bogactwa. Nie możesz kontrolować ekonomii.
Nie potrafisz przewidzieć zachowań na rynkach. Nie możesz się cał-
kowicie zabezpieczyć przed katastrofami, ale jutro możesz być bo-
gatszy, niż jesteś dzisiaj.
Zawsze jest coś, co możesz zrobić. Możesz zaczynać pracę o go-
dzinę wcześniej. Pracować jeszcze jedną dodatkową godzinę przed
pójściem wieczorem do domu. Sprzedać świetny gadżet. Zawiązać
spółkę. Wynalezć pomysł na zarobienie pieniędzy.
Pamiętaj, że każdy dziś zarobiony dolar jest cenniejszy od dolara
zarobionego jutro (z powodu wartości procentu składanego). A każdy
finansowo cenny sekret, który poznasz dziś, jest znacznie cenniejszy,
niż gdybyś poznał go jutro (z powodu wartości kumulowanej wiedzy).
Nie zapominaj o czasach, w jakich żyjemy, czyli o zwalniającej
ekonomii i rosnącym zadłużeniu. Bądz jednak równie świadom prze-
mijania czasu. Każdy mijający dzień to 24-godzinna możliwość, która
Ci się nigdy nie powtórzy. Dlaczego nie poświęcić trochę tego czasu
na pracÄ™ dla samego siebie?
AADUJ& , PAL& , CELUJ&
Aaduj& , pal& , celuj! Tak właśnie wygląda moja kariera.
Dlaczego nie ładuj, celuj i pal ? Ponieważ jeśli jesteś już gotów coś
zrobić i zbyt wiele czasu spędzasz nad przygotowaniami, by wszystko
było jak należy (celowanie), to zanim podejmiesz jakieś działania
(strzelanie), stracisz energię, która Cię napędza. Zawsze możesz wró-
cić i wykonać kilka poprawek.
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 57
W biznesie często jest lepiej wdrożyć niekoniecznie najlepszy po-
mysł, niż tygodniami lub miesiącami czekać na wymyślenie tego ideal-
nego. Czasami dobra decyzja podjęta zbyt pózno jest gorsza od braku
jakiejkolwiek decyzji.
Prawie wszyscy znani mi przodujący przedsiębiorcy mają instynkt
wykonywania szybkich ruchów także w podejmowaniu decyzji.
Choć często rozumieją znaczenie konsultacji, dociekania i przemy-
śleń, w sposób naturalny dążą do szybkiego podejmowania decyzji
i przechodzenia do innych spraw.
Dobrze mieć taki instynkt.
Sukces przychodzi wraz z doświadczeniem. Popełniasz błędy
i masz swoje triumfy. Każde doświadczenie czegoś uczy. Sekret szyb-
kiego awansu bez względu na to, czy Twoim celem jest założenie no-
wego biznesu czy zbudowanie własnego majątku, leży w przyspie-
szaniu procesu uczenia. A to oznacza Å‚aduj, pal, celuj .
Jak wraz z Larry ym i Eddiem staliśmy się przedsiębiorcami
Opowiem Wam historię, która ilustruje metodę ładuj, pal, celuj .
Przed pierwszym rokiem w college u dostałem pracę w brookliń-
skiej firmie instalującej baseny. Pracowałem po 12 godzin dziennie
i płacono mi 6 dolarów za godzinę, co było w tamtych czasach nie-
złą sumką.
Po tym lecie ciężkiej pracy i wysokich zarobków rozpocząłem na-
ukę, zaś po to, by zapłacić moje wydatki, pracowałem wieczorami
i w weekendy za minimalną stawkę. Żyłem na swoim, płacąc za sie-
bie i byłem z tego dumny. Kiedy nadeszło następne lato, zastanawia-
łem się nad powrotem do pracy w firmie z basenami, ale wpadłem na
pomysł założenia własnego interesu.
Gdybyśmy mogli sami instalować baseny powiedziałem Lar-
ry emu i Eddiemu moglibyśmy pewnie zarabiać z 10 dolarów za
godzinę na głowę. Będziemy bogaci zapewniałem ich.
58 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Tej wiosny rozmawialiśmy o tym wielokrotnie. Temat pojawiał się
prawie przy każdym spotkaniu, na którym było piwo, gdyż dostarczało
ono energii naszym spekulującym umysłom.
Rozmawiałem prawie ze wszystkimi moimi znajomym i nikt nie
chciał mieć z tym nic wspólnego. Wróciłbym do pracy dla firmy insta-
lującej baseny za 6 dolarów za godzinę, a Larry i Eddie dalej by prze-
wracali hamburgery u Harry ego na Park Avenue, gdyby nagle miÄ™-
dzy Larry ym i Eddiem coś nie zaiskrzyło. Wyczarowana przeze
mnie bajka rozpaliła w ich umysłach ogień. Zdecydowali, że mają
dosyć hamburgerów i minimalnej płacy.
Z kim musimy porozmawiać, by założyć własną firmę? zapy-
tali mnie. Nie miałem pojęcia.
Może powinniście porozmawiać z waszym ojcem? zasugero-
wałem Eddiemu. Uczy zarządzania, prawda? .
Eddie poszedł więc do taty. Od niego dowiedział się, że musimy
stworzyć przedsiębiorstwo, spisać umowę, założyć biuro itd. Naj-
ważniejsze jest jednak mądrze radził znalezienie pierwszego
klienta .
Nie ma mÄ…drzejszej porady, gdy mowa o rozpoczynaniu biznesu,
dlatego Eddie i Larry właśnie to zrobili. Przejrzeli w książce telefo-
nicznej listę firm sprzedających baseny i zaczęli do nich wydzwaniać,
pytając, czy nie potrzebują kogoś do instalacji zakupionych basenów.
Trzy lub cztery firmy wyjaśniły im, że nie instalują własnych ba-
senów, gdyż nie chcą angażować się we wszystkie te skargi i kłopo-
ty. Jeśli twierdzicie, że umiecie budować baseny i możecie tego do-
wieść, polecimy was naszym klientom .
A te trzy odpowiedzi wystarczyły, by sprawa ruszyła z miejsca.
Kiedy Larry zadzwonił do mnie i powiedział, że mamy spotka-
nie z jedną z tych firm w celu próbnego zainstalowania basenu na
wystawie, byłem podekscytowany, ale i przerażony. Duże wrażenie
zrobiła na mnie energia, z jaką Larry i Eddie dzwonili i przekonywali
ludzi, żeby dali nam szansę. Byłem przestraszony, ponieważ nagle
Krok 1. Uznanie rzeczywistości 59
zrozumiałem, że choć pracowałem przy montażu basenów przez 3 mie-
siące od świtu do zmierzchu, nigdy nie byłem kierownikiem.
Nie jestem pewny, czy o budowaniu basenów wiem wszystko,
co potrzeba przyznałem się nieśmiało Larry emu pewnego popo-
łudnia między półkami w Bill s Cue Club.
Ale przecież mówiłeś&
Nie mówiłem, że jestem ekspertem. Wystarczy, że basen będzie
innego rodzaju. Pracowałem także z doświadczonym pracownika-
mi. Wy chłopaki nie wiecie nic .
I co z tego? spytał Larry. Nie jesteśmy idealni. Spróbujmy
swych sił i zobaczmy, co się stanie. Zresztą, co może się stać? Basen
się zapadnie, każą się nam zmywać i wrócimy tam, skąd zaczęliśmy .
Prosta logika Larry ego była nie do podważenia. Nie mogłem nic
więcej tylko się zgodzić.
Nasze zadanie próbne pamiętam, jakby to było wczoraj. Był to
okrągły basen dla dzieci, mający w obwodzie 5,5 m. Można go było
instalować krócej niż godzinę. Przyjechaliśmy do firmy sprzedającej
baseny z narzędziami i uśmiechem na twarzy o 7 rano w sobotę.
O 6 wieczorem wciąż pracowaliśmy.
Stało się najgorsze. Basen zapadł się nie raz, ale trzykrotnie. Za
każdym razem zbieraliśmy się wokół niego jak goryle Kubricka wokół
monolitu w filmie Odyseja kosmiczna 2001 i patrzyliśmy. Co zrobili-
śmy zle? Co możemy zrobić następnym razem inaczej? Na szczę-
ście upadki nie zniszczyły basenu. W dodatku właściciel firmy prawie
cały dzień spędził na zebraniach.
Zanim wrócił słońce już zaszło i sprzątaliśmy teren pracy. Idealnie
wykonany 5,5-metrowy basen był na swoim miejscu i zajęło nam
to tylko 12 razy dłużej, niż powinno.
Trzeba było teraz szybko go zagadać, by nie podarł naszych świeżo
wydrukowanych wizytówek. Przyjrzał się nam podejrzliwie, ale po-
wiedział, że wypróbuje nas na jednym kliencie, by sprawdzić, jak
wywiążemy się z pracy na polu bitwy.
60 SZEŚĆ KROKÓW DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ
Takiego właśnie sformuło-
wania użył na polu bitwy .
Nigdy nie jest za pózno,
Dotrzymał słowa i drugi ba-
by zmienić swe życie
sen udało nam się zamontować
Henry Flagler miał 70 lat, gdy
zaledwie w 6 godzin& , a na-
się zakochał we Florydzie. Mie-
stępne w trzy& i poszło. Po
szkajÄ…c tam przez 15 lat swej
jakimś czasie mieliśmy załogę
emerytury, zbudował linię ko-
składającą się z 10 pracujących
lejowÄ… z Jacksonville do Key
dla nas ludzi, a każdy z nas za-
West, założył trzy główne miasta,
rabiał nie owe 10 dolarów za
utworzył uniwersytety i zbudo-
godzinę, które przewidywa-
wał światowej jakości hotele.
łem, a 30 dolarów, pracując bez
przerwy tygodniami i zbiera-
jąc tak dużo pieniędzy, że nie
wiedzieliśmy, co z nimi robić.
Rzuciłem biznes basenowy po roku, ale Eddie i Larry pozostali.
Dla Larry ego i jego żony stał się on firmą życia, dając im bardzo do-
bre utrzymanie i dostarczając ich społeczności przez wiele lat usług
o bardzo wysokiej jakości.
Dzięki rocznej pracy w tej firmie opłaciłem 3 lata nauki w colle-
ge u, pomalowałem dom rodziców oraz zakupiłem nowy kij bilardowy
i buty sportowe. Może jeszcze kilka innych rzeczy. Te pamiętam.
Przygotuj się teraz do podjęcia działań& , po czym wypal
będzie pózniej mnóstwo czasu na celowanie
Czy jesteś gotów ruszyć w nowe życie tworzenia majątku i budowania
finansowej niezależności? Czy chcesz rozpocząć już dzisiaj?
Przewróć kartkę, a powiem Ci, co trzeba dalej zrobić.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Sześć kroków do krainy wartości Program zajęć biblioterapeutycznychZeszyt 26 10 kroków do szkolenia PrzewodnikPrawo przyciągania 5 prostych kroków do zdobycia bogactwa9 Założenia do planu finansowegoMichał Kidziński Niezależność finansowa7 kroków do większej wydajności8 kroków do dyscypliny w czasie zajęć7 krokow do udanej sprzedazy 7ksprz21 fundamentalnych kroków do udanej komunikacjiwięcej podobnych podstron