psychologia osobowości
wykład 1
Psychologia osobowości
Psychologia osobowości
" Jacy są ludzie?
" Dlaczego ludzie są tacy, jacy są?
" Kim jest człowiek?
" Kim jestem ja sam?
Człowiek jako podmiot i przedmiot psychologii
" Kim jest człowiek? związki z filozofią, z antropologią filozoficzną
" Kim jestem ja sam? związki z biografią autora: każda teoria jest odbiciem problemów jej twórcy
Celowo nie podaję definicji:
" Nieprzemyślany i powierzchowny jest postulat zaczynania badań filozoficznych od definicji. Ustawienie
pewnego układu definicyj na początku badań jest zasadniczo możliwe tylko tam, gdzie mamy do czynienia
nie z danymi przedmiotami, lecz gdzie możemy przedmioty dowolnie konstruować
Roman Ingarden
Hermeneutyka
" hermeneutike techn = sztuka tłumaczenia
" starożytność:
- alegoryczna wykładnia mitów
- judaistyczna interpretacja Biblii
- wykładnia Pisma przez Ojców Kościoła
Starożytność: cztery sensy Pisma
Littera gesta docet fakty
quid credas allegoria wiara
Moralis quid agas uczynki
quo tendas anagogia cel
Friedrich Schleiermacher
" Hermeneutyka jest sztuką rozumienia:
1
- rozumienie jako czynny, twórczy udział udział w odtworzeniu dzieła, tekstu...
- obiektywny, bezstronny odbiór jest nierealny
" Hermeneutyka jest teorią interpretacji
- zasadnicze pytania: co mam zrozumieć? Jak mam rozumieć?
Co mam rozumieć?
" cudze stany psychiczne, czyli co poeta miał na myśli? [Dilthey]
" obiektywny sens tekstu, czyli o czym to jest? [Gadamer]
Kryteria dobrego rozumienia
" kompetencja językowa - znajomość kodu
" postawa krytyczna, nie ideologiczna - nie narzucać tekstowi, autorowi swoich przekonań, ideologii,
wartości, uprzedzeń.
Koło hermeneutyczne jako struktura rozumienia
antycypacja sensu całości
powrót do rozumienia całości interpretacja części
Wyjaśnianie vs. Rozumienie
" dotyczy praw ogólnych " dotyczy raczej faktów jednostkowych
" wymaga obiektywizmu " dopuszcza subiektywizm
" wymaga niezaangażowania " wymaga zaangażowania
ALE: P.Ricoeur podważa to rozróżnienie: rozumienie nie jest możliwe bez wyjaśniania, wyjaśnianie jest
niepełne bez rozumienia
2
Jak się to wszystko ma do psychologii?
" rozumieć człowieka jako gatunek " rozumieć konkretną jednostkę ludzką
" poznać prawa ogólne rządzące zachowaniem " znalezć język opisu człowieka w jego
człowieka na najwyższym poziomie niepowtarzalności, w tym, co odróżnia go od
organizacji tegoż zachowania. innych ludzi
psychologia osobowości
wykład 2
Zygmunt Freud
Kalsyczna psychoanaliza Zygmunta Freuda
" 1865-1939
" mieszczańska, wiktoriańska obyczajowość
" staranne wykształcenie ogólne:
- języki obce
- filozofia, zwłaszcza romantyków niemieckich
" Okres bujnego rozwoju nauki :
- humanistyka
- nauki przyrodnicze: zasada zachowania energii [Helmholtz]
- rozwój psychologii: (p.akademicka, behawioryzm)
Ale Freud był lekarzem neurologiem, a potem psychiatrą
[Charcot, Janet, Binet]
Psychoanaliza jako pierwsza teoria osobowości
" opis najbardziej ogólnych praw rządzących zachowaniem
" próba uchwycenia najwyższej instancji , najwyższego poziomu organizacji zachowania
" bardzo pojemna teoria
Psychoanaliza jako kliniczna teoria osobowości
" dane kliniczne, zebrane w toku praktyki klinicznej
" studium przypadku, jednostka jako przedmiot zainteresowania
" badanie w warunkach klinicznych, nie eksperymentalnych
" metody zbierania danych: hipnoza, metoda wolnych skojarzeń, analiza marzeń sennych, obserwacja
3
Cztery kwestie, poruszane przez każdą dobrą teorię osobowości
" geneza osobowości skrypt [tu też krytyczna analiza]
" struktura osobowości
" dynamika osobowości Freud Z. O psychoanalizie
" rozwój osobowości Pervin i John, Lindzey i Hall [tu też skrót teorii]
Punkt wyjścia Z. Freuda
Teoria Praktyka
" problem psychofizyczny " neurologiczna: specyficzne przypadki
" aparat psychiczny: zaburzeń, np. Anna O.
" hipoteza o nieświadomym życiu psychicznym
- metafora?
- termin techniczny?
(Podział psychiki na świadomość i
* nadznaczenie biologiczne?
nieświadomość jest głównym założeniem
* nadznaczenie psychologiczne?
psychoanalizy)
Energetyczne i topograficzne ujęcie psychiki
Ujęcie energetyczne Ujęcie topograficzne
" pojęcia: energia psychiczna, popęd, opór, " mapa , plan psychiki
tłumienie, wyparcie, mechanizmy obronne, " zastosowanie metafor przestrzennych
nieświadome motywy
" energia psychiczna:
- z procesów metabolicznych
- krąży w aparacie psychicznym
Aparat psychiczny
Topografia I Topografia II
" świadome [s. Bewusste] Struktura znacznie wyrazniej zarysowana niż w
topografii I, personifikacja
- treści aktualnie dane, bezpośrednio w
" id [Es, ono, to]
danej chwili dostępne
- pierwotne życie psychiczne
- stan przemijający, chwilowy
" przedświadome [s.Vorbewusste] - charakter biologiczny
- nie-świadome, ale potencjalnie dostępne - zasada przyjemności
- np. pamięć - brak kontaktu ze światem zewnętrznym
" nieświadome [s.Unbewusste] " ego [Ich, ja]
4
- treści, które nie były świadome lub były - samowiedza, podmiotowość
takie, ale z pewnych powodów zostały ze - kontakt ze światem zewnętrznym
świadomego wyrzucone, wyparte
- zasada rzeczywistości, kompromis
- popędy - sama istota psychiki
" superego [berich, nad-ja]
nieświadomej
- rozwija się ok. 3.r.ż.
- zawiera zinternalizowane normy
Nieświadomość
społeczne, nakazy i zakazy
" jest aktywna, jest psychiką samą w sobie
- wyłania się z id, ale podlega uczeniu
" nielogiczna
- zasada doskonałości , hamowanie
" nieobrazowa, chociaż przedstawiana
impulsów id, ale znowu z zaniedbaniem
" archaiczna, infantylna, seksualna
realiów świata zewnętrznego.
" dysponuje dużą ilością energii psychicznej
" wywiera przemożny wpływ na zachowanie
Jak się mają do siebie dwie topografie?
Krytyka psychoanalizy c.d
" id: jest całkowicie nieświadome
" wątpliwy status naukowy teorii
" ego: świadome, przedświadome, nieświadome
" ocena funkcji teorii: opis +
" superego: świadome, przedświadome, nieświadome
wyjaśnianie i predykcja -
ale:
" ładny język
" ciekawe pomysły
" tematyka popularna: seks i przemoc...
" skomplikowany obraz natury ludzkiej
Krytyka psychoanalizy
Furia Krytyka metodologii
" czarnowidztwo " niereplikowalność danych
" rozpasany seksualizm " niemożność ilościowego opracowania danych
" patologizowanie " informacje tylko od pacjenta
" skrajny determinizm " duża podatność na uprzedzenia
" niemożliwa do stwierdzenia rzetelność i trafność
(Tu również krytyka feministyczna)
psychologia osobowości
wykład 3
Carl Gustav Jung
" 1875-1961
" dobrze urodzony, dobrze wychowany, przystojny[?], twórczy, niekonwencjonalny, złośliwy
" odwaga w myśleniu + wrodzona skłonność do herezji
5
Wpływy kształtujące światopogląd Junga
" Filozofia
- Kant
- Fichte
- Schelling
- Schopenhauer
- von Hartmann
" Nauka:
- nauki przyrodnicze: genetyka, teoria ewolucji
- nauki humanistyczne: etnologia, religioznawstwo, archeologia
- psychologia: eksperymenty psychofizjologiczne, własna metoda skojarzeń słownych
" Religia:
- protestantyzm - religia ojca
- eklektyzm religijny z wyboru
" Parapsychologia
- matka: medium
- duchy rodzinne
Freud a Jung - różnice poglądów
FREUD JUNG
natura libido seksualna neutralna
mała (raczej płeć rozumiana
uwaga poświęcona seksualności duża
kulturowo, płeć psychologiczna)
waga doświadczeń z dzieciństwa
decydująca prawie żadna
dla rozwoju osobowości
nie dająca się wykorzenić
natura religii religia to zbiorowe złudzenie
potrzeba ducha ludzkiego
rozwój trwa do 13 r.ż. trwa przez całe życie
Podstawy ontologiczne i epistemologiczne psychologii Junga
" Unus mundus monizm neutralny?
6
- Świat istnieje jako coincidentia oppositorum
- ja i świat są jednością
" Spostrzeganie jako funkcja świadomości
- nieświadomość nie spostrzega przeciwieństw
- różnorodność to złudzenie, ale nieuniknione
- dychotomiczność poznania, zwłaszcza w kulturze Zachodu
Dychotomiczność poznania
Cytat:
" Nie jest prawdopodobne, aby coś, co jest cechą poznania, było też eo ipso cechą przedmiotu. To przede
wszystkim nasza świadomość określa różnice między rzeczami, ocenia je, a nawet tworzy w sytuacji, gdy
wręcz nie dadzą się one spostrzec
Antropologia C.G.Junga
" Człowiek jako mikrokosmos
" monizm neutralny - bez podziału na ciało i duszę (psychikę)
" nieredukcjonistyczne podejście, holistyczne ujęcie natury ludzkiej
" Inter faeces et urinam nascimur jest prawdą wieczną, choć niepłodną. Powtarzanie jej jest monotonne, a
przede wszystkim nieapetyczne. Donikąd nie prowadzi objaśnianie dążeń duszy z punktu widzenia macicy.
Osoba jako system psychiczny Typ psychiczny
Jazń indywiduacja ego, cień, persona
!
integracja
indywiduacja właściwa
Typ psychiczny
2 postawy 4 funkcje psychiczne
" 2 racjonalne: myślenie,uczucie " funkcja dominująca
" 2 irracjonalne: percepcja, intuicja " funkcja wspomagająca
" funkcja nieświadoma
" funkcja świadoma
7
Junga koncepcja nieświadomości
" Podział na nieświadomość:
- indywidualną (osobową)
- zbiorową (kolektywną)
" nieświadomość kolektywna:
- wspólna wszystkim ludziom
- pamięć gatunku - ale jak przekazywana?
- zawartość: archetypy i instynkty
Cytat:
Archetypy należy uważać nie za przedmioty, lecz za podmioty rządzące się własnymi prawami (...) Jeśli
wezmiemy pod uwagę ich autonomię, to z konieczności musimy potraktować je jak podmioty, tj. przypisać im
spontaniczność i celowe działanie, lub też rodzaj świadomości i wolną wolę...
II faza indywiduacji
" ok. 2 % populacji
" właściwy rozwój osobowy
" cel: powrót do Jazni
" w kategoriach psychologicznych: harmonia w zakresie postaw i funkcji psychicznych
" w procesie indywiduacji powstaje świadomość, ego jest podmiotem uświadomienia, bohaterem
indywiduacji
" Z.Rosińska:
Indywiduacja to wewnętrzny proces nieświadomości, dążącej do samorefleksji poprzez fenomen ludzki.
8
psychologia osobowości
wykład 4
Alfred Adler
" luty 1870 - maj 1938
" trudne dzieciństwo
" studia medyczne 1895
" 1920 - kierownik uniwersyteckiej kliniki psychiatrycznej w Wiedniu, zakłada sieć
poradni wychowawczo-klinicznych dla dzieci
" 1934 - emigracja do USA
Zaplecze psychologii Adlera
" filozofia:
- Nietzsche - wola mocy
- Vaihinger fikcjonalizm
- Lebensfilosofie
- i marksizm!!!
" teoria ewolucji: Darwin, Lamarck
o genetyka: prawa Mendla
Podstawy psychologii Adlera
" monizm materialistyczny
- życie jest ruchem materii
- człowiek jedną z form materialnego życia we Wszechświecie
" ewolucjonizm
" finalizm:
- życie to ruch celowy, zmierzający do czegoś
- celowość przeciwstawiona przyczynowości
" ludzie są niepowtarzalni - charakter, styl życia, kształtowany przez:
- konstytucję fizyczną osoby
- jej doświadczenie: codziennie doświadczane środowisko fizyczne, duchowe, a także doświadczenia
wyjątkowe, niepowszednie
" epistemologia: mniemania
Podlegamy wpływowi nie faktów, lecz naszego sądu o nich...
9
Główne filary koncepcji Adlera
" Minderwertigkeitsgefhl - poczucie niepełnowartościowości
" Geltungsstreben/ Kompensation - dążenie do przezwyciężenia
" Gemeinschaftsgefhl - poczucie wspólnoty / uczucie społeczne
Dążenie do przezwyciężenia
" Życie to czynne przystosowanie, przezwyciężanie oporu, jaki stawia środowisko w procesie rozwoju
organizmu
" przezwyciężamy:
- własne ograniczenia
- warunki ekonomiczne i społeczne
- trudności życiowe
- subiektywnie spostrzegane ograniczenia
" Nie jest popędem, przynajmniej nie u człowieka
- nie zmierza do stanu równowagi, do redukcji napięcia
- angażuje świadomość i wolę
Świadomość braków jest warunkiem postępu życiowego
Poczucie niepełnowartościowości
" Bierze się z doświadczenia rozdzwięku między zamiarem a wykonaniem, pragnieniem a realizacją.
" Jest właściwe ludzkiej naturze, jest prawem ogólnym
" Na stopień p.n. wpływa:
- upośledzenie lub słabość fizyczna
- wychowanie
- kolejność urodzenia
- szkoła, system kształcenia
- płeć
- warunki społeczne i ekonomiczne
Być człowiekiem to mieć poczucie własnej mniejszej wartości
Poczucie wspólnoty
" cel życia:
- poczucie wspólnoty
- inteligencja prywatna
" dążenie do wspólnoty jest ogólnym prawem życia.
" u człowieka istnieje bardzo silny pęd do wspólnoty, który ukierunkowuje dążenie do przezwyciężenia tak,
aby korzyść była wspólna
" wspólnota społeczeństwo, środowisko społeczne
10
Podstawowy dynamizm psychiki ludzkiej to konflikt dwóch tendencji: poczucia niepełnowartościowości i
dążenia do przezwyciężenia, konflikt łagodzony przez poczucie wspólnoty
Postulaty pedagogiczne
" wychowanie dostosowane do:
- praw życia
- indywidualnego stylu życia
" bez autorytetów - dziecko potrzebuje współczłowieka
" poznanie stylu życia ucznia - wnioskowanie z zachowania + przez analogię do własnych stanów
psychicznych.
" przyzwolenie na swobodną ekspresję
" wychowanie to :
- usunięcie odchyleń, jakim uległ styl życia jednostki
- wytyczenie linii postępowania, zgodnej z celem życia
- wzbudzanie odwagi - max. wsparcia i max. wymagań
Krytyka koncepcji Adlera
" słaba metodologicznie: mało usystematyzowana, słabo zdefiniowane pojęcia
" czy to psychologia, czy system pedagogiczny?
" bardzo inspirująca: propozycja podejścia idiograficznego, holistycznego; wiara w twórcze możliwości
człowieka, optymizm.
" Adler stworzył podwaliny pod personologię, psychologię humanistyczną i egzystencjalną, a nawet Gestalt.
psychologia osobowości
wykład 5
Neopsychoanaliza - osobowość w ujęciu spadkobierców Freuda
" kontynuacja klasycznego freudyzmu (przynajmniej w deklaracjach)
" przedstawiciele:
- E.H.Erikson
- E. Fromm
- K.Horney
- H.S.Sullivan
- M..Klein
Wspólne dla koncepcji neopsychoanalitycznych
" pochwała Freuda, ostrożna krytyka freudyzmu, określenie jego stanu w kategoriach kryzysu.
" aprobata podstaw psychoanalizy
11
- dynamiczne ujęcie życia psychicznego
- przekonanie o doniosłej roli doświadczeń wczesnodziecięcych
- uwaga: hipoteza nieświadomego życia psychicznego nie jest tu konieczna!
Kryzys psychoanalizy
" odpowiedzialni są psychoanalitycy: lojalni, płytcy, biurokraci psychoanalizy (Fromm)
" zanik ducha rewolucyjnego, zaprzedanie się prawom rynku.
" konieczność reformy: zawęzić zakres twierdzeń Freuda, rozszerzyć zakres psychoanalizy.
E.Fromm:
Psychoanaliza była pierwotnie teorią rewolucyjną, wyzwalającą, radykalną właśnie. Z wolna traciła jednak
ten charakter, popadła w zastój, nie rozwinęła się i nie poszukała odpowiedzi na zmienioną sytuację.
Zamiast tego stoczyła się w konformizm i zabieganie o szacunek.
Kryzys psychoanalizy
Postulaty
" psychoanaliza powinna z psychopatologii przekształcić się w psychologię ogólną.
" Teoria represjonowanej seksualności w teorię represjonowanej psychiki, zniewolenia umysłu
" cel: wyzwolenie seksualne w cel: wyzwolenie człowieka przez rozszerzenie świadomości
E.Fromm:
Tłumienie seksualności nie jest już problemem, ponieważ wraz z rozwojem społeczeństwa konsumpcyjnego
sam seks stał się artykułem konsumpcyjnym, a dążenie do bezustannej satysfakcji seksualnej jest częścią
wzorca, który z kolei zaspokaja ekonomiczne potrzeby zautomatyzowanego społeczeństwa. W dzisiejszym
społeczeństwie, takim, jakie ono jest, tłumione są inne potrzeby: życia pełną piersią, bycia wolnym,
kochania.
Postulaty
" należy zająć się bardziej ego niż id i superego; podkreślić wolność i twórczy rozwój człowieka
" należy zrezygnować z wizji psychiki jako układu izolowanego wprowadzić interakcje społeczne
Gdzie tu jest osobowość?
" metawzór - najszerszy poziom opisu i wyjaśniania - najbardziej ogólny wzór na zachowanie - klimat
całości funkcjonowania człowieka
" trzeba go tu szukać w wątkach społecznych, kulturowych, interpersonalnych wyznaczają nowe ujęcia
genezy, struktury, dynamiki, rozwoju osobowości
12
Geneza osobowości
" w dużej mierze społeczna:
- relacja z obiektem (Klein)
- przywiązanie, więz (Bowlby, Ainsworth)
- przyjazń preadolescencyjna (Sullivan)
- kryzys adolescencyjny (Erikson)
Struktura
" mocna pozycja ego, osobowość utożsamiana z ego
" ego w procesie adaptacji, w relacjach ze światem społecznym i środowiskiem fizycznym
" nowa problematyka:
- ja realne/ja idealne
- możliwe ja
- dobre ja/złe ja/nie-ja
Dynamika (na przykładzie K.Horney)
" energia psychiczna - straty energetyczne
" nie popędy biologiczne, a tendencje uwarunkowane kulturowo.
" dynamizm: lęk podstawowy i potrzeba bezpieczeństwa
" radzenie sobie z lękiem podstawowym:
- do ludzi (moving toward) - typ uległy
- od ludzi (moving away) - typ wyizolowany
- przeciwko ludziom (m. against) - typ agresywny
Rozwój (na przykładzie E.H.Eriksona)
" najbardziej znana neopsychoanalityczna koncepcja rozwoju.
" zasada epigenezy
" rozwój:
- stadialny
- poprzez kolejne kryzysy
- wzbogacanie osobowości o kolejne cnoty
Kierkegaard:
Człowiek może żyć spokojnie, być człowiekiem jak każdy inny, zajmować się doczesnymi sprawami, żenić
się, płodzić dzieci, być uczonym i szanowanym - i nawet się nie zauważa, że nie ma on osobowości. Na temat
takich spraw nie robi się hałasu, gdyż osobowość jest to taka rzecz, o którą najmniej chodzi w świecie i
niebezpiecznie jest pokazywać, że się ją posiada. Największym niebezpieczeństwem jest stracić siebie, ale
może to nastąpić niepostrzeżenie. Żadna inna strata nie przychodzi tak łatwo. Ręka, noga, pięć talarów,
żona - to zupełnie co innego.
psychologia osobowości
wykład 6
13
Osobowość w psychologii egzystencjalnej i humanistycznej- próba porównania
Podstawowe twierdzenia
" jest to raczej pewien rodzaj antropologii filozoficznej, niż psychologia
" redefinicja przedmiotu (człowiek)
" przyjęcie metody fenomenologicznej (psychologia egzystencjalna)
Zaplecze psychologii egzystencjalnej: egzystencjalizm
Korzenie egzystencjalizmu: Egzystencjaliści:
" [Platon] " M.Heidegger
" św. Augustyn " J.P. Sartre
" B.Pascal " G.Marcel
" S.Kiergegaard " P.Tillich
" [F.Nietzsche] " K.Jaspers
Egzystencjalizm: wizja kondycji ludzkiej
" człowiek to egzystencja, egzystencja poprzedza esencję
" człowiek to zwierzę jeszcze nie ustalone , projekt, in statu nascendi
" człowiek to bycie:
- bycie-w-świecie [Dasein]
- bycie-z-innymi [Mitsein]
Tragizm egzystencji
" świadomość nieuchronności śmierci
" zawodność poznania przy konieczności dokonywania wyborów i działania
" kruchość woli
" sprzeczne pragnienia
" człowiek sam dla siebie staje się problemem
" konieczność i niemożność samopoznania
" człowiek bezdomny w świecie (Pascal)
" zerwany kontakt z naturą (Nietzsche)
" wiara jest jedynym pocieszeniem, ale Bóg jest zbyt daleko (Kierkegaard)
" lęk, trwoga, rozpacz, troska (Heidegger)
Lekarstwo na ból egzystencji
" myśl (Pascal)
" nadzieja (Tillich, Marcel)
" miłość (Marcel)
Człowiek nie może zwyciężyć. Może zająć mężną postawę wobec tragizmu egzystencji
Psychologia egzystencjalna
14
" jak zastosować taką wizję człowieka w psychologii?
" czy mówienie o osobowości jest w ogóle możliwe przy takim ujęciu przedmiotu?
" jak można zastosować metodę fenomenologiczną w psychologii?
" Europa, lata 20 - te XX w.
- fenomenolodzy: Minkowski, von Gebsattel, Strauss
- egzystencjaliści: Binswanger, Boss, Buytendijk, Frankl, Jaspers
" USA, lata 50 - te XX w.
- May, Angel, Ellenberger
Geneza psychologii egzystencjalnej
" kryzys klasycznej psychologii
" kryzys dwóch sił
" poczucie nieadekwatności teorii i praktyki psychologicznej/psychiatryczn.
" przemiany w nauce:
- rozwój metodologii humanistycznej
- fizyka: teoria falowa wzmacnia niesubstancjalistyczną wizję świata
Zmiana paradygmatu w psychologii i psychiatrii
" 1914 - Ch.Blondel Chory umysł
" Jaspers psychologia interpretatywna
" postulaty Bossa: człowiek jest byciem-ku-śmierci, a przeto jest odpowiedzialny za jak najlepsze spełnienie
życia
" postulaty L.Binswangera:
- metoda fenomenologiczna
- psychoterapia jako spotkanie
- zrozumieć pacjenta to zrekonstruować jego Eigenwelt
Najbardziej znani przedstawiciele psychologii egzystencjalnej
R.MAY - egzystująca osoba
" nakierowana na siebie [samoafirmacja]
" subiektywna strona nakierowania na siebie: świadomość
" zdolna do transcendowania w kierunku innych ludzi
" samoświadomość - cecha specyficznie ludzka
" lęk - wymiar pozytywny
P.TILLICH - męstwo bycia
" lęk - główny rys egzystencji
" lęk:
15
- przed śmiercią / losem
- bezsensem / pustką
- potępieniem / winą
postawa wobec lęku - męstwo bycia
V.E.FRANKL - wola sensu
człowiek posiada charakter, osobą jest osobowością się staje
" zasadnicza motywacja: wola sensu
" struktura:
- sfera somatyczna
- sfera psychiczna
- sfera duchowa
Gdzie tu jest osobowość?
" ujęcie egzystencjalne, nie esencjalistyczne
" osoba jako proces
" osoba transcendująca
" człowiek nie jest, ale się staje [przez zajęcie postawy]
" indywidualność, niepowtarzalność osoby
A.Kępiński:
Obraz człowieka samotnego, w tajemniczym, często wrogim świecie, którego ostatecznym spełnieniem jest
śmierć, jest może obrazem filozoficznie frapującym, może w pewnych warunkach prawdziwym, ale czy
takim obrazem może się posługiwać psychiatra w codziennej praktyce? Czy posługując się tego rodzaju
obrazem może wyprowadzić pacjenta z impasu?
Pro i contra psychiatrii egzystencjalnej
Psychologia humanistyczna
" 1961 - pierwsze wydanie Journal of Humanistic Psychology
" anty:
- antykartezjanizm,
- antymechanicyzm
- antynaturalizm
- antyredukcjonizm
Manifest humanistyczny
" Człowiek to więcej niż suma jego części
" Człowiek istnieje w środowisku ludzkim
" Człowiek jest świadomy
" Człowiek dysponuje wyborem
" Człowiek działa celowo
to nie jest nowa koncepcja człowieka...
16
Esencjalistyczne ujęcie osoby [przykład: A.Maslow]
" człowiek ma esencjalną naturę, szkielet psychiczny
" indywidualną, ale o podłożu biologicznym, dziedziczoną
" natura ludzka jest dobra, zmierza ku co-raz pełniejszemu bytowi,
" ale ginie pod wpływem kultury,
" struktura osobowości: potrzeby
Człowiek w środowisku
" środowisko dostarcza środków zaspokajania potrzeb,
" w tym i najważniejszej potrzeby samorealizacji.
" Człowiek wybiera ze środowiska środki samorealizacji
A.Maslow:
Środowisko jest więc przede wszystkim zespołem środków do realizacji celów, jakie służą
samourzeczywistnieniu osoby. To właśnie jest prawdziwie psychologiczna wolność.
A.Maslow:
Nie robimy czegoś dlatego, że jest to dla nas dobre, czy że aprobuje to psycholog, czy dlatego, że ktoś nam
kazał to zrobić, czy dlatego, że to przedłuży nasze życie, czy dlatego, że jest to korzystne dla naszego
gatunku, czy dlatego, że to przyniesie nagrody zewnętrzne, czy dlatego, że wydaje się to logiczne. Robimy to
dla tych samych powodów...dla których wolimy jedno ciastko od drugiego...
Cechy osoby samorealizującej się
" jaśniejsza, bardziej skuteczna percepcja rzeczywistości;
" większa otwartość na doświadczenie;
" wzmożona integracja, jedność i całość osoby
" wzmożona spontaniczność i ekspresja,
" rzeczywista jazń, zdecydowana tożsamość, autonomia, jedyność;
" wzmożona obiektywność, oderwanie, transcendencja jazni
" umiejętność łączenia konkretu z abstraktem;
" demokratyczna struktura charakteru
" zdolność do miłości
" twórczość
+ subiektywne poczucie szczęścia
psychologia osobowości
wykład 7
Konstruktywistyczna koncepcja G.Kelly ego
" Poznawcze ujęcie osobowości - choć sam Kelly protestowałby...
" Nacisk na poznawcze władze człowieka: analiza myśli, przewidywań, oczekiwań, opinii, reprezentacji
umysłowych itp...
" Nacisk położony nie tyle na ich zawartość, ile na relacje między nimi, np. relacje między percepcją a
reprezentacją czy między reprezentacją a reprezentacją.
17
" 1905 - 1967
" studia w Anglii i Stanach
" całe życie na uczelni - wykłady i poradnictwo dla studentów
" osobowość - niekonwencjonalny, otwarty na nowe doświadczenia
Główny dynamizm osobowości
" Człowiek dąży do tego, aby skutecznie przewidywać zdarzenia i tym samym pewnie poruszać się w
świecie.
" Człowiek dąży do skonstruowania pewnego modelu świata.
" Świat być może istnieje, ale to, jak go spostrzegamy, jest naszą interpretacją. W tym znaczeniu nie ma
obiektywnej rzeczywistości.
Model człowieka
CZAOWIEK JEST BADACZEM:
" poszukuje prawdy [przekonania o prawdziwości]
" formułuje hipotezy, testuje je, przyjmuje lub odrzuca
" poznaje świat metodą prób i błędów
" tworzy własny model świata:
" system konstruktów
Pojęcie konstruktu
" proces interpretacji = proces konstruowania
" konstrukty porządkują doświadczenie
" konstrukt - abstrakcyjna reprezentacja pewnego aspektu rzeczywistości, wzorzec interpretowania świata
Pojęcie konstruktu
" konstrukt powstaje w drodze rozumowania indukcyjnego: znajdowanie podobieństw i przeciwieństw (2+1)
" zawsze dwubiegunowy, dychotomiczny
" nie zawsze ma charakter werbalny - bo niektóre kształtują się przed rozwojem mowy
" jeden biegun może być zanurzony
System konstruktów
" Tworzy indywidualny model świata
" Jest zorganizowany hierarchicznie
" według Kelly ego jest tożsamy z osobowością
" człowiek dąży do:
- utrzymania i potwierdzenia
- rozszerzenia i ulepszenia systemu konstruktów
Kelly:
Wszystkie konstrukty, jakie osoba stosuje w odniesieniu do innych, da się zastosować do niej samej.
Cechy konstruktów
" rdzenne [core] i peryferyczne
18
" nadrzędne i podrzędne
" sztywne i przepuszczalne
" szeroki/wąski zakres stosowalności
" system spójny/niespójny
" system prosty/złożony (Bieri)
Poznanie
" Poznanie jest interpretacją: znaczenie konkretnego zdarzenia jest zdeterminowane przez liczbę i zawartość
konstruktów, do których jest ono przyporządkowane.
" Konstrukty wyższe w hierarchii w większym stopniu determinują tworzenie antycypacji
Dynamika - działanie
" Osoba wybiera spośród różnych możliwości działania tę, po której spodziewa się:
- ulepszenia systemu konstruktów [wybór odważny]
- zachowania systemu konstruktów [w. zachow.]
" model działania:
sformułowanie hipotezy testowanie zmiana systemu
Hipoteza = antycypacja
" Dokonuje się na podstawie istniejącego systemu konstruktów.
" Sechrest: proces rozwoju systemu można opisać jako sinusoidę: okresy konsolidacji i reorganizacji
" sam Kelly nie formułuje takiej prawidłowości
Lęk, niepokój
" Lęk i niepokój - kiedy model okazuje się nie przystawać do rzeczywistości, kiedy antycypacje
sformułowane na jego podstawie są nieadekwatne
" model:
lęk zmiana konstruktu testowanie nowego
Wina, wrogość
" Wina: niezgodność ja z konstruktami najwyższymi w hierarchii - ja też jest konstruktem czy systemem
konstruktów
" wrogość, nienawiść:
wysiłek skierowany na to, by uznano za oczywiste przekonanie, które okazało się błędne.
- narzucanie innym swojego systemu konstruktów
- obrona wadliwego konstruktu - TO NIE PASUJE DO MODELU CZAOWIEKA!
Kelly:
Jeżeli nie wiesz, co się dzieje w umyśle drugiego człowieka - po prostu zapytaj, może ci powie...
REP - test
" Metoda doskonale dostosowana do teorii, ale b. plastyczna
" służyć ma poznaniu systemu konstruktów, a zatem osobowości
" lista osób znaczących
19
" poszukiwanie podobieństw i przeciwieństw
" w efekcie otrzymujemy listę konstruktów danej osoby i możemy ostrożnie wnioskować nt. ich
hierarchicznego uporządkowania
Przykład z testu
" Trzy osoby znaczące: Matka, Ojciec, Ex - Flame
" pytanie: w czym dwie z nich są do siebie podobne, a różne od trzeciej?
" Przykład odpowiedzi: rodzice są pruderyjni, była jest wyzwolona obyczajowo.
" Konstrukt: pruderyjny vs. wyzwolony obyczajowo
Terapia
" Cel - ulepszenie systemu konstruktów osoby, tak aby pozwalał on na adekwatne antycypowanie
" praca z konstruktami: poszerzanie lub zawężanie zakresu stosowalności, wzbogacanie systemu
konstruktow.
" terapia ustalonej roli :
przykład: Rolland Barrett / Kenneth Norton
Mocne strony teorii
" Podkreśla aktywność człowieka w konstruowaniu rzeczywistości
" jest w niej miejsce na wolność i indywidualność osoby
" teoria wytrzymuje autoodniesienie: bo każdy jest badaczem, zniesiony dystans badacz - badany
Słabe strony teorii
" Niejasne zasady tworzenia konstruktów: jakie cechy rozpoznajemy jako podobne i dlaczego właśnie takie?
" Niejasne zasady hierarchizacji - dlaczego dany konstrukt staje się dominujący, rdzenny?
" Nie można przewidzieć systemu konstruktów osoby na podstawie znajomości jej interakcji ze
środowiskiem
" angażowanie konstruktu w procesie antycypacji: skąd wiadomo, który biegun wybrać?
" Co decyduje o wyborze odważnym lub zachowawczym?
" Zbyt silne podkreślanie czynności umysłowych, lekceważenie emocji i działania
psychologia osobowości
wykład 8
Rewizja, przegląd, systematyzacja
" Jacy są ludzie?
" Co sprawia, że ludzie są tacy, jacy są?
" Kim jest człowiek?
" Kim jestem ja sam?
Pytania zle sformułowane, zbyt ogólne, nieprecyzyjne, niepsychologiczne
20
Czym jest osobowość?
METAWZOREM ZACHOWANIA
" jak można najszerzej opisać zachowanie?
" jaki jest najwyższy poziom integracji zachowania?
" na czym polega transsytuacyjna i transfunkcyjna spójność zachowania?
" jak się ma osoba do osobowości?
Teoria osobowości
" Skąd się bierze metawzór?
" Czy i z czego się składa?
" Jak funkcjonuje, działa?
" Jak się rozwija i zmienia w czasie?
!
GENEZA,STRUKTURA, DYNAMIKA, ROZWÓJ
Ujęcie hermeneutyczne
" Hermeneutyczne o tyle, że miało na celu rozumienie:
- osobowości?
- teorii?
- koncepcji człowieka?
" Koło hermeneutyczne [spirala hermeneutyczna] jako model rozumienia
Zestawienie
" Trzy rodzaje teorii:
- t. psychodynamiczne
- t. humanistyczne i egzystencjalne
- t. konstruktywistyczna
" Teoretycy [praktycy?]
- Z.Freud, C.G.Jung, A.Adler, K.Horney, E.Fromm, E.H.Erikson, H.S.Sullivan, V.E.Frankl,
A.Maslow, P.Tillich, R. May, G.Kelly
Czego nie wiemy?
O genezie osobowości:
- biologia czy środowisko?
- dziedziczenie czy uczenie?
- osoba czy sytuacja?
- osoba czy czynniki poza/ponadosobowe?
O strukturze osobowości:
- prosta czy złożona?
- z ilu i z jakich części się składa?
- czy wspólna wszystkim ludziom, czy indywidualna?
- czy dostępna samopoznaniu, czy nieuświadomiona?
O dynamice osobowości:
21
- czy jesteśmy wolni, czy zdeterminowani?
- push czy pull?
- jeśli push: popędy czy bodzce środowiskowe?
- dążymy do redukcji napięcia czy do transcendowania?
- jeśli pull: co nas pociąga? Jaki jest ideał? Czy można go osiągnąć?
O rozwoju osobowości:
- czy istnieje jeden ogólny wzorzec rozwoju osobowości, czy jest to indywidualne?
- czy rozwój jest realizacją jakiejś natury ludzkiej , czy jego rezultat jest z góry określony?
- jakie są czasowe granice rozwoju? Kiedy ten proces się kończy?
Jacy są ludzie? Dlaczego są tacy, jacy są? - TEGO SI NIE DOWIEDZIELIŚMY
Kim jest człowiek?
PRZEDSTAWIONO NAM KILKA WERSJI:
" człowiek psychodynamiczny
" człowiek egzystencjalny
" człowiek humanistyczny
" człowiek konstruktywistyczny badacz
Co zostało pominięte:
" nurt behawiorystyczny: ale czy tam nie ma żadnej problematyki osobowości?
" kwestia biologicznych podstaw osobowości
" nadreprezentacja nurtu psychodynamicz-nego, za słaby akcent na funkcje poznawcze
" ujęcie cechowe zostanie zaprezentowane w drugim semestrze
Analiza tzw. wielkich teorii nie wydaje się być właściwą drogą
Obrona ujęcia hermeneutycznego:
" wielkie teorie ukazują tradycję myślenia o człowieku jako o całości
" pozwalają postawić szczegółowe pytania, mogą być punktem wyjścia dla hipotez.
" ich analiza pozwala uświadomić sobie związki psychologii z dziedzinami sąsiadującymi: filozofią i
naukami przyrodniczymi
Rezultat kursu:
" wiemy, czego nie wiemy.
" wiemy, że musimy się dowiedzieć, jak się tego dowiedzieć.
Pytanie podstawowe - punkt wyjścia: JAK DOKONYWAĆ POMIARU OSOBOWOŚCI?
22
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wyklad4 OS 14Sieci komputerowe wyklady dr FurtakWykład 05 Opadanie i fluidyzacjaWYKŁAD 1 Wprowadzenie do biotechnologii farmaceutycznejmo3 wykladyJJZARZĄDZANIE WARTOŚCIĄ PRZEDSIĘBIORSTWA Z DNIA 26 MARZEC 2011 WYKŁAD NR 3Wyklad 2 PNOP 08 9 zaoczneWyklad studport 8Kryptografia wykladBudownictwo Ogolne II zaoczne wyklad 13 ppozwyklad09więcej podobnych podstron