P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W DziaÅ‚ Projekty Czytelników zawiera opisy projektów nadesÅ‚anych do redakcji EP przez Czytelników. Redakcja nie bierze odpowiedzialnoÅ›ci za prawidÅ‚owe dziaÅ‚anie opisywanych ukÅ‚adów, gdyż nie testujemy ich laboratoryjnie, chociaż sprawdzamy poprawność konstrukcji. Prosimy o nadsyÅ‚anie wÅ‚asnych projektów z modelami (do zwrotu). Do artykuÅ‚u należy doÅ‚Ä…czyć podpisane oÅ›wiadczenie, że artykuÅ‚ jest wÅ‚asnym opracowaniem autora i nie byÅ‚ dotychczas nigdzie publikowany. Honorarium za publikacjÄ™ w tym dziale wynosi 250,- zÅ‚ (brutto) za 1 stronÄ™ w EP. PrzysyÅ‚anych tekstów nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów. Czasowy wyÅ‚Ä…cznik zasilania komputera UrzÄ…dzenie sÅ‚uÅ‚y, jak siÍ Å‚atwo domyÅ›liĘ, do wyÅ‚Ä…czania komputera po Projekt upÅ‚ywie okreÅ›lonego czasu. MoÅ‚na mieĘ wÄ…tpliwoÅ›ci 092 czy jest to komuÅ› potrzebne. Czy tak trudno jest wyÅ‚Ä…czyĘ komputer ìnormalnieî? StÄ…d wiÍc potrzeba, oprÛcz programu, wykonania specjal- nego urzÄ…dzenia. SÄ…zadania, ktÛre na moim pojawia siÍ problem zamkniÍ- Opis dziaÅ‚ania komputerze wykonujÄ… siÍ wo- cia systemu operacyjnego i od- Schemat elektryczny lno (jest ich coraz wiÍcej), Å‚Ä…czenie zasilania. W przypad- urzÄ…dzenia pokazano na rys. a ktÛre nie wymagajÄ… interak- ku wspÛÅ‚czesnych obudÛw ty- 1. CaÅ‚ośĘ wykonana jest cji z uÅ‚ytkownikiem, np.: pu ATX, to drugie jest wyko- w postaci przedÅ‚uÅ‚acza z za- kompresja plikÛw düwiÍko- nywaneautomatycznie, wystar- montowanym na kablu ma- wych do formatu MP3, kom- czy napisaĘ odpowiedni pro- Å‚ym pudeÅ‚kiem (w ktÛrym pilacja duÅ‚ych programÛw,sy- gram. Jednak mÛj sprzÍt jest znajduje siÍ elektronika) mulacje, defragmentacja itp. dośĘ stary i nie zanosi siÍ na i wtyczki do portu rÛwnoleg- CzÍsto zdarza siÍ nam sÅ‚u- jego wymianÍ w najbliÅ‚szym Å‚ego, przez ktÛry programste- chaĘ muzyki z komputera czasie. Dobrze siÍ sprawuje ja- ruje urzÄ…dzeniem. Na ze- przed snem, bo lubimy przy ko szafa grajÄ…ca, ale sam sobie wnÄ…trz pudeÅ‚ka wystajÄ…: dio- muzyce zasypiaĘ. WÛwczas nie potrafi odciąĘ zasilania. da LED (sygnalizujÄ…ca obec- Rys. 1. Elektronika Praktyczna 11/2001 93 P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W Dioda D1 zabezpiecza ustalonych, wykorzystano WYKAZ ELEMENTÓW T1 przed zniszczeniem wejÅ›cie zerujÄ…ce U1 - poÅ‚Ä…- Rezystory przez impuls napiÍcia po- czone jest z wyprowadze- R1: 100k&! wstajÄ…cy na cewce przy niem nr 1 portu (sygnaÅ‚ wyÅ‚Ä…czaniu przekaünika. STROBE - bit nr 0 rejestru R2: 1M&! Aby opisywany ukÅ‚ad sterujÄ…cego). SygnaÅ‚ wyj- R3, R4: 1k&! Rys. 2. tak dziaÅ‚aÅ‚, to wystarczy Å›ciowy STROBE jest zanego- R5: 10k&! doÅ‚Ä…czyĘ zaciski ì+î i ì-î wany, wiÍc po resecie kom- Kondensatory nośĘ napiÍcia sieci w gniaz- do portu rÛwnolegÅ‚ego i usta- putera przyjmuje poziom wy- C1: 47nF dkach przedÅ‚uÅ‚acza) oraz wiĘ na jego liniach wyj- soki, wyjÅ›cieINIT- niski.JeÅ›- C2: 1µF przycisk SW1, ktÛry sÅ‚uÅ‚y do Å›ciowych odpowiedniÄ… kom- li ustawi siÍ bit INIT, gene- Półprzewodniki wÅ‚Ä…czania. Przewody biegnÄ…- binacjÍstanÛwlogicznych, by rator otrzymuje zasilanie, ale D1: dowolna przeÅ‚Ä…czajÄ…ca ce od wtyczki sieciowej pod- wyÅ‚Ä…czyĘ zasilanie. Jednak nie startuje, bo jest zerowany D2: dowolna prostownicza Å‚Ä…czonesÄ… dozaciskÛwìWeî. dzisiejszych komputerÛw nie przez sygnaÅ‚ STROBE. Dopie- Zaciski ìWyî sÅ‚uÅ‚Ä… do przy- moÅ‚na tak po prostu wyÅ‚Ä…- ro po ustawieniu bitu nr 0 re- LED1: dowolna Å›wiecÄ…ca Å‚Ä…czenia komputera z ewen- czyĘ bez zamkniÍcia systemu jestru sterujÄ…cego, STROBE T1: BC547 lub podobny tualnym osprzÍtem. operacyjnego, a nie da siÍ nic przyjmuje poziom niski i ge- U1: 4060 Po naciÅ›niÍciu przycisku przesÅ‚aĘ do portu pozamkniÍ- nerator rozpoczyna pracÍ. U2: CNY 17-3 SW1 przez uzwojenie pier- ciu systemu. Konieczne jest Różne wotne transformatora Tr1 po- zatem dodanie ukÅ‚adu opÛü- Oprogramowanie Pk1: przekaznik - cewka: pÅ‚ynie prÄ…d. Spowodujeto po- niajÄ…cego i uruchamianie go Jak wynika z powyÅ‚szych 12V/~30mA jawienie siÍ na uzwojeniu przed rozpoczÍciem zamyka- uwag, aby rozpocząĘ ìodli- SW1: przeÅ‚Ä…cznik wtÛrnym napiÍcia, ktÛre jest nia systemu. Eksperymental- czanieî naleÅ‚y w rejestrze monostabilny (przycisk) na prostowane przez diodÍ D2 nie wyznaczyÅ‚em czas opÛü- sterujÄ…cym ustawiĘ bit 2, nap. 220V i wygÅ‚adzane przez kondensa- nienia na jednÄ… minutÍ ze a nastÍpnie bit 0. Adres tego J1: DB25M tor C2. WygÅ‚adzone napiÍcie wzglÍdu na niestabilnośĘ sys- rejestru jest przesuniÍty Tr1: TS 10/25 ma wartośĘ okoÅ‚o 12V. Za po- temu Windows. Standardowo o 2 wzglÍdem adresu bazo- PrzedÅ‚użacz Å›rednictwem rezystora R5 po- system ten zamyka siÍ znacz- wego, czyli w przypadku Zaciski Å›rubowe do druku laryzowana jest baza tranzys- nieszybciej. Zazwyczaj 15se- LPT1 jest to 37Ah. tora T1, co wywoÅ‚uje prze- kund wystarcza, ale jeÅ›li zo- Program sterujÄ…cy zostaÅ‚ pÅ‚yw prÄ…du przezcewkÍ prze- stawiĘ pracujÄ…cego np. Wi- napisany dla dwÛch syste- uruchamiaĘ z opcjÄ… ì-nî, ktÛ- kaünika Pk1. NastÍpuje poÅ‚Ä…- nampa na piÍĘ godzin, to taki mÛw operacyjnych. Pierw- ra powoduje natychmiastowe czenie stykÛw przekaünika czas okazuje siÍ za krÛtki, szym chronologicznie byÅ‚ zamkniÍcie systemu. Jest to i rozwarcie SW1 nie spowo- sprawdziÅ‚em. W przypadku shut.exe uÅ‚ywany pod Win- szczegÛlnie przydatne przy duje juÅ‚ przerwania obwodu. Linuksa problem nie istnieje. dows 95 (powinien teÅ‚ pra- pisaniu skryptÛw, ktÛre po åwiecenie diody LED1 Å›wiad- UkÅ‚ad czasowy jest wyko- cowaĘ z nowszymi, ale nie wykonaniu jakiegoÅ› zadania czy o obecnoÅ›ci na zaciskach nany na ukÅ‚adzie 4060.Jestto sprawdzaÅ‚em). Korzysta majÄ… wyÅ‚Ä…czyĘ komputer. Wy- ìWyî napiÍcia sieci. generator z 14-bitowym licz- z funkcji API ExitWindows- korzystujÍ ìzamekî do kom- JeÅ›li teraz do zaciskÛw nikiem. Elementy R1, R2, C1 Ex(), ktÛra zamyka system pilacji jÄ…dra (trwa ponad go- ì-î i ì+î przyÅ‚oÅ‚y siÍ napiÍcie okreÅ›lajÄ… czÍstotliwośĘ gene- (i wyÅ‚Ä…cza zasilanie, jeÅ›li za- dzinÍ) podczas mojej nieobec- 5V, przez rezystor ogranicza- rowanego przebiegu. Wyko- silacz i pÅ‚yta gÅ‚Ûwna kompu- noÅ›ci. Oto zawartośĘ przykÅ‚a- jÄ…cy R3 i diodÍ LED w struk- rzystane jest dziesiÄ…te wyjÅ›cie terajest wykonana w standar- dowego skryptu: turze transoptora U2 popÅ‚ynie licznika(nie wszystkiesÄ… wy- dzie ATX). #! /bin/sh prÄ…d o wartoÅ›ci ok. 5mA. Po- prowadzone), na ktÛrym dla Zrzut ekranu dziaÅ‚ajÄ…cego cd /usr/src/linux woduje to zaÅ›wiecenie diody wartoÅ›ci elementÛw R1, R2, progamu shut.exe pokazano make dep clean bzImage i nasycenie fototranzystora C1 podanych na schemacie, na rys. 2. Napisany jest modules modules_install w U2 (z zachowaniem pojawiasiÍ przebieg o okresie w jÍzyku C++ z wykorzysta- zamek -n wÅ‚aÅ›ciwej polaryzacji). Zwiera 2 minuty. Przez minutÍ trwa niem biblioteki OWL i wsta- Podczas korzystaniaz pro- on wÛwczas bazÍ tranzystora poziom niski, po czym poja- wek assemblerowych. Zapew- gramu windowsowego istnie- T1 z masÄ… pozornÄ…, co prowa- wia siÍ narastajÄ…ce zbocze niatylkoto,cojest niezbÍdne jeryzyko,Å‚e niezadziaÅ‚a,tzn. dzi do jego zatkania. PrÄ…d i nastÍpuje przeÅ‚Ä…czenie tran- do pracy. Odlicza czas z do- system nie zostanie popra- przestaje pÅ‚ynąĘ przez cewkÍ, soptora. kÅ‚adnoÅ›ciÄ… minuty, adres por- wnie zamkniÍty. Nie jest to styki przekaünika rozwierajÄ… Zasilanie ukÅ‚adu U1 po- tu drukarkowego domyÅ›lnie jednak wina tego programu siÍ, LED1 gaÅ›nie i komputer Å‚Ä…czone jest ze stykiem nr 16 przyjmuje jako 378h. tylko nie najlepszej konstruk- zostaje wyÅ‚Ä…czony. Aby po- portu LPT (sygnaÅ‚ INIT - bit O wiele bardziej funkcjo- cji systemu Windows. KaÅ‚dy nownie uruchomiĘ komputer nr 2 rejestru sterujÄ…cego). nalny jest program dla syste- uÅ‚ytkownik z pewnoÅ›ciÄ… spo- trzeba nacisnąĘ SW1. Aby ustrzec siÍ stanÛw nie- mu Linux. Nazywa siÍ zamek tkaÅ‚ siÍ z sytuacjÄ…, kiedy mu- i jest napisany w C z wyko- siaÅ‚ ìpoczekaĘ na zamkniÍcie rzystaniem biblioteki Ncurses systemuî i owego zamkniÍcia i programu shutdown. DziaÅ‚a siÍ nie doczekaÅ‚. Dzieje siÍ na konsoli oraz pod X-win- tak, bo system Windows pod- dow w oknie terminala. MoÅ‚e czas zamykania czeka aÅ‚ zamykaĘ system po upÅ‚ywie wszystkie pracujÄ…ce programy okreÅ›lonego czasu lub zakoÒczÄ… dziaÅ‚anie i wystar- o okreÅ›lonej godzinie. Zrzut czy, by tylko jeden nie oddaÅ‚ ekranu pokazano na rys. 3. kontroli,a system bÍdzieìwi- W programie moÅ‚na zmieniaĘ siaÅ‚î nieskoÒczenie dÅ‚ugo. adres portu i zapisaĘ ustawie- Natomiast w przypadku nia w pliku konfiguracyjnym. Linuksa (i jemu podobnych Na etapie instalacji trzeba za- systemÛw operacyjnych) prob- decydowaĘ czy z programu lemu nie ma, bo system za- moÅ‚e korzystaĘ tylko uÅ‚yt- myka wszystkie programy, od- kownik uprzywilejowany, czy biera im zasoby, a niepokorni kaÅ‚dy. Dodatkowo moÅ‚na go sÄ… ìzabijaniî. Rys. 3. Elektronika Praktyczna 11/2001 Elektronika Praktyczna 2/98 94 P R O J E K T Y C Z Y T E L N I K Ó W umocowaĘ diodÍ LED1, Å‚Ä…czyĘzasilanie, naleÅ‚y utrzy- i przycisk SW1. PoczÄ…tkowo maĘ odpowiednie stany na zamiast Tr1 miaÅ‚ byĘ uÅ‚yty wyjÅ›ciach portu przez caÅ‚Ä… rezystor, ale takie rozwiÄ…za- minutÍ (celowo nie wstawi- nie marnotrawiÅ‚oby okoÅ‚o 10 Å‚em kondensatorÛw). Jakakol- watÛw mocy. Transformator wiek chwilowa zmiana stanu jest niewiele droÅ‚szy, ale to liniiINITlub STROBE, powo- rozwiÄ…zanie jest oszczÍdniej- duje przerwanie odliczania. sze energetycznie i nie bÍdzie SygnaÅ‚ STROBE jest, jak na- siÍ on nagrzewaÅ‚. Zastosowa- zwa wskazuje, uÅ‚ywany do ny TS10/25 jest trochÍ ìnad- strobowania danychi zmienia miarowymî, gdyÅ‚ jego wydaj- siÍ podczas drukowania wiele nośĘ prÄ…dowa to ok. 150mA, razy w ciÄ…gu sekundy, wiÍc a powinno w zupeÅ‚noÅ›ci wy- transfer danych do drukarki starczyĘ 50mA (~30mA na nie moÅ‚e spowodowaĘ wyÅ‚Ä…- Rys. 4. przekaünik, 15mA dla LED). czenia zasilania. Natomiast MontaÅ‚ wano na pÅ‚ytce drukowanej MoÅ‚na zastosowaĘ dowolny jeÅ›li drukarka jest wyÅ‚Ä…czona, PoskÅ‚adanie caÅ‚oÅ›ci nie pasujÄ…cej do obudowy Z6. inny o napiÍciu wtÛrnym ok. to obojÍtne jest dla niej, na wymagaspecjalnychzabiegÛw MoÅ‚e byĘ jednak kÅ‚opot z za- 10V. Przekaünik zastosowany ktÛrych liniach stany siÍ i nie powinno nikomu spra- montowaniem wysokiego w modelu jest dośĘ nietypo- zmieniajÄ…. SÄ… to jednak roz- wiĘ trudnoÅ›ci. NaleÅ‚y jednak przekaünika. PÅ‚ytka zostaÅ‚a wy (z demobilu), wiÍc pÅ‚ytkÍ waÅ‚ania tylko teoretyczne, bo pamiÍtaĘ, Å‚e urzÄ…dzenie pra- przyklejona do obudowy, drukowanÄ… raczej trzeba bÍ- nie posiadam drukarki i nie cowaĘ bÍdzie pod napiÍciem a wiÍc unikasiÍ wiercenia ot- dzie przerobiĘ. mogÅ‚em tego sprawdziĘ. sieci energetycznej. worÛw i zminimalizowane WadÄ… opisanego urzÄ…dze- Opisane urzÄ…dzeniejestin- Najwygodniej jest przero- jest niebezpieczeÒstwo pora- nia wydaje siÍ byĘ zajmowa- tensywnie uÅ‚ytkowane od pra- biĘ gotowy przedÅ‚uÅ‚acz. Ele- Å‚enia prÄ…dem, poniewaÅ‚ nie nie portu LPT, szczegÛlnie wie pÛÅ‚ roku i pracuje bez za- menty U1, R1, R2, C2, J1 zo- wystajÄ… na zewnÄ…trz Å‚adne jeÅ›li posiada siÍ drukarkÍ. rzutu, choĘ poczÄ…tkowo trud- staÅ‚y zalutowane ìna pajÄ…kaî metalowe elementy. Kable Teoretycznie jednak, bo gdy- no mi byÅ‚o przyzwyczaiĘ siÍ wewnÄ…trz obudowy wtyczki przedÅ‚uÅ‚acza naleÅ‚yzabezpie- by podÅ‚Ä…czyĘ obydwa urzÄ…- do wÅ‚Ä…czania komputera nogÄ…. DB25Mi zalane klejemtermo- czyĘ przed wyrwaniemz obu- dzenia do LPT, to nie powin- SÅ‚awomir JeliÅ„ski plastycznym. ResztÍ zmonto- dowy. Na obudowie naleÅ‚y ny siÍ one ìgryüĘî. Aby wy- dugi@maluch.bondi.pl Elektronika Praktyczna 11/2001 95