Edyta Gonet
Wielokulturowość jako problem jednoczącej się Europy
Wielokulturowość nie nale\y do nowych zjawisk, które mo\na
obserwować na terenie Europy. Przez długi czas postrzegana była
jako egzotyczna, orientalna nuta, która mo\e szokować, dziwić i
interesować. Od zarania dziejów państwa starego kontynentu uwa\a-
ły się za jednolite pod względem kulturowym, językowym i etnicz-
nym. Ten sen o homogeniczności narodów został przerwany przez
gwałtowny napływ imigrantów z Bliskiego Wschodu oraz przez
powołanie do \ycia Unii Europejskiej. Monokulturowa Europa to
zaledwie krótki epizod XIX i XX wieku. Wtedy ówczesne państwa
europejskie pozbywały się odmiennych kulturowo osób przez wyda-
lenie ich z kraju bądz uśmiercenie, a swoich obywateli odpowied-
nio edukowały. Były to zabiegi nieskuteczne, które miały ukształ-
tować sztuczną i szlachetną kulturę homogeniczną. Zamiast niej
pojawił się problem postrzegania wielokulturowości jako wyzwania
dla to\samości narodowych mocarnych państw1. Religijność, która
jest zjawiskiem społeczno-kulturowym, bardzo mocno oddziałuje na
współczesne oblicze Europy. Janusz Mariański bardzo trafnie
stwierdził: To co dzieje się w społeczeństwie, ma swoje odbicie w
religijności i odwrotnie, to co dzieje się z wartościami religijnymi,
1
J. Polakowska-Kujawa, Współczesna Europa w procesie zmian: wybrane problemy,
Difin, Warszawa 2006, s. 66.
ZNZE WSIiZ 2/2008 (7), ISSN 1689-9229, s. 162-168
wpływa na stan świadomości społecznej 2. Integrująca się Europa
stoi przed trudnym zadaniem stworzenia jednakowych warunków
bytowania dla wszystkich jej mieszkańców.
Około 15 milionów muzułmanów \yje w Europie Zachodniej3.
Dla chrześcijańskiej Europy, walczącej niegdyś z innowiercami
podczas wypraw krzy\owych, pojawienie się wyznawców islamu
wią\e się z próbą ich asymilacji, integracji, a nawet akulturacji w
nowym społeczeństwie. Ka\de państwo stosuje w tym celu inne
środki. Projekt badawczy Effectiveness of National Integration Stra-
tegies Toward Second Generation Migrant Youth in a Comparative
European Perspective (EFFNATIS) przeprowadzony w latach 1998-
2000 przez Europejskie Forum Studiów nad Migracjami Uniwersyte-
tu w Bambergu wyró\niło trzy modele integracji potomków muzuł-
mańskich imigrantów w Europie4.
Są to modele: gastarbeitera w Niemczech, asymilacji we Fran-
cji5, mniejszości etnicznej w Wielkiej Brytanii. Ka\dy z nich stanowi
inne narzędzie wykorzystywane przez państwo do wtapiania mu-
zułmanów w swoje społeczności.
Pomimo tego, \e \aden z krajów muzułmańskich nie wchodzi w
skład Unii Europejskiej, przykład napływowych wyznawców islamu
2
J. Mariański, Religia i Kościół w społeczeństwie pluralistycznym, Lublin 1993, s. 5.
3
J. Polakowska-Kujawa, Współczesna..., dz. cyt., s. 241.
4
Tam\e, 245- 247.
5
Polityka asymilacji we Francji kładzie du\y nacisk na przekształcenie imigrantów
muzułmańskich w obywateli francuskich, którzy nie mogą manifestować swojej
inności. W związku z tym do połowy lat 80. nie mo\na było budować we Francji
meczetów i domów modlitwy. W chwili obecnej nie ma w szkołach państwowych
lekcji religii, a w lutym 2004 roku wprowadzono nie do końca przemyślaną ustawę
zakazującą noszenia w instytucjach publicznych niektórych symboli świadczących o
przynale\ności religijnej, w tym muzułmańskich chust. Nieprzemyślaną, poniewa\
164
jest trafnym punktem odniesienia rozwa\ań na temat problemu wie-
lokulturowości w jednoczącej się Europie. Ró\nice pomiędzy Bli-
skim Wschodem a Europą stały się przedmiotem badań szerokiego
grona kulturoznawców, którzy doszukali się wielu uzasadnionych
przyczyn pogłębiającego się konfliktu europejsko-wschodniego.
Wymieniają oni m.in. odrzucenie euro-atlantyckich regulacji spo-
łeczno-prawnych przez kraje arabskie, postrzeganie globalizacji jako
narzędzia świata zachodniego słu\ącego narzuceniu demokracji
innym narodom, rozkwit nacjonalizmu6, uznanie islamu za najbar-
dziej nietolerancyjną religię monoteistyczną na świecie, terroryzm7.
Problemem jest równie\ całkowite nieprzystosowanie imigrantów
muzułmańskich do funkcjonowania w europejskim społeczeństwie,
co wynika z ich odmienności kulturowej8 i nieznajomości języka.
Muzułmanie napływowi ró\nią się od siebie. Obok zwykłych
prostych muzułmanów, którzy przyjechali do Europy, aby znalezć
pracę i uło\yć sobie \ycie, znalezć mo\na tak\e garstkę radykalnie
nastawionych aktywistów muzułmańskich, postulujących zaprowa-
dzenie na Starym Kontynencie prawa szarijatu. W ten sposób do-
chodzi do powstania organizacji i ruchów fundamentalistycznych w
Europie, które chroni prawodawstwo gwarantujące wolność zrze-
podkreśliła ona inność muzułmanów, których społeczeństwo akceptowało nawet
wtedy, gdy wyró\niało się od reszty.
6
B. Lewis, Co się właściwie stało? O kontaktach Zachodu ze światem islamu, Dialog,
Warszawa 2003, s. 181,
7
W. Cynarski, Globalizacja a spotkanie kultur, Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-
szowskiego, Rzeszów 2003, s. 144-147.
8
Sprawa wygląda całkiem inaczej z punktu widzenia relatywizmu kulturowego.
Poglądu głoszącego, \e \adna kultura nie jest dobra ani zła sama w sobie. Takie
stanowisko doprowadziło niektórych badaczy do powstrzymywania się od wydawania
ocen i sądów wartościujących obce praktyki. W związku z tym próba zrozumienia
muzułmanów przez Europejczyków i odwrotnie jest skazana na niepowodzenie.
165
szeń i wolność słowa. Obok takich zorganizowanych grup funkcjo-
nują samodzielne jednostki, równie aktywne i niebezpieczne dla
jednoczącego się kontynentu. Taką niebezpieczną jednostką był
dwudziestosześcioletni Holender marokańskiego pochodzenia, Mo-
hammed Bouyeri zabójca Theo van Gogha9.
Re\yser został zamordowany wczesnym rankiem, we wtorek 2
listopada 2004 r. w Amsterdamie, naprzeciwko biura okręgu wy-
borczego we wschodniej części miasta - dokładnie 911 dni po śmier-
ci Pima Fortuyna10. Zabójca podciął mę\czyznie gardło, a następnie
przybił no\em do jego ciała kartkę z nieznanym tekstem. Tu\ przed
śmiercią filmowiec pracował z byłą parlamentarzystką Ayaan Hirsi
Ali nad filmem Submission 11. To tragiczne wydarzenie zaskoczyło
nie tylko Holendrów, ale całą Europę, poniewa\ doszło do niego na
9
Theo van Gogh (ur. 23 lipca 1957 r. w Hadze, zm. 2 listopada 2004 r.) - kontrower-
syjny re\yser holenderski, publicysta i aktor, znany z krytyki świata islamskiego,
prawnuk handlarza dzieł sztuki Theo van Gogha. Jego ostatnia ksią\ka Allah weet
het beter ( Allah wie lepiej"), w której u\ył typowego dla siebie kpiącego i cynicz-
nego tonu, zawierała jego skrajne poglądy o islamie.
10
Wilhelmus Simon Petrus "Pim" Fortuijn (ur. 19 lutego 1948 r., zm. 6 maja 2002 r.) -
lewicowy polityk holenderski. Kontrowersje wokół Fortuyna dotyczyły jego wrogiego
stanowiska wobec islamu i imigrantów. Fortuyn zwalczał szczególnie jednego z
prominentnych przywódców społeczności muzułmańskiej, Khalila el-Moumni, który
jawnie odmawiał asymilacji w społeczeństwie i według prawicowych polityków
stanowił zagro\enie dla otwartości społeczeństwa holenderskiego. W czasie wyborów
parlamentarnych w 2002 r. został zastrzelony przez lewicowego aktywistę, Volkerta
van der Graafa.
11
Theo van Gogh przedstawił w nim praktykę przymusowego obrzezania kobiet w
społeczeństwach islamskich oraz prześladowania ich w inny sposób. Przedstawia w
nim historię trzech kobiet, z których jedna jest skazana na chłostę za romans, kolejna
maltretowana jest przez mę\a poślubionego z woli rodziny, trzecia ma być ukarana za
urodzenie nieślubnego dziecka, którego ojcem jest jej krewny gwałcący ją brat ojca.
Informacje o re\yserze oraz jego filmie Submission zaczerpnięte zostały z filmu
dokumentalnego Dzień, w którym został zamordowany Theo van Gogh , re\. Esther
Schapir, Kami Taylan.
166
ulicach kraju uchodzącego za najbardziej tolerancyjne i najlepiej
przygotowane na przyjęcie nowych kultur.
Jak mówi A. Krzemiński, logika islamistów jest pora\ająco pro-
sta. Toczy się totalna święta wojna (d\ihad) o odzyskanie terenów
muzułmańskich... W tej wojnie u\ycie \ywych bomb jest z operacyj-
nego punktu widzenia środkiem doskonałym...12. To tłumaczy krwa-
we zamachy dokonane 7 lipca 2005 r. przez czterech muzułmańskich
terrorystów w centrum Londynu, w których zginęło 52 osoby, a co
najmniej 700 osób zostało rannych. Tragedia zakwestionowała bry-
tyjską politykę asymilacyjną muzułmańskich imigrantów, którzy w
badaniach EFFNATIS wykazali wysoki stopień identyfikacji z
Wielką Brytanią13.
Europa przez ostatnie pół wieku przekształciła się w mozaikę
kultur na skutek ogromnej migracji ludności. Imigracja z państw
Azji i Afryki stała się wyzwaniem dla utrwalonego pojęcia kulturo-
wej homogeniczności i to\samości narodowej. Ze względu na bardzo
du\e ró\nice religijne oraz odmienność tradycji europejskiej pojęcie
wielokulturowość odnosi się nie tylko do współistnienia ró\nych
kultur na określonym terytorium. Nale\y ją traktować jako politycz-
no- -normatywną koncepcję wyznaczającą sposób koegzystencji
obok siebie ró\nych kultur.
Jednym z celów Unii Europejskiej jest utrzymanie oraz wspiera-
nie ró\norodności kulturowej14. W wypełnianiu tego zało\enia mogą
12
W. Cynarski, Globalizacja a spotkanie kultur, Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-
szowskiego, Rzeszów 2003, s. 170.
13
J. Polakowska-Kujawa, Współczesna..., dz. cyt.,, s. 251.
14
Cel ten nakreślono w Traktacie z Maastricht w 1992 r., w którym po raz pierwszy
formalnie dano wyraz wymiarowi kulturowemu integracji europejskiej. Jednak\e
inicjatywy kulturalne prowadzono o wiele wcześniej. Na przykład cieszący się powo-
167
przeszkadzać działania integracyjne niektórych krajów, które często
pogłębiają ró\nice pomiędzy rodowitymi obywatelami a imigrantami
prezentującymi inne wartości, normy i modele postaw.
dzeniem program polegający na corocznym wyborze Europejskiej Stolicy Kultury
rozpoczęto ju\ w 1985 r.
168
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
2011 Problemy jednoczesnego leczenia klopidogrelem StadnickiPerdek ks Sekty jako problem teologicznyCiąża i poród u młodocianych jako problem społeczny i zdrowotnyWartości i zmiany Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie ebook demonowotwory narządu rodnego jako problem organizacyjny i epiemiologicznyCrohn jako problem stomatologiczny8 DZIEJE JÓZEFA JAKO HISTORIA STAWANIA SIĘ BRATEM MUSICAL „JÓZEF” W WYKONANIUMikołajczyk Lerman G Małoletnie rodzicielstwo jako problem psycho społecznyJednoczenie się Lekcje żywiołów dla osób medytującychRyzyko ponowienia próby samobójczej jako problem diagnostyczny, terapeutyczny i społecznyDysleksja jako problem pedagogicznyBIELACTWO NABYTE JAKO PROBLEM ESTETYCZNYZawroty głowy jako problem praktyczny w podstawowej opiece zdrowotnej aspekty neurologiczneRozwiązany problem wieszania się TT 7 na MedionPsychologiczne problemy dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym aktualny stanwięcej podobnych podstron