13 Organizowanie i prowadzenie produkcji roślinnej

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Halina Garbowska
Organizowanie i prowadzenie produkcji roślinnej
613[01]Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Alicja Kurlus
mgr inż. Tadeusz Popowicz
Opracowanie redakcyjne:
dr inż. Halina Garbowska
Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 613[01].Z2.03
Organizowanie i prowadzenie produkcji roślinnej, zawartego w programie nauczania dla
zawodu rolnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Technologie produkcji zbóż ozimych i jarych 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 11
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Technologie produkcji roślin okopowych 14
4.2.1. Materiał nauczania 14
4.2.2. Pytania sprawdzające 17
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 19
4.3. Technologie produkcji roślin przemysłowych 20
4.3.1. Materiał nauczania 20
4.3.2. Pytania sprawdzające 23
4.3.3. Ćwiczenia 23
4.3.4. Sprawdzian postępów 25
4.4. Technologie produkcji roślin pastewnych 26
4.4.1. Materiał nauczania 26
4.4.2. Pytania sprawdzające 31
4.4.3. Ćwiczenia 32
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
4.5. Użytki zielone 35
4.5.1. Materiał nauczania 35
4.5.2. Pytania sprawdzające 39
4.5.3. Ćwiczenia 40
4.5.4. Sprawdzian postępów 41
4.6. Opłacalność produkcji roślinnej 42
4.6.1. Materiał nauczania 42
4.6.2. Pytania sprawdzające 44
4.6.3. Ćwiczenia 46
4.6.4. Sprawdzian postępów 48
5. Sprawdzian osiągnięć 49
6. Literatura 53
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu organizowania
i prowadzenia produkcji roślinnej.
W poradniku znajdziesz:
- wymagania wstępne wykaz umiejętności, jakie powinno się mieć już ukształtowane, aby
można było bez problemów korzystać z poradnika,
- cele kształcenia wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
- materiał nauczania wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
- zestaw pytań, aby można było sprawdzić, poziom opanowania określonych treści,
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów,
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
- wykaz literatury uzupełniającej.
613[01].Z2
Produkcja rolnicza
613[01].Z2.04
613[01].Z2.01
Charakteryzowanie gatunków
Dobieranie roślin uprawnych
zwierząt gospodarskich
do warunków środowiska
613[01].Z2.05
613[01].Z2.02
Organizowanie oraz
Organizowanie i wykonywanie
wykonywanie prac dotyczących
zabiegów agrotechnicznych
żywienia zwierząt i zabiegów
zoohigienicznych
613[01].Z2.03
613[01].Z2.06
Organizowanie i prowadzenie
Organizowanie i prowadzenie
produkcji roślinnej
produkcji zwierzęcej
613[01].Z2.07
Prowadzenie ekologicznej
produkcji rolniczej
Schemat układu jednostek modułowych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- organizować i wykonać zabiegi uprawowe,
- rozpoznawać nawozy organiczne i mineralne,
- wykonywać nawożenie organiczne i mineralne,
- rozpoznawać podstawowe choroby, szkodniki i chwasty roślin uprawnych oraz dobrać
metody i środki ich zwalczania,
- wykonywać zabiegi ochrony roślin w gospodarstwie rolnym,
- oceniać jakość materiału siewnego i sadzeniaków,
- wykonywać siew i sadzenie roślin uprawnych,
- organizować i wykonać zabiegi agrotechniczne zgodnie z zasadami Zwykłej Dobrej
Praktyki Rolniczej.
- stosować jednostki układu SI,
- korzystać z różnych zródeł informacji,
- posługiwać się komputerem,
- komunikować się z członkami zespołu i pracować w zespole.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
określić wymagania klimatyczne i glebowe roślin uprawnych,
dobrać gatunki i odmiany roślin uprawnych do środowiskowych i ekonomicznych
warunków gospodarstwa rolniczego,
zaplanować i wykonać prace związane z uprawą roli i nawożeniem roślin uprawnych,
dobrać sposoby i parametry siewu i sadzenia roślin uprawnych,
wykonać siew i sadzenie roślin uprawnych,
zaplanować i wykonać zabiegi ochrony roślin uprawnych,
zastosować przepisy dotyczące zdrowotnego bezpieczeństwa żywności,
scharakteryzować sposoby zagospodarowania, użytkowania i pielęgnacji łąk i pastwisk,
wykonać prace związane ze zbiorem i przechowywaniem roślin uprawnych,
dobrać maszyny i urządzenia do prowadzenia produkcji roślinnej,
obliczyć opłacalność produkcji roślinnej w gospodarstwie rolniczym,
zorganizować i wykonać prace związane z produkcją zbóż,
zorganizować i wykonać prace związane z produkcją roślin okopowych, przemysłowych
i pastewnych,
zorganizować i wykonać prace związane z produkcją pasz,
zastosować programy komputerowe dotyczące prowadzenia produkcji roślinnej,
zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA NAUCZANIA
4.1. Technologie produkcji zbóż ozimych i jarych
4.1.1. Materiał nauczania
W produkcji roślinnej istotne jest, jak technologię uprawy dobierzemy do warunków
środowiska, czyli konkretnego gospodarstwa oraz potrzeb plonu. Najbardziej istotnymi
elementami technologii produkcji zbóż są: wymagania klimatyczne i glebowe, odmiany,
uprawa roli, nawożenie, siew, ochrona roślin, zbiór i przechowywanie ziarna.
Dobór odmiany
Rolnik decydując się na daną odmianę, musi wziąć pod uwagę:
przydatność do uprawy w danych warunkach klimatycznych i glebowych,
plenność, wartość żywieniową i paszową,
czy zboże będzie przeznaczone na cele konsumpcyjne, czy paszowe,
odporność na choroby.
Płodozmian
Optymalny płodozmian powinien obejmować 3 4 gatunki roślin na glebach lekkich
i 4 5 gatunków na glebach ciężkich. Pod pszenicę należy wybierać najlepsze stanowiska po
najwcześniej zbieranych okopowych, strączkowych lub rzepaku ozimym. Na glebach
cięższych dopuszczalna jest uprawa np. pszenicy po pszenicy. Przy uprawie zboża po zbożu
należy stosować nieco wyższe nawożenie NPK z uwzględnieniem zasobności gleby i starać
się jak najczęściej przerywać takie zmianowanie roślinami niezbożowymi (również
poplonami).
Przygotowanie roli
Pole pod siew powinno być starannie przygotowane, ponieważ struktura roli decyduje
o ukorzenianiu się roślin. Poprzez prawidłową uprawę roli nawożenie, zwłaszcza nawozami
naturalnymi, ograniczamy ubijanie warstwy ornej i powstawanie podeszwy płużnej. Co 4 lata
zaleca się stosowanie głębosza na odpowiedniej dla danej gleby głębokości, którą należy
ustalić na podstawie co najmniej 60 centymetrowego przekroju glebowego. Warstwa roli,
w której umieszczone będzie ziarno, powinna być odpowiednio zagęszczona, aby umożliwić
właściwe podsiąkanie wody.
Nawożenie
Podstawą ustalenia dawek nawozów są: wymagania pokarmowe roślin przy zakładanym
plonie, żyzności gleby, pozostałości po przedplonach, dostępność azotu z mineralizacji
i wielkości opadów.
Warunkiem uzyskania wysokich, dobrej jakości plonów zbóż jest zapewnienie
optymalnego dla danego gatunku odczynu gleby. Odczyn gleby pól należy badać co 4 lata.
Dla pszenicy i jęczmienia optymalne pH wynosi 5,5 6,0, dla owsa 5,0 5,5, a dla żyta 5,0 6,0
(żyto najlepiej ze zbóż toleruje także mniejsze pH). Przy zbyt niskim lub za wysokim
odczynie gleby, następuje spadek plonu, co wynika z gorszej przyswajalności składników
pokarmowych.
Zasobność gleby w fosfor, potas, wapń i magnez powinna być regularnie badana co 4
6 lat na każdym polu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Na wyprodukowanie 1 tony ziarna i odpowiednio słomy, np. pszenica pobiera około 30kg
azotu (N), 11 12kg fosforu (P2O5), 19-22kg potasu (K2O), 5 7kg wapnia (CaO) i 4 5kg
magnezu (MgO). Każdy gatunek zboża ma własne, choć zbliżone do wymienionych
wskazniki zapotrzebowania na NPK. Na brak mikroelementów najbardziej reagują pszenica,
znacznie słabiej żyto czy jęczmień. Najważniejszym mikroelementem w uprawie pszenicy
jest miedz, na którą nie reaguje np. żyto.
Najważniejsze przy nawożeniu jest zachowanie właściwego bilansu składników. Trzeba
pamiętać, że plon będzie tylko tak wysoki, na ile pozwoli składnik pokarmowy, którego jest
najmniej. Oznacza to, że nie ma potrzeby wysokiego nawożenia składnikami dostępnymi dla
roślin, lecz przede wszystkim należy uzupełnić te składniki nawozowe, które są
w niewystarczającej ilości dla uzyskania planowanego plonu.
W zależności od stanowiska, warunków pogodowych i odmiany dawka azotu, np. dla
pszenicy odmian intensywnych ( Legenda, Sukces, Tonacja ) przy plonach w granicach
5,6 6t/ha, wynosi 100 170kg/ha. Świadczy to o dużym zróżnicowaniu zapotrzebowania zbóż
na azot, w zależności od aktualnej sytuacji na polu. Nawożenie azotem należy stosować
zawsze w dawkach dzielonych. Rośliny zbożowe mają największe zapotrzebowanie na azot
w następujących okresach:
- początek krzewienia na słabszych stanowiskach, bądz gdy słoma była przyorana,
stosujemy startową dawkę azotu przed siewem ozimin. W praktyce jest on zawarty
w nawozach wieloskładnikowych, jeżeli takie są stosowane przed siewem. Jeżeli musimy
zastosować wyłącznie nawóz azotowy, to dawka startowa na poziomie 15 25kg N/ha
jest wystarczająca.
- w momencie ruszenia wegetacji zasilamy oziminy zasadniczą dawką azotu w wysokości
40 50%, zboża jare natomiast bezpośrednio przed siewem.
- w fazie strzelania w zdzbło stosujemy 30 50% dawki. Nawozić należy w ostatniej
fazie krzewienia, bezpośrednio przed strzeleniem w zdzbło (w bardzo zaawansowanych
technologiach tę część dawki można podzielić jeszcze na dwie i drugą zastosować przed
pojawieniem się drugiego kolanka).
- nie pózniej jak na początku kłoszenia stosujemy pozostałe 20 25% dawki azotu.
Materiał siewny
Powinien odznaczać się dobrą czystością, wysoką zdolnością kiełkowania
i zdrowotnością. Standardy te określają jakość materiału siewnego, a dobry materiał siewny
jest jednym z najtańszych środków produkcji w rolnictwie. W celu oznaczenia cech
charakteryzujących gatunek i odmianę, należy pobrać próbki materiału siewnego
i przygotować je do oceny. Próbki pierwotne pobiera się próbomierzem z góry, środka i spodu
worka. Przez zsypanie i wymieszanie ich tworzy się próbę, z której pobiera się próbki średnie
do badania wartości siewnej (zboża nie mniej niż 1200g, rzepak nie mniej niż 150g)
i oznaczenia wilgotności (zboża nie mniej niż 100g, rzepak nie mniej niż 50g). Próbki do
oznaczenia wartości siewnej należy wsypać do torebki, a do badania wilgotności najlepiej
zabezpieczyć w naczyniu szklanym (np. butelka napełniona do pełna). Opakowania próbek
dokładnie zamknąć, zaplombować i opisać na zewnątrz; gatunek, odmianę, stopień
kwalifikacji, ilości nasion (ziarna) i datę pobrania próbek.
Oznaczenie i obliczenie czystości materiału siewnego w [%] z próbki przeznaczonej do
badania należy odważyć próbkę laboratoryjną o masie określonej w normach z dokładnością
do 0,1g. Następnie wydzielić: ziarno czyste, nasiona obcych roślin uprawnych, nasiona
chwastów oraz zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne. Zważyć ziarno (nasiona) czyste
i oddzielnie każdą z grup zanieczyszczeń. Obliczyć wynik czystości w procentach według
wzoru:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
a
[% ] czystości = x 100
a b
a masa próbki w [g],
b masa wszystkich grup zanieczyszczeń w [g].
Podobnie obliczamy procentowy udział każdej grupy zanieczyszczeń:
b
[%] zanieczyszczeń = x 100
a
a masa próbki w [g]
b suma wszystkich grup zanieczyszczeń w [g]
Następnie sumujemy masę nasion czystych i wszystkich grup zanieczyszczeń, aby się
przekonać czy nie popełniono jakiegoś błędu.
Oznaczenie i obliczenie pośladu [%] wydzielić z nasion czystych próbkę laboratoryjną
o masie 50g i przez 5 minut przesiewać przez sito o średnicy oczek 2,2mm. Zważyć
z dokładnością do 0,01g, oddzielnie ziarno, które pozostało na sicie i oddzielnie ziarno, które
przeszło przez sito (poślad). Obliczyć procent pośladu w jednostkach wagowych.
Oznaczenie i obliczenie masy 1000 ziaren (nasion) w [g] odliczyć z nasion czystych bez
wyboru 500 sztuk, zważyć z dokładnością do 0,01g i pomnożyć wynik przez 2. Zapisać
w karcie badania.
Oznaczenie i obliczenie energii i zdolności kiełkowania w [%] w tym celu należy
wybrać 400 czystych, zdrowych ziaren i ułożyć regularnie w rzędy na zwilżonym podłożu
w szalce Petriego, w 4 powtórzeniach po 100 ziaren. Podłoże codziennie zwilżać. Po 4 dniach
policzyć nasiona skiełkowane dla każdego powtórzenia oddzielnie będzie to energia
kiełkowania wyrażona w procentach. Wyniki te zapisujemy. Obliczanie powtarzamy np. po 7
dniach dla jęczmienia i żyta, po 8 dniach dla pszenicy, po 10 dniach dla owsa. Zdolność
kiełkowania dla każdego powtórzenia obliczamy oddzielnie, według wzoru:
b x 100
K = [%]
a
K zdolność kiełkowania w [%],
a liczba nasion wziętych do kiełkowania [szt.],
b liczba nasion normalnie skiełkowanych [szt.].
Następnie oblicza się średnią z 4 powtórzeń. Wynik podaje się w liczbach całkowitych,
zaokrąglając ułamki powyżej 0,5.
Obliczenie wartości użytkowej w [%]:
czystość [%] x zdolność kiełkowania [%]
wartość użytkowa = [%]
100
Wartość użytkowa jest ważnym standardem jakości materiału siewnego.
Siew
Zboża należy wysiewać zawsze w optymalnym terminie, na odpowiednią głębokość,
z zachowaniem właściwej gęstości, gdyż te czynniki mają duży wpływ na strukturę plonu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Termin siewu poszczególnych gatunków i odmian zbóż uzależniony jest od warunków
agrometeorologicznych danego rejonu i należy do niego się dostosować. Ilość wysiewanego
ziarna zależy od odmiany i jakości ziarniaków (masa tysiąca ziaren) oraz jakości gleby.
Pszenicę trzeba wysiać w ilości od 4,5 do 5mln ziaren/ha na glebach lepszych, a od 5,5 do
6mln/ha ziaren na słabszych. Przy stosowaniu intensywnej technologii normy wysiewu mogą
być o 10 15% niższe, natomiast przy opóznionym terminie siewu można zwiększyć normę
do 10%.
Duże znaczenie ma również głębokość siewu. Głębokość siewu nie powinna przekraczać
2 4cm.
Ochrona roślin
Ochrona zbóż przed agrofagami nie jest czynnikiem plonotwórczym, ale wpływa
bezpośrednio na jego wysokość poprzez zabezpieczenie przed poważnymi stratami w okresie
wegetacji. Przy chemicznym zwalczaniu szkodników, chorób i chwastów należy przestrzegać
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Do ilustracji wybrano rdzę zdzbłową i skrzypionkę.
Rys. 1 przedstawia schemat rozwoju i objawy rdzy zdzbłowej.
Rys. 1. Rdza zdzbłowa: 1a skupienie ecydiów na berberysie, 1b uredia na liściu i zdzble zboża,1c celia na
plewkach i ziarniakach, 1d celia na zdzble i liściu [opracowanie własne]
Rdza zdzbłowa przyczyną choroby jest grzyb, który występuje na życie, pszenicy,
jęczmieniu, owsie, na trawach uprawnych i dziko rosnących. Poraża zdzbła i pochwy
liściowe, na których powstają podłużne brunatne plamki wypełnione zarodnikami. Zboża
porażone rdzą wykształcają gorsze ziarno, słoma jest krucha, łamliwa i sczerniała. Drugim
żywicielem rdzy jest berberys.
Zapobieganie i zwalczanie:
niszczyć krzewy berberysu w promieniu około 200m od zasiewów zbóż,
stosować zalecenia obowiązujące przy zwalczaniu wszystkich rdzy,
przestrzegać racjonalnego zmianowania,
uprawiać odmiany odporne na rdzę,
w rejonach o większym występowaniu tych chorób wysiewać odmiany wcześniejsze,
które dojrzewają przed nasileniem porażenia,
przestrzegać stosowania głębokiej orki,
właściwie wykonywać zabiegi uprawowe,
zwiększyć nawożenie fosforem i potasem,
wystrzegać się przenawożenia azotem,
niszczyć chwasty z rodziny traw.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rysunek 2 przedstawia skrzypionkę zbożową.
Rys. 2. Skrzypionka zbożowa [opracowanie własne]
Skrzypionka zbożowa jest chrząszczem, który atakuje zboża jare i różne gatunki
pastewnych dzikich traw. Larwy żerują na liściach zbóż i traw, powodując powstawanie
białych plam o podłużnych dziurkach. Młode rośliny nadmiernie się krzewią, a następnie
zasychają. Chrząszcze przenoszą także wirusy, wywołujące choroby roślin.
Zapobieganie i zwalczanie:
ustalić próg zagrożenia,
zastosować oprysk środkami chemicznymi o działaniu kontaktowym lub żołądkowym,
zgodnie z instrukcją.
Przechowywanie ziarna
Na uzyskanie wysokiej jakości ziarna zbóż duży wpływ ma sposób jego przechowywania.
W pomieszczeniach, gdzie przechowuje się ziarno, należy dbać o utrzymanie odpowiednich
warunków, temperatury, wilgotności, higieny oraz o zabezpieczenie przed dostępem
szkodników. Unikać porastania ziarna, rozwoju pleśni, a także żerowania szkodliwych
owadów, roztoczy, gryzoni i ptaków.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są kolejne podstawowe standardy określające technologię uprawy zbóż?
2. Jakie czynniki środowiskowe i ekonomiczne decydują o doborze odmiany do warunków
gospodarstwa rolniczego?
3. Jak należy dobierać stanowiska w zmianowaniu dla pszenicy ozimej?
4. Jak na plonowanie zbóż wpływa odczyn gleby?
5. Jakie standardy określają dawki nawozów mineralnych, stosowane pod uprawę zbóż
ozimych?
6. Jak oceniamy wartość materiału siewnego roślin zbożowych?
7. Jakie parametry określają siew pszenicy ozimej?
8. Jak rozpoznasz najczęściej występujące: chwasty, choroby i szkodniki oraz jak dobierzesz
sposób ich zwalczania?
9. Jakie czynniki decydują o uzyskaniu wysokiej jakości ziarna zbóż podczas
przechowywania?
10. Jaka jest technologia zbioru zbóż w Twoim rejonie?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz odmiany podstawowych gatunków zbóż do warunków środowiskowych
i ekonomicznych gospodarstwa rolniczego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) opisać wygląd zewnętrzny ziarniaków (wielkość, kształt, barwę),
2) wykonać rysunki ziarniaków,
3) porównać ziarniaki nagie i okryte plewką,
4) określić i porównać ważniejsze cechy morfologiczne zrejonizowanych odmian,
5) dobrać odmiany do warunków uprawy,
6) przeanalizować cechy morfologiczne i uzasadnić różnice,
7) określić kierunek użytkowania i plenność odmiany w warunkach środowiskowych
i ekonomicznych gospodarstwa rolniczego,
8) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusze papieru formatu A4,
pisaki,
arkusz do ćwiczeń charakterystyka odmian,
próbki materiału siewnego,
zasuszone lub świeże okazy roślin,
waga,
lupa,
liniał,
pęsety,
miseczki,
przybory do rysowania,
atlas roślin uprawnych,
wykaz aktualnych odmian roślin uprawnych.
Ćwiczenie 2
Określ jakość materiału siewnego i oblicz wartość użytkową korzystając ze wzorów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać odpowiednie wzory,
2) oznaczyć czystość i masę 1000 ziaren,
3) oznaczyć zdolność kiełkowania,
4) obliczyć parametry materiału siewnego,
5) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusze papieru formatu A4,
pisaki,
arkusz do ćwiczeń karta badania nasion,
próbki materiału siewnego,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
waga,
szalki Petriego,
podłoże,
lupy.
Ćwiczenie 3
Dokonaj oceny zachwaszczenia plantacji pszenicy, określ gatunki występujących
chwastów i zaprojektuj dalsze postępowanie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać rośliny konkurencyjne,
2) obliczyć chwasty na długości 1mb i powierzchni 1m2, 1ha,
3) określić sposoby zapobiegania zachwaszczeniu plantacji pszenicy,
4) zaprojektować herbicydy do zwalczania np. chwastów wrażliwych, odpornych
i jednoliściennych,
5) zanotować spostrzeżenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusz formatu A4,
pisaki,
arkusz do ćwiczeń ocena zachwaszczenia,
okazy roślin,
atlas chwastów,
aktualne zalecenia ochrony roślin,
liniał,
ramka o wymiarach: 1 x 1m lub 0,5 x 2m.
Ćwiczenie 4
Oblicz koszt uprawy i dobierz narzędzia i maszyny, które będą przydatne do wykonania
uprawek pożniwnych, w przypadku gdy:
a) wiosną będziemy wysiewać żyto ozime,
b) wiosną będziemy wysiewać jęczmień jary.
W zespole uprawek pożniwnych, ze względu na długotrwały okres posuszny wykonano
tylko talerzowanie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy treści zadania,
2) dobrać maszyny i narzędzia do wykonania uprawek pożniwnych,
3) obliczyć koszty uprawy,
4) zapisać w arkuszu do ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusz do ćwiczeń karta technologiczna,
ciągnik,
maszyny i narzędzia rolnicze do wykonania uprawek pożniwnych,
ceny,
katalogi,
instrukcje.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.1.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić kolejno istotne elementy technologii zbóż? � �
2) dobrać odmiany zbóż do środowiskowych i ekonomicznych warunków
gospodarstwa rolniczego? � �
3) dobrać stanowisko w zmianowaniu dla pszenicy ozimej? � �
4) zaplanować i wykonać prace związane z uprawą roli i nawożeniem? � �
5) zastosować sposoby i parametry siewu? � �
6) określić jakość materiału siewnego? � �
7) określić sposoby zapobiegania zachwaszczeniu plantacji pszenicy? � �
8) rozpoznać rdzę zdzbłową i skrzypionkę zbożową oraz zaplanować
i wykonać zabiegi ochrony roślin zbożowych? � �
9) obliczyć koszt uprawy i dobrać narzędzia i maszyny, które będą
przydatne do wykonania uprawek pożniwnych, gdy jesienią będziemy
wysiewać pszenicę ozimą? � �
10) omówić technologię zbioru zbóż w Twoim rejonie? � �
11) zaplanować zasady dotyczące zdrowotnego bezpieczeństwa żywności? � �
12) wymienić czynniki, które decydują o uzyskaniu wysokiej jakości
ziarna zbóż podczas przechowywania? � �
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.2. Technologie produkcji roślin okopowych
4.2.1. Materiał nauczania
Produkcja roślin okopowych łączy się z dużymi nakładami pracy, głównie na pielęgnację
i zbiór. Rośliny te charakteryzuje niewielka zdolność przechowywania, a straty przy
wadliwym przechowywaniu są bardzo duże, nierzadko wynoszą 50 70% masy wyjściowej.
Ponadto rośliny okopowe korzeniowe pózno ocieniają powierzchnię roli, a ponieważ
uprawiane są przeważnie na glebach żyznych, łatwo ulegają zachwaszczeniu. Dlatego też
wymagają starannej uprawy pożniwnej, która zapewnia odchwaszczenie stanowiska,
zmagazynowanie wody i głębokie korzenienie się roślin. Wiosną potrzebne jest wczesne
i staranne przygotowanie roli, ograniczające straty wody oraz staranne zabiegi
odchwaszczające, często wielokrotne.
Tylko część składników pokarmowych zawartych w nawozach jest wykorzystywana przez
rośliny. Im lepiej rośliny okopowe wykorzystują składniki pokarmowe, tym wyższy i lepszy
jakościowo będzie plon po ich zastosowaniu. Aby ten cel osiągnąć, trzeba stosować nawozy
zgodnie z faktycznym zapotrzebowaniem roślin, równocześnie uwzględniając zasobność
gleby na danym polu w poszczególne makroskładniki: azot, fosfor, potas, magnez i wapń.
W tym celu należy opracować plany nawożenia na cały rok dla wszystkich upraw. Dzięki
zastosowaniu techniki komputerowej precyzyjnie można ustalić dawki nawozów mineralnych
pod każdą roślinę. Trzeba przy tym, uwzględnić nie tylko zasobność gleby w składniki
pokarmowe, ale również warunki pogodowe, wartość przedplonu, nawożenie obornikiem
i innymi nawozami organicznymi lub poplonami na przyoranie, a przede wszystkim
przewidywany plon. Ponadto należy uwzględnić:
termin nawożenia,
przestrzeganie zasad dzielenia dawek nawozowych oraz dobór odpowiedniego typu
nawozu w zależności od sytuacji (np. nie należy stosować nawozu wieloskładnikowego,
gdy z bilansu wynika, że niezbędny jest tylko jeden składnik),
technikę wykonania zabiegu oraz użycie sprawnego sprzętu.
Takie podejście daje gwarancję efektywnego wykorzystania nawożenia i zwiększa
urodzajność gleby oraz ogranicza wymywanie składników nawozowych.
Rośliny okopowe dodatnio reagują plonem na stosowanie nawozów organicznych
obornik. Jedna tona obornika zawiera około 4kg N, 3kg P2O5 i 7kg K2O, a to oznacza, że przy
dawce 30t/ha zastosowane np. pod buraki cukrowe, wprowadzamy do gleby 120kg N, 90kg
P2O5 i 210kg K2O. Taka dawka obornika równoważy 35kg azotu zawartego w nawozach
mineralnych oraz odpowiednio 90kg pozostałych składników (czyli równoważy w 100%
mineralne nawożenie fosforowo-potasowe).
Zasady prawidłowego stosowania obornika są następujące:
uwzględnienie nawozów organicznych w bilansie nawożenia,
stosowanie nawozów organicznych we właściwych dla nich terminach i pod odpowiednie
rośliny oraz przestrzeganie specjalnych zaleceń wprowadzonych ustawą,
przestrzeganie zasady nie przekraczania rocznej dawki nawozów naturalnych
zawierających 170kg N/ha użytków rolnych.
Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin
W dzisiejszych technologiach produkcji roślinnej stosowanie środków ochrony roślin jest
powszechne. Liczba zabiegów ochronnych wykonywanych w poszczególnych uprawach jest
zróżnicowana, niekiedy na jednym polu wykonuje się ich kilka. Efektywność zabiegów bywa
różna, a niektóre stosowane preparaty mają długotrwałe działanie i ich pozostałości w glebie
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
mogą być niebezpieczne dla środowiska. Negatywny efekt stosowania pestycydów zastaje
pogłębiony przez niewłaściwe postępowanie zarówno przed, w trakcie, jak i po
przeprowadzeniu zabiegu ochrony roślin.
Podstawowe zasady właściwego zachowania się podczas zabiegów ochrony roślin są
następujące:
właściwy dobór preparatu do zabiegu,
prawidłowe przygotowanie cieczy użytkowej,
właściwe wykonywanie zabiegów (zawyżone dawki, złe warunki atmosferyczne),
sprawny technicznie sprzęt do wykonywania zabiegów,
odpowiednie przygotowanie, a następnie nieprawidłowe mycie sprzętu po zabiegach,
prawidłowe przechowywanie preparatów chemicznych i opakowań po ich zużyciu.
Stosowanie środków ochrony roślin w gospodarstwie wymaga od rolnika dużej
świadomości, wiedzy i umiejętności oraz sprawnego technicznie sprzętu. Aby chronić
środowisko przed pozostałościami pestycydów, trzeba nauczyć się stosowania ich tylko
w sytuacji rzeczywistego zagrożenia upraw ze strony: chorób, chwastów, szkodników oraz
aplikowania dawek najmniejszych, ale efektywnych. Rozpoznawanie agrofagów
i umiejętność określenia stopnia zagrożenia z ich strony, prawidłowy dobór metod i środków
ochrony roślin do ich zwalczania, umiejętność prawidłowego wykonania zabiegów są
podstawą ochrony środowiska. Producenci rolni rolnicy, wykonujący zabiegi ochrony roślin
zobowiązani są też do prowadzenia ewidencji tych zabiegów, w których uwzględnia się m.in.
rodzaj zabiegu, rodzaj preparatu, jego dawkę i termin wykonania zabiegu. Rys. 3 i 4
przedstawiają wybrane agrofagi roślin okopowych.
Rys. 3. Parch zwykły [opracowanie własne]
Parch zwykły choroba bulw, wywołana przez bakterie z grupy promieńczaków. Infekcja
następuje zwykle przez przetchlinki lub drobne zranienia skórki. Rozróżnia się trzy formy
schorzenia: parch płaski, wgłębiony i wypukły. Szczególne nasilenie choroby występuje
w latach gorących i suchych, w okresie wiązania bulw.
Zapobieganie i zwalczanie:
unikać gleb zasadowych, zbyt suchych i silnie nagrzewających się,
stosować nawozy zielone i dobrze rozłożony obornik,
stosować nawozy fizjologicznie kwaśne,
nie używać do sadzenia bulw chorych.
Rysunek 4 przedstawia schemat rozwoju mszycy trzmielinowo-burakowej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 4. Mszyca trzmielinowo burakowa [opracowanie własne]
1 gałązka trzmieliny jesienią ( główna roślina żywicielska zimowa, mszycy trzmielinowo burakowej,
2 dorosła bezskrzydła samica mszycy, 3 nimfa uskrzydlona, 4 samica uskrzydlona, 5 pęd buraka
z kwiatostanem porażony przez mszyce
Mszyca trzmielinowo-burakowa jest szkodnikiem wielożernym, jedną z najpospolitszych
mszyc. Występuje na plantacjach produkcyjnych i nasiennych buraka cukrowego od czerwca
do sierpnia, szczególnie licznie w pasie ziem zachodnich. Żeruje na liściach w pierwszym
roku wegetacji oraz na liściach, łodygach i kwiatostanach w drugim roku produkcji. Przenosi
grozne choroby wirusowe buraka: mozaikę i żółtaczkę. Występuje również na bobie, bobiku,
chwastach i innych roślinach.
Zapobieganie i zwalczanie;
niszczyć trzmielinę w promieniu około 200m od plantacji buraków cukrowych,
prowadzić lustrację plantacji i wyniki konfrontować z tabelami progów zagrożenia, ustalić
próg zagrożenia,
wykonać opryski preparatami mszycobójczymi, które jednak nie zabezpieczają plantacji
buraków przed chorobami wirusowymi,
zastosować intensywną ochronę plantacji nasiennych zgodnie z programem ochrony
określonej plantacji.
Zapobieganie chorobom i szkodnikom metodami agrotechnicznymi, jest szczególnie
ważne na plantacjach zakładanych z siewu punktowego nasion. Rzadko rosnącym roślinom,
zagraża wielokrotnie większa liczba szkodników niż rosnącym gęsto, ponadto w walce
o pożywienie na plantacjach o niskiej obsadzie roślin na jednostce powierzchni, szkodniki
wykazują większą żarłoczność i wyrządzają większe szkody. Najważniejszymi sposobami
zapobiegania są:
stosowanie właściwego zmianowania,
unikanie częstej uprawy buraków na tym samym polu, po sobie i po roślinach z rodziny
krzyżowych,
unikanie stanowisk po ziemniakach i roślinach motylkowych,
wczesny siew, nawożenie i pielęgnowanie.
Po ziemniakach gleba jest rozpylona i łatwo ulega zaskorupieniu. Sprzyja to
występowaniu chorób zgorzelowych oraz drobnicy, pchełek, drutowców, pędraków i innych
szkodników. Po motylkowych (zwłaszcza wieloletnich) jest utrudniona uprawa roli. Na tych
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
stanowiskach występuje także obfitość szkodników takich, jak; drutowce, pędraki, opuchlaki,
niszczących siewki buraków.
Po zbożach natomiast można przeprowadzić staranną jesienną uprawę roli z zastosowaniem
zespołu uprawek pożniwnych eliminujących chwasty, które są siedliskiem chorób
i szkodników. Na przykład komosa biała, szarłat szorstki, łoboda rozłożysta są roznosicielami
grzybów powodujących zgorzel. Na chwastach tych znoszą jaja omarlice i tarczyki. Na
rdestach, maku i psiance występuje żółtaczka wirusowa. Oset zwisły i powój polny potęgują
rozmnażanie się pchełek, których są żywicielami.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie cechy charakteryzują technologię produkcji roślin okopowych?
2. Jakie gleby nadają się pod uprawę ziemniaków i buraków?
3. Jak wpływa stanowisko w zmianowaniu po roślinach zbożowych na rozwój chorób
i szkodników roślin okopowych?
4. Jakie zasady obowiązują rolnika przy wykonywaniu zespołu uprawek pożniwnych
i wiosennych w technologii produkcji buraków przemysłowych?
5. Jakie są zasady prawidłowego stosowania obornika w uprawie roślin okopowych?
6. Jakie jest znaczenie techniki komputerowej w nawożeniu roślin okopowych?
7. Jakie czynniki należy uwzględniać przy opracowaniu planu nawożenia, np, ziemniaków
póznych?
8. Jak obliczysz koszty nawożenia mineralnego dla ziemniaków jadalnych i skrobiowych?
9. Jak obliczysz masę sadzeniaków oraz gęstość sadzenia ziemniaków na 1 ha ?
10. Co to są agrofagi?
11. Jak rozpoznasz: parcha zwykłego na bulwach ziemniaka i mszycę trzmielinowo-
-burakową?
12. Jakie są sposoby zapobiegania i zwalczania chorób i szkodników roślin okopowych?
13. Jakie są zasady właściwego zachowania się podczas stosowania zabiegów ochrony roślin
w technologii produkcji okopowych?
14. Jaka jest technologia zbioru i przechowywania roślin okopowych w Twoim rejonie?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj nawożenie mineralne i oblicz koszty nawożenia dla uprawianych
w gospodarstwie rolniczym:
a) ziemniaków jadalnych zbieranych w pełnej dojrzałości,
b) ziemniaków skrobiowych przeznaczonych na paszę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odczytać z mapy zasobności gleby zawartość składników,
2) określić wymagania pokarmowe,
3) obliczyć potrzeby nawozowe,
4) obliczyć koszty nawożenia mineralnego,
5) zanotować spostrzeżenia.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusze papieru formatu A4,
pisaki,
arkusz do ćwiczeń,
opis gospodarstwa rolniczego,
mapa zasobności gleby,
cennik nawozów,
próbki nawozów mineralnych,
zestaw komputerowy i program komputerowy do wspomagania organizacji nawożenia.
Ćwiczenie 2
Oblicz masę sadzeniaków na 1ha oraz gęstość sadzenia w rzędzie jeżeli:
a) masa sadzeniaka wynosi 70g,
b) obsada roślin 50tys. szt./ha,
c) szerokość międzyrzędzi 62,5cm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać odpowiednie wzory,
2) wykonać obliczenia,
3) opisać technologię sadzenia sadzeniaków,
4) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
film dydaktyczny,
arkusz papieru formatu A4,
pisaki,
arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 3
Rozpoznaj chwasty oraz dobierz sposób ich zwalczania w technologii produkcji buraka
przemysłowego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać gatunki chwastów wyrwane z 1 rzędu buraka cukrowego na długości 2 4 m
(zależnie od zachwaszczenia),
2) obliczyć procentowy udział poszczególnych gatunków chwastów w ogólnej liczbie,
3) ustalić środki chemiczne i zabiegi odchwaszczające, jakie były stosowane na plantacji,
4) zaplanować herbicydy do ochrony buraka cukrowego,
5) zapisać zależności.
Wyposażenie stanowiska pracy:
atlas chwastów,
okazy naturalne gatunków chwastów,
oryginalne opakowania do herbicydów,
arkusz do ćwiczeń,
przybory do pisania,
zestaw komputerowy i program komputerowy do wspomagania organizacji ochrony
roślin.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Ćwiczenie 4
Zaplanuj zbiór i posortuj ziemniaki na: jadalne, paszowe i sadzeniaki w gospodarstwie
rolniczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić stopień dojrzałości roślin na plantacji,
2) przygotować pole do zbioru,
3) przygotować transport i kombajn do pracy,
4) zagregatować ciągnik z kombajnem,
5) dokonać zbioru ziemniaków kombajnem,
6) posortować ziemniaki na: jadalne, paszowe i sadzeniaki,
7) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
film dydaktyczny,
ciągnik,
maszyny i urządzenia rolnicze do zbioru i sortowania ziemniaków,
instrukcje,
arkusz do ćwiczeń,
przybory do pisania.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić cechy charakteryzujące technologię produkcji roślin
okopowych? � �
2) dobrać gleby pod uprawę ziemniaków? � �
3) określić wpływ stanowiska w zmianowaniu po roślinach zbożowych
na rozwój chorób i szkodników roślin uprawnych? � �
4) zaplanować i wykonać prace związane z uprawą roli i nawożeniem? � �
5) obliczyć koszty nawożenia mineralnego dla ziemniaków jadalnych
i skrobiowych? � �
6) zastosować sposoby i parametry siewu i sadzenia roślin okopowych? � �
7) zaplanować i wykonać zabiegi ochrony roślin? � �
8) zastosować przepisy dotyczące zdrowotnego bezpieczeństwa
żywności? � �
9) zastosować maszyny i urządzenia w produkcji roślin okopowych? � �
10) posortować ziemniaki na jadalne, paszowe i sadzeniaki? � �
11) zorganizować i wykonać prace związane z technologią produkcji
ziemniaków lub buraków w znanym Tobie gospodarstwie rolniczym? � �
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.3. Technologie produkcji roślin przemysłowych
4.3.1. Materiał nauczania
Za rośliny przemysłowe uważa się, grupę roślin: oleistych, włóknistych i specjalnych. Nie
obejmuje ona wszystkich roślin użytkowanych przemysłowo w części (np.: zboża, zwłaszcza
jęczmień browarny) lub prawie całkowicie (np. buraki cukrowe). Wynika to z celowości
grupowania roślin rolniczych, przede wszystkim według podobieństw agrotechnicznych.
Do grupy roślin oleistych należą te gatunki uprawianych u nas roślin rolniczych, które
gromadzą większe ilości tłuszczu w nasionach, niezależnie od ich użytkowania. Zawartość
tłuszczu w nasionach tych roślin wynosi od 30 50%, a w nasionach rzepaku od 45 50%.
Rośliny oleiste mają powszechne zastosowanie do celów spożywczych i przemysłowych.
Najważniejszy z roślin oleistych jest rzepak ozimy. Na znacznie mniejszych obszarach
w Polsce uprawiane są: rzepak jary, rzepik ozimy, rzepik jary, gorczyca biała, gorczyca
sarepska, gorczyca czarna, mak lekarski, słonecznik oleisty, dynia oleista, len oleisty
i rzodkiew oleista. Uprawa roślin włóknistych tj. konopi siewnych i lnu włóknistego
uzależniona jest od postępującej mechanizacji zbioru, a także możliwości stosowania
chemicznego odchwaszczania np. na plantacjach lnu włóknistego. Do roślin specjalnych
zaliczamy: chmiel, tytoń i wiklinę. Rośliny przemysłowe w Polsce zajmują około 3%
powierzchni w strukturze zasiewów, a pewne ilości pozyskiwanych surowców lub ich
przetworów są eksportowane.
Wymagania klimatyczne i glebowe rzepaku ozimego
W okresie jesiennym przebieg pogody na ogół sprzyja wytworzeniu zwartej, krępej
rozetki rzepaku. Dla zahartowania roślin i dobrego przezimowania korzystny jest długi okres
jesiennej wegetacji i stopniowe obniżanie temperatury przed nadejściem zimy.
Zimotrwałość rzepaku jest mniejsza niż pszenicy i w większym stopniu zależy od właściwego
wykształcenia rośliny przed zimą. Zarówno zbyt słabo rozwinięte, jak i nadmiernie wybujałe
rośliny łatwo giną. Rzepak wytrzymuje na ogół bez okrywy śnieżnej mrozy do ( 20oC).
Zimuje lepiej w rejonach o wyższej średniej temperaturze i większych opadach śniegu (przy
zamarzniętej glebie ). Mrozne wiatry powodują wysmalenie, skorupa lodowa lub woda
duszenie się i gnicie roślin. Ujemnie wpływa przemienne występowanie rozhartowujących
rzepak odwilży i mrozów, a także na przedwiośniu, silne dobowe wahania temperatury
wywołujące ruchy wierzchniej warstwy gleby, a przez to rozrywanie korzeni. W okresie
pozimowym wymagania cieplne rzepaku są niewielkie. Silniejsze pózne przymrozki
powodują zwłaszcza na słabszych plantacjach, przemarzanie pąków kwiatowych i młodych
łuszczyn. Umiarkowane temperatury w okresie kwitnienia i dojrzewania dodatnio wpływają
zarówno na plon ogólny, jak i na zawartość tłuszczu. Wysokie temperatury w końcowym
okresie wegetacji powodują zmniejszenie zaolejenia nasion i wzrost zawartości w nich
białka.
Wymagania wodne rzepaku są wysokie. Najodpowiedniejsze do uprawy są rejony
o rocznej sumie opadów 500 700mm, przy czym rozkład opadów powinien być
równomierny. Szczególnie ważne jest dobre uwilgotnienie gleby i duża wilgotność powietrza
w okresie formowania pąków, kwitnienia i zawiązywania nasion.
Do produkcji rzepaku ozimego najodpowiedniejsze są gleby należące do bardzo dobrych
i dobrych kompleksów pszennych i żytnich. Dobra kultura roli, obojętny odczyn,
przepuszczalne podłoże i dostatek wody w glebie mają większe znaczenie niż jej skład
granulometryczny. Nie przydatne pod rzepak są gleby lekkie o piaszczystym żwirowatym
podłożu jako zbyt suche, jak też gleby torfowe, w których ruchy glebowe na przedwiośniu są
silne i powodują rozerwanie korzeni.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Nawożenie
Potrzeby rzepaku są wysokie. Szczególnie dużo pobiera on wapnia, azotu i siarki, mniej
potasu, najmniej fosforu. Rzepak niezbyt dobrze wykorzystuje składniki pokarmowe
i znaczna ich część pozostaje w glebie. Nawożenie azotem rzepaku powinno być
umiarkowane jesienią, a obfite wiosną. Jesienne nawożenie azotem rzepaku, w dobrych
warunkach siedliskowych jest zbędne, a nawet może być szkodliwe. Nadmiar azotu w glebie
może spowodować wybujanie roślin i opóznić hartowanie, co odbija się niekorzystnie na
przezimowaniu. Na uboższych glebach i po dobrych, lecz niezbyt udanych przedplonach
stosuje się jesienią na 1ha 10 20kg N, zaś po zbożach 20 40kg N, w dowolnej formie.
Wiosną stosuje się na 1ha 100 160kg N w postaci saletry amonowej lub mocznika, dzieląc
dawkę na dwie części. Połowę lub 2/3 stosuje się przed ruszeniem wegetacji, resztę w okresie
pąkowania roślin. Można też część dawki azotu wysiać w pełni kwitnienia, co zmniejsza
ryzyko wylegania. Aączna dawka azotu powinna wynosić 120 170kg N na 1ha.
Nawozy fosforowe i potasowe wysiewa się w całości na 3 5 dni przed siewem, pod bronę
lub wcześniej, pod orkę przedsiewną. Na glebach ubogich w fosfor stosuje się na 1ha 80-
100kg P2O5, na zasobnych wystarczy 40 60kg P2O5, w postaci superfosfatu, zawierającym
znaczne ilości siarki niezbędnej dla dobrego plonowania rzepaku. Jeżeli brak tej formy
nawozu fosforowego, to nawożenie siarką można zastosować w formie siarczanu amonowego
jako przedsiewne nawożenie azotem. Średnie dawki potasu powinny wynosić 80 120kg K2O,
na zasobnych wystarczy 60kg K2O na 1ha.
Jeżeli gleba ma niższe pH niż 6,5 konieczne jest wapnowanie. Najlepiej wykonać je pod
przedplon. Przy wapnowaniu bezpośrednio pod rzepak wapno wysiewa się przed podorywką.
Charakterystyka materiału nasiennego
Nasiona roślin z rodziny krzyżowych są trudne do odróżnienia, w tabeli 1 zamieszczono
charakterystykę morfologiczną cech nasion roślin oleistych.
Tabela 1. Charakterystyka morfologicznych cech nasion roślin oleistych z rodziny krzyżowych
[opracowanie własne]
L Gatunki Kształt nasion Długość Masa 1000 Zabarwienie nasion
p. nasion w[mm] nasion w [g]
1. Rzepak ozimy i jary kulisty 1,2 2,8 2,5 7,5 brązowe, prawie czarne
2. Rzepik ozimy i jary kulisty 1,0 2,3 1,8 5,0 czerwonobrązowe
3. Gorczyca czarna kulisty 1,0 2,0 1,5 3,0 ciemnobrązowe z
białym nalotem
4. Gorczyca sarepska kulisty 1,0 2,0 1,7 4,0 brązowe
5. Gorczyca biała kulisty 1,5 3,0 3,0 10,0 kremowożółte
6. Rzodkiew oleista okrągło- 3,5 5,0 12,0 20,0 jasnobrązowe z
jajowaty, czerwonym
spłaszczony odcieniem z białym
nalotem
Cechy jakościowe materiału nasiennego rzepaku ozimego obniżają występujące w nim
zanieczyszczenia: niewykształcone nasiona, części łuszczyn, nasiona chwastów
i w niewielkim procencie nasiona innych gatunków uprawnych. Nierównomierne dojrzewanie
nasion rzepaku utrudnia uchwycenie odpowiedniego momentu zbioru, wskutek czego
dochodzi do pękania dojrzałych łuszczyn. Aby tego uniknąć, dość często zbiera się rzepak
zbyt wcześnie. Nasiona zawierają wówczas zbyt duży procent wody, a w następstwie łatwo
pleśnieją i gorzej kiełkują. W materiale nasiennym rzepaku mogą znalezć się przetrwalniki
grzybów wywołujących takie choroby jak: czerń krzyżowych czy białą rdzę. Nasiona
uszkadza też chowacz podobnik, żerujący w łuszczynach. Stosowanie ochrony w uprawach
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
rzepaku ozimego wynika z dużej liczby agrofagów (szkodników, chorób i chwastów)
atakujących tę roślinę, których znaczenie gospodarcze ulega częstym zmianom. Trudno jest
np. dostosować ochronę ze względu na zmiany w doborze odmian wprowadzenie odmian
podwójnie ulepszonych ( 00 ), bardziej podatnych i wrażliwych na choroby oraz szkodniki.
Ochrona roślin
Zabezpieczenie roślin przed agrofagami i uzyskanie wysokich plonów nasion, wymaga
opracowania integrowanego programu ochrony rzepaku ozimego i przestrzegania
podstawowych zaleceń agrotechnicznych. Program integrowanej ochrony rzepaku obejmuje
m.in. zebranie następujących informacji:
- określić (rozpoznać) agrofagi występujące w rzepaku,
- poznać biologię i ekologię agrofagów, a także ekonomiczne, biologiczne i chemiczne
aspekty metod ich zwalczania,
- określić progi opłacalności zwalczania najgrozniejszych agrofagów (gwarancja
opłacalności zabiegów),
- wybrać skuteczne zabiegi zmniejszające liczebność agrofagów, nie niszcząc ich
naturalnych wrogów.
W prawidłowej agrotechnice rzepaku ozimego należy uwzględnić następujące zasady:
- unikać uprawy rzepaku po rzepaku i innych roślinach z rodziny krzyżowych (kapustnych),
- zastosować dostatecznie dużą izolację przestrzenną między tegoroczną i ubiegłoroczną
plantacją,
- unikać zbyt gęstego siewu rzepaku ponad 6kg nasion na 1ha i ponad 100 sztuk roślin na
1m2 jesienią (wpływa to ujemnie na przezimowanie roślin i zmniejsza zdolności
kompensacyjne uszkodzonych i porażonych roślin),
- zwiększać zdolność kompensacyjną roślin rzepaku przez odpowiedni poziom nawożenia
(podział wiosennej dawki azotu i dokarmianie dolistne makroelementami
i mikroelementami),
- uprawiać odmiany odporne (nie zwiększa to dodatkowych kosztów uprawy tej rośliny).
Obserwacje pojawiania się i nasilania agrofagów, w tym i najważniejszego szkodnika
słodyszka rzepakowego (rys. 5), prowadzą pracownicy Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin
i Nasiennictwa, a także służby doradcze lub indywidualnie rolnicy np. za pomocą żółtych
naczyń wypełnionych wodą. Polskie ustawodawstwo w zakresie ochrony roślin nakłada na
posiadaczy plantacji obowiązek stosowania prawidłowej techniki ochrony i przestrzegania
Zasad Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej. Dobra Praktyka Ochrony Roślin, to zbiór zasad
i zaleceń, których powinien przestrzegać każdy użytkownik środków ochrony roślin np.
chroniąc rośliny uprawne należy pamiętać o bezpieczeństwie pszczół i innych gatunków
pożytecznych, zasiedlających rzepak nie tylko w okresie kwitnienia.
Rys. 5. Słodyszek rzepakowy: 1 jaja słodyszka we wnętrzu pąka kwiatowego rzepaku,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
2 larwa dorosła, 3 owad dorosły, 4 uszkodzenia na kwiatostanie rzepaku spowodowane żerowaniem
chrząszczy [opracowanie własne]
Słodyszek rzepakowy jest to chrząszcz, wygryzający otwory w pąkach kwiatowych
i zjadający zawiązki zalążni oraz pylników.
Zapobieganie i zwalczanie:
przestrzegać racjonalnego zmianowania,
stosować izolację przestrzenną,
określić próg zagrożenia,
zastosować oprysk zgodnie z instrukcją preparatami zwalczającymi słodyszka.
Zbiór
Rzepak ozimy osiąga dojrzałość techniczną wówczas, gdy liście opadną, łodygi jaśnieją,
łan sprawia wrażenie przerzedzonego. Na dużych plantacjach rzepak zbiera się jednoetapowo,
kombajnem wprost z pnia. Jest to metoda najmniej pracochłonna, jednak zwiększa ryzyko
strat, gdyż łuszczyny dosychające na roślinach łatwo pękają. Straty te są duże zwłaszcza
w przypadku nierównomiernego dojrzewania łanu oraz wtedy, gdy w czasie dosychania
łuszczyn występują silne wiatry, a zwłaszcza grad. Zebrane nasiona mają znaczną wilgotność
(20 30%). Kombajnem zbiera się 1 2 tygodni pózniej niż pozostałymi metodami, w fazie
dojrzałości pełnej, gdy rośliny zasychają, nasiona brunatnieją, a łuszczyny łatwo pękają.
Plony rzepaku są niezbyt wierne, głównie wskutek różnic w przezimowaniu. Za plon
zadawalający można uznać 3t z 1ha, a w sprzyjających warunkach uzyskuje się od 3,5t z ha,
a nawet powyżej 4t/ha.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy warunki klimatyczne i glebowe Twojego rejonu sprzyjają uprawie rzepaku ozimego?
2. Jaka jest różnica w uprawie roli i nawożeniu rzepaku ozimego i pszenicy ozimej?
3. Jakie czynniki agrotechniczne wpływają na przezimowanie rzepaku ozimego i dlaczego?
4. Jakie rodzaje szkód powstają na plantacjach rzepaku w okresie zimy i przedwiośnia?
5. Jakie nawożenie zastosujesz pod rzepak ozimy po jęczmieniu jarym na glebie kompleksu
pszennego dobrego?
6. W jakiej kolejności dokonuje się zbioru rzepaku jarego i ozimego oraz poszczególnych
gatunków zbóż? Jak wpływa to na organizację pracy w gospodarstwie?
7. Jakie są sposoby zbioru rzepaku ozimego?
8. Do jakich zmian w agrotechnice należy dążyć, aby zwiększyć plony rzepaku?
9. Jakie znasz choroby i szkodniki rzepaku?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj i porównaj nasiona rzepaku ozimego, gorczycy sarepskiej i gorczycy białej
oraz określ cechy obniżające jakość materiału nasiennego rzepaku ozimego podczas zbioru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać nasiona roślin oleistych,
2) porównać cechy morfologiczne,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
3) określić cechy pozwalające odróżnić materiał siewny,
4) porównać otrzymane wyniki,
5) określić cechy obniżające jakość materiału nasiennego rzepaku ozimego podczas zbioru,
6) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
próbki nasion roślin oleistych,
świeże lub zasuszone rośliny,
atlasy,
lupa,
waga.
arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 2
Oceń stan roślin rzepaku ozimego przed zimą (lub po zimie).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zmierzyć długość odcinka pędu od powierzchni gleby do pierwszych liści i do
wierzchołka, w ustalonych jednostkach miary,
2) zapisać wyniki pomiaru:
długość 1 .............................,
długość 2 .............................,
3) policzyć liście oraz blizny po liściach,
4) ocenić rozety roślin,
5) sprawdzić czy nie występują objawy chorób lub uszkodzeń (po zimie),
6) określić rodzaje uszkodzeń mrozowych i sposób regenerowania się roślin,
7) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusz do ćwiczeń,
okazy roślin,
atlasy,
liniał.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj nawożenie azotowe na plantacji rzepaku ozimego w gospodarstwie rolniczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać z zestawu próbek nawozy zawierające azot,
2) określić ilość tego pierwiastka w 100 kg nawozu,
3) sporządzić plan nawożenia azotem,
4) wypełnić arkusz do ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- opis gospodarstwa rolniczego,
- zestaw komputerowy i program komputerowy do wspomagania organizacji nawożenia,
- próbki nawozów,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
- mapa zasobności gleby,
- arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 4
Oblicz koszty stosowanych środków ochrony roślin na plantacji rzepaku ozimego
o powierzchni uprawy 1 ha.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać przedplon i odmianę,
2) wykonać opis agrotechniki rzepaku,
3) zaplanować zabiegi ochrony roślin,
4) dobrać środki chemiczne do ochrony rzepaku ozimego,
5) obliczyć koszty stosowanych środków ochrony roślin,
6) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
cenniki,
katalogi,
arkusz do ćwiczeń.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak Nie
1) określić cechy morfologiczne rzepaku ozimego? � �
2) określić wymagania klimatyczne i glebowe roślin przemysłowych? � �
3) zaplanować i wykonać prace związane z uprawą roli i nawożeniem? � �
4) określić jakość materiału nasiennego? � �
5) ocenić zasiewy rzepaku ozimego przed zimą i po zimie? � �
6) rozpoznać choroby i szkodniki rzepaku ozimego? � �
7) zaplanować i wykonać zabiegi ochrony roślin? � �
8) obliczyć koszty stosowanych środków ochrony roślin na plantacji
rzepaku ozimego o powierzchni uprawy 1 ha? � �
9) wyjaśnić technologię produkcji rzepaku ozimego w Twoim rejonie? � �
10) zastosować program integrowanej ochrony rzepaku ozimego? � �
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.4. Technologie produkcji roślin pastewnych
4.4.1. Materiał nauczania
Podstawą zaopatrzenia zwierząt w pasze, szczególnie soczyste i siano, powinny być
trwałe i przemienne użytki zielone. Jednak w wielu gospodarstwach nie ma łąk i pastwisk lub
jest niedostateczny ich obszar. Gospodarstwa takie muszą produkować pasze na gruntach
ornych.
Roślinami pastewnymi uprawianymi wyłącznie na paszę nazywamy te gatunki roślin,
które uprawiane są na zieloną masę przeznaczoną do bezpośredniego skarmiania bądz
stanowią surowiec do produkcji siana, suszu i mączek siennych lub służą do sporządzania
kiszonek czy też stanowią dodatek przy ich produkcji.
Do roślin pastewnych należą przede wszystkim gatunki z rodzin motylkowych i traw.
Stosunkowo mniej gatunków roślin należy do innych rodzin botanicznych.
Biorąc pod uwagę cel i sposób produkcji, rośliny pastewne dzielimy na następujące grupy:
- rośliny motylkowe grubonasienne, strączkowe: (łubin żółty, łubin wąskolistny, łubin
biały, groch siewny, groch polny czyli peluszka, bobik, wyka siewna, wyka kosmata),
- rośliny motylkowe drobnonasienne: koniczyna czerwona, koniczyna białoróżowa,
koniczyna biała, koniczyna inkarnatka, koniczyna perska, lucerna siewna, lucerna
mieszańcowa, komonica zwyczajna, przelot pospolity, esparceta siewna, seradela),
- rośliny pastewne niemotylkowe: (kukurydza pastewna, kapusta pastewna, słonecznik
pastewny, żyto, owies, jęczmień, rzepak, rzepik, facelia, gorczyca, malwa pastewna, trawy
kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, życica
trwała, życica wielokwiatowa, życica westerwoldzka, ziemniak, burak pastewny,
marchew, brukiew, rzepa),
Na gruntach ornych podstawą wzrostu plonu w produkcji pasz są: gatunki i odmiany
dostosowane do warunków siedliska. Najważniejszym elementem technologii produkcji
decydującym o produkcji biomasy roślin pastewnych jest dobór gatunków maksymalnie
wykorzystujących energię promieniowania słonecznego w ciągu okresu wegetacyjnego. Do
roślin tych należą:
wielokośne rośliny wieloletnie (trawy, motylkowe)
rośliny jednoroczne o długim okresie wegetacji (kukurydza, burak, kapusta pastewna)
zestaw dwóch uprawianych kolejno po sobie roślin jednorocznych o krótkim okresie
wegetacji.
Wymagania wodne roślin pastewnych motylkowych są duże, nie tylko brak, lecz
i nadmiar wody wpływa ujemnie na ich plonowanie. Na rysunku 6. uszeregowano rośliny
motylkowe pod względem wymagań wilgotności w glebie.
W miarę wzrostu tych roślin i coraz głębszego zasięgu korzeni wrażliwość na
przesuszenie wierzchnich warstw gleby jest coraz mniejsza.
W praktyce rolniczej jest tak, że pierwszy pokos zielonki jest na ogół znacznie wyższy od
pozostałych, gdyż wtedy rośliny dysponują jeszcze zapasem wody z zimowych opadów.
Plony z następnych pokosów są w dużym stopniu zależne od ilości opadów w tym okresie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
gatunki
roślin
koniczyna białoróżowa
koniczyna
czerwona
koniczyna biała
seradela
komonica zwyczajna
lucerna mieszańcowa
espaerceta
inkarnatka
małe średnie duże b. duże
wymagania wilgotności
Rys. 6. Uszeregowanie roślin motylkowych pod względem wymagań wodnych wilgotności gleby
[opracowanie własne]
Wymagania glebowe roślin strączkowych przedstawiono na rysunku 7, są one bardzo
zróżnicowane i to zarówno pod względem właściwości chemicznych, fizycznych
i biologicznych gleby ( obecność odpowiednich ras bakterii brodawkowych w glebie).
tolerancja na kwaśny
odczyn gleby
bobik
wyka siewna
brak tolerancji
groch siewny
soja
peluszka
mała tolerancja
łubin biały
łubin wąskolistny
wyka ozima
duża tolerancja
łubin żółty
gleby gleby dobre bardzo dobre
najsłabsze
średnio dobre
wzrastająca żyzność gleby
Rys. 7. Uszeregowanie roślin pastewnych strączkowych pod względem wymagań glebowych
[opracowanie własne]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Odpowiedni dobór gleby w technologii produkcji roślin pastewnych zależy również od
gatunku, odmiany i celu produkcji.
W technologii roślin pastewnych do najczęściej popełnianych błędów będących
zagrożeniem poziomu uprawy są:
nieodpowiednie zmianowanie,
nieodpowiednia orka i inne zabiegi uprawowe,
nieprzestrzeganie podstawowych zasad nawożenia; a szczególnie niewłaściwe terminy
i dawki nawozów,
nieprawidłowe wykorzystanie łąk i pastwisk.
Pozostawianie gleby na zimę bez okrywy roślinnej prowadzi do wzrostu wypłukania
składników pokarmowych z gleb oraz nasilenia procesów erozyjnych na stokach.
Nieprawidłowe stosowanie nawozów naturalnych, np. wylanie gnojówki, gnojowicy bez
wysiania roślin pastewnych lub poplonów powoduje, że duża część składników nawozowych
zostanie przetransportowana w głąb gleby w trakcie jesiennych i wczesnowiosennych opadów
deszczu. Nieprawidłowe wykonanie zabiegów uprawowych prowadzi do pogorszenia
struktury roli, a w efekcie do obniżenia plonowania i wzrostu zachwaszczenia, co zwiększa
wymywanie składników oraz zmusza do stosowania wyższych dawek herbicydów.
Ochrona roślin
Rośliny motylkowe grubonasienne w pierwszym okresie rozwoju rosną powoli. Wschody
pojawiają się po 10 30 dniach, a nawet pózniej. Dalszy wzrost w tym okresie następuje
również powoli, co sprzyja zachwaszczaniu się plantacji. Pielęgnowanie tych roślin obejmuje
przede wszystkim odchwaszczanie, a na niektórych glebach zniszczenie skorupy glebowej.
Najlepiej odchwaszczać, stosując uprawki mechaniczne i środki chemiczne, w tzw. metodzie
kompleksowego zwalczania chwastów.
Podstawowymi zabiegami pielęgnacyjnymi w uprawie roślin strączkowych na nasiona są:
bronowanie co 5 7 dni od siewu do ukazania się wschodów,
bronowanie po wschodach w fazie od 2 liści do uzyskania przez rośliny wysokości
8 10cm,
uprawa międzyrzędowa przy użyciu pielników 1 lub 2 razy na plantacjach obsianych
w rzędy co 25 30cm.
Bronuje się bronami lekkimi, skośnie do kierunku siewu. Rośliny te można bronować bez
obawy uszkodzenia tylko w południe lub po południu, gdy turgor roślin jest mały, natomiast
rano bronowania nie zaleca się, ponieważ rośliny są wtedy kruche i łatwo się łamią.
W uprawie na zieloną masę nie ma potrzeby i możliwości wykonywania uprawy
międzyrzędzi, ponieważ rozstawa rzędów jest węższa. Można tu jedynie zastosować
bronowanie. W razie większego zachwaszczenia pola oraz przewidywanych trudności ze
stosowaniem zabiegów uprawowych należy użyć herbicydów.
Preparaty chemiczne należy stosować ściśle z instrukcją wydrukowaną na ich
opakowaniach. W zasiewach przeznaczonych na zieloną masę należy maksymalnie
wykorzystać do zwalczania chwastów zabiegi uprawowe, unikając herbicydów.
Rośliny pastewne, atakowane są również przez choroby i szkodniki. Rysunek
8 przedstawia objawy mączniaka właściwego grochu grzybnia i otocznia na liściach,
natomiast rysunek 9 przedstawia samicę pachówki strąkóweczki (motyla).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rys. 8. Mączniak właściwy grochu [opracowanie własne]
Mączniak właściwy grochu objawami są biały mączasty nalot na liściach i strąkach.
Liście zamierają, a strąki ulegają zniekształceniu.
Zapobieganie i zwalczanie:
stosować racjonalne zmianowanie,
niszczyć resztki pożniwne,
zaprawiać materiał siewny przed siewem,
stosować zdrowy materiał siewny.
Rys. 9. Pachówka strąkóweczka [opracowanie własne]
Pachówka strąkóweczka to grozny szkodnik: grochu, peluszki, wyki. Samice tego
szkodnika składają jaja na liściach i działkach kielicha kwitnących roślin. Wylęgłe larwy
wgryzają się do strąków i niszczą nasiona, oplatają je pajęczyną.
Zapobieganie i zwalczanie chrząszczy:
ustalić poziom nasilenia populacji szkodnika,
zastosować oprysk zgodnie z sygnalizacją.
Rys. 10. Uszkodzenia liści koniczyny spowodowane żerowaniem chrząszczy [opracowanie własne]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zapobieganie i zwalczanie chrząszczy:
stosować racjonalne zmianowanie,
ustalić próg zagrożenia,
zastosować oprysk środkami chemicznymi o działaniu kontaktowym lub żołądkowym
zgodnie z instrukcją.
Uprawa roślin pastewnych w mieszankach
Uprawa mieszanek roślin strączkowych na zieloną masę w plonie głównym jest
uzasadniona w gospodarstwach rolniczych, w których w lipcu brakuje innych pasz zielonych.
Do zalet tej uprawy należy zaliczyć:
większą wierność plonowania mieszanek niż roślin uprawianych w czystym siewie,
w siewach mieszanych poszczególne gatunki roślin uzupełniają się wzajemnie a różniąc
się wzrostem i wymaganiami lepiej wykorzystują przypadającą im powierzchnię,
zmniejszenie wylegania roślin o wiotkich łodygach dzięki stosowaniu roślin podporowych
bobiku, łubinu, owsa, żyta, słonecznika i innych,
rośliny strączkowe uprawiane na nasiona w mieszance z roślinami zbożowymi szybciej
wysychają po skoszeniu,
uprawiane w mieszance na zielonkę dają paszę o korzystniejszym stosunku białka do
węglowodanów.
Rozróżniamy następujące mieszanki roślin strączkowych:
zawierające tylko rośliny strączkowe,
zawierające rośliny strączkowe i inne rośliny podporowe, np, uprawiana na nasiona na
glebach zwięzłych wyka siewna 90% + gorczyca sarepska 10% (normalne ilości
wysiewu).
Natomiast uprawa roślin motylkowych z trawami uzasadniona jest w siedliskach
o dostatecznej wilgotności i w gospodarstwach mających mało użytków zielonych. Zalety
tych mieszanek są następujące:
odpowiednio ułożone dają wyższe plony niż rośliny motylkowe,
trawy w mieszance dobrze wykorzystują nawożenie azotem,
dają paszę bardziej wielostronną, bogatszą w różne aminokwasy, witaminy i sole
mineralne, smaczniejszą i chętnie zjadaną przez zwierzęta przeżuwacze,
przygotowanie siana metodami tradycyjnymi jest łatwiejsze i mniejsze są straty wskutek
obłamywania się liści roślin motylkowatych,
uprawa mieszanek na stokach działa przeciwerozyjnie,
silniej też oddziaływują na powstawanie trwałej struktury gruzełkowatej.
Mieszanki roślin motylkowych z trawami w zależności od okresu użytkowania
klasyfikujemy na:
jednoroczne (koniczyna czerwona, perska, inkarnatka, życica wielokwiatowa),
wieloletnie (życica trwała, rajgras wyniosły, kupkówka pospolita, lucerna mieszańcowa,
komonica, esparceta).
Mieszanki z trawami użytkuje się podobnie jak motylkowe drobnonasienne w czystym
siewie. Zielonka uzyskana z mieszanek stanowi bardzo cenny surowiec do produkcji siana,
kiszonek i suszu.
Uprawa roślin niemotylkowych na paszę
Na gruntach ornych uprawia się wiele gatunków roślin niemotylkowych na paszę, m.in.:
kukurydzę, kapustę pastewną, słonecznik, trawy oraz zboża (żyto, owies, jęczmień). Są to
rośliny, które silnie reagują na nawożenie azotem. Nawozy azotowe zwiększają plony,
wartość energetyczną oraz zawartość białka w paszy.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Najważniejszą rośliną zbożową pastewną jest kukurydza. Pasza uzyskana z kukurydzy jest
wysokoenergetyczna, o niezbyt dużej zawartości białka, dlatego przy jej skarmianiu należy
dodawać inne pasze o większej ilości białka, np, koniczynę lub lucernę.
Kukurydza może być uprawiana na: ziarno, kiszonkę i susz. Na kiszonkę można uprawiać tę
roślinę w plonie wtórnym, po poplonie ozimym wcześnie zbieranym na paszę. Możliwa jest
również uprawa kukurydzy po sobie, gdyż roślina ta znosi uprawę w monokulturze, jeżeli
stosuje się wysokie nawożenie mineralne i organiczne. Uprawa kukurydzy w plonie głównym
jest podobna do uprawy pod zboża jare.
Znaczenie gospodarcze i rodzaje międzyplonów.
Międzyplony to rośliny, które dają plon zielonej masy, czasem korzeni lub bulw
w okresie między zbiorem plonu głównego a terminem siewu następnego plonu głównego.
Uprawa międzyplonów stwarza możliwości:
wyprodukowania większej ilości pasz na tym samym obszarze,
poprawienia bilansu substancji organicznej w glebie a w przypadku uprawy roślin
motylkowych również i azotu,
fotosanitarne,
przeciwdziałania erozji w terenie falistym.
Zależnie od terminu siewu i zbioru międzyplony można sklasyfikować na:
wsiewki poplonowe ( seradela, koniczyna biała i czerwona, niektóre trawy ),
poplony ścierniskowe ( rośliny strączkowe i ich mieszanki, rośliny niemotykowe ),
poplony ozime ( rzepak i rzepik ozimy, żyto ozime, oraz mieszanki: gorzowska,
poznańska, swojecka).
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie jest znaczenie gospodarcze roślin pastewnych?
2. Jak klasyfikujemy rośliny pastewne uprawiane wyłącznie na paszę?
3. Jakie gatunki roślin pastewnych zaliczamy do strączkowych?
4. Jakie gatunki roślin pastewnych należą do grupy roślin motylkowych drobnonasiennych?
5. Jakie gatunki roślin pastewnych zaliczamy do niemotylkowych?
6. Jakie standardy decydują o produkcji biomasy roślin pastewnych?
7. Jak uszeregujesz rośliny motylkowe pod względem wymagań wodnych wilgotności
gleby?
8. Jak uszeregujesz rośliny pastewne strączkowe pod względem wymagań glebowych?
9. Jak można zintesyfikować produkcję pasz w gospodarstwie rolniczym?
10. Jakie błędy są najczęściej popełniane przez rolnika w technologii produkcji roślin
pastewnych.
11. Jakie podstawowe zabiegi pielęgnacyjne powinny być wykonywane w uprawie roślin
strączkowych na nasiona?
12. Jak scharakteryzujesz metodę kompleksowego zwalczania chwastów w roślinach
pastewnych?
13. Jak rozpoznasz na roślinach pastewnych: mączniaka właściwego grochu, pachówkę
strąkóweczkę i chrząszcze?
14. Jak powinno się zapobiegać lub zwalczać grozniejszym chorobom i szkodnikom roślin
pastewnych?
15. Jakie są zalety uprawy roślin pastewnych w mieszankach?
16. Jak klasyfikujemy mieszanki roślin strączkowych uprawiane na paszę?
17. Jakie gatunki roślin motylkowych i traw dobierzesz do uprawy mieszanek:
jednorocznych i wieloletnich?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
18. Jaka jest technologia produkcji kukurydzy w plonie głównym?
19. Jakie jest znaczenie gospodarcze międzyplonów?
20. Jakie rośliny pastewne i międzyplony uprawiane są w Twojej miejscowości i czy widzisz
możliwości rozszerzenia ich uprawy?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj nawożenie mineralne w technologii produkcji koniczyny czerwonej uprawianej
na paszę. Zastosuj dwa warianty:
a) tylko nawozy jednoskładnikowe,
b) tylko nawozy wieloskładnikowe.
Oblicz koszt nawożenia mineralnego koniczyny czerwonej na powierzchni 1 ha.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać nawozy,
2) dobrać nawozy do zaopatrzenia w składniki pokarmowe plantacji koniczyny czerwonej,
zastosować tylko nawozy jednoskładnikowe,
zastosować nawozy wieloskładnikowe,
3) określić i zastosować w obu wariantach taką samą ilość poszczególnego składnika,
4) obliczyć koszt obu wersji zastosowanego nawożenia,
5) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
katalog i cennik nawozów,
nawozy mineralne,
ciągnik rolniczy,
rozsiewacz nawozów.
arkusz papieru formatu A4,
pisaki,
arkusz do ćwiczeń,
Ćwiczenie 2
Dobierz gatunki roślin pastewnych strączkowych do uprawy w mieszankach: na gleby
lekkie i średnie oraz na gleby zwięzłe w gospodarstwie rolniczym w Twojej miejscowości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać nasiona poszczególnych gatunków roślin strączkowych,
2) określić celowość uprawy mieszanek,
3) dobrać gatunki do uprawy na wskazane gleby,
4) obliczyć, ile potrzeba nasion poszczególnych komponentów do obsiewu 1ha, przyjmując
optymalną normę wysiewu i uwzględniając wartość użytkową otrzymanych gatunków
materiału nasiennego,
5) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
próbki materiału nasiennego roślin pastewnych,
arkusz do ćwiczeń,
kalkulator.
Ćwiczenie 3
Zaplanuj siew międzyplonów w gospodarstwie rolniczym w Twojej miejscowości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać materiał siewny roślin pastewnych,
2) dobrać gatunki roślin do uprawy w poplonach,
3) określić normę wysiewu nasion na 1 ha,
4) opisać technologię siewu roślin pastewnych w poplonach,
5) przeanalizować i uzasadnić różnice w technologiach produkcji roślin pastewnych
poplonowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
próbki materiału nasiennego,
arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 4
Dobierz maszyny i narzędzia do wiosennej uprawy roli pod kukurydzę uprawianą
w plonie głównym na paszę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić kierunek użytkowania kukurydzy uprawianej w plonie głównym,
2) dobrać przedplony pod kukurydzę do warunków glebowych,
3) określić cel wiosennych uprawek,
4) ustalić kolejno zabiegi uprawowe i termy ich wykonania,
5) dobrać rodzaj narzędzia do zabiegów uprawowych dla kukurydzy uprawianej w plonie
głównym,
6) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolnego,
ciągnik,
maszyny i narzędzia do wiosennej uprawy roli,
instrukcje,
próbki materiału nasiennego,
arkusz do ćwiczeń.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) wyjaśnić znaczenie gospodarcze roślin pastewnych? � �
2) sklasyfikować rośliny pastewne na grupy pod względem celu
i sposobu produkcji? � �
3) określić wymagania klimatyczne i glebowe roślin pastewnych? � �
4) dobrać gatunki i odmiany roślin pastewnych do środowiskowych
i ekonomicznych warunków gospodarstwa rolniczego? � �
5) zaplanować i wykonać prace związane z uprawą roli i nawożeniem? � �
6) zastosować sposoby i parametry siewu oraz wykonać siew? � �
7) zaplanować i wykonać zabiegi ochrony roślin? � �
8) wykonać prace związane ze zbiorem i przechowywaniem roślin
pastewnych? � �
9) zorganizować i wykonać prace związane z produkcją roślin
pastewnych? � �
10) określić zalety uprawy roślin pastewnych w mieszankach? � �
11) wyjaśnić gospodarcze znaczenie międzyplonów? � �
12) określić możliwości rozszerzenia uprawy roślin pastewnych
i międzyplonów w Twojej miejscowości? � �
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.5. Użytki zielone
4.4.1. Materiał nauczania
Zasady Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej na łąkach i pastwiskach obejmują m.in.:
klasyfikację i charakterystykę użytków zielonych, zasady i sposoby nawożenia, użytkowania,
projektowania mieszanek traw i roślin motylkowych, zbiór zielonki oraz siana, a także
produkcję pasz.
Aąki i pastwiska odgrywają dużą rolę w gospodarstwach, w których stanowią znaczny
udział powierzchni użytków rolnych. Tam, gdzie jest dużo użytków zielonych, pasze z nich
zebrane mogą prawie w całości pokryć potrzeby pokarmowe zwierząt. Wartość pokarmowa
zielonki pastwiskowej czy też siana łąkowego lub kiszonki z trawy jest bardzo duża. Jednak
corocznie zmniejsza się w świecie i u nas w kraju, powierzchnia terenów użytkowanych
rolniczo. Wzrost zapotrzebowania na żywność z jednoczesnym zmniejszeniem się
powierzchni użytków rolniczych zmusza do intensyfikowania gospodarki rolnej, w tym
również na użytkach zielonych.
Użytki zielone obecnie istniejące w naszym kraju powinny być klasyfikowane na co
najmniej na dwie grupy. Do pierwszej zalicza się użytki zielone produkcyjne, a więc te, które
są położone w sprzyjających warunkach siedliskowych i tylko od zabiegów agrotechnicznych
zależy ich wydajność. Do drugiej grupy zalicza się łąki tzw. potencjalne, które mogą dobrze
plonować dopiero po uregulowaniu stosunków wodnych i mogą stać się terenami intensywnej
produkcji pasz dopiero po przeprowadzeniu niezbędnych prac melioracyjnych. Bydło i owce
dobrze wykorzystują pasze z użytków zielonych. Potwierdzeniem tego jest produktywność
zwierząt żywionych tylko paszą z użytków zielonych. Mniejsze koszty produkcji wynikają
stąd, że na użytkach zielonych wykonuje się znacznie mniej zabiegów uprawowych
i pielęgnacyjnych niż na gruntach ornych. Niepotrzebne są takie czynności jak orka, uprawa
przedsiewna i posiewna, a na pastwiskach nawet zbiór plonu.
Istnieje możliwość otrzymywania z łąk i pastwisk dużych i wartościowych plonów, przy
jednoczesnych małych nakładach produkcji. Należy więc propagować zakładanie tych
użytków wszędzie tam, gdzie istnieją korzystne warunki siedliskowe dla dobrego rozwoju
roślin łąkowych.
Rola użytków zielonych jest bardzo różnorodna. Oprócz tego, że mogą dawać wysoką
produkcję, przyczyniają się do oczyszczenia środowiska naturalnego z różnych szkodliwych
substancji znajdujących się w powietrzu i w wodzie. Użytki zielone, które mają zwartą darń,
mogą oczyszczać wody zanieczyszczone, gdyż działają podobne jak dobry filtr. Przenikanie
składników mineralnych w głąb gleby na użytkach zielonych jest znacznie mniejsze niż na
gruntach ornych.
Szybkość powierzchniowych spływów wód na łąkach i pastwiskach jest bardzo mała.
Tereny zadarnione powinny znajdować się wzdłuż cieków wodnych oraz na tych częściach
stoków, które są najbardziej narażone na niszczące działanie wód spływających po pochyłej
powierzchni. Dużo wody magazynują użytki zielone położone na glebach torfowych. Przed
przystąpieniem do meliorowania takich terenów należy zastanowić się, czy produkcyjna rola
tych użytków zielonych, tj. magazynowanie wody, oczyszczanie powietrza i wód, nie ma
większego znaczenia dla gospodarki narodowej niż rolnicze użytkowanie. Nie należy również
zapomnieć, że naturalne zbiorowiska roślinne występujące na użytkach zielonych dostarczają
hodowcom dużo cennego materiału do tworzenia nowych odmian traw i roślin motylkowych.
Aąki ponadto stanowią niezbędny element składowy rolniczego krajobrazu.
Ważniejszymi standardami siedliska, które wpływają na plonowanie runi, zwanymi
również ekologicznymi są: temperatura powietrza i gleby, światło, opady, wilgotność
powietrza i gleby, właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, rzezba terenu.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Czynniki te zależne są od siebie i działają łącznie, mając decydujący wpływ na rozwój
i produktywność roślin. Trzeba dobrze poznać skład botaniczny runi, aby móc zastosować
optymalny sposób zagospodarowania, zapewniający otrzymanie obfitych plonów
wartościowej paszy.
Z badań wynika, że wartościowe rośliny w runi łąkowej, do których zalicza się trawy
pastewne, mają duże zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, a nawozy są znacznie lepiej
wykorzystywane na trwałych użytkach zielonych niż na gruntach ornych, ponieważ:
- wegetacja roślin na terenach zadarnionych jest bardzo długa (trwa od wczesnej wiosny do
póznej jesieni),
- w runi występują rośliny o różnym zasięgu systemu korzeniowego, co ułatwia pobieranie
składników z różnych warstw gleby,
- zagęszczenie roślin na użytkach zielonych jest bardzo duże, stosując odpowiednio
dobrane wielkości dawek poszczególnych składników nawozowych można wpływać na
kształtowanie się wartościowego zbiorowiska roślinnego i wzbogacać rośliny w składniki
mineralne.
Jednak z biegiem lat użytki zielone zmniejszają swoją wydajność. W runi pojawiają się
trawy małowartościowe lub chwasty. Następuje degradacja użytku, spowodowana zmianą
czynników siedliska lub zaniedbywaniem nawożenia i pielęgnowania użytku zielonego.
W praktyce rolniczej znane są trzy sposoby zagospodarowania zdegradowanej darni,
poprzez:
1) intensywne nawożenie,
2) podsiew,
3) pełną uprawę.
Przed podjęciem decyzji o sposobie poprawienia składu botanicznego runi trzeba
przeprowadzić szczegółową analizę zbiorowiska roślinnego, które jest wiernym odbiciem
warunków siedliskowych oraz sposobu gospodarowania na użytkach zielonych.
Małowartościowa roślinność jest wskaznikiem słabej żyzności gleby, nadmiaru lub
niedostatku wody, a często również błędów popełnianych przy użytkowaniu i nawożeniu łąki
czy pastwiska. Standardem wstępnym przy zagospodarowaniu jest:
- uregulowanie stosunków powietrzno wodnych w glebie,
- usunięcie wszelkich zakrzaczeń,
- wyrównanie powierzchni.
Natomiast dobra praktyka rolnicza stawia rolnikom następujące wymagania w zakresie
gospodarki na użytkach zielonych:
należy przestrzegać zakazu wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach,
rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych lub w strefie trzcin,
gospodarowanie na użytkach zielonych nie powinno powodować zanieczyszczenia wód
związkami azotu oraz trwałego uszkodzenia darni przez nadmierny wypas (co oznacza, że
np. nie można poić zwierząt bezpośrednio w stawach i rowach),
należy kosić trawy przynajmniej raz w roku w okresie wegetacyjnym,
dopuszcza się przemienne użytkowanie łąk i pastwisk.
Pamiętać należy, że w każdej sytuacji działalność gospodarcza, a zwłaszcza produkcja, nie
powinna prowadzić do degradacji środowiska.
Na użytkach zielonych położonych w odmiennych warunkach siedliska spotyka się
zróżnicowaną szatę roślinną, różne zbiorowiska roślinne. Zbiorowisko jest to skupienie
gatunków roślin, pojawiających się stale w określonych warunkach siedliska (klimatu,
uwilgotnienia, gleby, zagospodarowania). Liczba gatunków roślin występujących w nich
zależy od siedliska i od ingerencji człowieka, tzn. od tego, czy stosowane jest nawożenie,
koszenie lub wypasanie zwierząt. W składzie botanicznym łąk nie zagospodarowanych może
występować nawet ponad 50 gatunków roślin. Z tej dużej liczby gatunków zaledwie
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
kilkanaście ma istotne znaczenie gospodarcze, pozostałe zalicza się do roślin
małowartościowych. Na użytkach zielonych wydzielamy następujące grupy roślin:
trawy wartościowe i małowartościowe,
rośliny motylkowe,
zioła i chwasty.
W każdej z tych grup, występują rośliny bardziej lub mniej wartościowe, nie mające
wartości rolniczej lub nawet szkodliwe.
Na łąkach i pastwiskach dobrze zagospodarowanych występuje przeciętnie od 12 15
gatunków traw wartościowych, od 3 5 gatunków roślin motylkowych i od 5 10 gatunków
ziół. Rysunki 11, 12 i 13, przedstawiają ważniejsze grupy roślin użytków zielonych.
A B
Rys. 11. Trawy: A tymotka łąkowa B kupkówka pospolita [10]
A B C
Rys. 12. Koniczyny: A koniczyna biała B koniczyna łąkowa C koniczyna białoróżowa [10]
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
A B C
Rys. 13. Zioła łąkowe: A krwawnik pospolity, B mniszek pospolity, C babka lancetowata [10]
Użytki zielone z biegiem lat często zmieniają swoją wydajność. W runi zamiast roślin
wartościowych występują rośliny małowartościowe lub chwasty. Następuje tzw. degradacja
użytku, spowodowana zmianą czynników siedliska lub zaniedbywaniem nawożenia
i pielęgnowania użytku zielonego. Na metodę pełnej uprawy gleb mineralnych można się
zdecydować wtedy, gdy proces regeneracji darni za pomocą nawożenia i podsiewu trwałby
zbyt długo. W metodzie tej istotnym zagadnieniem jest dobór gatunków do mieszanek.
Obecnie wysiewa się mieszanki uproszczone, w których jest od 4 5 gatunków roślin. Przy
układaniu mieszanek trzeba zwrócić uwagę na:
uwilgotnienie gleby,
sposób użytkowania runi,
trwałość zakładanego użytku zielonego.
Poszczególne gatunki mają określone wymagania wodne, dlatego w mieszance powinny się
znalezć tylko te, które w danym siedlisku będą najlepiej się rozwijać. Przykłady mieszanek na
trwałe użytki zielone oraz ilość wysiewu, znajdują się w literaturze [8].
Na właściwie użytkowanych pastwiskach rośliny dobrze się rozwijają, a zwierzęta mają
dostateczną ilość paszy o odpowiedniej wartości pokarmowej. Najlepszym sposobem
wykorzystania plonu pastwiska jest wypas kwaterowy.
W systemie tym całe pastwisko dzieli się na kwatery, dzięki którym można przestrzegać
odpowiednio długich okresów spoczynku runi między wypasami, co jest warunkiem
niezbędnym dla właściwego rozwoju roślin. Liczbę kwater na pastwisku dostosowuje się do
rodzaju wypasanych zwierząt. W niektórych gospodarstwach rolniczych wypasa się zwierzęta
na bardzo małych kwaterach systemem dawkowanym. Dawkowanie paszy jest niezbędne
w przypadku nadmiernie przerośniętej runi na pastwisku, np, pod koniec pierwszego turnusu
wypasania.
Na trwałych użytkach zielonych stosuje się znacznie mniej zabiegów pielęgnacyjnych niż
na gruntach ornych. Jednak czasami zastosowanie wału, włóki, lub nawet brony jest
konieczne aby stworzyć optymalne warunki rozwoju roślinom występującym w runi. Na
pastwiskach, które spasane są systemem kwaterowym i bydło przebywa w jednym miejscu
krótko, zanieczyszczenie łajniakami jest małe i dlatego rozgarnianie ich może być
organizowane raz lub dwa razy w sezonie.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
W nowoczesnej gospodarce na użytkach zielonych zaciera się różnica między łąką
i pastwiskiem, cały obszar zadarniony jest użytkowany zmiennie, kośno pastwiskowo.
Warunkiem zmiennego użytkowania są uregulowane stosunki powietrzno wodne gleby. Nie
można wypasać łąk podmokłych ze względu na możliwość chorowania zwierząt oraz
niszczenie darni. Na zmianę składu botanicznego runi największy wpływ ma wypasanie
pierwszego wiosennego odrostu runi. Wypasanie łąk wpływa dodatnio na rozwój traw niskich
i niszczy grubołodygowe chwasty. Spasanie łąk powinno być powtarzane systematycznie
co 2 3 lata, a w niektórych przypadkach nawet cały sezon trzeba łąkę spasać aby otrzymać
odpowiednie zagęszczenie darni. Jeżeli spasa się łąkę przy odpowiednim uwilgotnieniu gleby,
to zabieg ten jest zawsze bardzo korzystny dla rozwoju wartościowych roślin.
Natomiast wykaszanie okresowe pastwisk przyczynia się do:
utrzymania w runi odpowiedniej proporcji między trawami wysokimi i niskimi,
ogranicza rozwój chwastów niskich pastwiskowych,
pełniejszego wykorzystania plonu, a tym samym wpływa na obniżenie kosztów produkcji
paszy,
poprawy warunków higienicznych na pastwisku.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znaczenie mają użytki zielone w gospodarstwie rolniczym?
2. Jakie czynniki decydują o większym udziale użytków zielonych w powierzchni użytków
rolnych?
3. Jakie są ważniejsze standardy siedliska zwane także ekologicznymi, które wpływają na
plonowanie runi?
4. Jakie grupy roślin wydzielamy na użytkach zielonych?
5. Jak rozpoznasz: tymotkę łąkową i kupkówkę pospolitą?
6. Jak rozróżnisz: koniczynę białą, koniczynę łąkową i białoróżową?
7. Jaką rolę spełniają zioła łąkowe na łąkach i pastwiskach?
8. Jak wyjaśnisz, że trawy pastewne w runi łąkowej lepiej wykorzystują nawozy na trwałych
użytkach zielonych niż na gruntach ornych?
9. Jakie czynniki decydują o sposobie poprawienia składu botanicznego runi?
10. Jakie są sposoby zagospodarowania zdegradowanej darni w praktyce rolniczej?
11. Jakie są zalety zmiennego użytkowania łąk i pastwisk?
12. Jakie wymagania w zakresie gospodarki na użytkach zielonych stawia rolnikom dobra
praktyka rolnicza?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozpoznaj ważniejsze gatunki roślin użytków zielonych na podstawie cech
morfologicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać gatunki traw,
2) określić cechy morfologiczne decydujące o wartości pokarmowej traw,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
3) określić wartość pokarmową, trwałość i przydatność roślin motylkowych na łąkach
i pastwiskach,
4) rozpoznać zioła pastewne,
5) rozpoznać chwasty typowe dla łąk i pastwisk i określić ich toksyczność dla zwierząt,
6) określić znaczenie rolnicze turzyc,
7) zapisać w arkuszu ćwiczeń,
8) dokonać analizy i interpretacji swojego opracowania,
9) zaprezentować opracowanie na forum grupy i przeprowadzić dyskusję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis łąki lub pastwiska w gospodarstwie rolniczym,
arkusz do ćwiczeń,
okazy roślin,
nasiona,
lupy,
atlasy roślin.
Ćwiczenie 2
Na podstawie opisu siedliska: mało wartościowa roślinność, słaba żyzność gleby,
niedostatek wody, błędy popełniane przy użytkowaniu i nawożeniu łąki i pastwiska . dobierz
sposób poprawienia zdegradowanej darni.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać analizy treści ćwiczenia,
2) określić wstępne standardy zagospodarowania zdegradowanej darni,
3) wskazać właściwą metodę zagospodarowania
4) zaplanować kolejność wykonywanych prac
5) zapisać w arkuszu ćwiczeń
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 3
Dobierz gatunki roślin do mieszanki, celem obsiewu nowo założonych użytków
zielonych. W składzie gatunkowym uwzględnij miejscowe warunki siedliskowe.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić miejscowe warunki siedliska,
2) dobrać gatunki roślin do uproszczonej mieszanki,
3) uwzględnić wartość użytkową materiału nasiennego i optymalną normę wysiewu,
4) zaprezentować opracowaną mieszankę na forum grupy i przeprowadzić dyskusję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
próbki materiału nasiennego,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
zestawienie wzorów,
tabele wysiewu,
arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 4
Zaplanuj zabiegi pielęgnacyjne na pastwisku przy wypasie kwaterowym w gospodarstwie
rolniczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zaplanować nawożenie mineralne NPK,
2) zaplanować i wykonać zabiegi agrotechniczne (niszczenie kretowisk, wykaszanie
niedojadów),
3) zaplanować nawożenie gnojówką lub gnojowicą,
4) zapisać w karcie technologicznej,
5) dokonać analizy interpretacji swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
ciągnik,
maszyny i narzędzia do pielęgnowania u.z.,
instrukcje,
arkusz do ćwiczeń,
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sklasyfikować i scharakteryzować użytki zielone? � �
2) określić wymagania siedliskowe użytków zielonych? � �
3) rozpoznać ważniejsze gatunki traw wartościowych na użytkach
zielonych? � �
4) dobrać sposób poprawienia zdegradowanej darni? � �
5) dobrać gatunki traw do uproszczonej mieszanki? � �
6) zaplanować zabiegi pielęgnacyjne przy wypasie kwaterowym
w gospodarstwie rolniczym? � �
7) omówić zalety zmiennego użytkowania łąk i pastwisk? � �
8) określić wymagania w zakresie gospodarki na użytkach zielonych,
jakie stawia rolnikom dobra praktyka rolnicza? � �
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
4.6. Opłacalność produkcji roślinnej
4.6.1. Materiał nauczania
W zarządzaniu gospodarstwem konieczne jest podejmowanie decyzji dotyczących wyboru
działalności produkcyjnej. Metodą rachunku ekonomicznego służącą do porównania
opłacalności kilku technologii produkcji roślin jest sporządzenie kalkulacji niepełnej.
Kalkulacje są metodą stosunkowo prostą i przydatną, zarówno w bieżącej analizie jak
i w planowaniu. Polegają one na porównaniu wartości produkcji i poniesionych nakładów.
Istotą rachunku nadwyżek bezpośrednich, jest określenie różnicy między wartością produkcji
potencjalnie towarowej, a kosztami zmiennymi. Jest to rachunek umożliwiający określenie
efektów, jakie może dać działalność w zależności od tego, w jaki sposób jest ona prowadzona
w gospodarstwie. Uproszczony schemat kalkulacji przedstawia się następująco:
Tabela 2. Uproszczony schemat kalkulacji [5, s. 189]
Wartość produkcji potencjalnie towarowej
( minus)
koszty zmienne
= (równa się)
nadwyżka bezpośrednia
Z formuły obliczeniowej wynika, że nadwyżka bezpośrednia nie stanowi dochodu, lecz
jest to jedynie kategoria rachunkowa wskazująca relatywną opłacalność .W tabeli 3.
przedstawiono przykład sporządzania nadwyżki bezpośredniej w produkcji roślinnej.
Tabela 3. Kalkulacje nadwyżki bezpośredniej dla pszenicy [5, s. 190]
Wyszczególnienie Jednostka miary Ilość Cena Wartość
Ziarno dt 55 40 2200
Słoma dt 70
Razem produkcja 2200
Koszty zmienne
Materiał siewny dt 2 50 100
Nawozy azotowe kg 70 2,0 140
Nawozy fosforowe kg 60 2,5 150
Nawozy potasowe kg 80 1,5 120
Środki ochrony roślin
Glean g 25 2,44 61
Chwastox l 3 12 36
Nakłady pracy rbh 23
Usługi
Zbiór kombajnem h 1,2 150 280
Razem koszty zmienne 1167
Nadwyżka bezpośrednia na 1ha 1033
Nadwyżka bezpośrednia na 1rbh 44,9
Nadwyżka bezpośrednia 1zł kosztów zmiennych 0,88
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
W tabeli 4, przedstawiono przykład karty technologicznej produkcji koniczyny na
zielonkę.
Tabela 4. Karta technologiczna produkcji koniczyny na zielonkę [opracowanie własne]
Zabieg Rodzaj narzędzia, nawozy Termin lub faza Nakłady na 1ha
agrotechniczny rozwojowa rbh cnh
Wałowanie Wał gładki 04 0,8 0,8
jęczmienia
Siew koniczyny Siewnik zbożowy 12kg 04 1,0 1,0
nasion
Bronowanie Brona 04 1,0 1,0
Zbiór I pokosu Silosokombajn 06 5,5 5,5
Transport Przyczepa 06 5,0 5,0
Wysiew K Rozsiewacz 06 1,0 1,0
Zbiór II pokosu Silosokombajn 08 4,6 4,6
Transport Przyczepa 08 5,0 50
Razem 24,9 24,9
W trakcie sporządzania kart technologicznych powinny być uwzględnione następujące
ogólne wskazania:
- opracować je począwszy od upraw o podstawowym znaczeniu, które określają kierunek
i nastawienie gospodarcze,
- planować możliwie najmniejszą liczbę podobnych (technologicznie) typów maszyn
i narzędzi,
- uwzględnić wszystkie możliwości unifikacji maszyn w odniesieniu do międzyrzędzi
i szerokości roboczych.
Do karty technologicznej po wpisaniu danych charakteryzujących roślinę nanosi się
kolejno w układzie chronologicznym, wszystkie czynności danego cyklu produkcyjnego,
rozpoczynając od pierwszej czynności po zbiorze przedplonu, np. podorywki, a kończąc na
wstępnym uszlachetnianiu i zabezpieczeniu plonu.
Standardy jakości produkcji roślinnej
Podstawowe standardy środowiskowe, jakie musi spełnić gospodarstwo, wynikają
z przepisów prawa, a ich spełnienie umożliwia rolnikom między innymi korzystanie ze
środków pomocowych Unii Europejskiej. Niezmiernie ważnym elementem prawidłowego
zarządzania gospodarstwem jest sposób użytkowania gruntów, organizacja produkcji
roślinnej, bilanse składników mineralnych i organicznych, integrowana ochrona roślin,
ochrona wód i powietrza. Główne czynniki związane z organizacją produkcji roślinnej, które
mają negatywne oddziaływanie na środowisko, to: nawożenie mineralne i organiczne,
pestycydy i ich stosowanie, zabiegi agrotechniczne.
Zasady i przepisy, jakich należy przestrzegać, aby być w zgodzie z polskim i unijnym
prawem, poruszają następujące zagadnienia:
- okresy, w których stosowanie nawozów nie jest wskazane,
- nawożenie pól na zboczach,
- stosowanie nawozów na glebach podmokłych, zalanych, zamarzniętych, przykrytych
śniegiem,
- nawożenie pól w pobliżu cieków wodnych i stref ochrony wód,
- pojemność płyt i zbiorników do składowania i przechowywania nawozów naturalnych,
- dawki i sposoby nawożenia,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
- użytkowanie gruntów i zasady organizacji użytków rolniczych,
- minimalna powierzchnia tzw. zielonych pól,
- plany nawożenia.
System jednolitych płatności obszarowych, jakie obecnie otrzymują rolnicy, wymaga
utrzymania gruntów w tzw. dobrej kulturze rolnej, czyli gotowości produkcji. Standard ten
wprowadzono w życie rozporządzeniem Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia
7 kwietnia 2004r. w sprawie minimalnych wymagań utrzymania gruntów rolnych w dobrej
kulturze. Oznacza to, że każdy rolnik otrzymujący płatność obszarową musi ten wymóg
spełnić.
Zapewnienie jakości i bezpieczeństwa żywnościowego
Produkty spożywcze powinny spełniać oczekiwania konsumenta i jednocześnie być
zgodne z obowiązującymi normami i przepisami prawnymi w zakresie zapewnienia jakości
i bezpieczeństwa zdrowotnego. Podstawowym polskim aktem prawnym w dziedzinie
zapewnienia bezpieczeństwa żywności jest ustawa z dnia 11 maja 2001r. o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. 2001.63.634). Zgodnie z tą ustawą jakość
zdrowotna żywności rozumiana jest jako ogół cech i kryteriów, za pomocą których
charakteryzuje się żywność pod względem wartości odżywczej, jakości organoleptycznej oraz
bezpieczeństwa dla konsumenta. Jakość organoleptyczna żywności to ogół cech
obejmujących smak, zapach, wygląd, barwę i konsystencję, które można wyodrębnić i ocenić
za pomocą zmysłów człowieka. Bezpieczeństwo żywności tworzy ogół warunków, które
muszą być spełnione i działań, które muszą być podjęte na wszystkich etapach produkcji
żywności i jej obrotu w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka. Na ocenę jakości
zdrowotnej żywności wywierają wpływ właściwości fizykochemiczne, sensoryczne, wartość
żywieniowa, rodzaj i ilość substancji dodatkowych, czystość mikrobiologiczna,
zanieczyszczenia chemiczne przenikające ze środowiska np. metale ciężkie, pestycydy.
Środki spożywcze stanowią korzystne środowisko dla rozwoju drobnoustrojów,
a mikrobiologiczne zanieczyszczenia produktów żywnościowych zależą m.in. od jakości
użytych surowców, wody, ale również rodzaju opakowań, czystości sprzętu, aparatury,
pomieszczeń produkcyjnych. W literaturze wymienia się trzy zródła zagrożeń zdrowotnych
żywności:
- występowanie mikroorganizmów chorobotwórczych, produktów ich przemiany materii,
wirusów, pasożytów i toksyn,
- występowanie pozostałości związków chemicznych (pestycydy, antybiotyki, środki
myjące, metale ciężkie),
- występowanie czynników fizycznych, takich jak: szkło, kamienie, itp.
Jakość zdrowotna żywności zależy od stopnia skażenia środowiska, w którym jest
wytwarzana, odpowiedniego postępowania na każdym etapie produkcji żywności, poczynając
od pozyskania surowca, poprzez warunki przetwórstwa, przechowywania, transportu, obrotu,
a kończąc na obróbce w procesie kulinarnym oraz charakterystycznej dla każdego produktu
wartości odżywczej.
Instytucją urzędowo kontrolującą żywność w Polsce jest Inspekcja Jakości Handlowej
Artykułów Rolno-Spożywczych funkcjonująca od 01 stycznia 2003 roku, powołana na
podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 roku o jakości handlowej artykułów rolno-
-spożywczych (Dz. U. 2001.5.44 z pózniejszymi zmianami). Zadania inspekcji wykonują
następujące organy:
- Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych,
- Wojewoda.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Kontrole jakości handlowej produktów stanowią istotny element systemu gwarantowania
jakości żywności wprowadzonej do obrotu oraz bezpieczeństwa ekonomicznego
konsumentów i producentów tabela 5.
Tabela 5. Jakość żywności jako funkcja cech podstawowych wartości dla konsumenta z przykładowymi
parametrami [5, s. 278]
Cecha Wartość dla konsumenta Przykładowe parametry
podstawowa
Zdrowotność Wartość dietetyczna Strawność
Wartość energetyczna Kaloryczność
Wartość odżywcza Zawartość: tłuszczu, błonnika,
witamin, minerałów, białka,
węglowodanów
Bezpieczeństwo dla zdrowia Liczba mikroorganizmów, poziom
zanieczyszczeń chemicznych, poziom
napromieniowania
Atrakcyjność Wygląd zewnętrzny Kształt i wielkość, barwa, faktura
powierzchni
Konsystencja Twardość, sprężystość, lepkość
Zapach Zawartość substancji lotnych
Dyspozycyjność Wielkość jednostkowa Masa, objętość
Rozpoznawalność gatunku Marka
Trwałość Okres przydatności do spożycia
Aatwość przygotowania Czas gotowania/pieczenia
Działania Inspekcji obejmują przede wszystkim ochronę konsumentów na rynku
produktów żywnościowych, eliminację nieuczciwej konkurencji producenckiej oraz promocję
jakości polskiej żywności poprzez promowanie znaków i certyfikatów jakości. System
kontroli żywności IJHARS zapewnia konsumentom dostęp do rzetelnych informacji na temat
artykułów rolno spożywczych oraz zapobiega nieuczciwym praktykom rynkowym. Ułatwia
on również wymianę handlową zarówno z państwami trzecimi, jak i na obszarze jednolitego
rynku wewnętrznego Unii Europejskiej.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak rozróżniasz pojęcia: koszty zmienne, kalkulacja niepełna, nadwyżka bezpośrednia?
2. Co stanowią koszty zmienne w kalkulacji nadwyżki bezpośredniej, np. dla pszenicy
ozimej?
3. Co to jest nadwyżka bezpośrednia?
4. Jak obliczysz nadwyżkę bezpośrednią w oparciu o kartę technologiczną?
5. Jakie czynniki wpływają na wybór działalności produkcyjno towarowej podejmowanej
przez rolników?
6. Jakie znasz podstawowe standardy jakości produkcji roślinnej?
7. Jak zapewnisz jakość i bezpieczeństwo żywności?
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj kartę technologiczną uprawy rzepaku, na jej podstawie oblicz nadwyżkę
bezpośrednią na 1ha, dla gospodarstwa w Twojej miejscowości.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić miejsce uprawy w zmianowaniu,
2) zaplanować technologię uprawy,
3) zapisać w karcie technologiczne,.
4) obliczyć nadwyżkę bezpośrednią na 1ha,
5) określić koszt produkcji 1dt,
6) zapisać wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
arkusz do ćwiczeń karta technologiczna,
katalog narzędzi rolniczych,
katalog nawozów,
katalog środków ochrony roślin,
cenniki.
Ćwiczenie 2
Oblicz nadwyżkę bezpośrednią na:
a) 1 ha,
b) 1 rbh,
c) 1 zł kosztów zmiennych,
dla pszenicy ozimej uprawianej w gospodarstwie rolniczym położonym w Twojej
miejscowości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić miejsce uprawy pszenicy ozimej w zmianowaniu,
2) zaplanować technologię produkcji,
3) zapisać w karcie technologicznej,
4) obliczyć nadwyżkę bezpośrednią na:
a) 1ha,
b) 1rbh,
c) 1zł kosztów zmiennych,
5) przeanalizować otrzymane wyniki,
6) uzasadnić wyniki i zaprezentować swoje opracowanie na forum grupy i przeprowadzić
dyskusję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
arkusz do ćwiczeń
struktura zasiewów,
przedplon,
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
odmiana,
katalog narzędzi rolnicze,
katalog nawozów,
katalog środków ochrony roślin,
cenniki,
kalkulator.
Ćwiczenie 3
Sporządz kalkulację opłacalności produkcji buraka cukrowego i pszenicy ozimej
w Twoim gospodarstwie rolnym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić miejsce uprawy buraka i pszenicy w strukturze zasiewów i zmianowania,
2) zaplanować technologię produkcji,
3) zapisać w kartach technologicznych,
4) obliczyć nadwyżkę bezpośrednią na 1ha,
5) obliczyć koszt uprawy 1dt,
6) określić czynniki agrotechniczne i ekonomiczne, które wpływają na wybór działalności
produkcyjno-towarowej, podejmowanej przez rolnika,
7) określić opłacalność produkcji,
8) dokonać analizy i interpretacji swojego opracowania,
9) zaprezentować opracowanie na forum grupy i przeprowadzić dyskusję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
opis gospodarstwa rolniczego,
katalog narzędzi rolniczych,
katalog nawozów,
katalog środków ochrony roślin,
arkusz do ćwiczeń,
cenniki,
kalkulator.
Ćwiczenie 4
Skorzystaj ze strony internetowej ARiMR i programów komputerowych do wspomagania
organizacji nawożenia i ochrony roślin. Ustal dawki nawozów mineralnych i środków
ochrony roślin pod pszenicę ozimą w gospodarstwie rolniczym w Twojej miejscowości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać programy komputerowe do nawożenia i ochrony roślin,
2) skorzystać z wybranych programów komputerowych,
3) zaplanować nawożenie i ochronę roślin,
4) wypełnić kartę technologiczną,
5) obliczyć opłacalność produkcji,
6) przeanalizować swoje opracowanie i zaprezentować na forum grupy, przeprowadzić
dyskusję.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Wyposażenie stanowiska pracy:
zestaw komputerowy,
program komputerowy do organizacji nawożenia i ochrony roślin,
arkusz do ćwiczeń.
Ćwiczenie 5
Zapewnij jakość i bezpieczeństwo żywnościowe w gospodarstwie rolniczym. Określ
czynniki warunkujące jakość zdrowotną i wartość odżywczą żywności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać normy i przepisy prawne w zakresie zapewnienia jakości i bezpieczeństwa
żywnościowego,
2) określić warunki bezpieczeństwa żywności,
3) określić zródła zagrożeń zdrowotnych żywności,
4) nazwać instytucję kontrolującą urzędowo kontrolującą żywność w Polsce,
5) omówić zadania wymienionej instytucji,
6) zapisać w arkuszu ćwiczeń,
7) dokonać analizy swojego opracowania i zaprezentować na forum grupy,
8) przeprowadzić dyskusję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer,
- Internet.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zaprojektować kartę technologiczną? � �
2) obliczyć koszty uprawy? � �
3) podać przykład, sporządzenia kalkulacji nadwyżki bezpośredniej dla
pszenicy ozimej? � �
4) obliczyć nadwyżkę bezpośrednią? (na 1ha, 1rbh, 1zł kosztów
zmiennych)? � �
5) obliczyć opłacalność produkcji roślinnej w gospodarstwie rolniczym? � �
6) skorzystać z programów komputerowych? � �
7) zapewnić jakość i bezpieczeństwo żywności? � �
8) zastosować standardy jakości produkcji roślinnej? � �
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
5. SPRAWDZIAN OSIGNIĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania
dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X . W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz prawidłową.
5. Pracuj samodzielnie.
6. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC TESTOWYCH
1. Optymalne pH gleby dla owsa i ziemniaków wynosi
a) 5,1 5,5.
b) 5,6 6,0.
c) 6,6 7,0.
d) 7,1 7,5.
2. Legenda, Sukces i Tonacja, to odmiany
a) jęczmienia jarego.
b) owsa.
c) pszenicy ozimej.
d) żyta.
3. Kompensacją chwastów nazywamy
a) sporadyczne występowanie na danym polu chwastów.
b) masowe wstępowanie na danym polu jednego lub kilku gatunków chwastów.
c) pojawienie się agrofagów.
d) odporność roślin uprawnych na zachwaszczenie.
4. Fungicydy, to środki chemiczne do zwalczania
a) chorób pochodzenia grzybowego.
b) Chwastów.
c) chorób pochodzenia bakteryjnego i wirusowego.
d) szkodników.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
5. Do najbardziej uciążliwych szkodników zbóż jarych zaliczamy
a) skrzypionki.
b) drutowce.
c) rolnice.
d) zwójniki.
6. Nawożąc rośliny motylkowe drobnonasienne należy zwrócić szczególną uwagę by nie
przekroczyć zalecanej dawki
a) azotu.
b) fosforu.
c) potasu.
d) żelaza.
7. Do roślin pastewnych niemotylkowych zaliczamy
a) kukurydzę.
b) lucernę mieszańcową.
c) seradelę.
d) bobik.
8. Beznakładowym elementem agrotechniki jest
a) ilość wysiewu.
b) termin wysiewu.
c) odmiana.
d) nawożenie.
9. Ze 100kg korzeni buraka cukrowego uzyskuje się średnio cukru około
a) 10kg.
b) 16kg.
c) 20kg.
d) 24kg.
10. Międzyplony to rośliny
a) uprawiane w plonie głównym.
b) które dają plon zielonej masy, czasem korzeni lub bulw, w okresie miedzy zbiorem
plonu głównego a terminem siewu następnego plonu głównego.
c) tylko ozime.
d) użytków zielonych.
11. Zdolność kiełkowania materiału siewnego roślin uprawnych oznaczamy na nasionach
a) czystych.
b) czystych i zanieczyszczonych.
c) wilgotnych i zanieczyszczonych.
d) wykazujących objawy chorobowe.
12. Czas niezbędny do oznaczenia zdolności kiełkowania pszenicy ozimej wynosi
a) 2 dni.
b) 5 dni.
c) 8 dni.
d) 12 dni.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
13. Najbardziej wartościową trawą występującą na użytkach zielonych jest
a) stokłosa bezostna.
b) drżączka średnia.
c) kostrzewa trzcinowa.
d) tymotka łąkowa.
14. Racjonalne użytkowanie dobrego pastwiska pozwala na uzyskanie z 1ha takiej ilości
paszy, która w przeliczeniu na białko ogólne odpowiada
a) 0,5 1,0 tony.
b) 1,2 1,7 tony.
c) 1,8 2,3 tony.
d) 3,0 3,5 tony.
15. Pachówka strąkóweczka, to grozny szkodnik
a) grochu, peluszki, wyki.
b) koniczyny.
c) rzepaku.
d) ziemniaków.
16. W jakiej fazie rozwojowej zboża ozime maja największe zapotrzebowanie na azot?
a) początek krzewienia.
b) w momencie ruszenia wegetacji.
c) strzelania w zdzbło.
d) początek kłoszenia.
17. W technologii produkcji zbóż największe koszty stanowią
a) nawozy.
b) środki ochrony roślin.
c) materiał siewny.
d) zbiór kombajnem.
18. Metodą rachunku ekonomicznego służąca do porównania opłacalności kilku technologii
produkcji roślin jest
a) obliczenie kosztów zmiennych.
b) wartość produkcji potencjalnie towarowej.
c) sporządzenie kalkulacji niepełnej.
d) obliczenie nakładów pracy.
19. Dobierz mieszankę roślin strączkowych przeznaczona na nasiona, do uprawy na glebach
zwięzłych:
a) wyka kosmata 50 % + żyto ozime 50 %,
b) wyka ozima 15 % + żyto ozime 85 %,
c) groch polny 50 % + żyto 50 %,
d) wyka siewna 90 % + gorczyca sarepska 10 %.
20. W metodzie pełnej uprawy użytków zielonych, położonych na glebach mineralnych
stosowane są mieszanki uproszczone. Składają się one z następującej ilości gatunków
a) 2 3.
b) 4 5.
c) 3.
d) 8.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ...............................................................................
Organizowanie i prowadzenie produkcji roślinnej
Zakreśl poprawną odpowiedz.
Nr zadania Odpowiedzi Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
6. LITERATURA
1. Bieńkowska J. Arciszewska B.: Podstawy produkcji roślinnej ćwiczenia. Format AB,
Warszawa 1997
2. Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE produkcja zbóż, produkcja
ziemniaka. KCDRRiOW, Poznań 2004
3. Fotyma M.: Technologie produkcji roślinnej. Hortpress, Warszawa 1995
4. Gawrońska A.: Podstawy produkcji roślinnej. Hortpress, Warszawa 1997
5. Grontkowska A. Klepacki B.: Ekonomika i zarządzanie przedsiębiorstwem
w agrobiznesie. Format-AB, Warszawa 2006
6. Kowalak Z.: Produkcja rolnicza. Wyd. eMPi2, Poznań 2004
7. Lack A. Evens D.E.: Biologia roślin. PWN, Warszawa 2003
8. Podstawy produkcji roślinnej. PWRiL, Warszawa 1999
9. www.wikipedia.pl
10. www.ppr.pl
11. www.minrol.gov.pl
Czasopisma rolnicze:
- Przegląd Rolniczy
- Biuletyn informacyjny wydawany przez MRiGR i ARiMR
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prowadzenie produkcji roślin uprawnych
16 Organizowanie i prowadzenie produkcji zwierzęcej
20 Organizowanie procesu produkcji w przedsiębiorstwie
AKTUALNE TRENDY W TECHNOLOGIACH PRODUKCJI ROŚLINNYCH SUROWCÓW PASZOWYCH
o organizowaniu i prowadzeniu dzialanosci kulturalnej
13 ORGANIZACJA GRY
03 Organizowanie i prowadzenie gospodarstwa rolnegoidD27
13 Organizowanie pracy w bufecie
FORMY ORGANIZACJI PROCESOW PRODUKCJI
13 Organizowanie procesów technologicznych
17 Organizowanie procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie
16 Organizacja zbytu produktów ogrodniczychid789
ustawa o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej
13 Organizowanie pracy ośrodka jeździeckiego oraz imprezid731

więcej podobnych podstron