Kazimierz Krajewski Tomasz �abuszewski
5 Wilełska Brygada AK
18 sierpnia 1945
Bitwa w Miodusach Pokrzywnych
fundacja
f
u
n
d
a
c
j
a
PAMIóTAMY
P
A
M
I
ó
T
A
M
Y
miodusy 1/1/04 0:39 Page 1
Kazimierz Krajewski Tomasz �abuszewski
5 Wilełska Brygada AK
18 sierpnia 1945
Bitwa w Miodusach Pokrzywnych
PERLEJEWO 2005
Wydanie okazjonalne - bezp"atne
miodusy 1/1/04 0:39 Page 2
Trzeba wspomnie� wszystkich zamordowanych
r�kami takŻe polskich instytucji i s"uŻb bezpieczełstwa,
pozostających na us"ugach systemu przyniesionego ze Wschodu.
Trzeba ich przypomnie� przed Bogiem i historią,
aby nie zamazywa� prawdy o naszej przesz"oĘci,
w tym decydującym momencie dziejów
Jan Pawe" II, 18 maja 1994
J
a
n
P
a
w
e
"
I
I
,
1
8
m
a
j
a
1
9
9
4
Pami�ci Żo"nierzy 1 szwadronu V Brygady Wilełskiej AK
P
a
m
i
�
c
i
Ż
o
"
n
i
e
r
z
y
1
s
z
w
a
d
r
o
n
u
V
B
r
y
g
a
d
y
W
i
l
e
ł
s
k
i
e
j
A
K
i oddzia"u ppor. W"adys"awa �ukasiuka M"ota
i
o
d
d
z
i
a
"
u
p
p
o
r
.
W
"
a
d
y
s
"
a
w
a
�
u
k
a
s
i
u
k
a
M
"
o
t
a
poleg"ych 18 VIII 1945 r. w bitwie z bolszewikami
p
o
l
e
g
"
y
c
h
1
8
V
I
I
I
1
9
4
5
r
.
w
b
i
t
w
i
e
z
b
o
l
s
z
e
w
i
k
a
m
i
i zdrajcami Ojczyzny o niepodleg"o� Polski
i
z
d
r
a
j
c
a
m
i
O
j
c
z
y
z
n
y
o
n
i
e
p
o
d
l
e
g
"
o
Ę
�
P
o
l
s
k
i
i wolno� cz"owieka w Miodusach Pokrzywnych.
i
w
o
l
n
o
Ę
�
c
z
"
o
w
i
e
k
a
w
M
i
o
d
u
s
a
c
h
P
o
k
r
z
y
w
n
y
c
h
.
Zdj�cie na ok"adce:
1 szwadron 5 Brygady Wilełskiej AK w marszu. Podlasie, lato 1945 r.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 3
[...] Nie jesteĘmy Żadną bandą, tak jak nas nazywają zdrajcy
i wyrodni synowie naszej ojczyzny. My jesteĘmy z miast i wiosek
polskich. [...] My chcemy, by Polska by"a rządzona przez Polaków
oddanych sprawie i wybranych przez ca"y Naród, a ludzi takich
mamy, którzy i s"owa g"oĘno nie mogą powiedzie�, bo UB wraz
z kliką oficerów sowieckich czuwa. Dlatego teŻ wypowiedzieliĘmy
walk� na Ęmier� lub Życie tym, którzy za pieniądze, ordery lub
stanowiska z rąk sowieckich, mordują najlepszych Polaków
domagających si� wolnoĘci i sprawiedliwoĘci.
Mjr �upaszka
5 Wilełska Brygada AK na Bia"ostocczyęnie. Wiosna lato 1945.
Na cmentarzach Podlasia licznie rozsiane są groby tych, którzy
oddali Życie za wolnoĘ� Polski. Odnajdujemy na nich mogi"y poleg"ych
w powstaniach narodowych, podczas I Wojny �wiatowej, w wojnie pol-
sko bolszewickiej lat 1919 1920, w wojnie obronnej 1939 roku,
podczas okupacji hitlerowskiej w szeregach konspiracji niepodle-
g"oĘciowej AK, NOW i NSZ, a takŻe groby tych, którzy stan�li do walki
z komunistycznym zniewoleniem po wejĘciu armii sowieckiej na ziemie
polskie w lecie 1944 r. WĘród licznych grobów partyzanckich na cmen-
tarzach Podlasia znajdują si� teŻ groby Żo"nierzy Armii Krajowej, którzy
przyw�drowali w okresie powojennym z dalekiej Wilełszczyzny, by tutaj
kontynuowa� walk� o niepodleg"oĘ� Polski. Byli to w wi�kszoĘci Żo"nie-
rze 5 i 6 Brygady Wilełskiej AK, jednostek partyzanckich odtworzonych
na Ziemi Bia"ostockiej przez majora Zygmunta Szendzielarza
�upaszk� . W lipcu 1944 r. zdo"ali unikną� rozbrojenia przez sowietów
pod Wilnem i z bronią w r�ku przedarli si� za Niemen, na teren Polski
Lubelskiej . Z nich to w"aĘnie, dzia"ając na rozkaz Komendanta
Bia"ostockiego Okr�gu AK-AKO, pp"k Mieczys"awa Liniarskiego
MĘcis"awa , major �upaszka (którego zast�pcą zosta" kpt. Lech Leon
Beynar Nowina , znany póęniej jako wybitny historyk Pawe" Jasienica)
zorganizowa" w kwietniu 1945 r. lotny oddzia" partyzancki, noszący
nazw� 5 Brygady Wilełskiej. Mia" on podją� dzia"ania z zakresu
samoobrony, zwalczając UB, KBW, NKWD i ich agentur�. Do wilełskich
akowców licznie do"ączyli miejscowi ochotnicy, g"ównie z terenu
powiatu Bielsk Podlaski, a takŻe dezerterzy z LWP, którzy nie chcieli
w spodziewanym konflikcie pomi�dzy Rosją Sowiecką i Zachodem wal-
miodusy 1/1/04 0:39 Page 4
4
4
czy� i giną� za nies"uszną spraw�. Wkrótce 5 Brygada Wilełska majora
�upaszki osiągn�"a stan oko"o 300 Żo"nierzy i sta"a si� najbitniejszą
jednostką partyzancką na ca"ej Bia"ostocczyęnie i Podlasiu. Dzia"a"a
podzielona na cztery mniejsze jednostki, które spotyka"y si� tylko pod-
czas wi�kszych operacji bojowych lub na zarządzanych mniej wi�cej
raz na miesiąc koncentracjach. By"y to: 1 szwadron dowodzony przez
por. Zygmunta B"aŻejewicza Zygmunta , 2 szwadron dowodzony przez
ppor. Romualda Rajsa Burego (jesienią 1945 r. przeszed" on do NZW),
1 kompania szturmowa ppor. Jana Mazura Piasta i 4 szwadron
por. Mariana Pluciłskiego MĘcis"awa . Wiosną i latem 1945 r. wraz
z miejscowymi od-
dzia"ami poakowskimi
(AKO), NSZ i NZW
oczyĘci"a z admini-
stracji komunistycznej
i si" bezpieczełstwa
znaczne obszary Pod-
lasia. Jednak utrzy-
manie si� w polu od-
dzia"ów partyzanckich
stawa"o si� coraz trud-
Kadra 5 Brygady Wilełskiej AK, sierpieł 1945 roku. Od lewej : Miko"aj
niejsze. Miejscowe si"y
Kuroczkin LeĘny , NN, ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor , por. Marian
Pluciłski MĘcis"aw , por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt , mjr Zygmunt
komunistyczne, w pier-
Szendzielarz �upaszka , ppor. W"adys"aw �ukasiuk M"ot , ppor. Jan
wszych miesiącach
Zaleski Zaja , ppor. Romuald Rajs Bury
1945 r. ca"kowicie
niezdolne do skutecznego przeciwstawiania si� podziemiu niepo-
dleg"oĘciowemu, trzyma"y si� początkowo wy"ącznie dzi�ki wsparciu
Wojsk Wewn�trznych NKWD (zw"aszcza 32 zmotoryzowanego pu"ku
strzeleckiego 7 Zmotoryzowanej Dywizji Strzeleckiej Wojsk
Wewn�trznych NKWD w sile oko"o 1.400 Żo"nierzy kwaterującego
w Bielsku Podlaskim, Wysokim Mazowieckiem i Zambrowie oraz podod-
dzia"ów pu"ków wojsk pogranicznych operujących w tych powiatach).
W okresie wiosennym zosta"y wzmocnione przez dalsze jednostki
NKWD, KBW i LWP. Przede wszystkim do akcji rzucono tu pododdzia"y
62 Dywizji Strzeleckiej NKWD (267 i 385 pu"ki strzeleckie w sile 1.408
i 1.399 Żo"nierzy). Okresowo na terenie Bia"ostocczyzny operowa"y jed-
nostki 2, 18, 108 i 217 pu"ków pogranicznych NKWD. W kaŻdym
mieĘcie powiatowym ulokowano co najmniej jeden batalion WW
NKWD. Oprócz dzia"ających tu wczeĘniej 11 pu"ku KBW (z dniem 16
miodusy 1/1/04 0:39 Page 5
5
5
VII 1945 r. zosta" skierowany do Olsztyna) i 18 Samodzielnego
Batalionu Strzeleckiego na teren województwa bia"ostockiego w czerwcu
1945 r. wys"ano liczący oko"o 1.300 Żo"nierzy 9 pu"k KBW i 1 praski
pu"k piechoty 1 Dywizji Piechoty ( KoĘciuszkowskiej ) w sile oko"o 1.600
ludzi. Ta ostatnia jednostka zosta"a wsparta cz�Ęcią 1 pu"ku artylerii
lekkiej (1/1 pal). Do zwalczania podziemia wykorzystywano równieŻ
wycofywane z Niemiec frontowe jednostki Armii Czerwonej. Pó"nocną
cz�Ę� województwa pacyfikowa"y si"y sowieckie liczące ponad 40.000
Żo"nierzy, w tym dwie dywizje piechoty wycofane z Niemiec, (si"y te,
wspierane przez NKWD, UBP i pododdzia"y 1 pp 1 DP
KoĘciuszkowskiej przeprowadzi"y w lipcu 1945 r. s"ynną ob"aw�
w Puszczy Augustowskiej, w wyniku której aresztowano oko"o 1.600
osób, z których wi�kszoĘ� zagin�"a bez Ęladu). Przez po"udniową
cz�� wycofywane by"y m.in. jednostki 5 Armii Pancernej. Rosjanie
stosowali bezwzgl�dne represje w miejscowoĘciach, w których mia"y
miejsce akcje partyzantów, oraz w tych które agentura okreĘla"a jako
sprzyjające podziemiu.
Podczas koncentracji zarządzonej przez majora �upaszk� 1 VIII
1945 r. w lasach rudzkich w rejonie wsi Czaje Wólka zapad"a decy-
zja o wys"aniu 1 szwadronu na lewy brzeg Bugu w celu rozpoznania
moŻliwoĘci dzia"ania w powiecie siedleckim i soko"owskim i dalej
w kierunku na Warszaw�, aŻ do Wis"y. Pododdzia" ten zosta" wzmoc-
niony przez miejscową grup� ppor. W"adys"awa �ukasiuka M"ota ,
która pozosta"a w polu po demobilizacji oddzia"u partyzanckiego ppor.
Szumnego z Obwodu Bielsk Podlaski. Liczono na wykorzystanie jego
kontaktów za Bugiem , gdyŻ on sam jak i cz�Ę� jego ludzi, pochodzili
z tych stron. Grupa M"ota , aczkolwiek podporządkowa"a si�
mjr. �upaszce , wchodzi"a w sk"ad 5 Brygady Wilełskiej na zasadach
autonomicznych. Wraz z 1 szwadronem na rajd poszed" takŻe zast�pca
dowódcy Brygady, por./kpt. Nowina . Wyruszając za Bug por.
Zygmunt mia" pod swą komendą oko"o 100 Ęwietnych Żo"nierzy. Jego
szwadron liczy" 80, zaĘ grupa M"ota oko"o 20 ludzi. Na uzbrojenie
1 szwadronu sk"ada"o si� m.in. 8 rkm (g"ównie Diegtariewa) i ponad 50
pistoletów maszynowych, grupa M"ota dysponowa"a m.in. 3 LMG, 2
erkaemami Bren i r�cznym granatnikiem przeciwpancernym Piat.
Po opuszczeniu 3 VIII 1945 r. lasów rudzkich po"ączone oddzia"y
por. Zygmunta i ppor. M"ota ruszy"y na po"udnie, przeprawiając si�
przez Bug w rejonie wsi Wojtkowice Glinna. Podczas marszu unikano
jakiegokolwiek zetkni�cia si� z si"ami komunistycznymi. Udawa"o si� to
miodusy 1/1/04 0:39 Page 6
6
6
przez kilka dni. By"o to nie"atwe, gdyŻ Podlasie lewobrzeŻne równieŻ
nasycone by"o duŻymi iloĘciami si" bezpieczełstwa, NKWD, KBW i LWP.
TakŻe tutaj trwa"a wielka operacja skierowana przeciwko podziemiu
niepodleg"oĘciowemu i wspierającej je ludnoĘci cywilnej. Wojsko
zachowywa"o si� wobec ludnoĘci bardzo brutalnie, zw"aszcza podczas
operacji prowadzonych wspólnie z UBP i NKWD. Strzelano do uciekają-
cych, zatrzymywano zupe"nie przypadkowe osoby, podpalano gospo-
darstwa osób, u których kwaterowali partyzanci, bito aresztowanych itp.
8 VIII 1945 r., gdy oddzia"y por. Zygmunta i ppor. M"ota kwa-
terowa"y w po"oŻonej na pograniczu powiatu soko"owskiego i siedleck-
iego wsi W�Że, ich ubezpieczenia rozbroi"y grup� czerwonoarmistów
p�dzących stado zrabowanego w Niemczech byd"a (sowietom zabrano
broł i darowano Życie). Zdarzenie to, o którym miejscowi konfidenci
powiadomili najbliŻsze garnizony komunistyczne, spowodowa"o wys"a-
nie z Siedlec grupy opera-
cyjnej wydzielonej z 2 pu"ku
piechoty 1 Dywizji Piechoty
LWP . Partyzanci Zygmunta
i M"ota zadali jej straszliwą
kl�sk� na leĘnej drodze
pomi�dzy wsiami Sikory
i Paczuski (kilkunastu zabitych,
ponad 20 rannych i przesz"o
70 jełców; zdobyto dzia"o
45 mm, 2 ckm, kilka rkm
Grupa jełców z 1 Pu"ku Piechoty 1 Dywizji Piechoty LWP,
i ponad 100 kb i PPSz).
wzi�ta do niewoli przez partyzantów Zygmunta i M"ota
w walce pod Sikorami. 8 VIII 1945 r. Na pierwszym planie,
Oddzia"y LWP pchane do
z lewej, Jerzy Olszewski Puszcza Żo"nierz 1 szwadronu
boju rozkazami swych so-
5 Brygady Wilełskiej AK.
wieckich komendantów unikn�"y
dalszych krwawych strat, dzi�ki rozsądnemu porozumieniu, jakie por.
Zygmunt zawar" z kpt. Tadeuszem Cynkinem, dowódcą batalionu 2
pu"ku piechoty 1 Dywizji Piechoty LWP, który w zamian za zwolnienie
jełców i zwrot cz�Ęci broni skierowa" dalszy poĘcig w niew"aĘciwym
kierunku. Oddzia"y Zygmunta i M"ota zdo"a"y odskoczy� od miejsca
walki i w lasach nad Bugiem przeczeka� najwi�ksze ob"awy, do których
rzucono kilka tysi�cy Żo"nierzy rosyjskich i berlingowskich (bi"y si� z prze-
ciwnikiem jeszcze raz, w nocy 8/9 VIII 1945 r. pod wsią ZaleĘ; ranny
zosta" wówczas kpt. Nowina ). W ciągu kilku dni ob"awy przewali"y
si� przez powiat soko"owski i w�growski.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 7
7
7
Przed walką.
Przed po"udniem 15 sierpnia trzy szwadrony 5 Brygady Wilełskiej i oddzia"
M"ota , chcąc uczci� Ęwi�to Cudu nad Wis"ą , wkroczy"y w zwartej
kolumnie do Jab"onny Lackiej, w której w"aĘnie odbywa" si� odpust.
�o"nierze 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej AK i oddzia"u M"ota wkraczający do Jab"onnej Lackiej. 15 VIII 1945 r.
Mieszkałcy zgotowali partyzantom serdeczne przyj�cie, na kaŻdym
kroku spotykali si� z oni objawami ŻyczliwoĘci, kobiety wr�cza"y kwiaty.
�o"nierze wzi�li udzia" we mszy Ęwi�tej, po której ze schodów koĘcio"a
przemawia" do zebranej ludnoĘci por. Zygmunt . Nast�pnie kadra
Brygady zosta"a zaproszona wraz z goszczącym w Jab"onnie
duchowiełstwem na plebani�, na obiad do ks. pra"ata Fija"kowskiego.
�o"nierze wzi�li udzia" w zabawie zorganizowanej przez mieszkałców.
Tałczono i Ępiewano. Podczas obiadu do por. Zygmunta zg"osi"a si�
delegacja gospodarzy z siatki terenowej AK-AKO z okolic OstroŻan gm.
Drohiczyn. Ludzie ci prosili go o pomoc, gdyŻ na po"udniowych terenach
powiatu bielskiego dzia"ania pacyfikacyjne podj�"a sowiecka ekspedy-
cja karna dowodzona przez majora NKWD Wasilija Gribko. Sk"ada"a
si� ona z 4 kompanii strzeleckiej 267 pu"ku strzeleckiego Wojsk
Wewn�trznych NKWD, plutonu 1 pu"ku piechoty 1 DP LWP i grupy pra-
cowników UBP w Bielsku Podlaskim. Sowieci mieli ze sobą agenta (de-
zertera z LWP, który przez krótki okres s"uŻy" w partyzantce, a po rozpoz-
naniu miejscowych struktur konspiracyjnych wróci" w szeregi si" komu-
nistycznych i s"uŻy" sowietom zdobytą wiedzą) oraz aresztowanego
cz"onka konspiracji, z"amanego podczas tortur w Ęledztwie. Korzystając
z ich informacji dokonywali doraęnych represji na wskazanych ludziach
z siatki terenowej. Dla uprawomocnienia tych dzia"ał mieli ze sobą
miodusy 1/1/04 0:39 Page 8
8
8
s�dziego i prokuratora. NiezaleŻnie od grupy operacyjnej majora
Gribko, w rejonie Mielnika operowa"a w poszukiwaniu bandy �upaszki
jednostka z"oŻona z enkawudzistów ze szko"y oficerskiej 62 Dywizji
Strzeleckiej NKWD. Ponadto w lecie 1945 r. na teren powiatu bielskiego
stale wyjeŻdŻa"y grupy operacyjne 267 pu"ku strzeleckiego WW
NKWD, 9 pu"ku KBW i 1 pu"ku piechoty 1 DP. Przeczesywa"y one teren
kontrolując dziesiątki wsi, dokonując aresztował, werbując agentur�,
biorąc zak"adników i podejmując doraęne dzia"ania represyjne. Por.
Zygmunt , nie znając naturalnie tych wszystkich szczegó"ów, obieca"
delegacji, Że zrobi porządek z oddzia"em majora Gribko.
Nocą 15/16 VIII 1945 r. 1 szwadron wraz z oddzia"em M"ota
przeprawi" si� przez Bug na wysokoĘci Drohiczyna. Ca"oĘ� si" znajdują-
cych si� pod komendą por. Zygmunta liczy"a oko"o 100 Żo"nierzy.
Pojawienie si� 1 szwadronu w powiecie bielskim zosta"o zasygnali-
zowane przez agentur� dowództwu NKWD w Bielsku Podlaskim.
Przeciw por. Zygmuntowi wys"ano natychmiast dwa bataliony 267
pu"ku strzeleckiego Wojsk Wewn�trznych NKWD, kompani� 1 pu"ku
piechoty LWP, a takŻe dywizyjną szko"� 62 Dywizji Strzeleckiej NKWD
w sile 142 Żo"nierzy, skierowaną spod Mielnika.
18 sierpnia 1945 . Bitwa w Miodusach Pokrzywnych.
Po przeprawieniu si� przez Bug oddzia"y por. Zygmunta i ppor.
M"ota przesun�"y si� na pó"nocny zachód (teren gminy
Ciechanowiec). Pierwszy nocleg wypad" im we wsi Arbasy. Po dwóch
dniach, w nocy 17/18 VIII 1945 r. stan�"y na kwaterach we wsi
Miodusy Pokrzywne. Na wschodnim skraju wsi, od strony majątku
OstroŻany zakwaterowana zosta"a grupa ppor. M"ota , zaĘ 1
szwadron zają" reszt� wioski. Oko"o godziny 14-tej, gdy miejscowe
gospodynie kołczy"y przygotowywa� posi"ek dla partyzantów, do kwa-
tery por. Zygmunta wpad" podoficer z oddzia"u M"ota meldując, Że
od strony OstroŻan zbliŻa si� oddzia" przeciwnika. Zarządzono alarm,
por. Zygmunt z partyzantami 1 szwadronu ruszy" do wschodniej cz�Ęci
wsi. W tym momencie zerwa"a si� gwa"towna ulewa. Po chwili od strony
stanowisk ppor. M"ota , gdzie na ubezpieczeniu sta"a druŻyna kpr.
W"adys"awa Poryckiego Wilka-1 , pad"y pierwsze strza"y. Zaraz potem
rozp�ta"a si� gwa"towna wymiana ognia. Okaza"o si�, Że znaczna
cz�� grupy operacyjnej schroni"a si� przed deszczem w pierwszej
wielkiej stodole na skraju wioski, gdzie zetkn�"a si� z Żo"nierzami
miodusy 1/1/04 0:39 Page 9
9
9
M"ota . Oko"o 25 Żo"nierzy grupy operacyjnej zdąŻy"o zają�
stanowiska w przydroŻnym rowie na skraju wsi, reszta przyj�"a obron�
w owej stodole i jej bezpoĘrednim otoczeniu. Dalszy przebieg boju
przedstawia relacja por. Zygmunta :
WybiegliĘmy w oĘmiu z naszej kwatery,
dąŻąc do tej stodo"y. Nie mieliĘmy poj�cia, Że
jest napchana wojskiem. W prawo od stodo"y
sta"y chlewy, za którymi odbywa"a si�
niewidoczna dla nas walka, którą dowodzi"
Wiktor . Z rowu i poprzez dziury w stodole
wali" do nich nieprzyjaciel. Ko"o nas znalaz"
si� ppor. M"ot [...]. Ze stodo"y, o kilka-
dziesiąt kroków od nas, wyskoczy"o kilku
Żo"nierzy zgin :i natychmiast. Zza rogu
wychyli" si� bokiem jeden, rzucając granat,
który wybuch" nie czyniąc nam szkody. Gdy
Ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor .
chcia" rzuci� drugi, pos"a"em seryjk� z PPS.
Granat wybuch" na miejscu przy rzuca-
jącym. Rykną"em Konar , rakiet�
w stodo"�! . Natychmiast stan�"a
w p"omieniach. W Ęrodku gin�li ludzie.
Przez wrota wypad" ppor. Piwowarski
(s"ynny z badał w wi�zieniu). Mundur
pali" si� na nim i dymi". Nie bardzo
przytomny, gasi" r�koma. Pos"a"em
seri�, upad" bez ruchu. Stan :iĘmy za
chlewami. Stodo"a nie by"a juŻ groęna.
Po chwili z rowu zacz�"y bi� do nas
dwa Dziekciary [erkaemy
Diegtarierwa]. Konar , Krystyna i ja
przywarliĘmy do ziemi. M"ot ,
�wirko , dowódca 1 plutonu Kruk ,
Wacek i pi�ciu naszych zalegli
w p"ytkich do"kach. Nagle przed nami
Kadra 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej AK.
na równy teren wybieg"o dwóch od
Podlasie, lato 1945 r. Stoją od lewej: NN
M"ota z erkaemem, zajmując
Chmiel , por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt ,
stanowisko obok glinianek (doskona"a
NN, ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor ; z lewej
pochylony sierŻ. Zygmunt Kuczyłski Kruk ; ochrona!). Nie zdąŻyli wystrzeli�, Jeden
siedzą : Alicja Trojanowska Krystyna , NN.
z Dziekciarów wykołczy" obydwóch.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 10
10
1
0
Z chlewa na nasze trzy g"owy sypa"y si� drzazgi. Seria sz"a coraz niŻej.
No, kąt pochylenia przeszkodzi" w dokołczeniu zadania . Rykną"em
do tych z do"ków Na obejĘcie! . Zupe"nie si� nie kryjąc (by"y
moŻliwoĘci dojĘcia do glinianek) sierŻ. Kruk i Wacek wybiegli na
odkryty teren i padli o 10 15 metrów od erkaemistów M"ota . Kruk
drgną" jeszcze, celna seria z rowu dobi"a [go]. Skoczy" �wirko
i Puchacz , kilkoma seriami z glinianek uspokoili najbliŻszy, zabójczy
erkaem (mieli pó"mauzerówk� Bergmanna [MP-43] i PPSz-�). Drugi
uciek" wraz z za"ogą. Dostali od strony Wiktora . Z rowu wyskoczyli
dwaj cywile w kapeluszach (prokurator i s�dzia) biegnąc do pola
z owsem. Jeden pad" natychmiast, drugi grza" dalej z czarna teczką
[w r�ku]. Chwyci"em od Stasia (ci�Żko ranny póęniej) austryjacki kb.
Mój PPS nie donosi". Wystrzeli"em raz. S�dzia do owsa nie dobieg". Od
Wiktora zacz�to wo"a� Nie strzelajcie, walicie po nas! to
strzela"a reszta z rowu. OdpowiedzieliĘmy, Że to nie my. Walka trwa"a
dalej. Staną"em tuŻ przy zaczynającym si� pali� chlewie, okryty ga"ązka-
mi g�stego drzewka. W tym momencie hukną" strza". Ga"ązka nad skro-
nią spad"a Ęci�ta kulą, zrobi"o mi si�
zimno. Póęniej gorąco. To by"a kula dla
mnie. Wola Boska. Ten sam snajper
z lornetką po"oŻy" w ciągu walki trzech
moich Żo"nierzy strza"ami w czo"o!
Dziadęk� Orkana , erkaemist�
Go"�bia i Pikusia na kartoflisku.
Chlewy p"on�"y wraz ze stodo"ą jak stos.
Kryjąc si� za zabudowaniami ruszy"em
wraz z Konarem i Krysią na
kartoflisko pole walki Wiktora . Za
nami posuwa" si� M"ot [...]. Stan�liĘmy
za chatą oglądając pole walki.
W tym momencie czapka leŻącego
w kartoflach Pikusia podskoczy"a
w gór�. To w "eb powiedzia" spoko-
jnie M"ot . [...] Wróg dalej ostrzeliwa"
DruŻynowi 1 szwadronu 5 Brygady
przez drog�, pilnowany z glinianek
Wilełskiej AK. Podlasie, lato 1945 r. Od
przez �wirk� i Puchacza . Ko"o
lewej: sierŻ. Józef Babicz �wirko , poleg"
17 lutego 1947 r. w walce z UB KBW na
palącej si� chaty po tej stronie drogi
kolonii Kie"piłca (gmina Sterdył), plut.
ci�Żko ranny Har"apan z okrzykiem
Roman CieĘlik Puchacz .
Nie dajcie si� ch"opcy! dostrzeli" si�
miodusy 1/1/04 0:39 Page 11
11
1
1
z pistoletu. Zaciągną"em druŻyn� i omijając palące si� zabudowania
zają"em stanowiska w rowach ko"o �wirki i Puchacza . Gospodarze
dzielnie walczyli z ogniem, lokalizując poŻar oko"o jedna trzecia wios-
ki sp"on�"a.
Nieprzyjaciel 15-tu, po wystrzelaniu amunicji, podnosi" r�ce do
góry. Rzucali broł i wyszli z rowu na naszą stron� [drogi]. �wirko
z Puchaczem podeszli do plutonowego o bolszewickiej mordzie. KtoĘ
krzykną" Uwaga na granat! . Plutonowy rzuci" obronny granat
pomi�dzy nich. PrzywarliĘmy wszyscy do ziemi. Granat wybuch" nie
czyniąc nikomu szkody. Bolszewik zmar" natychmiast. Podbieg" do nas
m"ody kapral Ja wasz, ja z wami! Przej�ty Ęmiercią najlepszych
Żo"nierzy, którzy jeszcze leŻeli ko"o nas, nie domyĘli"em si�, Że to zdraj-
ca Fija"kowski. I tak wszyscy zgin�li 15-tu. Razem 61 nieprzyjació".
Uratowa" si� tylko konny goniec majora Gribko [...].
Z kolei dowódca 62 Dywizji NKWD tak informowa" swych
prze"oŻonych o walce w Miodusach: 18.8.1945 r. Rejon pojawienia
si� bandy [sic] Smarklice OstroŻany [...] Miodusy Dworaki bielskiego
powiatu. Dla likwidacji bandy wys"ano 2 bataliony 267 pu"ku pod
dowództwem kpt. D[...] na samochodach, kompani� automatczyków
[fizylierów] 267 pu"ku, dywizyjną szko"� [w sile] 142 ludzi i kompani�
1 p[u"ku] piechoty Wojska Polskiego. Dla kierowania operacją zorgani-
zowana zosta"a grupa z zast�pcą dowódcy dywizji pu"kownikiem
Riezinkinem. Wed"ug
danych 267 pu"ku [WW
NKWD] banda [licząca]
do 200 ludzi pod
dowództwem Zygmunta
otworzy"a ogieł ze wsi
Miodusy Pokrzywne do
4 kompanii 267 pu"ku
dowodzonej przez st.
lejt. AMIELINA przepro-
wadzającej operacj�
aresztowania elementów
Grupa Żo"nierzy 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie,
bandyckich [sic]. Kompania
lato 1945 r. Stoją od lewej: plut. Roman CieĘlik Puchacz , kpr.
podj�"a walk� z bandą
Ryszard �ubrzyc Har"apan , Roman Rogucki Mucha , NN Lot ,
i prowadzi"a ją do
Wanda Minkiewicz Danka , Franciszek Kurcewicz �oĘ , Antoni
18.00. Prawdopodobnie Twarogal Lipa ; kl�czy: kpr. Janusz Rybicki Kuku"ka ; leŻą od lewej:
o 13.00 18.8.45 r. Stanis"aw Romałczuk StaĘ , W"adys"aw KendyĘl Tarzan , NN.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 12
12
1
2
z pomocą kompanii przyszed" pluton 1 pp Wojska Polskiego
przeprowadzający operacj� w tymŻe rejonie. W czasie walki banda
kilkakrotnie atakowa"a kompani�, przy czym dochodzi"o do walki wr�cz.
W rezultacie walki ze sk"adu osobowego 4 kompanii zabito 16 ludzi
i raniono 3 ludzi, w tej liczbie zabity zosta" dowódca 4 kompanii st. lejt-
nant AMIELIN, pom[ocnik] instruktora MBP mjr GRIBKOW, [...] lejtnant
GAWRIUSZYN. Straty w broni: r�cznych karabinów maszynowych 3,
karabinów 7, pistolet 1. Pluton pp Wojska Polskiego straci" 11 ludzi
[zabitych], rannych 5 ludzi. W czasie walki od ognia karabinów
maszynowych amunicją zapalającą sp"on�"y 22 budynki, 8 koni,
7 krów, 20 owiec. Po przybyciu posi"ków 2/267 pu"ku banda odesz"a
w kierunku pó"nocnym, zabierając ze sobą zabitych i rannych. .
Po dwóch godzinach walka, mająca bardzo zaci�ty charakter,
zosta"a zakołczona. Grupa operacyjna majora Gribko uleg"a ca"kowite-
mu zniszczeniu dopiero po wystrzelaniu amunicji i wyrzuceniu wszystkich
granatów (partyzanci nie zdobyli ani jednego!). Sam major Gribko
broni" si� do kołca (martwy, Ęciska" w zaciĘni�tej r�ce Waltera z wys-
trzelanym magazynkiem). Jełców nie brano, sowieci i ubecy, którzy
przeŻyli walk� zostali na miejscu rozstrzelani.
Po walce.
Oko"o 16-tej ubezpieczenie od strony OstroŻan zameldowa"o, Że
w polu widzenia pojawi" si� pojazd pancerny, okreĘlony jako pancer-
ka (samochód pancerny albo tankietka). Ostrzelany przez partyzantów
z dwóch erkaemów wycofa" si�.
Po zebraniu rannych i zabitych oraz zdobycznej broni oddzia"y
Zygmunta i M"ota wycofa"y si� w kierunku Perlejewa, gdzie
pozostawi"y poleg"ych ( siatka pochowa"a ich na cmentarzach
w Perlejewie i �ledzianowie). Nast�pnie odskoczy"y w lasy rudzkie. Tam
pod opieką gospodarzy pozostawiono wi�kszoĘ� rannych, z których
jeden wkrótce zmar" w Radziszewie. 1 szwadron por. Zygmunta
i grupa ppor. M"ota mia"y 8 poleg"ych i 10 rannych. Z 1 szwadronu
polegli: sierŻ. Zygmunt Kuczyłski Kruk (z Wo"ynia), kpr. Ryszard
�ubrzyc Har"apan (w cywilu przed wojną stangret rektora KUL), kpr.
Miko"aj Torniewicz Wacek (Bia"ostocczanin), kpr. Witold Koz"owski
PikuĘ (Wilniak), kpr. NN Dziadęka Orkan (dezerter z LWP),
Stanis"aw Sawicz (Sawik?) Go"ąb (Wilniak) i 2 Żo"nierzy z oddzia"u
M"ota : NN Olek i NN Wróbel . Czterej pierwsi pochowani zostali
miodusy 1/1/04 0:39 Page 13
13
1
3
w Perlejewie, pozostali w �ledzianowie. Z informacji uzyskanych od
ludnoĘci wynika, Że jeden z rannych pozostawionych w Radziszewie
wkrótce potem zmar" (by�
moŻe by" to NN Noc ).
Niektóre ęród"a podają, Że
by" takŻe drugi zmar"y
strzel. NN Lis z 3 druŻyny
1 szwadronu. Rany odnieĘli
strzelcy z 1 szwadronu:
Stanis"aw Romałczuk StaĘ ,
Roman Rogucki Mucha ,
W"adys"aw KendyĘl Tarzan ,
Eugeniusz Todorski Broda ,
�niady , Skowronek ,
Grupa Żo"nierzy 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie,
Lipa , oraz z oddzia"u
lato 1945 r. Stoją od lewej: Rajmund Drozd Mikrus , Roman
Rogucki Mucha , NN Willi , NN, NN, Zofia WaŻyłska Zosia , M"ota : Zofia Warzyłska
NN Lisek , NN Osterwa , W"adys"aw KendyĘl Tarzan .
Zosia i dwóch NN.
Straty grupy operacyjnej oceniane są róŻnie w róŻnych ęród"ach.
Por. Zygmunt podaje by� moŻe z tendencją do zawyŻenia, Że
straci"a ona 61 ludzi. Podobnie, na ponad 50 ludzi, ocenia" je wywiad
NZW. Dowódca 62 Dywizji Strzeleckiej NKWD okreĘla" je na 27
zabitych i 8 rannych Żo"nierzy NKWD i LWP, pomijając pracowników
UBP i osoby towarzyszące (informatorów oraz s�dziego i prokuratora),
zaĘ dowództwo 1 praskiego pu"ku 1 Dywizji Piechoty LWP na 30
zabitych (17 NKWD, 9 LWP i 4 UBP). Wed"ug obecnych ocen straty nie
mog"y by� mniejsze niŻ 36 zabitych. Poleg"o co najmniej 18
enkawudzistów, w tym czterech oficerów (mjr Wasilij Gribko, kpt.
Niko"aj Krasnow, st. lejt. Aleksiej Anielin, lejt. Grigorij Gawriuszyn), 11
Żo"nierzy LWP i 3 pracowników PUBP z Bielska Podlaskiego. Do tego
naleŻy doda� pomijanych we wszystkich wyliczeniach dwóch pracowni-
ków wymiaru sprawiedliwoĘci i dwóch informatorów. Warto przytoczy�
obszerny fragment meldunku Komendy Powiatu NZW Bielsk Podlaski za
sierpieł 1945 r. dotyczący walki w Miodusach:
[...] Niedaleko Siemiatycz ko"o wsi Miodusze [sic] dochodzi do
potyczki mi�dzy oddzia"em Zygmunta i M"ota, a bolszewicką ob"awą
(oddzia"em szturmowym). Bolszewicki oddzia" szturmowy zostaje
ca"kowicie rozbity. Zabitych jest ponad 50-ciu bolszewików, masa ran-
nych. WĘród zabitych znajduje si� major Grypko [sic], kierownik UB
Bielsk. W r�ce Zygmunta wpadają cenne dokumenty (ca"a teczka), spisy
miodusy 1/1/04 0:39 Page 14
14
1
4
cz"onków konspiracji, dowódcy oddzia"ów,
sk"ady broni na ca"ym terenie. By"o to przy
mjr. Grypko. Zabitym bolszewikom zrobiono
w Bielsku manifestacyjny pogrzeb. Na
grób Grypki przys"ano wiełce z Miłska
i Smolełska. Wyg"oszono mowy pe"ne
pogróŻek pod adresem Polaków. Major
Grypko (opinia): ohydny bolszewik,
polakoŻerca, ostatni skurwysyn. Kula partyzan-
ta, która rozwali"a mu "eb, z punktu widzenia
Polaka, jest to najlŻejszy wymiar kary.
PoraŻka zadana grupie operacyjnej
w Miodusach Pokrzywnych naleŻy do
najwi�kszych kl�sk poniesionych przez
Sowietnik Powiatowego Urz�du Bez-
NKWD w Polsce w 1945 roku. Wi�ksze
pieczełstwa Publicznego w Bielsku
straty bolszewicy ponieĘli jedynie w Lesie
Podlaskim mjr NKWD Wasilij Gribko.
Stockim (pow. Pu"awy) w walce z oddzia"em
AK-WiN Orlika i pod Kury"ówką nad Sanem w walce z oddzia"em
NZW Ojca Jana . O tym, jak dotkliwy by" cios zadany komunistom
w Miodusach, Ęwiadczy� moŻe okolicznoĘ�, iŻ zast�pca dowódcy 62
Dywizji Strzeleckiej NKWD p"k Riezinkin otrzyma" od genera"a lejtnanta
Niko"aja N. Seliwanowskiego (sowieckiego doradcy przy MBP) rozkaz
przeprowadzenia operacji mającej specjalny cel ca"kowite zniszczenie
bandy Zygmunta , uznanej za szczególnie groęną. W piĘmie do p"k.
Riezinkina z 24 VIII
1945 r. jego bezpoĘredni
prze"oŻony, p"k Skoro-
dumow pisa": Zgodnie
z rozkazem genera"a
lejtnanta SELIWANO-
WSKOWO operacj�
mającą rozpozna�
i zlikwidowa� band�
Zygmunta kontynuo-
wa� do pe"nego zni-
szczenia bandy. Jedno-
stek uczestniczących
Grupa Żo"nierzy 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej AK. Dziewiąty od
w operacji nie zdej-
lewej stoi por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt . Puszcza Bia"owieska,
maj 1945 r.
mowa� [nie wycofywa�].
miodusy 1/1/04 0:39 Page 15
15
1
5
Przez powiat bielski znów przetoczy"a si� fala ob"aw. W dniu 22
VIII 1945 r. z Bia"egostoku zosta"a wys"ana na teren powiatu bielskiego
grupa operacyjna 9 pu"ku KBW pod dowództwem p"k. Tas"enki. Mia"a
ona wspólnie z jednostką NKWD z Bielska Podlaskiego przeprowadzi�
operacj� w gminach Ciechanowiec i Brałsk. G"ównym zadaniem tej
akcji by"o zlokalizowanie i zniszczenie 1 szwadronu 5 Brygady
Wilełskiej. JednoczeĘnie na ten sam teren wys"ana zosta"a grupa opera-
cyjna 1 pu"ku praskiego 1 Dywizji Piechoty LWP. Po"ączone si"y NKWD,
KBW i LWP przeprowadzi"y 24 VIII 1945 r. akcj� przeczesywania lasów
ko"o Rudki. Dowódca 9 pu"ku KBW tak oceni" rezultaty tej operacji:
[...] w wyniku operacji zatrzymano ogólną si"ą oko"o 300 ludzi,
z nich 61 dezerterów WP i MO. Zatrzymano równieŻ 4 rannych
bandytów, którzy zeznali, Że są cz"onkami bandy Zygmunta i Że w tym
rejonie dzia"a ta banda, i lekarza, który leczy" tych rannych bandytów
schowanych w stogu siana.[...]
Znaczna cze� zatrzymanych byli to zupe"nie przypadkowi ludzie.
W Holonkach, Widęgowie i sąsiednich wioskach aresztowano oko"o 50
osób, w tym cz"onków NZW. Niestety informacja o uj�ciu rannych
Żo"nierzy 1 szwadronu by"a prawdziwa. MoŻna ocenia�, Że siatka nie
zapewni"a im naleŻytej opieki. Wpadli w wyniku donosu. Byli bardzo
okrutnie przes"uchiwani w PUBP w Bielsku ( StaĘ straci" nog�,
zmasakrowanego Brod� grupa UBP i KBW obwozi"a po wioskach,
Żądając by wskazywa" osoby wspó"pracujące z partyzantką). Jeden
z rannych od M"ota zdo"a" pono� po 2 tygodniach uciec z aresztu
PUBP.
Jakie by"y dalsze losy partyzantów walczących 18 sierpnia 1945 r.
w Miodusach Pokrzywnych? 1 szwadron przeczeka" ob"awy na terenie
gminy Bo�ki, kwaterując m.in. na koloniach Osmoli. W pierwszych dni-
ach wrzeĘnia 1945 r. stawi" si� na koncentracji zarządzonej przez
dowódc� 5 Brygady, mjr �upaszk� , w gajówce Stoczek ko"o
PoĘwi�tnego. Zebra"y si� tu wszystkie pododdzia"y Brygady Wilełskiej,
"ącznie blisko 300 partyzantów. Major �upaszka poinformowa"
dowódców szwadronów, iŻ zgodnie z rozkazem Delegatury Si"
Zbrojnych w Kraju (powo"any w marcu 1945 r. odpowiednik KG AK,
kierujący aktywami organizacji po rozwiązaniu Armii Krajowej), odd-
zia"y leĘne mają zosta� rozformowane. Proces demobilizowania podod-
dzia"ów 5 Brygady Wilełskiej, ze wzgl�du na brak ubrał cywilnych
i pieni�dzy dla demobilizowanych Żo"nierzy przebiega" doĘ� d"ugo,
ciągnąc si� przez kilka tygodni. Zakołczony zosta" dopiero
miodusy 1/1/04 0:39 Page 16
16
1
6
w paędzierniku (jeden ze szwadronów, dowodzony przez por.
Romualda Rajsa Burego uchyli" si� od demobilizacji i przeszed" do
Narodowego Zjednoczenia Wojskowego). Nie uda"o si� takŻe w pe"ni
zdemobilizowa� 1 szwadronu. W polu pozosta"a kilkudziesi�ciooso-
bowa grupa jego Żo"nierzy, ludzi pochodzących z Kresów, nie mających
si� gdzie podzia�, a takŻe ludzi miejscowych ca"kowicie spalonych
i Ęciganych przez bezpiek�. Z grupy tej w lutym 1946 r. zorganizowana
zosta"a 6 Brygada Wilełska AK, dzia"ająca na Podlasiu do 1952 r.
4 X 1945 r. por. Zygmunt wraz z Alicją Trojanowską Krystyną
(sanitariuszka 1 szwadronu, Żona por. Zygmunta ) oraz trzema
towarzyszącymi im partyzantami opuĘcili oddzia". Poprzez Szepietowo
udali si� do Warszawy. Dalsza ich droga wiod"a na zachód .
Dowództwo nad oddzia"em pozosta"ym po 1 szwadronie obją"
ppor. Lucjan Minkiewicz
Wiktor , zaĘ funkcj�
jego zast�pcy ppor.
M"ot . Obaj ci dowódcy
dzi�ki swej ofiarnej
postawie zyskali autory-
tet, szacunek i przy-
wiązanie partyzantów
oraz miejscowej patrioty-
cznie nastawionej
ludnoĘci. M"ot , który
w dalszych latach walki
awansowa" do stopnia
Grupa Żo"nierzy 6 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie, kwiecieł 1946 r.
Stoją od prawej: ppor. W"adys"aw �ukasiuk M"ot , Wanda
kapitana, sta" si�
Minkiewicz Danka , ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor .
prawdziwą legendą par-
tyzantki niepodleg"oĘciowej na Podlasiu. Nawet w zupe"nie bez-
nadziejnej sytuacji dzieli" do kołca los swych podkomendnych ludzi,
którzy Ęwiadomie zdecydowali si� prowadzi� walk� z komunizmem, sys-
temem niezgodnym z ludzkim rozsądkiem i prawem boskim. W 1946 r.
obją" dowództwo sformowanej na bazie 1 szwadronu 6 Brygady
Wilełskliej AK. Poleg" w wyniku tragicznego nieporozumienia w czerw-
cu 1949 r. Nie ma w"asnego grobu, jego cia"o zosta"o wykopane przez
ubowców z prowizorycznego grobu i wywiezione do Bielska
Podlaskiego, a stamtąd prawdopodobnie do Bia"egostoku. L. Minkiewicz
Wiktor zosta" skazany na kar� Ęmierci i zamordowany wraz z majorem
�upaszką 8 II 1951 roku w wi�zieniu mokotowskim w Warszawie.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 17
17
1
7
Próba bilansu.
Ta prawie ca"kiem zapomniana walka, prowadzona przez Żo"nierzy
AK-WiN, NSZ i NZW trwa"a bardzo d"ugo, ciągnąc si� jeszcze w latach
pi��dziesiątych. Nie jesteĘmy jeszcze dziĘ w stanie sporządzi� jej bilansu.
W okresie PRL oficjalni historycy rządowi manipulowali danymi, zaniŻając
je lub zawyŻając wed"ug aktualnych zamówieł swych partyjnych zlecenio-
dawców. Obecnie ocenia si� szacunkowo, Że na mocy wyroków Wojsko-
wych Sądów Rejonowych skazano na Ęmier� ponad 5 000 osób,
w wi�kszoĘci uczestników podziemia niepodleg"oĘciowego, przesz"o 21000
zmar"o w wi�zieniach i obozach, nieustalona do dziĘ liczba zgin�"a
w walce z bronią w r�ku, ponad �wier� miliona osób zosta"o uwi�zionych
z powodów politycznych. Dane te nie są pe"ne nie uwzgl�dniają osób
skazanych na kar� Ęmierci przez komunistyczne sądy cywilne, osób zamor-
dowanych w Ęledztwach prowadzonych przez UB, ofiar pacyfikacji oraz
dzia"ał partyjnych szwadronów Ęmierci oraz grup pozorowanych UB
i KBW. Z pewnoĘcią liczba ofiar tego rodzaju jest bardzo wysoka. Strona
komunistyczna w róŻnych okresach przyznawa"a si� do 10000 30000
zabitych, wliczając w to zarówno formacje mundurowe (UB, MO, ORMO,
KBW, LWP), jak i osoby cywilne agentów bezpieki, dzia"aczy komunisty-
cznych i osoby z róŻnych wzgl�dów zaangaŻowane w instalowanie czer-
wonego raju w Polsce. Do tego trzeba doda� kilka tysi�cy funkcjonariuszy
i Żo"nierzy NKWD poleg"ych podczas dzia"ał przeciwko podziemiu
niepodleg"oĘciowemu. Straty związane z instalowaniem systemu komunisty-
cznego w Polsce by"y doprawdy ogromne. Przeciw wyniszczonemu pi�cio-
letnią wojną spo"eczełstwu i wykrwawionemu podziemiu niepodleg"oĘcio-
wemu, rzucona zosta"a machina pałstwowa zagarni�ta przez dzia"ających
z sowieckiego mandatu polskich komunistów, co wi�cej wsparta przez
dywizje Wojsk Wewn�trznych NKWD. Walka ta, wobec ja"tałskiej zdrady
Aliantów, prowadzona by"a samotnie i przy oboj�tnoĘci Ęwiata zachod-
niego , Ęwi�tującego swe zwyci�stwo nad hitlerowskimi Niemcami.
Niekiedy usi"owano klasyfikowa� ją jako wojn� domową , czy teŻ wojn�
po wojnie . Przy takiej klasyfikacji umyka"a na ogó" okolicznoĘ�, iŻ poj�cie
wojny zak"ada cho� zmienną, ale porównywalną aktywnoĘ� i inicjatyw�
operacyjną obu stron. Tutaj miaŻdŻąca przewaga i inicjatywa by"a ca"y
czas po stronie w"adz komunistycznych. Dzia"ania podziemia sprowadza-
jące si� w gruncie rzeczy do próby przetrwania i samoobrony, czasem akty-
wnej ale jednak samoobrony, pozwalają klasyfikowa� ten okres jako
prób� obrony przed narzuconym z zewnątrz reŻimem komunistycznym.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 18
18
1
8
Wi�kszoĘ� partyzantów, którzy zgin�li w walce z komunistami w la-
tach 1945 1957, nie ma w"asnych grobów. Podobnie sta"o si� z blisko
180 poleg"ymi Żo"nierzami 5 i 6 Brygady Wilełskiej AK. Cia"a ich
zabrali funkcjonariusze UB i NKWD, by po identyfikacji i wykorzystaniu
dla celów operacyjnych zakopa� w utajnionych miejscach. Tym
wi�kszym szacunkiem i opieką powinniĘmy otacza� te, które istnieją -
w Perlejewie, �ledzianowie, Osmoli i �osicach. Spoczywają w nich
ludzie, którzy oddali Życie za wolnoĘ� Polski. Jestesmy im winni pami��.
Sylwetki dowódców partyzanckich.
Mjr Zygmunt Szendzielarz ps. �upaszka ,
M
j
r
Z
y
g
m
u
n
t
S
z
e
n
d
z
i
e
l
a
r
z
p
s
.
�
u
p
a
s
z
k
a
syn Karola i Eufrozyby z domu Osieckiej,
urodzi" si� 12 III 1910 r. w Stryju (woj. sta-
nis"awowskie), w wielodzietnej rodzinie
urz�dnika kolejowego, (mia" dwie siostry
i trzech braci dwaj z nich bronili Lwowa
w 1919 r., przy czym Rudolf poleg";
Marian rtm WP, kawaler KVM, Żo"nierz
PSZ walczy" póęniej w dywizji pancernej
gen. Maczka). Wykszta"cenie zdobywa"
w do� trudnych warunkach materialnych.
Uczy" si� we Lwowie i Stryju, gdzie
w 1929 r. ukołczy" gimnazjum matematy-
czno przyrodnicze. W kołcu tego roku
Mjr Zygmunt Szendzielarz �upaszka .
jako ochotnik wstąpi" do szko"y pod-
chorąŻych zawodowych na kurs unitarny w RóŻanie, który ukołczy"
z lokatą wybitną w 1931 r. Nast�pnie przeszed" do szko"y
podchorąŻych kawalerii w Grudziądzu (Centrum Wyszkolenia
Kawalerii), którą ukołczy" 5 VIII 1934 r. i w stopniu podporucznika
zosta" przydzielony do 4 pu"ku U"anów Zaniemełskich w Wilnie, gdzie
s"uŻy" początkowo jako dowódca plutonu w 4 szwadronie. W po"owie
1936 r. otrzyma" stanowisko dowódcy 2 szwadronu (w marcu 1937r.
awansowany do stopnia porucznika). Da" si� pozna� jako Ęwietny
dowódca liniowy. By" doskona"ym jeędęcem i Ęwietnie pos"ugiwa" si�
bronią. W 1938 r. podczas upadku z konia dozna" urazu kr�gos"upa,
który fatalnie odbija" si� na jego póęniejszym stanie zdrowia, zw"aszcza
w surowych warunkach partyzanckich, dokuczając mu dotkliwie do
kołca Życia.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 19
19
1
9
W szeregach 4 pu"ku u"anów uczestniczy" w wojnie obronnej 1939 r.
w sk"adzie Wilełskiej Brygady Kawalerii (Armia Prusy ), przechodząc
szlak bojowy od Piotrkowa Trybunalskiego po Majdan Sopocki na
Zamojszczyęnie i Medyk� pod PrzemyĘlem. WyróŻni" si� zw"aszcza pod-
czas obrony przyczó"ka mostowego i przeprawy przez Wis"� pod
Kozienicami na wysokoĘci Maciejowic, gdzie zdo"a" pomyĘlnie
przeprawi� swój szwadron, ratując go z ogólnego pogromu.
W kołcowym okresie walk do"ączy" ze swym szwadronem do Grupy
Operacyjnej Kawalerii dowodzonej przez gen. W"adys"awa Andersa.
Za udzia" w wojnie 1939 r. zosta" odznaczony KrzyŻem Virtuti Militari
V klasy. 27 IX 1939 r. dosta" si� do niewoli sowieckiej, z której uciek" po
kilku dniach, przedostając si� do Lwowa. Po trzykrotnych nieudanych
próbach dotarcia na W�gry, a nast�pnie na Litw�, w listopadzie 1939 r.
powróci" do Wilna. Tam ukrywa" si� przed aresztowaniem pod fa"szy-
wym nazwiskiem W"adys"aw Chawling, pracując fizycznie jako robotnik
budowlany i pracownik bazy zaopatrzenia miasta.
Od początku 1940 r. uczestniczy" w dzia"alnoĘci konspiracyjnej na
terenie Wilna, początkowo w strukturach mających odtwarza� konspira-
cyjnie 4 pu"k u"anów (grupa kpt. Giedrojcia). Po aresztowaniach
w początku 1941 r. okresowo na 3 miesiące straci" kontakt organiza-
cyjny. W kołcu 1941 r. zosta" w"ączony przez por. Henryka
Witkowskiego do pracy w komórce wywiadu (zorganizowa" siatk�
wywiadowczą na linii Wilno Podbrodzie Ryga oraz w rejonie
�yntupy Kiemieliszki �wir). W kwietniu lub maju 1943 r. nawiąza"
kontakt z Komendą Wilełskiego Okr�gu AK, przedstawiając projekt
utworzenia oddzia"u partyzanckiego. W sierpniu 1943 r. na mocy
rozkazu pp"k. A. KrzyŻanowskiego Wilka zosta" skierowany na
stanowisko dowódcy oddzia"u partyzanckiego AK, operującego na
Pojezierzu Wilełskim pod komendą ppor. Antoniego Burzyłskiego
Kmicica . Dotar" w rejon jego bazy nad Jeziorem Narocz juŻ po rozbro-
jeniu tej jednostki przez sowiecką partyzancką brygad� Fiodora
Markowa (sowieci zamordowali wówczas Kmicica i oko"o 80
Żo"nierzy AK). Z niedobitków oddzia"u Kmicica zorganizowa" nowy
oddzia" partyzancki, od listopada 1943 r. noszący nazw� 5 Brygady
Wilełskiej (zwano ją teŻ Brygadą �mierci). Na jej czele wykona" kilka-
dziesiąt udanych akcji przeciw niemieckim si"om okupacyjnym i kolabo-
ranckim oddzia"om litewskim, a takŻe wrogo nastawionej partyzantce
sowieckiej. Zosta" ranny w bitwie z niemiecką ekspedycją przeciwpar-
tyzancką pod Worzianami 31 I 1944 r. W kwietniu 1944 r. podczas
miodusy 1/1/04 0:39 Page 20
20
2
0
pobytu w Wilnie zosta" aresztowany, zdo"a" jednak zbiec z rąk Niemców
i do"ączy� do 5 Brygady.
Dowodzona przez niego brygada nie wzi�"a udzia"u w operacji
wilełskiej, lecz atakując oddzia"y niemieckie wycofa"a si� na zachód
(koncepcja ta by"a uzgodniona wczeĘniej z Komendantem Okr�gu, który
póęniej zmieni" zdanie, lecz nie zdo"a" na czas zawiadomi� o tym
�upaszki ). 5 Brygada Wilełska AK zosta"a 23 VII 1944 r. cz�Ęciowo
rozbrojona przez Armi� Czerwoną w lasach Puszczy Grodziełskiej
(kawaleria i cz�Ę� piechoty), zaĘ szereg nieduŻych grupek przedziera"o
si� dalej na zachód, z zamiarem ponownego po"ączenia si� w Puszczy
Augustowskiej.
Podczas s"uŻby w Armii Krajowej Z. Szendzielarz zosta" awan-
sowany do stopnia rotmistrza (brak dok"adnej daty) i majora (11 XI 1944 r.).
Wysokie walory dowódcze i organizacyjne, dba"oĘ� o Żo"nierzy i miejs-
cową ludnoĘ� postawi"y go w rz�dzie najlepszych i najbardziej popu-
larnych dowódców polskiej partyzantki na Wilełszczyęnie. Mia" dobry
kontakt psychiczny zarówno z kadrą dowódczą oddzia"u, jak i z szere-
gowymi partyzantami, wĘród których cieszy" si� wielkim autorytetem.
Okres dowodzenia brygadą partyzancką w latach 1943 1944
potwierdzi" w pe"ni jego zdolnoĘci dowódcze i instynkt partyzancki, poz-
woli" mu teŻ na zdobycie wielkiego doĘwiadczenia bojowego, wykorzys-
tanego w póęniejszych dzia"aniach w latach 1945 1947. By"
cz"owiekiem osobiĘcie bardzo odwaŻnym. Uwaga ta dotyczy zarówno
odwagi w sytuacjach bojowych, jak równieŻ odwagi cywilnej, tj. nie
unikania odpowiedzialnoĘci za trudne decyzje. Charakteryzowa"o go
teŻ poczucie honoru Żo"nierskiego, a takŻe poczucie odpowiedzialnoĘci.
W sierpniu 1944 r. cz�Ę� partyzantów zebra"a si� ponownie pod
rozkazami Z. �upaszki na terenie powiatu bielskiego. Po podporząd-
kowaniu si� Komendzie Bia"ostockiego Okr�gu AK rtm. �upaszka
przeszed" na czele niewielkiego oddzia"u kadrowego do Puszczy
�wis"ockiej, skąd przesuną" si� okresowo w lasy Puszczy RóŻałskiej (stan
okresowo waha" si� w granicach 20 40 Żo"nierzy). Oddzia" ten
zimowa" początkowo w leĘnym obozowisku w Puszczy Bia"owieskiej,
a nast�pnie na melinach konspiracyjnych w powiecie bielskim.
W Komendzie Bia"ostockiego Okr�gu AK, a nast�pnie AKO, mjr
Z. Szendzielarz otrzyma" funkcj� dowódcy partyzantki , co naleŻy rozu-
mie� jako funkcj� dowódcy dyspozycyjnego oddzia"u partyzanckiego.
Ponownie wyszed" w pole 5 IV 1945 r. Odtworzona przez
Z. Szendzielarza 5 Brygada Wilełska by"a w tym okresie oddzia"em
miodusy 1/1/04 0:39 Page 21
21
2
1
partyzanckim podlegającym Komendzie Bia"ostockiego Okr�gu AKO.
Liczy"a w szczytowym okresie rozwoju, latem 1945 r. - 250 Żo"nierzy
(trzy szwadrony, kompania szturmowa + druŻyna podoficerska).
Wykona"a kilkadziesiąt akcji przeciw NKWD oraz UBP i ich agenturze,
a takŻe przeciw MO
i KBW. By"a najgro-
ęniejszym i zarazem
najskuteczniejszym od-
dzia"em antykomunisty-
cznego podziemia niepod-
leg"oĘciowego na Bia"o-
stocczyęnie. W początkach
wrzeĘnia 1945 r. na
rozkaz Komendy Okr�gu
Bia"ostockiego AKO wyda-
ny w związku z zarząd-
Kadra 5 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie, lato 1945 r. Stoją od
zoną przez DSZ akcją
lewej: mjr Zygmunt Szendzielarz �upaszka , ppor. Stefan
Jezierski Stefan , ppor. W"adys"aw �ukasiuk M"ot , por. Zygmunt
roz"adowywania lasów
B"aŻejewicz Zygmunt , ppor. Jan Zaleski Zaja .
poleci" rozformowa�
5 Brygad� Wilełską (demobilizacja trwa"a do paędziernika; w polu
pozosta" oddzia" kadrowy 1 szwadronu na bazie którego zosta"a
wkrótce sformowana 6 Brygada Wilełska).
Jesienią 1945 r. Z. Szendzielarz wyjecha" na Pomorze, gdzie naw-
iąza" kontakt z komendantem eksterytorialnego Wilełskiego Okr�gu AK
(przekszta"conym w marcu 1947 r. w OĘrodek Mobilizacyjny
Wilełskiego Okr�gu AK), pp"k. Antonim Olechnowiczem Pohoreckim
i podporządkowa" si� mu. W 1946 r. wznowi" dzia"alnoĘ� bojową.
Początkowo na jego rozkaz zorganizowano cztery patrole dywersyjne,
w kwietniu 1946 r. ponownie wyszed" w pole w Borach Tucholskich za-
wiązek odtworzonej 5 Brygady Wilełskiej, nad którą obją" osobiste
dowództwo. Jednostka ta liczy"a początkowo dwa, od czerwca 1946 r.
zaĘ trzy kadrowe pododdzia"y zwane szwadronami ("ączny stan nie
przekracza" 70 ludzi). Grupy te operowa"y na rozleg"ych terenach
województwa zachodniopomorskiego, gdałskiego i olsztyłskiego.
Jesienią 1946 r. mjr Z. Szendzielarz na czele nieduŻej grupy dowod-
zonej przez ppor. Luf� przeszed" na teren woj. bia"ostockiego, gdzie
do"ączy" do 6 Brygady Wilełskiej dowodzonej przez ppor. Lucjana
Minkiewicza Wiktora ; a od paędziernika 1946 r. przez ppor.
W"adys"awa �ukasiuka M"ota (rozformowane w listopadzie 1946 r.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 22
22
2
2
dwa szwadrony 5 Brygady Wilełskiej nie zosta"y juŻ odbudowane,
zaĘ resztki 4 szwadronu ppor. Lufy w marcu 1947 r. w"ączono do
6 Brygady Wilełskiej). Jeszcze zimą 1947 r. osobiĘcie dowodzi" niek-
tórymi akcjami 6 Brygady Wilełskiej. Po koncentracji 6 Brygady
w kołcu marca 1947 r. wyjecha" z oddzia"u. Okresowo przebywa"
w Warszawie, nast�pnie ko"o G"ubczyc, wreszcie pojecha" do Osielca
k. Makowa Podhalałskiego, gdzie ukrywa" si� wyst�pując pod
nazwiskiem Ryszard Zygmunt Małkowski. �ącznoĘ� z dowódcą 6
Brygady Wilełskiej utrzymywa" za poĘrednictwem swego kuriera ppor.
Antoniego Wodyłskiego Odyłca .
Zosta" aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa
Bezpieczełstwa Publicznego 30 VI 1948 r. w Osielcu i po d"ugotrwa"ym
Ęledztwie skazany po pokazowym procesie przez Wojskowy Sąd
Rejonowy w Warszawie 2 XI 1950 r. na kar� Ęmierci (wi�ziono go
w wi�zieniu MBP przy ul. Rakowieckiej w Warszawie). Podczas Ęledztwa
zachowa" godną postaw�, biorąc na siebie pe"ną odpowiedzialnoĘ� za
dzia"ania podlegających mu oddzia"ów. Zosta" zamordowany
w wi�zieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie w dniu 8 II 1951 r.
Miejsce pochówku nie jest znane.
Por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt
P
o
r
.
Z
y
g
m
u
n
t
B
"
a
Ż
e
j
e
w
i
c
z
Z
y
g
m
u
n
t
urodzi" si� 20 IX 1918 r. w Witebsku (Rosja).
W 1938 r. zda" matur� w gimnazjum Ojców
Jezuitów w Wilnie, a w czerwcu 1939 r.
ukołczy" Dywizyjny Kurs PodchorąŻych
Rezerwy przy 5 ppleg uzyskując stopieł pod-
chorąŻego rezerwy. Uczestniczy" w wojnie
obronnej 1939 r. w szeregach kompanii
CKM II/6 pp leg., wyróŻniając si� m.in.
w bitwie pod Ka"uszynem. Od listopada
1939 r. w konspiracji, w grupie SZP ZWZ
AK Niemenczyn . Od wrzeĘnia 1943 r.
w oddziale partyzanckim por. Adama
Boryczki Tołka (cichociemnego) stanowią-
cym zawiązek 6 Brygady Wilełskiej AK
Por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt .
(w patrolu por. Piotra Motylewicza
Szczepcia ). W 6 Brygadzie w 1944 r. dowodzi" plutonem sztur-
mowym. Wykona" szereg brawurowych akcji przeciw niemieckim
i litewskim si"om okupacyjnym, a takŻe grupom komunistyczno
miodusy 1/1/04 0:39 Page 23
23
2
3
rabunkowym i partyzantce sowieckiej. Kolejne awanse: plutonowy pchor.
(12.1939 r.), podporucznik rez. piech. (11.11.1943 r.), porucznik rez.
piech. (11.11.1944 r.). Dwukrotnie odznaczony KrzyŻem Walecznych
(11.11.1944 r., 15.8.1945 r.). Od grudnia 1944 r. do kołca marca
1945 r. dowódca sekcji egzekucyjnej Obwodu Bielsk Podlaski (na jej
czele wykona" kilka spektakularnych akcji bojowych i 10 likwidacji).
Wysoko oceniany przez kolejnych prze"oŻonych por. Koryckiego
i mjr. �upaszk� . Doskona"y oficer, cz"owiek brawurowo odwaŻny,
o niezawodnym instynkcie partyzanckim. Jak wspomina jeden z jego
podkomendnych, J. Olszewski Puszcza : By" to wybitnie zdolny oficer
liniowy, trzymający swój oddzia" w ryzach i wielkiej dyscyplinie. Typowy
wygląd kawalerzysty, wysoki, dobrze zbudowany blondyn
z nieod"ącznym pistoletem maszynowym i mapnikiem, maszerowa" ze
swym szwadronem zmieniając prawie codziennie miejsce postoju. .
Podlasie, lato 1945 r. Stoją od lewej : plut. Henryk Wieliczko Lufa , zamordowany 14 marca 1949 r. w wi�zie-
niu na Zamku w Lublinie , por. Marian Pluciłski MĘcis"aw , zamordowany 28 czerwca 1946 r. w wi�zieniu
w Bia"ymstoku, por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt .
miodusy 1/1/04 0:39 Page 24
24
2
4
OsobiĘcie wykonywa" najtrudniejsze zadania bojowe. Niezwykle ener-
giczny i pe"en inicjatywy dowódca szwadronu, twórca najpowaŻ-
niejszych zwyci�stw 5 Brygady Wilełskiej w 1945 r.. W walkach z grupa-
mi operacyjnymi przeciwnika zawsze odnosi" sukcesy, nawet
w niesprzyjających warunkach. Opanowany, zdolny do podejmowania
b"yskawicznych, samodzielnych decyzji. �wietnie w"ada" j�zykiem
rosyjskim, co podobnie jak znajomoĘ� mentalnoĘci ludzi wschodu, by"o
przydatne podczas dzia"ał bojowych przeciw sowietom. Wymagający
nie tylko od podkomendnych, ale i w stosunku do samego siebie. Pomimo
surowoĘci bardzo lubiany przez Żo"nierzy. Wi�kszoĘ� ochotników
zg"aszających si� do 5 Brygady chcia"a dosta� przydzia" pod jego
rozkazy do 1 szwadronu, w 1945 r. najs"ynniejszego oddzia"u par-
tyzanckiego na Podlasiu (tak by"o np. z tzw. grupą bia"owieską,
przyprowadzoną przez plut. Brołpolskiego ). By" najlepszym oficerem
odtworzonej 5 Brygady Wilełskiej. Po demobilizacji 5 Brygady
Wilełskiej do 4 X 1945 r. dowodzi" oddzia"em kadrowym 1 szwadronu.
Nast�pnie wraz z Żoną (siostrą Krystyną ) opuĘci" Polsk� na fa"szywych
papierach i przedosta" si� na zachód. Mieszka w USA.
Ppor./kpt. W"adys"aw �ukasiuk M"ot
P
p
o
r
.
/
k
p
t
.
W
"
a
d
y
s
"
a
w
�
u
k
a
s
i
u
k
M
"
o
t
urodzi" si� 16 II 1906 r. we wsi Tokary
pow. Siedlce w rodzinie ch"opskiej, jako
najstarszy z czworga dzieci Marcina
i Marianny (z domu Swentkowskiej). Mimo,
iŻ jego rodzice byli ludęmi prostymi, zad-
bali o wykszta"cenie pierworodnego syna.
Po ukołczeniu szko"y podstawowej
w Tokarach kszta"ci" si� w gimnazjum im.
J. Kraszewskiego w Drohiczynie, a po
krótkiej przerwie w 1923 r. spowodo-
wanej trudną sytuacją rodzinną, ponownie
podją" nauk� w prywatnym gimnazjum
w Soko"owie Podlaskim (ukołczy" 6 klas
Ppor./ kpt. W"adys"aw �ukasiuk M"ot .
gimnazjum). Po zakołczeniu edukacji pra-
cowa" jako pisarz buchalter w tartaku w Korczewie pow. Siedlce. Nie
uchyla" si� równieŻ od pracy spo"ecznej i oko"o 1927 r. zosta" prezesem
Ochotniczej StraŻy PoŻarnej w swej rodzinnej wsi. W 1929 r. W. �uka-
siuk zosta" powo"any do wojska. S"uŻb� odbywa" w 3 pu"ku strzelców
konnych w Wo"kowysku. Wykszta"cenie, dobra kondycja fizyczna
miodusy 1/1/04 0:39 Page 25
25
2
5
i predyspozycje psychiczne stwarza"y mu moŻliwoĘ� podoficerskiej ka-
riery wojskowej, bardzo atrakcyjnej dla m"odego ch"opaka ze wsi.
Niestety, podczas ujeŻdŻania konia na placu koszarowym uleg" wypad-
kowi, doznając powaŻnych obraŻeł g"owy i z"amania w kolanie lewej
nogi. Po powrocie do zdrowia wyszed" z wojska w 1933 r. w stopniu plu-
tonowego. Nast�pstwem wypadku by"o jednak trwa"e kalectwo lewa
noga na zawsze pozosta"a sztywna. W. �ukasiuk po zawarciu związku
ma"Żełskiego z Jadwigą Oksiutówną osiedli" si� w M�Żeninie nad Bugiem
(gm. Sarnaki pow. Siedlce), skąd pochodzi"a jego Żona. Mia" z nią troje
dzieci: synów Zygmunta i Andrzeja (urodzonych w 1937 i 1939 r.) oraz
córk� Mart� (urodzoną w 1942 r.). Do wybuchu wojny pe"ni" funkcj�
zast�pcy wójta gminy Sarnaki. Utrzymywa" si� z prowadzenia wiejskiego
sklepiku. Starostwo wydzierŻawi"o mu takŻe dwa odcinki rzeki Bug.
KaŻdy, kto chcia" tu "owi� ryby lub uprawia� sporty wodne musia" uzyska�
zgod� W. �ukasiuka i uiĘci� stosowną op"at�. Trzeba doda�, Że sam
W. �ukasiuk by" zapalonym rybakiem i wiele czasu sp�dza" nad Bugiem.
Istnieje uzasadnione przypuszczenie, Że w okresie tym pracowa" dla pol-
skiego wywiadu, rozpracowując lewicujących wolnomularzy z Zakonu
WszechĘwiatowego Zjednoczo-nego Wolnomularstwa Le Droit Humain
oraz Polskiego Towarzystwa Teozoficznego, odbywających spotkania we
dworze w M�Żeninie (pod oficjalnym szyldem Spó"dzielni dla
prowadzenia kolonii letnich ). Rozpracowywa" m.in. Wand� Wasilewską
b�dącą cz�stym goĘciem w m�Żeniłskim dworze, komunistk�, która
z"owrogo zapisa"a si� w historii Polski.
W wojnie obronnej 1939 r. W. �ukasiuk nie bra" udzia"u, gdyŻ ze
wzgl�du na swe kalectwo by" zwolniony ze s"uŻby wojskowej. Natomiast
od pierwszych miesi�cy okupacji uczestniczy" w konspiracyjnej pracy
niepodleg"oĘciowej. JuŻ 4 II 1940 r. zosta" zaprzysi�Żony jako Żo"nierz
ZWZ (nast�pnie AK). Dowodzi" druŻyną konspiracyjną z M�Żeninia,
wchodzącą w sk"ad 8 kompanii utworzonej na terenie IX OĘrodka
Sarnaki Górki Obwodu AK Siedlce. NajpowaŻniejszym przed-
si�wzi�ciem organizacyjnym, w którym uczestniczy"a druŻyna M"ota ,
by"a akcja V polegająca na zbieraniu elementów niemieckich rakiet
V-2. Nocą 9/10 VIII 1944 r. druŻyna M"ota uczestniczy"a w odbiorze
alianckiego zrzutu broni. 4 X 1944 r. M"ot b�dąc zagroŻony aresz-
towaniem przez NKWD poszed" na sta"e do lasu (t� dat�, jako
początek swej dzia"alnoĘci partyzanckiej, podawa" w dokumentacji 5 i 6
Brygady Wilełskiej). Od tej chwili do kołca Życia pozostawa" juŻ na
nielegalnej stopie , chodzi" po terenie w mundurze i z bronią.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 26
26
2
6
Zimą 1944/45 r. plut. M"ot nawiąza" pierwszy kontakt organiza-
cyjny z Obwodem Bielsk Podlaski, naleŻącym do Bia"ostockiego Okr�gu
AK. 18 III 1945 r. patrol M"ota wspólnie z oddzia"em T. Chomko
Gerwazego rozbi" grup� operacyjną NKWD na drodze M�Żenin
Figa"y, zadając jej wysokie straty i odbijając kilkunastu aresztowanych.
Wkrótce potem grupa M"ota wesz"a w sk"ad oddzia"u partyzanckiego
AK-AKO Bielsk Podlaski dowodzonego przez ppor. Teodora
�mia"owskiego Szumnego , gdzie M"ot obją" funkcj� dowódcy pier-
wszego plutonu, a prawdopodobnie takŻe zast�pcy komendanta. Jego
pluton wyróŻnia" si� bojowoĘcią na tle innych pododdzia"ów tej jednost-
ki. W szeregach tej jednostki M"ot i jego Żo"nierze uczestniczyli
w wielu udanych akcjach bojowych. m.in. w walce z grupą operacyjną
NKWD, KBW i MO w rejonie OstroŻan. Najs"ynniejszą akcją oddzia"u
ppor. Szumnego , w której pluton M"ota odegra" g"ówną rol�, by"o
uderzenie na kompani� 11 pu"ku KBW (w sile ponad 130 Żo"nierzy)
kwaterującą w Siemiatyczach.
Podczas s"uŻby w oddziale ppor. Szumnego plut. M"ot z"oŻy"
egzamin Kursu Szko"y PodchorąŻych Rezerwy Piechoty (SPRP), zorgani-
zowanego dla kadry dowódczej Obwodu AK-AKO Bielsk Podlaski.
W dwa miesiące póęniej, w sierpniu 1945 r. pchor. M"ot zosta" awan-
sowany do stopnia podporucznika czasu wojny. Opinia na jego wniosku
awansowym by"a sformu"owana nast�pująco: W czasie akcji Burza
odznaczy" si� odwagą i inicjatywą. Nast�pnie by" dowódcą plutonu par-
tyzanckiego, dokona" szeregu pomyĘlnych akcji, zlikwidowa" wielu szpi-
clów, by" wzorem odwagi w walce . Kolejne awanse: sierŻ. pchor.
(6 1945 r.) , ppor. cz.w. (15 VIII 1945 r.), por. (X 1946 r.), kpt. (11 XI
1947 r.). Zosta" teŻ odznaczony KW.
Po Ęmierci ppor. Szumnego 26 VII 1945 r. w walce z grupą ope-
racyjną KBW dowodzony przezeł oddzia" zosta" rozformowany. Jednak
M"ot do"ączy" 1 VIII 1945 r. wraz ze swoim plutonem do 5 Brygady
Wilełskiej. W sierpniu 1945 r. walczy" wraz ze szwadronem por.
Zygmunta pod Sikorami, Zalesiem i w Miodusach Pokrzywnych. Po
demobilizacji 5 Brygady pozosta" wraz z ppor. Lucjanem Minkiewiczem
Wiktorem w polu na czele oddzia"u kadrowego. Na zlecenie Obwodu
WiN Bielsk Podlaski wykona" jesienią 1945 r. szereg udanych akcji
bojowych (najbardziej spektakularną z nich by" zwyci�ski bój z grupą
operacyjną NKWD 30 XI 1945 r. pod �empicami). Od lutego 1946 r.
oddzia" dowodzony przez Wiktora i M"ota przeszed" ponownie pod
rozkazy mjr �upaszki i otrzyma" nazw� 6 Brygady Wilełskiej.
miodusy 1/1/04 0:39 Page 27
27
2
7
6 Brygada Wilełska AK w marszu. Podlasie, kwiecieł 1946 r.
W 6 Brygadzie Wilełskiej M"ot początkowo pe"ni" funkcj�
zast�pcy dowódcy, zaĘ od 18 10 1946 r. mianowany zosta" przez mjr.
�upaszk� jej dowódcą. Przez dalsze 3 lata dowodzi" nią, potrafiąc
utrzyma� si� w terenie nawet w najtrudniejszych okresach. By"
cz"owiekiem solidnym, odpowiedzialnym, mającym przy tym Ęwietny
instynkt partyzancki. WyróŻnia"a go mocno zarysowana osobowoĘ�
i bardzo silny charakter. Odbiciem jego rzetelnoĘci w sprawach codzien-
nych jest drobiazgowo prowadzona ksi�gowoĘ� 6 Brygady Wilełskiej
(nie by"o mowy o lekkomyĘlnym szafowaniu ci�Żko zdobywanymi Ęrod-
kami finansowymi). OsobiĘcie by" bardzo odwaŻny. Pomimo kalectwa
zawsze maszerowa" z oddzia"em. Starzy mieszkałcy Podlasia
pami�tają, Że poruszanie si� sprawia"o mu trudnoĘ�, cz�sto podpiera" si�
uŻywanym przez siebie dziesi�ciostrza"owym karabinem SWT (tzw.
samozariadką). Z pozornie niewyróŻniającego si� niczym szczególnym
terenowego dowódcy niskiego szczebla, w ciągu kilku lat wyrós" na
najwybitniejszego partyzanta Podlasia. Jego autorytetowi ulegali najlepsi
partyzanci i konspiratorzy Podlasia, zdecydowani na kontynuowanie
zbrojnej walki o niepodleg"o� po amnestii lutowej 1947 r. por./kpt.
Huzar , por. Brzask , plut. Sokolik , plut. Ryg i inni. Ceni" go i bar-
dzo si� z nim liczy" sam major �upaszka . Charakteryzowa" go
poprawny stosunek do ludnoĘci, bez wzgl�du na pochodzenie naro-
dowe, stanowe, czy religijne. W oddziale, rekrutującym si� g"ównie
z ludnoĘci wiejskiej i ma"omiasteczkowej, s"uŻyli zgodnie zarówno
Żo"nierze pochodzenia drobnoszlacheckiego jak i w"oĘciałskiego; w tym
takŻe prawos"awni. Dba"oĘ� o ludnoĘ� (przejawiająca si� m.in.
w skutecznym zwalczaniu bandytyzmu i z"odziejstwa), dyscyplina panu-
jąca w 6 Brygadzie, a takŻe konsekwencja w walce z kolejnymi okupan-
miodusy 1/1/04 0:39 Page 28
28
2
8
tami sprawi"y, Że jeszcze za Życia sta" si� wĘród ludnoĘci Podlasia
postacią niezwykle popularną, moŻna powiedzie� legendarną. WĘród
podkomendnych by" niezwykle lubiany i szanowany. Z kolei w"adze
komunistyczne przez pó" wieku budowa"y oszczerczą czarną legend�
M"ota , której pok"osie zbieramy do dzisiaj. Kpt. W. �ukasiuk M"ot
zginą" 27 VI 1949 r. na kolonii wsi Czaje Wólka, jak moŻna sądzi�
w wyniku nieporozumienia, z r�ki swego podkomendnego Czes"awa
Dybowskiego Rejtana (zw"oki zosta"y wykopane 13 VIII 1949 r. przez
funkcjonariuszy UBP miejsce pochówku do dziĘ jest nieznane).
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Nie masz, ci nie masz ze śpiewnika ks MioduszewskiegoW Mioduszewski Mała retencja w lasach elementem kształtowania i ochrony zasobów wodnychGdy śliczna Panna ze spiewnika ks M MioduszewskiegoPo kolędzie (opr ks M Mioduszewski)Po kolędzie (opr ks M Mioduszewski)BŻiRM Światła MIODUSZEWSKIwięcej podobnych podstron