Izrael
(b) Reżim polityczny
Reżim polityczny Izraela należałoby określić jako demokrację parlamentarno-gabinetową, choć główny twórca politycznej idei odtworzenia Izraela Teodor
Herzl wyobrażał sobie raczej ,,republikę arystokratyczną. W początkach istnienia Izraela trwał spór o podział władz (znaczenie) pomiędzy urzędem prezydenta
a premiera. Rozważano więc prezydencki model amerykański, francuski (semiprezydencki) oraz brano pod uwagę symboliczną rolę głowy państwa, występującą
w reżimach parlamentarnych. Pierwszemu premierowi Izraela Dawidowi Ben-Gurionowi rzecz jasna najbardziej odpowiadał ten ostatni model, czemu
przeciwstawiał się pierwszy prezydent Izraela Chaim Weizmann, próbując wyposażyć stanowisko prezydenta w funkcje bezpośredniej kontroli nad rządem.
Jednak, nieobecność (wiekowego już i schorowanego) prezydenta w kraju, w momencie prac nad Ustawą Przejściową, spowodowała ograniczenie roli głowy
państwa i formowanie się typowego modelu parlamentarno-gabinetowego w myśl koncepcji Ben-Guriona. [22]
Struktura izraelskich organów państwowych nawiązuje do klasycznej, monteskiuszowskiej zasady trójpodziału władz, w sensie ich współdziałania a nie
separacji. W tym znaczeniu, władza ustawodawcza (legislatywa) należy do 120-osobowego, unikameralnego Knesetu, wybieranego na 4 lata. Z kolei władza
wykonawcza (egzekutywa) jest dwuczłonowa i przypada gabinetowi oraz głowie państwa (wybieranej na 7 lat), zaś władzę sądowniczą sprawują niezawisłe
sądy.
Układ powiązań i zależności pomiędzy legislatywą oraz egzekutywą decyduje o specyfice izraelskiego reżimu. Kneset, jedyny obieralny (przez obywateli) organ
państwowy wydaje się dominować nad organami władzy wykonawczej. Powołuje on prezydenta który pełni głównie rolę symbolu jedności państwowej i
przysługuje mu również prawo jego odwołania. Między innymi z tego powodu, głowa państwa okazuje się ,,najsłabszym ogniwem wśród naczelnych organów,
a jej działalność w strukturach egzekutywy należałoby określić mianem panowania a nie rządzenia. [23] Dotychczas, stanowisko prezydenta Izraela zajmowali:
Warto dodać, iż w latach 1996-2001 obowiązywał w Izraelu, niespotykany dotychczas w świecie, system bezpośredniego wyboru premiera przez obywateli.
Pomimo tego, iż wspomniane instytucjonalne rozwiązanie, zostało zniesione zaledwie po pięciu latach funkcjonowania, to wpisało się na trwałe do nauk
politycznych, jako nieudana próba adaptacji elementów prezydencjonalizmu w klasycznym parlamentaryzmie. [24] Porównanie dwóch systemów powoływania
głównych organów władzy w Izraelu przedstawia ryc. 2.
Bardziej złożone koligacje zachodzą między parlamentem a gabinetem. Specyfiką Knesetu jest fakt, iż potrafi on w znaczny sposób wpływać na projekty
rządowe. Wynika to z kilku przyczyn. Po pierwsze, z faktu koalicyjnych rządów, które muszą cieszyć się poparciem (rozdrobnionego) Knesetu; po drugie, z
możliwości odwołania gabinetu (wotum nieufności) większością głosów; po trzecie, z obowiązkowej zasady łączenia funkcji deputowanego z prezesem rady
ministrów oraz wynikającej z tego odpowiedzialności premiera przed parlamentem; po czwarte z przyjętej (niepisanej) reguły, iż przynajmniej połowa ministrów
powinna pochodzić z Knesetu; oraz po piąte, ze znacznej roli komisji parlamentarnych.
Powyższa pozycja legislatywy, nie oznacza jednakże całkowitej podległości gabinetu względem parlamentu. Szczególna rola w stosunkach pomiędzy
wspomnianymi organami przypada premierowi, który dominuje w rządzie, oraz samodzielne potrafi wpływać na wzajemne relacje. Potwierdzają to zapisy
dotyczące powoływania i odwoływania ministrów przez premiera (oczywiście z uwzględnieniem realiów, czyli partii koalicyjnych), możliwość rozwiązania
Knesetu przez niego (za aprobatą prezydenta) czy kierowania pracami rządu oraz wydawania rozporządzeń; a także poza prawnych sytuacji jak np. specyfiki
egzystencji państwa, gdzie w stanach konfliktowych (wojennych) wyraznie wzrasta rola premiera, oraz na co zwraca uwagę Stanisław Gebethner czynników
behawioralnych, czyli np. stylu uprawiania władzy lub cech osobowości. [25] Dodatkowo, reguła, iż prezes rady ministrów jest jednocześnie liderem
najliczniejszej partii w Knesecie, powoduje, iż zależności między legislatywą a egzekutywą nie wyglądają już tak asymetrycznie. Zresztą, wydaje się, iż w tym
przypadku, bardziej adekwatne byłoby określenie istoty powyższych stosunków, przez sprowadzenie ich do relacji Knesetu z premierem a nie rządem (jako
ciałem kolegialnym).
Wzajemne zależności pomiędzy premierem a parlamentem które głównie skupiają się na możliwości obopólnego odwołania wyznaczają sposób
funkcjonowania reżimu. Pomimo tego, iż jak podaje Marek Bankowicz aż 90% projektów ustaw rozpatrywanych w Knesecie pochodzi z rządu [26], to realia
izraelskie aż nadto pokazują, iż nieprzychylność izby z reguły powoduje, nie tylko odrzucanie projektów ale i przedterminowe wybory.
Władzę sądowniczą w Izraelu sprawują sądy powszechne oraz szczególne. Fenomenem ustroju demokratycznego tego państwa, są sądy religijne dla Żydów
rabinackie, dla muzułmanów islamskie zajmujące się zagadnieniami (na zasadach wyłączności) małżeństw oraz rozwodów (zastępują Urząd Stanu Cywilnego).
W przypadku sądów rabinackich, instytucję odwoławczą pełni Najwyższy Sąd Rabinacki, któremu przewodniczą dwaj Naczelni Rabini Izraela (Naczelny
Rabinat). Naczelny Rabinat, najwyższy autorytet w sprawach religijnych, jest instytucją państwową, składającą się z Głównego Rabina Aszkenazyjskiego oraz
Głównego Rabina Sefardyjskiego.
Istnienie dualizmu prawnego, świeckiego i religijnego pisze Aleksander Klugman ograniczone jest jednak zasadą, że w każdym wypadku, gdy zachodzi
kolizja między prawem religijnym a świeckim, to ostatnie ma priorytet. Ponadto wszystkie sądy rabinackie, łącznie z ich najwyższą instancją podlegają
orzeczeniom Sądu Najwyższego. [27] System sądowniczy w Izraelu przedstawia ryc. 3.
Kanada
Kanada to państwo związkowe w północnej części Ameryki Północnej, o powierzchni 9 984 670 kilometrów kwadratowych. Obecnie zamieszkuje je około 32 852
800 mieszkańców. [1] Nazwa kraju pochodzi od słowa kanata, które w dialekcie Huronów i Irokezów oznaczało osadę lub wieś .
Federalna władza wykonawcza
Rolę głowy państwa w Kanadzie pełni Królowa Wielkiej Brytanii. W chwili wejścia w życie Aktu z 1867 r. królową była Wiktoria. Obecnie jest nią Elżbieta II.
Królowa pozostaje głównodowodzącym lądowych i morskich sił policyjnych oraz lądowych i morskich sił zbrojnych poza Kanada i w Kanadzie .
Przedstawicielem Królowej w Kanadzie jest Gubernator Generalny, a przysługujące mu uprawnienia może posiadać Gubernator Generalny czasowo pełniący
funkcje w Kanadzie lub inny Najwyższy Urzędnik lub Administrator czasowo sprawujący nadzór nad rządem Kanady z ramienia i w imieniu Królowej, bez
względu na tytuł jakim jest określany. Siedzibą rządu Kanady jest Ottawa.
Zwołanie parlamentu federalnego i legislatur prowincji następuje formalnie na mocy królewskiego wezwania (royal summons), choć w praktyce czyni to
premier. Także żadna ustawa federalna i prowincji nie może wejść w życie bez sankcji królewskiej, nadawanej niekiedy osobiście przez Królową, a najczęściej
przez GG, [10] jego zastępcę lub wicegubernatorów na szczeblu prowincji. [11] Gubernator jest mianowany przez Królową na wniosek premiera po konsultacji z
rządem, a uprawnienia nadane mu Aktem z 1867 r. są liczne. Od 1952 r. na stanowisko GG powołuje się osoby urodzone w Kraju Klonowego Liścia, mające
tutejsze obywatelstwo.
W oparciu o swoje kompetencje GG:
1. Upoważniony przez Królową mianuje swoich zastępców na warunkach przez siebie określonych, o ile powołanie ich nie wpływa na władzę, pełnomocnictwa i
funkcje wykonywane przez niego samego
2. Przyjmuje osobiście lub za pośrednictwem wskazanej przez siebie osoby Przysięgę Wierności i Urzędu od każdego nowo powołanego Wicegubernatora
3. Mianuje członków Senatu i jego przewodniczącego, przyjmuje rezygnację senatora z pełnionej funkcji
4. Mianuje i odwołuje Spikera Senatu spośród senatorów
5. Wzywa, zwołuje Izbę Gmin Izbę, rozwiązuje ją i zarządza wybory
6. Wydaje rekomendacje projektom ustaw finansowych przed ich przekazaniem parlamentowi
7. Rozstrzyga o nadaniu królewskiej sankcji ustawie przyjętej przez parlament lub przekazuje Królowej do własnej decyzji. Ustawa zatwierdzona osobiście przez
Królową wchodzi w życie, jeśli GG ogłosi ją w formie przemówienia lub posłania w każdej z Izb Parlamentu lub w formie proklamacji w ciągu 2 lat od chwili
przedstawienia mu owej ustawy
8. Wybiera członków Królewskiej Tajnej Rady dla Kanady, zaprzysięga ich jako tajnych radców, zwołuje na spotkania, odwołuje
9. Przyjmuje odwołania od aktu lub decyzji dowolnej władzy prowincji ograniczającej prawa i przywileje protestanckiej lub rzymskokatolickiej mniejszości z
zakresu edukacji
10. Mianuje sędziów sądów wyższych, okręgowych i regionalnych w każdej prowincji z wyjątkiem Sądów ds. spadkowych w nowej Szkocji i Nowym Brunszwiku
11. Odwołuje sędziów na mocy adresu Senatu i Izby Gmin
12. Dopóki Parlament Kanady nie postanowi inaczej, określa sposób gromadzenia, rewizji i kontroli pierwszej puli obciążeń w ramach Jednolitego Funduszu
Dochodów Kanady
13. Przyjmuje przysięgę wierności każdego członka Senatu lub Izby Gmin oraz Deklarację Kwalifikacji od członka Senatu i członka Rady Ustawodawczej
Quebeku
W rzeczywistości w przypadku działań wymienionych w punktach: 3, 5 i 6 nadrzędna rolę odgrywa premier i rząd, jeśli posiadają zaufanie większości
deputowanych izby niższej. GG formalnie mianuje także wicegubernatorów, którzy ponoszą przed nim odpowiedzialność. Praktyka pokazuje jednak, że także
tutaj duży udział w wyborze zastępców gubernatora mają premierzy i rządy prowincji.
Zgodnie ze zwyczajem konstytucyjnym, organem doradczym gubernatora jest Królewska Tajna Rada dla Kanady. Jak już wspomniano w punkcie 8 odnośnie
uprawnień gubernatora, to on wybiera członków Rady, zaprzysięga ich jako tajnych radców, zwołuje na spotkania i odwołuje. Członkowie Rady za zgodą
premiera pełnią swoje funkcje dożywotnio, ale za radą premiera gubernator może ich zdymisjonować. Dotychczas taka sytuacja nie miała jednak miejsca. Tajna
Rada w pełnym składzie zbiera niezwykle rzadko i tylko z ważnych powodów. Przykładowo w 1982 r. doszło do jej zwołania z okazji wizyty Elżbiety II w
Kanadzie, kiedy proklamowano Konstytucję państwa. Na co dzień gabinet uznawany jest za Komitet Tajnej Rady na czele z premierem. Decyzje w gabinecie nie
muszą być podejmowane większością głosów.
Premier powinien wchodzić w skład Izby Gmin. Jeśli tak nie jest, jest zobowiązany zwyczajem konstytucyjnym ubiegać się o mandat w izbie. W sytuacji, gdy
premier posiadał mandat w chwili obejmowania funkcji, a utracił go w nowych wyborach, wówczas może zajmować dotychczasowe stanowisko dopóki jego
partia posiada większość. Natomiast, gdy następne wybory wygra opozycja lub w trakcie kadencji rząd utraci zaufanie większości (& ) Gubernator przyjmuje
dymisję gabinetu i desygnuje lidera opozycji do tworzenia nowego rządu . [12] Jeśli wniosek o wotum nieufności nie został przegłosowany, ale ma miejsc
spadek poparcia dla większości parlamentarnej, to gubernator może uznać rząd mniejszościowy.
Posługując się terminem rząd należy rozróżniać kontekst jego stosowania. Pojęcie to bowiem może mieć znaczenie węższe jako najwyższe gremium
wykonawcze federacji (ministrowie i sekretarze stanu pod przewodnictwem premiera) oraz szersze obejmujące swoim zasięgiem wszystkich urzędników
publicznych związanych z agendami wykonawczymi federacji, a nawet pozostałe osoby zatrudnione w sferze publicznej.
W kanadyjskiej praktyce przyjęła się także zasada, iż każda prowincja powinna posiadać przynajmniej jednego reprezentanta wśród ministrów szczebla
federalnego. W myśl owej zasady, gdy dana prowincja nie ma przedstawiciela w gabinecie, wówczas premier może powołać na stanowisko ministra senatora z
danej prowincji lub też odwołać jednego z ministrów i ogłosić wybory uzupełniające. Wybory te są jednak tylko zabiegiem formalnym, gdyż w ich wyniku
wypromowany zostaje członek partii rządzącej, pochodzący z danej prowincji. Co najmniej jeden z ministrów z prowincji Quebek musi być protestantem,
posługującym się językiem angielskim jako pierwszym. Ponadto, chociaż jeden członek rządu musi być przedstawicielem mniejszości francuskojęzycznej spoza
Quebeku, czyli z Nowego Brunszwiku lub/i Ontario. Inne zwyczaje zakładają także, iż jeden z ministrów jest wyznania rzymskokatolickiego i mówi w języku
angielskim oraz jeden reprezentuje mniejszość etniczną.
Jak łatwo zauważyć proces formowania rządu kanadyjskiego nie jest zadaniem łatwym, ponieważ liczne zwyczaje konstytucyjne muszą być brane pod uwagę.
Kultura polityczna i świadomość współtworzenia federacji pozwalają jednak skutecznie osiągać założone cele.
Federalna władza ustawodawcza
Na mocy Aktu Konstytucyjnego z 1867 r. decyzje z zakresu legislatywy podejmuje tylko i wyłącznie parlament Kanady, który składa się z Senatu, Izby Gmin
oraz Królowej, reprezentowanej przez Gubernatora Generalnego. Przywileje, immunitety i uprawnienia przyporządkowane kanadyjskiemu parlamentowi nie
mogą przekraczać tych, które dotyczą Izby Gmin Parlamentu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii. Obie izby parlamentu różnią się sposobem
powoływania członków, reprezentatywnością, zakresem uprawnień oraz znaczeniem ustrojowo-politycznym.
Senat
Na mocy pierwszej konstytucji członkowie izby wyższej są powoływani przez Gubernatora Generalnego. W praktyce ustrojowej czyni to jednak premier rządu
federalnego. Senat liczy obecnie 105 senatorów, którzy reprezentują wszystkie prowincje i terytoria. Senatorów wyznacza GG na żądanie premiera. Członek izby
wyższej musi spełniać ściśle określone wymagania:
" Mieć ukończone 30 lat
" Być obywatelem Kanady z urodzenia lub naturalizacji
" Mieszkać na stałe w prowincji lub terytorium, którą/e się planuje reprezentować
" Posiadać nieruchomy majątek o określonej wartości
" Dodatkowo w Quebeku: mieszkać w jednym z 24 okręgów senatorskich i posiadać w nim nieruchomy majątek o określonej wartości
Do 1966 r. senatorowie pełnili funkcję dożywotnio, a obecnie do chwili osiągnięcia wieku emerytalnego tj. 75 lat. Wakat powstały na skutek nieobecności
senatora podczas dwóch kolejnych sesji parlamentu, jego śmierci, rezygnacji ze stanowiska, utraty obywatelstwa lub kwalifikacji prawnych i emerytury jest
zapełniany przez nominację nowego kandydata związanego z daną prowincją. [13]
Dla ukonstytuowania posiedzenia i realizowania władzy w Senacie niezbędna jest obecność co najmniej 15 senatorów wraz ze Spikerem Senatu. Sprawy
podejmowane w Senacie rozstrzygane są większością głosów, a Spiker we wszystkich sprawach ma prawo głosu. W przypadku, gdy głosy dzielą się równo uznaje
się decyzję za negatywną.
Członkom Senatu przysługują liczne prawa, przywileje i immunitety, a stanowisko senatora stanowi swoistą nagrodę za wieloletnią pracę na rzecz partii
rządzącej lub władzy wykonawczej (federalnej lub prowincjonalnej). W efekcie w izbie wyższej zasiada wielu doświadczonych byłych ministrów, premierów
prowincji, burmistrzów, prawników i doradców rządowych. Zgodnie z Aktem z 1867 r. przewodniczący izby jest wybierany przez Gubernatora. W
rzeczywistości decyzja należy do premiera rządu przywódcy większości parlamentarnej, który wskazuje daną osobą spośród senatorów. Przewodniczący
Senatu kieruje obradami, interpretuje normy regulaminowe i sprawuje pieczę nad zachowaniem konwenansów parlamentarnych.
Senat zwoływany jest na posiedzeniach przez przewodniczącego dwa lub trzy razy w tygodniu podczas trwania sesji. Konstytucja zobowiązuje parlament do
odbycia sesji przynajmniej raz w ciągu 12 miesięcy. Szczególnie uroczysty charakter, wzorowany na parlamencie brytyjskim, ma zawsze pierwsza sesja Izby
Gmin po kolejnych wyborach, odbywająca się przy udziale Senatu. Cechą posiedzeń w Senacie jest ich mniej formalny charakter w porównaniu z Izbą Gmin.
Posiedzenia Senatu, jak również Izby Gmin są jawne i dostępne dla publiczności oraz środków masowego przekazu, choć bezpośrednie transmisje obrad są
ograniczone. [14]
Senat cechuje się dużą aktywnością w zakresie funkcji ustawodawczej, rozpatrując podczas obrad m.in. prywatne projekty ustaw. Wnioskodawca po uiszczeniu
odpowiedniej opłaty, kieruje swój projekt do rozpatrzenia. Warto dodać, iż wiele projektów inicjowanych przez senatorów, indywidualnie lub grupowo, dotyczy
przede wszystkim takich kwestii jak: stowarzyszenia i organizacje oraz sprawy lokalne i obywateli. Inicjowanie projektów ustaw finansowych w Senacie jest
niemożliwe. Izba wyższa ma prawo debatowania, zmiany lub odrzucenia każdego projektu ustawy, w tym finansowo-budżetowych zainicjowanych w Izbie
Gmin. Aby ustawa weszła w życie, konieczna jest aprobata Senatu. Uchwalona ustawa zostaje opatrzona Wielką Pieczęcią Kanady przez GG i podpisana na
posiedzeniu Senatu.
Organami pomocniczymi izby są komisje, które dzielą się na stałe i nadzwyczajne. Ponadto istnieją też komisje wspólne dla obu izb jak np. Komisja ds.
Biblioteki Parlamentu.
Izba Gmin
Izba Gmin odgrywa większą rolę w praktyce ustrojowej niż Senat, gdyż jej skład i większość parlamentarna wpływają na wizerunek rządu federalnego. Niższa
izba kanadyjskiego parlamentu zajmuje się działalnością ustawodawczą, finansowo-budżetową i kontrolną.
Wybory do Izby mają charakter powszechny, równy, bezpośredni, większościowy i odbywają się w głosowaniu tajnym. Okręgi wyborcze są jednomandatowe, a
co 10 lat następuje ich weryfikacja. Ich liczba stopniowo wzrasta. Liczba deputowanych do Izby z każdej prowincji nie może być mniejsza od przedstawicieli
danej jednostki administracyjnej w Senacie. Względna większość głosów warunkuje mandat.
Czynne i bierne prawo wyborcze posiadają obywatele Kanady, którzy do dnia wyborów ukończyli 18 lat. Nie biorą udziału w głosowaniu osoby pozbawione
praw publicznych wyrokiem sądu, odbywające karę pozbawienia wolności oraz wyżsi urzędnicy wyborczy. Do Izby Gmin nie mogą kandydować: senatorowie,
członkowie legislatur prowincji, skazani za korupcję bądz przestępstwa przeciw wyborom oraz niektórzy z wyższych urzędników. Każdy kandydat musi uzyskać
poparcie przynajmniej 25 uprawnionych wyborców zamieszkałych danym okręgu oraz wpłacić kaucję. Dominującą rolę w procesie zgłaszania kandydatur, jak i
w całym procesie wyborów odgrywają partie polityczne.
Kadencja Izby Gmin nie może trwać dłużej niż 5 lat. W praktyce wybory odbywają się najczęściej w odstępach czteroletnich. [15]
Na mocy konstytucji to GG rozwiązuje Izbę i wyznacza termin nowych wyborów. Praktyka polityczna przypisała jednak to zadanie premierowi. Należy
zauważyć, iż rozwiązanie izby niższej następuje w chwili, gdy partia rządząca ma największe poparcie, co pozytywnie rokuje na jej szanse na zwycięstwo w
nowych wyborach. W przypadku zwolnienia stanowiska deputowanego w Izbie Gmin premier może zarządzić wybory uzupełniające.
Izba Gmin jest zobowiązania do obrad podczas sesji przynajmniej raz na 12 miesięcy, przy czym okres trwania sesji nie jest określony.
Izba Gmin obraduje jako Komisja Całej Izby pod przewodnictwem zastępcy Spikera nad projektem ustawy o wydatkach publicznych i czasami nad projektami
innych ustaw. W ramach Izby działają komisje stałe (19-25), nadzwyczajne (legislacyjne lub specjalne) i wspólne (np. Komisja Biblioteki Parlamentu, Komisja
Języków Urzędowych, Komisja Spraw Regulaminowych).
Na proces ustawodawczy składają się następujące etapy:
" Inicjatywa ustawodawcza
" Rozpatrzenie projektu w jednej izbie
" Rozpatrzenie projektu w drugiej izbie
" Ponowne rozpatrzenie projektu w początkowej izbie, jeśli naniesiono poprawki.
Ustawy dzielimy na:
" Publiczne o charakterze ogólnym; dotyczą kwestii społeczno-ekonomicznych, finansowych i innych publicznych. Wnoszone są głównie przez rząd federalny,
premiera lub właściwego ministra. Przyjęta ustawa, będąca owocem wielu konsultacji, uzyskuje sankcję Gubernatora Generalnego i jest publikowana w
Rejestrze Ustaw Kanady w językach: angielskim i francuskim.
" Prywatne
W ramach działalności finansowo-budżetowej Izba Gmin rozpatruje wniesione projekty ustawy budżetowej i tej o wydatkach publicznych. Minister finansów
otwiera debatę budżetową, która trwa następnie 6 dni, po czym projekty ustaw przekazywane są właściwym komisjom stałym i Komisji Całej Izby. W
międzyczasie opozycja ma zawsze możliwość zgłaszania własnych wniosków i propozycji. Należy zwrócić uwagę, iż rok budżetowy w Kandzie rozpoczyna się
z dniem 1 lipca i kończy 30 czerwca. Rola Senatu w tym zakresie jest marginalna.
Natomiast funkcja kontrolna izby niższej odnosi się do nadzoru nad pracą rządu i może przyjmować różne formy. Co roku podczas oficjalnego otwarcia
parlamentu przez GG, rząd występują z mową tronową, która stanowi jego program. Izba Gmin przez 8 dni prowadzi debatę nad owym programem, a następnie
uchwala adres do rządu, który zawiera ocenę przedstawionych propozycji ze strony większości parlamentarnej oraz konstruktywną krytykę opozycji. Ponadto w
Izbie Gmin ocenia się coroczny raport generalnego kontrolera finansów publicznych, który prezentuje bilans rachunków państwowych. Działalność kontrolna
przejawia się także poprzez zapytania ustne deputowanych skierowane do ministrów. Codziennie (od poniedziałku do piątku) porządek obrad Izby przewiduje
45 minut na tę praktykę. Parlament kontroluje także tzw. ustawodawstwo delegowane, poprzez które rząd dokonuje szczególnych regulacji prawnych oraz
mianowań rządowych na różne stanowiska w państwie . [16] W końcu Izba Gmin może zgłaszać wniosek o wotum nieufności, który jednak stanowi rzadkość.
Mimo instrumentów kontrolnych parlamentu, w praktyce ustrojowej to rząd federalnych zachowuje przewagę.
Spiker
Spiker pełni funkcję przewodniczącego izby niższej, która na pierwszej sesji po wyborach powszechnych przystępuje możliwie niezwłocznie do wyboru Spikera
spośród swoich członków. W przypadku wakatu na jego stanowisku w wyniku rezygnacji, śmierci lub innej przyczyny Izba Gmin powinna jak najszybciej
wybrać nowego przewodniczącego.
Spiker kieruje wszystkimi posiedzeniami Izby. Jeśli Spiker jest nieobecny prze 48 godzin z jakiegokolwiek powodu, Izba może wskazać jego zastępcę, który
otrzymuje pełnię praw i obowiązków faktycznego spikera na dany czas. Kworum w Izbie wyznacza przynajmniej 20 deputowanych, w tym spiker. Sprawy
podejmowane w Izbie są rozstrzygane większością głosów jej członków bez udziału spikera, a w przypadku, gdy głosy podziela się równo (...) rozstrzygający głos
ma Spiker. Do 1986 r. i ponownie od 1994 r. przewodniczący Izby jest wybierany po zasięgnięciu opinii opozycji, z pominięciem zgłaszania kontrkandydata.
Wyłonieniu spikera towarzyszy wybór jego zastępcy, który zwyczajowo pochodzi z drugiej grupy językowej.
Podczas obrad plenarnych i w komisjach można posługiwać się językiem angielskim lub francuskim, co wynika z ich równoprawności w Kanadzie. Zwyczajem
parlamentarnym jest zachowanie przez spikera bezstronności w trakcie prowadzenia obrad i podejmowania decyzji proceduralnych, co wiąże się z zawieszeniem
przez niego przynależności partyjnej w okresie pełnienia funkcji. [17] Spiker reprezentuje izbę niższą przed Królową i kontroluje administrację izby.
Zakres wyłączności ustawodawczej Parlamentu Kanady a legislatur prowincji
Izba Gmin obraduje jako Komisja Całej Izby pod przewodnictwem zastępcy Spikera nad projektem ustawy o wydatkach publicznych i czasami nad projektami
innych ustaw. W ramach Izby działają komisje stałe (19-25), nadzwyczajne (legislacyjne lub specjalne) i wspólne (np. Komisja Biblioteki Parlamentu, Komisja
Języków Urzędowych, Komisja Spraw Regulaminowych).
Na proces ustawodawczy składają się następujące etapy:
" Inicjatywa ustawodawcza
" Rozpatrzenie projektu w jednej izbie
" Rozpatrzenie projektu w drugiej izbie
" Ponowne rozpatrzenie projektu w początkowej izbie, jeśli naniesiono poprawki.
Ustawy dzielimy na:
" Publiczne o charakterze ogólnym; dotyczą kwestii społeczno-ekonomicznych, finansowych i innych publicznych. Wnoszone są głównie przez rząd federalny,
premiera lub właściwego ministra. Przyjęta ustawa, będąca owocem wielu konsultacji, uzyskuje sankcję Gubernatora Generalnego i jest publikowana w
Rejestrze Ustaw Kanady w językach: angielskim i francuskim.
" Prywatne
W ramach działalności finansowo-budżetowej Izba Gmin rozpatruje wniesione projekty ustawy budżetowej i tej o wydatkach publicznych. Minister finansów
otwiera debatę budżetową, która trwa następnie 6 dni, po czym projekty ustaw przekazywane są właściwym komisjom stałym i Komisji Całej Izby. W
międzyczasie opozycja ma zawsze możliwość zgłaszania własnych wniosków i propozycji. Należy zwrócić uwagę, iż rok budżetowy w Kandzie rozpoczyna się
z dniem 1 lipca i kończy 30 czerwca. Rola Senatu w tym zakresie jest marginalna.
Natomiast funkcja kontrolna izby niższej odnosi się do nadzoru nad pracą rządu i może przyjmować różne formy. Co roku podczas oficjalnego otwarcia
parlamentu przez GG, rząd występują z mową tronową, która stanowi jego program. Izba Gmin przez 8 dni prowadzi debatę nad owym programem, a następnie
uchwala adres do rządu, który zawiera ocenę przedstawionych propozycji ze strony większości parlamentarnej oraz konstruktywną krytykę opozycji. Ponadto w
Izbie Gmin ocenia się coroczny raport generalnego kontrolera finansów publicznych, który prezentuje bilans rachunków państwowych. Działalność kontrolna
przejawia się także poprzez zapytania ustne deputowanych skierowane do ministrów. Codziennie (od poniedziałku do piątku) porządek obrad Izby przewiduje
45 minut na tę praktykę. Parlament kontroluje także tzw. ustawodawstwo delegowane, poprzez które rząd dokonuje szczególnych regulacji prawnych oraz
mianowań rządowych na różne stanowiska w państwie . [16] W końcu Izba Gmin może zgłaszać wniosek o wotum nieufności, który jednak stanowi rzadkość.
Mimo instrumentów kontrolnych parlamentu, w praktyce ustrojowej to rząd federalnych zachowuje przewagę.
Spiker
Spiker pełni funkcję przewodniczącego izby niższej, która na pierwszej sesji po wyborach powszechnych przystępuje możliwie niezwłocznie do wyboru Spikera
spośród swoich członków. W przypadku wakatu na jego stanowisku w wyniku rezygnacji, śmierci lub innej przyczyny Izba Gmin powinna jak najszybciej
wybrać nowego przewodniczącego.
Spiker kieruje wszystkimi posiedzeniami Izby. Jeśli Spiker jest nieobecny prze 48 godzin z jakiegokolwiek powodu, Izba może wskazać jego zastępcę, który
otrzymuje pełnię praw i obowiązków faktycznego spikera na dany czas. Kworum w Izbie wyznacza przynajmniej 20 deputowanych, w tym spiker. Sprawy
podejmowane w Izbie są rozstrzygane większością głosów jej członków bez udziału spikera, a w przypadku, gdy głosy podziela się równo (...) rozstrzygający głos
ma Spiker. Do 1986 r. i ponownie od 1994 r. przewodniczący Izby jest wybierany po zasięgnięciu opinii opozycji, z pominięciem zgłaszania kontrkandydata.
Wyłonieniu spikera towarzyszy wybór jego zastępcy, który zwyczajowo pochodzi z drugiej grupy językowej.
Podczas obrad plenarnych i w komisjach można posługiwać się językiem angielskim lub francuskim, co wynika z ich równoprawności w Kanadzie. Zwyczajem
parlamentarnym jest zachowanie przez spikera bezstronności w trakcie prowadzenia obrad i podejmowania decyzji proceduralnych, co wiąże się z zawieszeniem
przez niego przynależności partyjnej w okresie pełnienia funkcji. [17] Spiker reprezentuje izbę niższą przed Królową i kontroluje administrację izby.
Zakres wyłączności ustawodawczej Parlamentu Kanady a legislatur prowincji
Sądownictwo
Kanadyjski system sądownictwa jest złożony. Szczebel federacji obejmuje: Sąd Najwyższy, Federalny Sąd Apelacyjny Kanady, Apelacyjny Sąd Morski oraz
Radę Sądownictwa Kanady, zaś poziom prowincji: sądy najwyższe, okręgowe, regionalne i specjalne (np. Sądy ds. Spadkowych Nowej Szkocji i Nowym
Brunszwiku). Parlament Kanady może decydować o tworzeniu innych sądów dla lepszego funkcjonowania prawa Kanady.
Artykuł 96 Aktu z 1867 r. stanowi, iż GG mianuje sędziów sądów wyższych, okręgowych i regionalnych w każdej prowincji z wyjątkiem Sądów ds. spadkowych w
nowej Szkocji i Nowym Brunszwiku. Sędziowie, którzy są nieusuwalni i niezawiśli, pełnią funkcję do 75 roku życia. Wysokość ich wynagrodzenia określa
parlament. Sędziowie mogą zostać odwołani przez GG na podstawie adresu Izby Gmin i Senatu. Sąd Najwyższy jest ostania instancją odwoławczą oraz ocenia
zgodność aktów prawnych z Konstytucją.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
SYSTEM POLITYCZNY IZRAELASYSTEM POLITYCZNY KANADYSYSTEM POLITYCZNY WŁOCHSYSTEM POLITYCZNY ROSJISYSTEM POLITYCZNY RUMUNIIHerbut Systemy polityczne współczesnego świataSYSTEM POLITYCZNY SŁOWENIISYSTEM POLITYCZNY SŁOWACJISystem polityczny Republiki CzeskiejSYSTEM POLITYCZNY NIEMIECSYSTEM POLITYCZNY USAwięcej podobnych podstron