Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika TRANFORMACJA GALILEUSZA I LORENTZA Wykład 4 2012/2013, zima 1 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika Założenia mechaniki klasycznej 1. Przestrzeń jest euklidesowa 2. Przestrzeń jest izotropowa 3. Prawa ruchu Newtona są słuszne w układzie inercjalnym na Ziemi 4. Obowiązuje prawo powszechnego ciążenia Wykład 4 2012/2013, zima 2 1 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika TRANSFORMACJA GALILEUSZA Założenia: " Dwa układy inercjalne " Czas płynie jednakowo w obu układach " Osie i początki układów pokrywały się w chwili t=0 " Układ S porusza się względem S ze stałą prędkością v wzdłuż osi OX Wykład 4 2012/2013, zima 3 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika TRANSFORMACJA GALILEUSZA r + R = r x = x v t y =y Y Y v P z =z r t =t r X X R Wykład 4 2012/2013, zima 4 2 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika SKAADANIE PRDKOŚCI prędkość cząstki w prędkość cząstki w u + v = u układzie S układzie S N Przykład: Pilot chcąc lecieć dokładnie u na wschód kieruje samolot nieco na południowy v wschód, gdyż samolot jest u znoszony przez wiatr prędkość wiejący w kierunku wiatru E północno-wschodnim Wykład 4 2012/2013, zima 5 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika ZADANIE DOMOWE 4.1 Prędkość samolotu ( z poprzedniego przykładu) względem powietrza unoszonego przez wiatr ma wartość 215 km/h i jest skierowana pod kątem na południe od kierunku wschodniego. Prędkość wiatru względem ziemi ma wartość 65 km/h i jest skierowana pod kątem 20o na wschód od kierunku północnego. Jaka jest wartość prędkości samolotu względem ziemi i ile wynosi kąt ? Wykład 4 2012/2013, zima 6 3 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika Na podstawie transformacji prędkości: u + v = u otrzymujemy: a = a Obserwatorzy w różnych układach odniesienia, poruszających się względem siebie ze stałą prędkością, rejestrują takie samo przyspieszenie poruszającej się cząstki Wykład 4 2012/2013, zima 7 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika Podstawowe prawa fizyki zachowują niezmienną postać w dwóch układach odniesienia, do których stosuje się transformacja Galileusza czyli układach inercjalnych niezmienniczość Galileusza (hipoteza) Jeżeli: F =m a to: F =m a a = a ale: F = F Obserwatorzy w różnych układach odniesienia, poruszających się względem siebie ze stałą prędkością, rejestrują taką samą siłę działającą na cząstkę Wykład 4 2012/2013, zima 8 4 TRANSFORMACJA LORENTZA Założenia: 1. Prędkość światła nie zależy od ruchu zródła światła lub odbiornika czyli jest jednakowa we wszystkich układach odniesienia, pozostających w ruchu jednostajnym prostoliniowym względem zródła. 2. Przestrzeń jest jednorodna i izotropowa. 3. Podstawowe prawa fizyki są identyczne dla każdej pary obserwatorów, znajdujących się względem siebie w ruchu jednostajnym prostoliniowym Wykład 4 2012/2013, zima 9 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika ZADANIE DOMOWE 4.2 1. W jakim eksperymencie wykazano, że prędkość światła nie zależy od względnego ruchu zródła i obserwatora? Przygotować opis tego eksperymentu i wyjaśnić co oznaczają pojęcia: eter, interferometr, efekt Dopplera 2. W jakich wcześniejszych eksperymentach wyznaczano prędkość światła? Wykład 4 2012/2013, zima 10 5 Wyprowadzenie transformacji Lorentza " Niech S będzie układem odniesienia, w którym znajduje się zródło światła w spoczynku. " yródło światła znajduje się w początku układu S i w chwili t=0 rozpoczyna się emisja. " Równanie kulistego czoła fali przyjmuje postać: x, y, z współrzędne przestrzenne, t czas, c prędkość światła równa ok. 3108 m/s Wykład 4 2012/2013, zima 11 " Położenie i czas mierzone przez obserwatora w inercjalnym układzie S poruszającym się względem S z prędkością V oznaczmy x ,y ,z ,t " Załóżmy dla t=0, t =0 i początek układu S znajduje się w tym samym punkcie co zródło w układzie S w chwili początkowej " Dla obserwatora w układzie S równanie kulistego czoła fali ma postać: Wykład 4 2012/2013, zima 12 6 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika ZADANIE DOMOWE 4.3 Wykazać, że transformacja Galileusza w postaci: przestaje być słuszna, tj. nie pozwala na zachowanie niezmienniczości czoła fali Wykład 4 2012/2013, zima 13 " Szukamy transformacji, która byłaby prosta dla y i z oraz liniowa względem x i t. " Musimy odrzucić założenie, że t=t " Propozycja: " Gdy podstawimy do: otrzymamy: gdy wyrazy zawierające xt znikają Wykład 4 2012/2013, zima 14 7 " Otrzymujemy wyrażenie: " Aby usunąć niepożądany mnożnik (1-v2/c2) przyjmujemy transformację w postaci: Transformacja Lorentza Wykład 4 2012/2013, zima 15 Konsekwencje transformacji Lorentza " Skrócenie długości pręta poruszającego się równolegle do swej długości Lo długość własna " Dylatacja czasu tj wydłużenie odstępów czasu mierzonych przez zegar będący w ruchu czas własny Wykład 4 2012/2013, zima 16 8 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika ZADANIE DOMOWE 4.4 Wiadomo, że mezon Ą+ rozpada się na mezon ź+ i neutrino. W układzie, w którym mezon Ą+ spoczywa, ma on średni czas życia przed rozpadem równy około 2.510-8s. Jaki będzie czas życia wiązki mezonów Ą+ obserwowany w układzie laboratoryjnym, jeżeli wiązka ta ma prędkość v=0.9c? Wykład 4 2012/2013, zima 17 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika ZADANIE DOMOWE 4.5 1. Korzystając z transformacji Lorentza pokazać, że przechodzi ona w transformację Galileusza dla prędkości v<2. Wyprowadzić wzory transformujące składowe prędkości cząstki z układu S do S 3. Wykazać, że zjawiska jednoczesne w jednym układzie inercjalnym odniesienia S nie są na ogół równoczesne w innym inercjalnym układzie odniesienia S poruszającym się z prędkością V względem S. Jest to konsekwencja transformacji Lorentza. Wykład 4 2012/2013, zima 18 9 Wydział EAIiE Przedmiot: Fizyka Kierunek: Elektrotechnika PODSUMOWANIE Transformacja Galileusza opiera się na założeniu, że czas płynie jednakowo w inercjalnych układach odniesienia i dotyczy obiektów poruszających się z prędkościami dużo mniejszymi od prędkości światła. Transformacja Lorentza zakłada, że prędkość światła jest taka sama we wszystkich inercjalnych układach odniesienia Konsekwencjami transformacji Lorentza są między innymi: nowe spojrzenie na równoczesność zjawisk, skrócenie długości, dylatacja czasu oraz inne zasady składania prędkości Transformacja Galileusza wynika z transformacji Lorentza przy założeniu małej prędkości Wykład 4 2012/2013, zima 19 10