LI STY DO REDAKCJ I , POLEMI KI
Mazowieckie Studia Humanistyczne
Nr 1, 1999
KILKA SPROSTOWAC DO ARTYKUAU EDWARDA MARIANA
TOMCZAKA POLSKA ORGANIZACJA ZBROJNA
W AOWICZU"
W artykule Edwarda Mariana Tomczaka pt. Polska Organizacja Zbrojna
w Aowiczu] znalazła się hipoteza, granicząca z pomówieniem moich najbliższych
krewnych o współpracę z okupantem niemieckim. Hipoteza ta jest oparta na jed-
nej zaledwie przesłance, do tego całkowicie fałszywej. Tomczak przyjmuje mia-
nowicie, że Jan (syn Marcina i Zofii z Michalskich), Kazimierz (syn Stanisława
i Weroniki z Szachogłuchowiczów, a nie Adama, jak podaje Tomczak), Mieczy-
sław (rodzony brat Kazimierza, ojciec niżej podpisanego) i Tadeusz (syn Adama
i Anieli z Ziembowiczów) Masztanowiczowie zostali aresztowani przez Niemców
w styczniu 1941 r., a nie w marcu tego roku, gdy gestapo przeprowadziło szero-
ko zakrojonÄ… operacjÄ™ przeciw organizacjom konspiracyjnym w powiecie Å‚owic-
kim. Wychodząc z tego założenia Tomczak spekuluje, że marcowe aresztowania
mogły być wynikiem uzyskania przez Niemców informacji o łowickim podziemiu
w toku rzekomego śledztwa trwającego od stycznia do marca od któregoś z Masz-
tanowiczów, bądz też nawet od wszystkich czterech ( jeśli Niemcy mieli zródło
informacji w postaci aresztowanych Masztanowiczów").
W rzeczywistości Jan Masztanowicz został aresztowany w szkole w Krępie
podczas prowadzenia lekcji 7 marca przed południem, Kazimierz - 7 marca oko-
ło godz. 4.00 w swoim domu w Aowiczu przy ul. Katarzynów 232, Mieczysław -
również tego dnia przed południem w domu rodzinnym Masztanowiczów w Ao-
1
Mazowieckie Studia Humanistyczne" 1998, nr 1, s. 131-170.
2
Dokładną datę aresztowania Kazimierza Masztanowicza podaje T. Kazimierowicz, Moja
droga życia. Wspomnienia, Warszawa 1976, s. 123-124. Na temat daty aresztowania Ka-
zimierza Masztanowicza także: L. Majewski, Wspomnienia drukarza [część II] Odgłosy"
nr 2 z 8 stycznia 1978 r., Przebieg aresztowania: Życiorys Anny Jadwigi Masztanowieżo-
wej, rękopis niedatowany, Archiwum Urzędu Wojewódzkiego w Aodzi, Ośrodek Zamiej-
scowy w Skierniewicach, Akta kombatanckie, sygn. 1/1762. PodajÄ™ obecnÄ… numeracjÄ™ posesji.
W okresie okupacji posesja Kazimierza Masztanowicza oznaczona była: Katarzynów 25.
214 Listy do Redakcji, polemiki
wiczu, Bratkowice 20, podobnie - Tadeusz Masztanowicz. Poszukiwany przez
Niemców był również Leon Masztanowicz, rodzony brat Kazimierza i Mieczy-
sława (ukrywał się do końca okupacji w gminie Kompina i okolicach Kozłowa3).
Przed aresztowaniem zdołał zbiec także Franciszek Masztanowicz (rodzony brat
Tadeusza), który nie nocował w swoim domu. Uwięzienia uniknął też Zdzisław
Masztanowicz, szesnastoletni wówczas syn Kazimierza, zatrzymany przez Niem-
ców 7 marca około 10.00 w mieszkaniu Stanisława Bluszcza, ps. Bzura", który
miał ostrzec gospodarza4. Niemcy przybyli po właściciela mieszkania, zatrzymali
wtedy jego żonę (imienia nie znam) i przebywającego w tym mieszkaniu Zdzisła-
wa. Podczas konwojowania zatrzymanych na ul. Podrzecznej pani Bluszczowa
wywołała zamieszanie, rozpaczając, że pozostawia w domu niepełnosprawną i do
tego chorą córeczkę i wyrywając się eskortującym. Skorzystał z tego Zdzisław
i zbiegł, przeskakując przez płot przylegającego do ulicy ogrodu. Ukrywał się pózniej
w Grójeckiem. Wszyscy wymienieni powyżej Masztanowiczowie już nie żyją.
W innym miejscu artykułu Tomczak wymienia jako członka Polskiej Organi-
zacji Bojowej i działacza ludowego Bolesława Masztanowicza; od 200 lat nie ist-
niał żaden Masztanowicz o imieniu Bolesław - chodzi zapewne o Mieczysława,
który w latach 1939-1941 używał pseudonimu Bolek"5.
Tomczak miał możliwość weryfikacji daty aresztowania Masztanowiczów.
W dalszej części artykułu powołuje się bowiem na wspomnienia Leona Majew-
skiego6 przytoczone przez Tadeusza Gumińskiego7. Pisze: Aresztowania [w mar-
3
Naocznym świadkiem zasadzki żandarmerii na Leona Masztanowicza wiosną 1943 r. w oko-
licach wsi Patoki w gminie Kompina byl Tadeusz Modrak (obecnie sekretarz zarzÄ…du PSL
w Aowiczu). Ostrzeliwany przez żandarmów Leon Masztanowicz umknął im bryczką
w kierunku GÄ…golina. Informacja ustna Tadeusza Modraka, przekazana autorowi 13 listo-
pada 1998 r. Leon Masztanowicz, ukrywając się na terenie gminy Kompina, uczestniczył
w tajnym nauczaniu. Por. K. Jędrzej czyk, Powiat łowicki, w: Walka o oświatę, naukę i kul-
turę w latach okupacji 1939-1944. Materiały z terenu m. st. Warszawy i woj. warszawskie-
go, praca zbiorowa, zebrali i opracowali S. Dobraniecki i W. Pokora, Warszawa 1967, s. 496.
Plik materiałów archiwalnych dotyczących działalności Leona Masztanowicza w KOP, m.in.
rozkazy adresowane: kol. Wołodyjowski", instrukcje obsługi broni itp., a także kilka nu-
merów Bojowca", ukryte w zamkniętym słoju, odkopał na posesji rodzinnej Masztanowi-
czów przy ul. Mickiewicza 20 (dawniej Bratkowice 20) syn Leona, Leon Masztanowicz,
po śmierci ojca w 1982 r. Kserokopie w zbiorach autora, oryginały przechowuje Leon
Masztanowicz.
4
Bluszcz uniknął aresztowania, ponieważ tego dnia wyjechał z Aowicza do Skierniewic
w sprawach konspiracyjnych. Leon Majewski, op. cit., Majewski przesuwa jednak datÄ™ tego
aresztowania na 10 marca.
5
Między innymi Legitymacja Odznaki Grunwaldzkiej Mieczysława Masztanowicza, zbio-
ry autora.
6
Opublikowane w czterech częściach w Odgłosach", nr 1, 2, 3 i 4 z 1978 r., datowanych
odpowiednio: 1, 8, 15 i 22 stycznia.
7
Tadeusz Gumiński, Józef Bączkowski ostrzegał. Jeszcze o Polskiej Organizacji Zbrojnej
w Aowiczu, Nowy Aowiczanin" z 7 marca 1996 r.
215 Listy do Redakcji, polemiki
cu 1941] uniknął też Leon Majewski, który po aresztowaniu A[dolfa] Rutkow-
skiego, byłego burmistrza Aowicza i działacza ludowego Masztanowicza poczuł
się zagrożony. A zatem Masztanowicz, zapewne Kazimierz, nie był aresztowany
w styczniu, a w marcu 1941 r., wtedy też może aresztowano pozostałych człon-
ków rodziny Masztanowiczów". Gdyby autor dotarł do oryginału wspomnień Ma-
jewskiego, miałby jeszcze mniej wątpliwości co do daty aresztowania Masztano-
wiczów. Ale już i to, do czego dotarł Tomczak, zobowiązywało go do radykalne-
go zweryfikowania hipotezy, w której zestawia Masztanowiczów z agentem
gestapo Porazikiem, straconym z wyroku sÄ…du Polski podziemnej w Aowiczu przy
ul. Zduńskiej 23, gdzie Porazik prowadził sklep.
Tu dodam, że w pisanych po kilkudziesięciu latach relacjach czas w 1941 r.
skraca się; spotkałem się i z datą luty 1941 r., a chodziło z pewnością o areszto-
wanie w ramach marcowej operacji gestapo. Pewną przesłanką sprzyjającą prze-
suwaniu tej daty na czas wcześniejszy jest np. fakt, iż aresztowani zakładali na
siebie w marcu zimowe ubrania (co jest uzasadnione długą i ciężką zimą 1940/
1941 r., zwłaszcza gdy aresztowanie odbywało się w nocy bądz nad ranem). I tak
np. Kazimierz Masztanowicz ubrany był w futro z elek; to futro było istotnym
elementem identyfikacji jego zwłok podczas powojennej ekshumacji w Palmirach.
Sądzę, że dalszych badań wymaga kwestia, skąd gestapo wiedziało tak do-
kładnie, kto w powiecie łowickim (nie tylko w Aowiczu) uczestniczył w konspira-
cji. Mogły to być informacje od wspomnianego agenta Porazika, o czym pisze
Tomczak.
W relacjach można spotkać też nazwiska dwóch volksdeutschów z Aowicza
jako informatorów gestapo. Określę ich literami N. i F., ponieważ nie mam do
końca pewności, czy to oni w okresie przed aresztowaniami donosili do gestapo.
Obaj mieli być młynarzami, obaj występują na liście przydziałów kartkowych dla
reichs- i volksdeutschów w Aowiczu8. F. miał w 1920 r. walczyć jako ochotnik
w wojnie polsko-bolszewickiej i stąd jego dobre kontakty ze środowiskiem łowic-
kich kombatantów. Jego brat miał być oficerem Wojska Polskiego i walczyć
z Niemcami w 1939 r.; okupację miał spędzić w oflagu. Podczas marcowego śledz-
twa gestapo konfrontowało z F. Kazimierza Masztanowicza, Józefa Reczyka i Jó-
zefa WÅ‚odarczyka9.
Tomczak słusznie wiąże marcowe aresztowania w powiecie łowickim z aresz-
towaniami członków POZ w Aodzi i w Warszawie. Opierając się na fakcie po-
8
Odpis sporządzony w 1945 r. przez Stanisława Masztanowicza, syna Stanisława. Maszy-
nopis w zbiorach autora. Według Jerzego Maciejaka oryginał miał być przechowywany
w latach osiemdziesiątych w archiwum Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej
w Skierniewicach. J. Maciejak, W czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej 1939-
-1945, w: Aowicz. Dzieje miasta, pod red. R. Kołodziejczaka. Warszawa 1986, s. 412.
9
Mieczysław Masztanowicz, Wspomnienia sprzed ca 30 lat, 22 grudnia 1968 r., rękopis
w zbiorach autora.
216 Listy do Redakcji, polemiki
danym przez Tomczaka, że istniał kanał przerzutowy z Aowicza do Aodzi, można
postawić hipotezę, iż z aresztowaniami w Aowickiem miało związek ujęcie Fa-
biana Urbaniaka podczas przekraczania granicy między Rzeszą a Generalnym
Gubernatorstwem; w 1941 r. Urbaniak był przywódcą łódzkiej POB znajdującej
się w trakcie scalania z POZ10. Można też podejrzewać, że był jakiś związek
między łowicką operacją gestapo i aresztowaniem Urbaniaka, a tzw. wsypą Ra-
cławic" i II oddziału ZWZ przy ul. Mokotowskiej 73 w Warszawie.
Gdyby istniało tak daleko idące powiązanie pomiędzy tymi trzema operacjami
gestapo, to można byłoby też wysnuć wniosek o istnieniu agenta lepiej usytuowa-
nego, niż Porazik. Konfrontacja trzech aresztowanych z F. w Aowiczu, w sytu-
acji gdy Niemcy musieli zdawać sobie sprawę, że nie zdołają zapewnić absolut-
nej tajemnicy śledztwa (przebywanie podejrzanych wraz ze zwolnionymi pózniej
zakładnikami w tym samym więzieniu - mimo odizolowania obu tych grup, pol-
ska załoga tego więzienia, możliwość wysyłania grypsów11, piesze eskortowanie
na przesłuchania ulicami miasta), pozwala domniemywać, że poprzez wskazanie
F. jako zródła informacji gestapo chciało ukryć lepiej, bo wyżej usytuowanego
agenta. Skoro powiążemy aresztowania łowickie z warszawskimi i łódzkimi
(a zbieżność czasowa jest dodatkowym argumentem za takim powiązaniem), cho-
dzić może nie o ukrycie Porazika, bo najprawdopodobniej działał on tylko w po-
wiecie łowickim. Nie wykluczam jednak, że mogło chodzić jedynie o ukrycie Po-
razika, a lepiej usytuowany agent w ogóle nie istniał.
Według Leona Majewskiego ułatwieniem dla niemieckiej policji politycznej była
również nieostrożność niektórych członków podziemia. Majewski przytacza przykład
członka konspiracji, który miał w stanie nietrzezwym zbyt dużo opowiadać o konspi-
racji; pisze: [...] chor. B. po pijanemu w knajpie chełpi się kto on jest i kim będzie"12.
10
M. Cygański, Polskie organizacje podziemne w Aodzi w latach 1939-1941 (w świetle akt
Sondergericht in Litzmanstadt), Rocznik Aódzki", t. I, 1958, s. 74,
11
W czasie badań bito aresztowanych, łamiąc im nogi i ręce, wybijając oczy i zęby. Przez
ulice przeprowadzano ludzi do więzienia zlanych krwią. Bito również na ulicy, padających
na ziemię kopano. Więzniowie w listach do rodziny [chodzi oczywiście o grypsy - przyp.
S.M.] proszą o środki opatrunkowe". Aneks nr 5 do raportu za czas od 16 do 31.III. 1941
- w archiwum Zakładu Historii Partii, zespół: Materiały Delegatury - 202/III/8. Tzw.
Aneksy opracowywane były przez Wojskowe Biuro Historyczne w Komendzie Głównej
AK, kierowane przez dr StanisÅ‚awa PÅ‚oskiego (pseud. StanisÅ‚awski«) i stanowiÅ‚y zaÅ‚Ä…cz-
niki dokumentalne o zbrodniach hitlerowskich w Polsce do raportów okresowych przeka-
zywanych przez Komendę Główną ZWZ (potem AK) do Londynu". Cytuję (również
przypis) za: W. Bartoszewski, Warszawski pierścień śmierci 1939-1944, wyd. II rozsze-
rzone, Warszawa 1970, s. 107. Obecnie archiwum Zakładu Historii Partii zostało włączone
do Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Archiwa Państwowe w Polsce. Przewodnik po
zasobach, oprać, zbiorowe pod red. A. Biernata i A. Laszuk, Warszawa 1998, s. 15. Infor-
mację o śledztwie w Aowiczu, zawartą w cytowanym Aneksie" podaje też W. Ważniew-
ski, Na przedpolach stolicy 1939-1945, Warszawa 1974, s. 31.
12
L. Majewski, op. cit.
217 Listy do Redakcji, polemiki
Tu jednak pozwolę sobie dokonać pewnego zastrzeżenia: po aresztowaniu około
120 osób w Aowickiem13, a niektóre zródła mówią nawet o 15014, mieszkańcy
regionu musieli doszukiwać się przyczyn i zródeł tak szerokiej wsypy. Musiały
mnożyć się (i mnożyły się) mniej czy bardziej uzasadnione spekulacje. Znajdują
one odbicie w relacjach, jednak jest niezbędna bardzo skrupulatna weryfikacja
tych wszystkich rewelacji, które mogli wykoncypować sobie rozżaleni po stracie
najbliższych. Trzeba do licznych hipotez powstałych po aresztowaniach podcho-
dzić ze szczególną ostrożnością, aby nie uczynić krzywdy ludziom niewinnym.
W artykule Tomczaka moje wątpliwości budzą jeszcze dwie kwestie. Pierw-
sza, to czy rzeczywiście miał miejsce napad na żołnierza niemieckiego15. Autor
przyjmuje, że taki napad miał miejsce. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że
napadu w ogóle nie było, aresztowanie zaś zakładników z Korabki (dzielnica
Aowicza, gdzie jest ulica Nadbzurzańska) było tylko operacyjnym przygotowa-
niem zaplanowanego śledztwa, mającym na celu zdezorientowanie pózniej aresz-
towanych, znanych Niemcom członków podziemia. Mogło też być formą osłony
agenta poprzez sprawienie wrażenia, jakoby do struktur konspiracyjnych Niemcy
dotarli przypadkowo, w wyniku zeznań aresztowanych zakładników. Jest bowiem
faktem, że w śledztwie nastąpiły załamania.
Druga wątpliwość - to sprawa Jana Sierszaka. Tomczak podaje, że Jan Sier-
szak miał w czasie okupacji paradować w stroju SA-mana i często przebywał
w budynku gestapo przy ul. Długiej. Przypisywano mu różne aresztowania Pola-
ków oraz udział w rozstrzeliwaniu osób na cmentarzu żydowskim". Po wojnie
Jan Sierszak jakoby został sprowadzony do Aowicza na proces, w wyniku któ-
rego skazano go na karę śmierci. Wyrok przez powieszenie został wykonany
w więzieniu łowickim". Tomczak powołuje się na obwieszczenie o wyroku prze-
chowywane w oddziale łowickim Archiwum Państwowego m. st. Warszawy, nie
podaje jednak zródła informacji o zachowaniu Sierszaka w latach wojny.
Tymczasem w latach siedemdziesiątych w Aowiczu mieszkał nieżyjący już dziś
Jan Sierszak, taksówkarz i należał do ZBoWiD jako członek łowickiej konspiracji
13
W. Ważniewski, op. cits. 31.
14
Stosunki polityczne na terenach Polski okupowanej przez Niemcy w okresie styczeń-maj
1941 roku, Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego, Centralne Kierownictwo Ruchu
Ludowego, sygn. 38, k. 221.
15
Sugeruje to dwujęzyczne obwieszczenie dowódcy SS i policji dystryktu warszawskiego
gruppenftihrera Modera o treÅ›ci: Als Sühne für den Überfall auf einen deutschen Soldaten
in Aowicz am 2. März 1941 wurde heute eine Anzahl der erhaftenen erschossen - Jako
zadośćuczynienie za ohydny napad na żołnierza niemieckiego w Aowiczu w dniu 2 marca
1941 r. rozstrzelano dzisiaj pewną ilość aresztowanych"; obwieszczenie to jest publikowa-
ne w: Mazowsze w walce, Warszawa 1964. Oryginał m.in. w aktach procesu Ludwiga Fi-
schera, tom XIII, k. 104, przechowywanych w archiwum Głównej Komisji Badania Zbrod-
ni przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej.. Również Leon Majew-
ski podaje w wątpliwość fakt napadu na żołnierza niemieckiego. L. Majewski, op. cit.
218 Listy do Redakcji, polemiki
od 1939 r. Zapewne w Aowiczu w latach okupacji było dwóch ludzi o tym sa-
mym imieniu i nazwisku. Jest to niewÄ…tpliwie temat dla badacza.
Na zakończenie pozwolę sobie na sprostowanie informacji na temat genezy
Polskiej Organizacji Bojowej w Aowiczu. Polska Organizacja Bojowa zaistniała
w Aowiczu dopiero w styczniu lub marcu 1940 r. 15 stycznia przybył do Aowicza
wysiedlony z Aodzi Leon Majewski, Å‚owiczanin, instruktor PO W w powiecie Å‚o-
wickim w latach 1916-191816, na początku lat trzydziestych członek Związku
Peowiaków w Aowiczu. Miał pełnomocnictwa od przywódcy POB w Aodzi,
Henryka Bartoszewicza do zorganizowania komórki POB w Aowiczu. W Aowi-
czu został poinformowany (nie podaje, przez kogo) o istnieniu grupy konspiracyj-
nej o nazwie Tajna Organizacja Wojskowa17 (bądz Tajne Wojsko Polskie lub też
Tajny Związek Wojskowy - te dwie nazwy pojawiają się w dwóch znanych mi
relacjach jako oboczna forma nazwy TO W, podawana w nawiasie). W konse-
kwencji na zebraniu u Jana Gawrona przy ul. Ułańskiej w Aowiczu w styczniu
lub marcu 1940 r. Tajna Organizacja Wojskowa stała się łowickim ogniwem POB.
TOW została zorganizowana najpózniej w pierwszych dniach pazdziernika
1939 r. Od 5 pazdziernika (być może jest to data jej utworzenia) należał do niej
Feliks Andrzejewski18. Tu należy zauważyć, że Tomczak pisze o przynależności
Andrzejewskiego do Tajnej Armii Polskiej19. Sądzę, że pojawia się w ten sposób
kolejna oboczna nazwa TOW. Pozostanę jednak przy nazwie TOW, ponieważ ta
jest używana w relacjach najczęściej.
TOW została utworzona przez grupę działaczy ludowych i powiatowe kierow-
nictwo Związku Peowiaków. Należeli do niej m.in. członkowie zarządu Związku
Peowiaków20 na powiat łowicki co najmniej od końca lat dwudziestych: prezes
Feliks Niedzielski - burmistrz miasta Aowicza i członkowie zarządu (pełnili różne
funkcje w kolejnych kadencjach) Andrzej Buczyński i Kazimierz Masztanowicz
(przed zjednoczeniem ruchu ludowego w 1931 r. - prezes powiatowy Stronnic-
twa Chłopskiego21). W komisji weryfikacyjnej Związku Peowiaków zasiadał przez
pewien czas Feliks Andrzejewski. Członkiem TOW był też wywodzący się ze
16
Obsługiwał jednostki POW w Aaguszewie, Płaskocinie, Skaratkach i Zabostowie. T. Kazi-
mierowicz, Działalność niepodległościowa ludowców w powiecie łowickim, Roczniki Dzie-
jów Ruchu Ludowego" 1968, nr 10, s. 436.
17
L. Majewski, op. cit.
18
T. Gumiński, Aowiccy działacze ruchu robotniczego z okresu zaborów, Aowicz 1980, s. 2.
W różnych relacjach podawane są zbliżone daty, jednak nie tak dokładne.
19
Tomczak nie podaje zródła tej informacji. W żadnej publikacji na temat Tajnej Armii Pol-
skiej, ani też w innych zródłach nie odnalazłem najmniejszej wzmianki o tym, aby TAP
miała objąć swoim zasięgiem powiat łowicki.
20
Archiwum państwowe m. st. Warszawy Oddział w Aowiczu (dalej - APA), Związek Pe-
owiaków, akta nieuporządkowane.
21
Wybrany prezesem Zarządu Powiatowego Stronnictwa Chłopskiego w listopadzie 1926 r.
J. Socha, Wieś łowicka w latach 1918-1928. Z badań nad strukturą polityczną regionu, Rocznik
219 Listy do Redakcji, polemiki
Stronnictwa Chłopskiego Józef Włodarczyk22 z Popowa Lubiankowskiego, ostat-
ni prezes powiatowy SL, a także inni działacze ludowi, których Tomczak wymie-
nia słusznie jako członków POB w 1940 i 1941 r.
Ponieważ w TO W znalazły się trzy grupy osób: działacze ludowi w większo-
ści związani w przeszłości ze Stronnictwem Chłopskim, gdzie Kazimierz Maszta-
nowicz był powiatowym prezesem, kombatanci ze Związku Peowiaków, gdzie
Kazimierz Masztanowicz był członkiem powiatowego zarządu i komisji weryfi-
kacyjnej, a także liczni członkowie rodziny Masztanowiczów (obok Kazimierza,
ps. Bacchus" wymieniani już: Franciszek, po 1941 r. członek ZWZ-AK, Jan -
zginął w KL Auschwitz, Leon - po 1941 r. członek Korpusu Obrońców Polski,
ps. Wołodyjowski", pózniej w AK, Mieczysław - ps. Bolek", po 1941 r., ps.
Lew", pózniej również żołnierz AK, więzień KL Stutthof i Tadeusz - rozstrze-
lany w Palmirach razem z Kazimierzem i innymi członkami podziemia łowickiego
1 kwietnia 1941 r.; Zdzisław i jego brat Jan - synowie Kazimierza - nie należeli
do TO W, aczkolwiek osłaniali odbywające się w mieszkaniu Kazimierza tajne ze-
brania TO W), można domniemywać, iż postacią czołową w tworzeniu TOW był
Kazimierz Masztanowicz. Pełnił tam jednak rolę nie dowódcy, a raczej tylko przy-
wódcy - zajmował się gromadzeniem broni, był, jak to czytamy w relacjach, zbrój-
mistrzem (według przedwojennej nomenklatury wojskowej - oficerem broni).
Tym bardziej bolesna staje się hipoteza oparta nie na należytych przesłankach,
lecz na budzących wątpliwość nawet jej autora w chwili publikacji.
Stanisław Antoni Masztanowicz
Mazowiecki" 1984, t. 8, s. 167. J. Gmitruk, Wykaz wojewódzkich i powiatowych władz stron-
nictw ludowych (niepełny), w: Ruch ludowy na Mazowszu, Kurpiach i Podlasiu. Materiały
sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Zakład Historii Ruchu Ludowego przy NK
ZSL i KomisjÄ™ HistorycznÄ… WKZSL w Warszawie w dniu 20.1.1973, Warszawa 1975, s. 401.
22
Był szczególnie aktywny w kampanii Stronnictwa Chłopskiego przed wyborami 1928 r.
Sprawozdanie sytuacyjne za czas od 19 do 26 lutego. APA, Starostwo Powiatowe Aowic-
kie 1918-1939, sygn. 394, k. 92. Także inne sprawozdania sytuacyjne w tym tomie akt.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s157 165Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s203 206Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s47 66Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s201 202Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s93 124Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s125 156Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s207 211Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s194 200Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s189 193Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n1 s167 188Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s126 129Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s140 148Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s113 122Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s122 125Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s63 75Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s137 140Mazowieckie Studia Humanistyczne r1999 t5 n2 s105 111więcej podobnych podstron