plik


ÿþ w i c z e n i e 7 WYZNACZANIE WSPÓACZYNNIKA LEPKOZCI CIECZY PODCZAS JEJ PRZEPAYWU PRZEZ KAPILAR 7.1 Opis teoretyczny Lepko[ jest to wBa[ciwo[ cieczy i gazów polegajca na powstawaniu w nich napr|eD stycznych zale|nych od prdko[ci przesuwania si warstw cieczy. Zasad pomiaru oporu lepko[ci cieczy przedstawia rys.7.1. Na pBycie D zostaBa rozlana warstwa cieczy, na której spoczywa pBytka P. Szalka z ci|arkiem C wprawia pBytk w ruch (dziaBa siBa F2). Sile F2 przeciwstawia si siBa tarcia wewntrznego cieczy F1, gdy| pBytka pociga za sob najbli|- sz przylegajc warstewk cieczy, a ta z kolei pociga z ni ssiadujc poBo|on pod ni itd. (dzieje si tak, gdy| dziaBaj przycigajce siBy czsteczkowe midzy czsteczkami cieczy jak i midzy czsteczkami cieczy i czsteczkami pBytki i podBo|a).W ten sposób warstewki górne poru- szaj si szybciej ni| warstewki dolne. Zjawisku towarzyszy wic okre[lony gradient prdko[ci dv/dl. Rys.7.1. Zasada pomiaru oporu lepko[ci cieczy Eksperymentalnie mo|emy tak dobra ci|arek C, aby pBytka P poruszaBa si ruchem jednostajnym i wówczas F2 = F1. W ten sam sposób mo|na wyznaczy wielko[ siBy F1. Na bazie takich do- [wiadczeD ustalono, |e siBa F1 jest proporcjonalna do powierzchni S pBytki oraz gradientu prdko[ci dv/dl. Wyra|a to wzór dv F1 = · S (7.1) dl gdzie · jest wspóBczynnikiem lepko[ci (zwanym równie| lepko[ci dynamiczn), charakteryzuj- cym wielko[ wzajemnego oddziaBywania czsteczek w danej cieczy. Jak Batwo sprawdzi, jednostk wspóBczynnika lepko[ci w ukBadzie SI jest Ns/m2, czyli paskalose- kunda. Stosuje si te| zwyczajowo jednostk zwan puaz (skrót P) od nazwiska francuskiego bada- cza Poiseuille'a, przy czym 1Ns/m2 = 10 P). Lepko[ dynamiczna wody w temperaturze 200C jest bardzo bliska warto[ci 1 centypuaza (1cP = 10-2 P = 10-3 Ns/m2) (tabl. 7). Widzimy wic, |e wspóB- czynnik lepko[ci zale|y nie tylko od rodzaju cieczy, ale równie| od temperatury. Ze wzrostem ru- chu termicznego czsteczek, siBy midzyczsteczkowe sBabn, a wic równie| maleje ·. Zale|no[ · = f(T) jest zale|no[ci wykBadnicz , co mo|na zapisa: B T · = A e (7.2) gdzie: A i B - staBe charakteryzujce dan ciecz, T - temperatura [K]. SiBa oporu lepko[ci wystpuje w dwóch typach zjawisk: 1. Podczas ruchu cieczy wzgldem nieruchomych [cianek naczynia - do[wiadczalnie realizowane w tym wiczeniu. 2. Podczas ruchu ciaBa wzgldem nieruchomej cieczy - wyznaczanie wspóBczynnika lepko[ci me- tod Stokesa (patrz wicz.8). Rys.7.2. RozkBad prdko[ci laminarnego przepBywu cieczy w rurce. Rysunek 7.2. przedstawia rozkBad prdko[ci przy laminarnym przepBywie cieczy przez rurk. W przepBywie laminarnym (czyli warstwowym) cieczy, poszczególne jej warstewki charakteryzujce si staBymi prdko[ciami ruchu tr o siebie, ale nie zaburzaj wzajemnie swojego ruchu. Nie ma wymiany czsteczek midzy warstwami. Chcc pokona opór lepko[ci cieczy F1 nale|y zastosowa ró|nic ci[nieD "p = p1 - p2 midzy jed- nym koDcem rurki a drugim i tylko wówczas mo|emy obserwowa wypByw cieczy z cienkiej rurki. Objto[ V cieczy wypBywajcej z cienkiej rurki w czasie t mo|na znalez stosujc zasadnicze rów- nanie lepko[ci (wzór 7.1) oraz znany w tym wypadku paraboliczny rozkBad prdko[ci ( rys.7.2). À r4 "p V = t ( 7.3) 8 · d gdzie: d - oznacza dBugo[ rurki (kapilary). Wzór ten wyra|a prawo Poiseuille'a opisujce laminarny przepByw cieczy przez cienkie rurki. Pra- wo to czsto przedstawia si w powizaniu ze [redni prdko[ci wypBywu cieczy z rurki. Dla jednostkowego czasu (np. t = 1 s ) mo|na zapisa: V = À r2 v (7.4) t gdzie: v - jest [redni prdko[ci laminarnego przepBywu cieczy. Korzystajc z tej zale|no[ci i ze wzoru (7.3) otrzymujemy wyra|enie na [redni prdko[ przepBy- wu cieczy r2 "p v = (7.5) 8 · d Zrednia prdko[ przepBywu cieczy przez cienk rurk jest wprost proporcjonalna do ró|nicy ci- [nieD i kwadratu promienia rurki, a odwrotnie proporcjonalna do jej dBugo[ci i lepko[ci dynamicz- nej cieczy. Powy|sze wzory s sBuszne jedynie dla przepBywu laminarnego. Dlatego te| wa|ne jest kryterium przepBywu laminarnego cieczy. Jest nim warto[ liczby Reynoldsa zdefiniowanej wyra|eniem: 2 r v Á Re = (7.6) · gdzie Á oznacza gsto[ cieczy. Gdy warto[ Re jest mniejsza od pewnej warto[ci krytycznej (Re<Rekr), to mamy do czynienia z przepBywem warstwowym, w przeciwnym razie z przepBywem burzliwym. Dla przepBywu cieczy przez rurk Rekr = 2300. W wiczeniu przeprowadzamy pomiar wspóBczynnika lepko[ci metod wzgldn, tzn. porównujc ciecz o nieznanym · z ciecz wzorcow o znanym · = ·0. W naszym przypadku ciecz wzorcow jest woda destylowana. W tym celu wystarczy zmierzy czas przepBywu równych objto[ci obu cieczy przez t sam rurk (kapilar) w jednakowych warunkach. Wówczas stosujc wzór Poiseuil- le'a (7.3) otrzymujemy: a) dla cieczy wzorcowej: À r4 "p0 V = t0 (7.7) 8 ·0 d b) dla cieczy badanej: À r4 "p V = t (7.8) 8 · d Porównujc równania (7.7) i (7.8) otrzymujemy: "p t · = ·0 (7.9) "p0 t0 Je|eli przepByw cieczy w rurce zachodzi pod wpBywem wBasnego ci|aru (jak w wiskozymetrze Ostwalda), to ró|nice ci[nieD wynosz odpowiednio: "p0 = Á0 g h[r "p = Á g h[r gdzie: Á, Á0 - gsto[ cieczy, h[r - [rednia wysoko[ sBupa cieczy podczas przeprowadzania pomia- ru. Std Á t · = ·0 (7.10) Á0 t0 7.2 Opis ukBadu pomiarowego W wiczeniu do pomiaru lepko[ci cieczy zastosowano wiskozymetr Ostwalda (rys.7.3) przeznaczo- ny do szybkich pomiarów wzgldnych. Jest on zbudowany z dwóch zbiorniczków A i B umiesz- czonych na ró|nych poziomach i poBczonych ze sob U - rurk. Na jej kilkucentymetrowym od- cinku znajduje si przew|enie kapilarne K. Górny zbiorniczek (A) sBu|y za miar objto[ci prze- pBywajcej cieczy i dlatego jego górny oraz dolny poziom jest zaznaczony kreskami a i b. Rys.7.3. Wiskozymetr Ostwalda Chcc zmierzy wzgldny wspóBczynnik lepko[ci badanej cieczy wlewamy j do wiskozymetru przez szersze rami, a| do wypeBnienia dolnego rozszerzenia rurki. NapeBniajc nastpnie przez wessanie górn baDk, mierzymy czas jej opadania midzy zaznaczonymi na szkle kreskami. Tak samo mierzymy czas przepBywu cieczy wzorcowej. Poniewa| wspóBczynnik lepko[ci zale|y od temperatury, wiskozymetr umieszcza si w termostacie, którego temperatur mo|na regulowa. Urzdzenia termostatu u|ywanego w wiczeniu s doskonale widoczne, poniewa| jego obudow stanowi szklane akwarium. Aby je uruchomi, nale|y wBczy silnik poruszajcy mieszadeBko sBu- |ce do wyrównania temperatury kpieli oraz wBczy ukBad podgrzewajcy kpiel termostatu. WBczenie i wyBczenie podgrzewania odbywa si automatycznie za pomoc termoregulatora (tzw. termometr stykowy). SygnaBem wBczenia grzaBki jest zapalenie si neonowej lampki. Nastawienie termoregulatora na |dan temperatur odbywa si za pomoc specjalnej gBówki magnetycznej. Krcc ni mo|na ustali |dan temperatur. Cyfra, naprzeciw której zatrzyma si górny koniec ci|arka na tle skali termometrycznej, oznacza w przybli|eniu wybran temperatur, do której na- grzeje si kpiel termometru. Dla dokBadnego zmierzenia temperatury kpieli sBu|y oddzielny ter- mometr rtciowy, zamocowany w pokrywie termostatu. Termostat posiada tak|e ukBad sBu|cy do chBodzenia kpieli, skBadajcy si ze spiralnie zwinitej metalowej rurki (chBodnicy), do której pod- Bczone s dwa w|e - jeden do sieci wodocigowej, drugi do odprowadzania wody. Przy chBodze- niu termostatu nale|y wyBczy podgrzewanie (manewrujc odpowiednio gBówk magnetyczn) i nie wyBcza silnika mieszadeBka. Szybko[ chBodzenia mo|na regulowa szybko[ci przepBywu wody. 7.3. Przebieg pomiarów 1. Zapozna si z rozmieszczeniem i przeznaczeniem poszczególnych elementów termostatu oraz jego prac. 2. Wiskozymetr wyj z termostatu i dokBadnie przepBuka wod destylowan. 3. NapeBni za pomoc pipety zbiornik B wiskozymetru wod destylowan do 3/4 jego objto[ci, zanotowa objto[ zu|ytej wody ( pipeta posiada podziaBk w cm3). Wiskozymetr ustawi na jego staBe miejsce do wntrza termostatu i zamocowa go za pomoc przeznaczonej do tego [ruby. 4. Sprawdzi za pomoc termometru, czy temperatura kpieli jest równa lub ni|sza od temperatury otoczenia. Je|eli jest wy|sza, obni|y j przez wBczenie silnika mieszadeBka i chBodzenia, pa- mitajc o ustawieniu termoregulatora na temperatur ni|sz od temperatury otoczenia. 5. Ustawi termoregulator na temperatur 200 C, odczeka a| lampka neonowa zga[nie, po czym wcign za pomoc gruszki gumowej wod ze zbiornika B do zbiornika A tak, aby górny po- ziom wody znalazB si powy|ej kreski a. 6. OdBczy gruszk i zmierzy czas wypBywu wody z objto[ci zawartej pomidzy kreskami a i b. 7. Czynno[ci z punktów 5 i 6 powtórzy piciokrotnie. 8. Zmierzy czas przepBywu wody jeszcze przy temperaturze 25, 30, 35 i 400 C (wa|ne jest, aby ró|nica pomidzy kolejnymi pomiarami wynosiBa okoBo 50 C), postpujc tak jak w punktach 5 i 6. 9. Czynno[ci wedBug punktów 5-8 wykona dla alkoholu etylowego (dokBadnie w taki sam sposób i dla takich samych temperatur jak w przypadku wody). Przy zmianie wody na alkohol, nale|y wiskozymetr przemy dwukrotnie alkoholem. Przy pomiarach objto[ci alkoholu powinna by taka sama objto[ wody. Po zakoDczeniu pomiarów alkohol z wiskozymetru wla do przygo- towanej butelki. 10. Obliczy [rednie czasy przepBywu cieczy t0 [r i t[r oraz oszacowa bBdy ich wyznaczania st0 [r i st [r. Wpisa je do tabeli 7.1. Tabela 7.1 T Woda Alkohol [°C] t0 [r St0 [r t [r St [r S· Á0 ·0 Á · 2 3 2 3 2 [s] [s] [s] [s] [Ns/m ] [g/cm ] [Ns/m ] [g/cm ] [Ns/m ] T1 T2 T3 T4 T5 7.4. Opracowanie wyników pomiarów. 1. UzupeBni tabel 7.1 o dane tablicowe dla warto[ci ·0 ,Á0, Á . 2. Korzystajc ze wzoru (7.10) obliczy wspóBczynniki lepko[ci alkoholu dla wszystkich mierzo- nych temperatur. 3. ZakBadajc, |e staBe tablicowe ·0 ,Á0, Á nie s obarczone bBdami, obliczy metod ró|niczki zupeBnej (patrz wzór (W.2.12) we wstpie) bezwzgldne odchylenie [rednie s dla wszystkich · temperatur. 4. Logarytmujc naturalnie zale|no[ ( 7.2) otrzymujemy: 1 ln· = lnA + B T 1 Funkcja ln· = F [ ] jest wic lini prost. Na podstawie danych do[wiadczalnych sporzdzi T wykres tej funkcji. Z nachylenia prostej wyznaczy wspóBczynnik B, a z jej przecicia z osi rzdnych wielko[ci ln A oraz A. 5. Oceni stopieD laminarno[ci strumienia cieczy w rurce kapilarnej, obliczajc liczby Reynoldsa wedBug wzorów (7.6) i (7.4). Obliczenia przeprowadzi dla najwy|szej temperatury, jak miaBy ciecze w warunkach naszego wiczenia. Zrednica kapilary i objto[ baDki potrzebne do obli- czenia Re podane s przy zestawie pomiarowym. 7.5. Pytania kontrolne 1. Co nazywamy lepko[ci cieczy? 2. SformuBowa i wyrazi wzorem prawo Poiseuille'a. 3. SformuBowa kryterium laminarno[ci przepBywu cieczy. 4. Jakie warunki nale|y speBni, aby wzór Poiseuille'a byB sBuszny? L i t e r a t u r a [1] DryDski T.: wiczenia laboratoryjne z fizyki, PWN, Warszawa 1976. [2] Feynman R. P., Leighton R.B., Sanos M.:Feynmana wykBady z fizyki, t.2, cz.2. PWN, Warsza- wa 1974.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
LF E CW12
GW CW07 BUD A
ELEKTRONIKA cw07
LF E CW31(2)
Cw07 Matlab1
LF E CW47(1)
LF E CW32(2)
LF NEW

więcej podobnych podstron