2013-06-18
Przy ocenie stanu odżywienia uwzględniane
są:
Stan odżywienia
*cechy morfologiczne ( np. masa ciała, wysokość
aktualny stan w jakim znajduje się zespół cech
ciała, grubość tkanki podskórnej, masa
morfologicznych, biochemicznych,
mięśniowa, wygląd skóry i błon śluzowych )
czynnościowych organizmu zależnych od ilości
*cechy biochemiczne ( np. stężenie substancji
i rodzaju dostarczanego pożywienia (z
odżywczych, składników chemicznych,
uwzględnieniem stopnia wchłaniania i
aktywność enzymów w komórkach i płynach
wykorzystania składników odżywczych)
ustrojowych )
informujący o stopniu wysycenia tkanek
*cechy czynnościowe ( np. wydolność fizyczna,
substancjami odżywczymi.
immunokompetencja )
*tempo wzrastania i rozwoju (przy ocenie stanu
odżywienia dzieci i młodzieży)
Metody ustalania norm stanu odżywienia:
1. badania  zdrowych populacji: badanie 2. badania przebiegu naturalnie
jakie wartości przyjmuje dana cecha w występujących w populacji chorób
reprezentatywnej grupie ludności danego kraju. wynikających z nieprawidłowego żywienia:
(np. określanie średniej długości trwania życia, obserwacja zmian funkcjonalnych i
umieralności ogólnej, umieralności strukturalnych jakie towarzyszą chorobom na tle
spowodowanej poszczególnymi chorobami wadliwego żywienia.
głównie nie zakaz
nymi, umieralności niemowląt
itp.)
1
2013-06-18
Czynniki predysponujące do wystąpienia
zaburzeń stanu odżywienia :
1. specyficzne zapotrzebowanie na składniki
3. badania z wykorzystaniem zwierząt
odżywcze ( w porównaniu z osobami w tym
doświadczalnych: obserwacja zmian jakie
samym wieku i tej samej płci, o zbliżonej masie
pojawiają się z powodu braku lub nadmiaru
ciała ) będące skutkiem zwiększonego lub
określonej substancji odżywczej
obniżonego tempa przemiany materii
2. nieodpowiednia podaż pokarmu - podaż
pokarmu niezgodna z zapotrzebowaniem
organizmu co do ilości dostarczanej energii jak i
składników odżywczych
3. leki
Nieodpowiednia podaż składników
odżywczych dotyczyć może:
Błędy żywieniowe - najczęstsze przyczyny:
populacji: jednostki:
ubóstwo (względy ekonomiczne)
wojna błędy żywieniowe
- nieprawidłowe nawyki żywieniowe
klęski żywiołowe stany chorobowe
- nieprawidłowy tryb żywienia
- nieprawidłowe proporcje między
poszczególnymi składnikami odżywczymi
- brak wystarczającej wiedzy na temat znaczenia
racjonalnego żywienia
2
2013-06-18
Cechy racjonalnego żywienia (zakres
akceptowanego rozdziału) Geneva 2003 Błędy żywieniowe - najczęstsze przyczyny:
Energia wg.ind.zapotrzebowania
stosowanie drastycznych diet odchudzających bez
Białko 10-16%
kontroli specjalisty (lekarza, dietetyka)
Węglowodany 45-60% (<10% cukry
proste)
- względy religijne
Tłuszcze 25-30%
(8-10% NKT, - względy kulturowe
1:1 PUFA : MUFA)
- względy ideowe
izomery trans < 1%energii
ż� Cholesterol d"300 mg/dobę
- utrudnienia w nabyciu pożywienia lub
ż� Błonnik pokarmowy 20  40 g / dobę
przygotowaniu posiłków z uwagi na kalectwo lub
ż� Sól kuchenna 0-5 g / dobę
wiek
ż� Owoce i warzywa > 400g / dobę
- narkomania
- alkoholizm
Stany chorobowe: zaburzenia w Stany chorobowe: zaburzenia w procesie
przyjmowaniu składników odżywczych: trawienia i wchłaniania skł. odżywczych:
utrudnienia w dostarczaniu pożywienia (drżenie,
niedostateczną podaż soków trawiennych (mniejsze
amputacja kończyn górnych, pląsawica)
wydzielanie lub trudności w ich dopływie)
utrudnienia w procesie żucia pokarmu ( np. schorzenia
nieprawidłową aktywność enzymów (zbyt niska
jamy ustnej, braki w uzębieniu )
aktywność lub stężenie enzymów spowodowane
zaburzenia w połykaniu pokarmu ( choroby
najczęściej stanami chorobowymi żołądka, trzustki,
neurologiczne)
wątroby, dróg żółciowych)
nieprawidłowa drożność przełyku (np. w przypadku
nowotworów przełyku )
odmawianie przyjmowania pokarmu wynikające z chorób
psychicznych (np. w schizofrenii)
zaburzenia odżywiania o podłożu psycho-somatycznym
(anorexia nervosa, bulimia nervosa, pica )
3
2013-06-18
Stany chorobowe: Upośledzony metabolizm
Zaburzenia w procesie trawienia i wchłaniania składników odżywczych:
skł. odżywczych cd.:
przyśpieszony pasaż jelitowy, nadmierna perystaltyka jelit
w chorobach: nerek, wątroby, trzustki
-choroby zapalne jelit (np. choroba Crohna)
przy przewlekłej niewydolności układu krążenia i
zespół jelita krótkiego
/lub układu oddechowego
zespoły złego wchłaniania
w alkoholizmie (zaburzenia metabolizmu
obecność pasożytów w przewodzie pokarmowym
komórkowego)
fizjologicznie obniżoną wydolność przewodu
w przypadku wrodzonych enzymopatii
pokarmowego występującą u niemowląt i ludzi w
(fenyloketonuria, choroba syropu klonowego)
podeszłym wieku.
u dzieci z nietolerancją glutenu, laktozy
w wyniku urazów, infekcji, poparzeń
Stany chorobowe: Nadmierna utrata
składników odżywczych: Charakter zaburzeń stanu odżywienia:
Niedożywienie: Nadmierne odżywienie:
z moczem (zespół nerczycowy)
1. Ilościowe: 1. Ilościowe:nadmiary
z kałem (biegunki)
energetyczne
energetyczno-białkowe
ze zwracaną treścią pokarmową (w trakcie
gromadzone jako TG w
(marasmus)
wymiotów, poprzez odsysanie treści żołądkowej)
tk. podsk.lub okołonarz.
białkowo-energetyczne
2. Jakościowe:
w stresie katabolicznym, czyli przy utracie
(kwashiorkor)
specyficzny nadmiar
własnych tkanek i płynów ustrojowych (krwotok,
2. Jakościowe:
pokarmowy (np. / płynów
wysięk zapalny, procesy ropne, oparzenia, urazy, specyficzny niedobór
 obrzęki; /soli kuch.-
pokarmowy (np.
zabiegi chirurgiczne, rozpad guza
nadciśnienie tętnicze;
niedokrwistość z braku
nowotworowego)
/.K-arytmia; / D3 lub Ca -
Fe, vit.B12, kw.
przy hemodializie kamica moczowa
foliowego)
4
2013-06-18
Fazy wyczerpywania się zapasów Fazy wyczerpywania się zapasów
ustrojowych: ustrojowych:
I faza: niedobór potencjalny (ruszenie rezerw
III faza: niedobór jawny, kliniczny - zaburzenia
ustrojowych) -spadek stężenia konkretnych
metaboliczne, specyficzne dolegliwości i objawy
składników odżywczych w tkankach
kliniczne charakterystyczne dla braku
magazynujących i w moczu, z zachowaniem
konkretnego składnika odżywczego, szereg
prawidłowego stężenie w surowicy.
nieodwracalnych strukturalnych zmian w
II faza: niedobór utajony, przedkliniczny
tkankach i narządach
(wyczerpanie rezerw i mechanizmów
wyrównawczych) - zmniejszenie stężenia danych
składników w surowicy krwi, zmiany w obrazie
biochemicznym, czynnościowym.
Skutki ciężkiego niedożywienia
Narząd Skutki
Nadmiary żywieniowe  rodzaje:
Przewód pokarmowy Zanik śluzówki, spadek masy wątroby i trzustki,
obniżona motoryka
1. nadmiar równoważony: brak zmian
Skóra Sucha, cienka, zmarszczona krucha
patologicznych, organizm radzi sobie z
Włosy A
amliwe
nadmierną podażą składników odżywczych
Serce Obniżona masa, bradykardia, obniżona objętość poprzez:
wyrzutowa
-nasilenie katabolizmu składników odżywczych ( wzrost
Mięśnie szkieletowe Obniżona masa, obniżona siła,
BMR dzięki termogenezie indukowanej dietą ( DIT- diet
obniżona czynność płuc
induced thermogenesis ))
Tkanka tłuszczowa Skąpa
-nasilenie wydalania z moczem
Nerki Obniżona masa, obniżona filtracja kłębuszkowa,
-katabolizm wątrobowy nadmiarów większości
obniżenie sekrecji jonów H i Na, obniżona
składników
koncentracja moczu
-depozycja w tkankach (np. nadmiary TG w tkance
Szpik Obniżona masa, leukopenia, lymfocytopenia
tłuszczowej, nadmiary Ca w tkance kostnej)
5
2013-06-18
Wyznaczniki rozwoju chorób z
nieprawidłowego żywienia:
Nadmiary żywieniowe - rodzaje cd:
2. nadmiar jawny: zaburzenia metaboliczne, wielkość zapasów ustrojowych
zmiany strukturalne w obrębie tkanek i narządów
rodzaj składnika którego deficyt lub nadmiar
będące skutkiem przekroczenia możliwości
wystąpił
depozycji danego organizmu
wielkość deficytu lub nadmiaru
(np. zespół metaboliczny w otyłości, kamica moczowa z
tempo przemiany materii
nadmiaru Ca)
aktualny stan fizjologiczny w którym znajduje się
3. zatrucie: przy stosowaniu preparatów
dana osoba
farmakologicznych
zapotrzebowanie na konkretny składnik
(np. dobranie nieodpowiedniej dawki poszczególnych
składników odżywczych w żywieniu dojelitowym i odżywczy
pozajelitowym)
aktywność fizyczna itp.
Klasyfikacja chorób z nieprawidłowego
żywienia ( ze względu na przyczynę
wystąpienia):
Metody oceny stanu odżywienia:
wtórne-
pierwotne -
1. wywiad i badanie lekarskie
nieprawidłowa dieta miażdżyca,
2. badania antropometryczne
skutkuje wystąpieniem
próchnica zębów (częste
konkretnych jednostek spożywanie posiłków,
3. badania laboratoryjne
wysokie spożycie
chorobowych. ( marazm,
4. badania immunologiczne
węglowodanów, kw.
kwashiorkor, otyłość
owoc. przy braku
5. badanie sposobu żywienia (historia
prosta, wole endemiczne,
odpowiedniej higieny
gnilec, krzywica,
żywienia)
jamy ustnej),
osteomalacja, beri-beri,
kamica żółciowa ( nie
pelagra)
spożywanie I śniadania
).
6
2013-06-18
Chcąc ocenić stan odżywienia należy
wywiad i badanie lekarskie
zastosować kilka metod, ustalając zakres
oględziny zewnętrznych powierzchni części ciała (włosy,
badań indywidualnie dla każdego pacjenta.
twarz, oczy, wargi, język, zęby, dziąsła, skóra, paznokcie
itp.)
palpacja tkanek i narządów wewnętrznych (tkanka
podskórna, mięśnie szkieletowe, tarczyca, jama brzuszna
itp.)
ocena funkcji (odruchy ścięgniste, siła skurczu mięśni
szkieletowych, zmysły, kondycja psychiczna itp.)
ocena rozwoju ( tempo wzrastania i rozwoju dzieci i
młodzieży)
zapoznanie się z dolegliwościami ( odczucia bólowe,
osłabienie, krwawienia, zaburzenia widzenia itp.)
badania laboratoryjne badania laboratoryjne cd.
3. Testy określające aktywność enzymów
1. Testy informujące o zawartości składników
będących składnikami odżywczymi. Np. próba
odżywczych lub ich metabolitów w płynach
obciążeniowa dla określenia poziomu wit. B6 w
ustrojowych (krew i jej frakcje, mocz, ślina) lub
ustroju (metabolizm tryptofanu), wit B12
tkankach (włosy, paznokcie). Tu należy zaliczyć
(metabolizm kwasu propionowego)
testy określające stężenie białek w surowicy (poziom
4. Testy i badania informujące o zaburzeniach
albumin, prealbuminy, białka wiążącego retinol,
metabolicznych powstałych jako efekt
transferyny), witamin, minerałów.
niewłaściwej podaży danego składnika
2. Testy informujące o poziomie wydalania
odżywczego (morfologia, hemoglobina,
składnika odżywczego (np.próba wysyceniowa)
hematokryt, glukoza na czczo, profil lipidowy)
7
2013-06-18
IGF-1 (insulin-like growth factor-1) jako
badania immunologiczne
parametr laboratoryjny stanu odżywienia
oznaczanie całkowitej liczby limfocytów we krwi
obwodowej (<800 limfocytów wskazuje na IGF-1 to wskaz
nik niedożywienia bardziej czuły
niż prealbuminy i białko wiążące retinol
ciężkie niedożywienie)
znaczne obniżenie IGF-1, koreluje z obniżoną
test skórny opóz
nionej nadwrażliwości
masą beztłuszczową oraz BMI (pacjenci z mukowiscydozą)
IGF-1 wpływa na gospodarkę lipidową ustroju, redukując poziomy
trójglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych w osoczu
metaboliczny efekt IGF-1 polega na zwiększaniu insulinowrażliwości komórek
ustroju >>>obniżone stężenie IGF-1 może być czynnikiem ryzyka cukrzycy<<<
Badanie Rotterdam Study (2006) sugeruje związek niskich poziomów IGF-1 z
ryzykiem wystąpienia miażdżycy, zmian udarowych i innych chorób
neurologicznych
Metody stosowane dla oceny sposobu
żywienia
Ocena sposobu żywienia
Jakościowe:
Ilościowe:
pozwala na wychwycenie i wyeliminowanie (np.
- rodzaje produktów
dostarczają informacji o
poprzez edukacje żywieniową) błędów
występujących w diecie
ilości żywności spożytej
żywieniowych jeszcze przed wystąpieniem zmian
- częstotliwość ich
w określonym czasie
fizykalnych i biochemicznych ( w fazie ruszenia
spożywania
(dzień, rok) przez badaną
rezerw energetycznych) oraz dostarcza informacji (sezonowość)
grupę ludności lub osobę
- z
ródło pochodzenia
o trendach żywieniowych w społeczeństwie.
z uwzględnieniem
- sposób przechowywania
wartości odżywczej

spożywanych produktów. - rodzaj obróbki
kulinarnej
- ilość posiłków w ciągu
dnia
8
2013-06-18
metody jakościowej oceny jadłospisu
metody jakościowej oceny jadłospisu cd.
2. częstotliwość spożycia  dostarcza informacji o
1. metoda punktowa  do oceny sposobu żywienia
częstości spożycia produktów z prezentowanej,
indywidualnego i zbiorowego: wywiad 24-h:( inf. o
przygotowanej przed badaniem, listy produktów
liczbie posiłków, długości przerw między posiłkami,
spożywczych z określeniem jak często (ile razy w ciągu
zawartości białka zwierz., o spożyciu warzyw, owoców),
dnia, tygodnia, miesiąca) spożywany jest określony
kwestionariusz wg. Starzyńskiej (dla oceny jadłospisu
produkt.
tygodniowego i dekadowego), test Bielińskiej z
modyfikacją Kuleszy i wsp. (ocenia poprawność
zestawienia posiłków pod względem zawartości ważnych
dla organizmu składników pokarmowych)
metody jakościowej oceny jadłospisu cd. metody jakościowej oceny jadłospisu cd.
3. Wskaz
nik jakości żywieniowej INQ (Index of
Nutritional Quality)  służy do oceny wartości INQ= % pokrycia dziennego zapotrzebowania na dany
składnik odżywczy przez określoną ilość produktu / %
żywieniowej poszczególnych produktów, lub całych
pokrycia dziennego zapotrzebowania energetycznego
posiłków. Określa zależność między zawartością
przez tę samą ilość produktu
składników odżywczych a wartością energetyczną racji

pokarmowej, czyli jest miarą  gęstości składników
INQ = 1 produkt zbilansowany pod względem zawartości
odżywczych żywności. INQ można obliczyć dla każdego
danego składnika odżywczego
składnika odżywczego:
INQ > 1 większa w stos. do normy zawartość skł. odżyw.
przy pokryciu zapotrzebowania energetycznego
INQ < 1 mniejsza zawartość danego skł. (proporcjonalnie
do wartości energetycznej) i należy go dostarczyć w
innych produktach
9
2013-06-18
metody ilościowe oceny jadłospisu metody ilościowe pośrednie:
metody ilościowe
1. Bilans żywności  dla oceny i planowania wyżywienia
- metody ilościowe pośrednie
bezpośrednie - o ilości
w skali kraju. Jest to suma żywności wyprodukowanej
- o ilości żywności
żywności spożytej gdyż
przez cały rok w kraju wraz z żywnością importowaną
wykorzystanej do
uwzględniają straty
pomniejszona o żywność przeznaczoną na eksport i na
przygotowania potraw i
powstałe w procesie
cele inne od żywieniowych. Uzyskaną w ten sposób ilość
posiłków
obróbki kulinarnej (np.
żywności dzieli się na liczbę ludności danego kraju i
straty wit.C wahają się
-
uzyskuje średnie, przeciętne spożycie żywności brutto na
między 20-60%) oraz
jednego mieszkańca w roku.
resztki talerzowe.
**metody rachunkowe
**metody wywiadu
metody ilościowe pośrednie cd.: metody ilościowe pośrednie cd.:
2. Badanie budżetów rodzinnych - rodziny zobowiązane 3. Raporty magazynowe - dla oceny sposobu żywienia w
są do notowania ilości i rodzaju zmagazynowanej przed placówkach zapewniających całodzienne wyżywienie. W
badaniem i zakupionej w trakcie badania żywności oparciu o ilość żywności wydanej z magazynu (
spożywanej przez domowników w domu. Jest to najczęściej w przeciągu jednej dekady) obliczana jest
obserwacja roczna lub kwartalna. Pod koniec obserwacji ilość produktów zużytych do przygotowania posiłków dla
od całkowitej ilości żywności odejmowana jest żywność jednej osoby w określonym czasie (na dzień, na tydzień
która pozostała oraz ta która była stracona i zużyta do lub dziesięć dni).
innych celów niż spożywcze. Metodą tą oblicza się
średnie spożycie brutto żywności na jednego członka
rodziny.
10
2013-06-18
Metody ilościowe bezpośrednie
Metody ilościowe bezpośrednie cd.:
wykorzystujące techniki rachunkowe:
1. Metoda inwentarzowa - do oceny sposobu żywienia 2. Metoda wagowa - pozwala na ocenę wartości
w rodzinie. Jest to obserwacja dzienna lub kilkudniowa ( odżywczej racji pokarmowej. Ważona jest żywność
do 7 dni). Obserwacja dłuższa niż tydzień zwiększa błąd (części jadalne) przed przygotowaniem potrawy, przed
pojawiający się jako skutek zmęczenia badanego. W jedzeniem ( po obróbce kulinarnej) oraz resztki kuchenne
metodzie tej określana jest średnia masa każdego i talerzowe. Na tej podstawie wyliczane jest średnia ilość
produktu spożytego przez jedną osobę w ciągu dnia. produktów przypadających na jedną osobę w ciągu
jednego dnia. Jest to metoda bardzo pracochłonna.
Obserwacje trwają zwykle 7 dni.
Metody ilościowe bezpośrednie
wykorzystujące techniki wywiadu:
Metody ilościowe bezpośrednie cd.:
1. Wywiad o spożyciu w ostatnich 24  godzinach
3. Metoda ankietowo-wagowa - do oceny sposobu (wywiad z 24-h) - wywiad powinien być przeprowadzony
kilkakrotnie (5-7 razy), aby dać obraz żywienia w różnych
żywienia w rodzinie (spożycie poszczególnych produktów
dniach tygodnia i w różnych porach roku.
przeliczane jest na jednego członka rodziny). Jeden z
2. Szacunkowy zapis spożycia  notowanie wszystkich
członków rodziny jest odpowiedzialny za zapisywanie w
produktów i potraw oraz płynów rzeczywiście
miarach domowych (kromki, plasterki szklanki itp.)
 zjedzonych w okresie od 1 do 7 dni z podaniem ilości w
spożywanej żywności. Następnie, prowadzący badania
miarach domowych lub handlowych.
wizytuje 1-2 razy dziennie taką rodzinę zapisując co i w
3. Historia żywienia  w oparciu o wcześniej
jakich ilościach zostało spożyte oraz spisuje żywność
przygotowaną listę produktów i potraw badana jest
której nie zużyto danego dnia. Na podstawie różnicy
częstość oraz ilość zwyczajowo spożywanego pokarmu w
weryfikuje poprawność miar domowych z faktyczną masą
określonym przedziale czasu ( najczęściej w ciągu 1- 2
spożytej żywności. Ponadto zapisuje on ile pieniędzy
miesięcy). Ilości podawane są przez osobę ankietowaną w
przeznaczono na zakup żywności i sporządza bilans
miarach domowych
produktów żywnościowych na cały rok
11
2013-06-18
Metody ilościowe bezpośrednie
Wybór metody oceny spożycia a cel badań
Poziom informacji Cel badania Preferowana metoda badania
(analityczno-chemiczne)
Pierwszy Średnia zawartość składnika -Pojedynczy wywiad z 24-h
odżywczego w diecie grupy -Pojedynczy zapis spożycia
1. Technika podwójnej porcji  analizie poddawana jest osób
(wagowy lub szacunkowy) w
reprezentatywnej grupie osób i
dokładnie taka sama porcja jaką zjadła osoba badana.
z różnych dni tygodnia
2. Technika próbek  osoba badana zapisuje ilość Drugi Wskazanie w populacji frakcji -Powtarzane badanie
osób należących do grupy indywidualne lub w grupie
spożytej żywności zostawiając próbkę każdego produktu
 ryzyka metodą wywiadu 24-h
- Zapis spożycia (wagowego lub
wykorzystanego do przygotowania potraw
szacunkowego) z jednego dnia
3. Technika racji odtworzonej  na podstawie zapisu Trzeci Zwyczajowe spożycie -Powtarzany wielokrotnie
skł.odżyw. na poziomie wywiad z 24-h
wagowego oraz pozostawionych próbek zjedzonego
indywid. W celu określenia -Ilościowy kwestionariusz
rang wewnątrz grupy
częstotliwości spożycia
pokarmu odtwarzana jest identyczna potrawa jaką zjadła
osoba badana. Tak odtworzona żywność jest analizowana
Czwarty Zwyczajowe spożycie -Powtarzane wielokrotnie:
skł.odżyw. na poziomie wywiad z 24-h lub zapis
pod względem składu chemicznego.
indywid. W celu udzielenia spożycia
porad i do analizy korelacji lub - Ilościowy kwestionariusz
regresji
częstotliwości spożycia
- Historia żywienia
Składniki dla których ustalono normy
Normy w ocenie jakości żywienia spożycia na poziomie UL (wg USA)
Witaminy: Skł. mineralne:
4 referencyjne standardy składników pokarmowych:
A* (3000 �g) Wapń*(2500mg)
B1 Miedz
* (5mg)
" Średnie zapotrzebowanie (EAR) B2 Magnez*(250mg)
B3 Mangan
" Zalecane dzienne spożycie odpowiadające zapotrzebowaniu (RDA)
B6*( 25 mg) Fluor* (7mg)
" Wystarczające spożycie (AI)
B12 Jod* (600�g)
" najwyższe dzienne spożycie skł. pokarm. nie powodujące ujemnych
foliany*(1 mg) Żelazo *rozbieżności
skutków zdrowotnych ( UL)
C*(2g) Fosfor
E*(270-300mg) Selen* (300 �g)
* Przyjęte w krajach europejskich dla osób
Cynk*(25mg)
dorosłych wg naukowego Komitety ds.
Żywności UE
Sód (2300mg)
Chlor (3550mg)
12


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Na czym powinno opierać się zdrowe odżywianie
Stan cywilny, wyk struktura ludnosci wg 5 str
Zastap Diety Świadomym Odzywianiem
wplyw diety eliminac bezmlecznej na odzywienie dzieci do 2 r z
Psychologiczne problemy dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym aktualny stan
stan wojenny w polsce
Zdrowe odżywianie w pracy
STAN NAPRĘŻENIA ODKSZTAŁCENIA
Ir 9 stan na 2012
ZPORR stan wdrazania luty2007
Ćwiczenie 1 Płaski stan naprężeń(1)
stan wod pow zlew San 04 07
Stan i możliwości rozwoju małych i średnich obiektów hotelarskich w Euroregionie Nysa wyniki badań
Odzywianie1 (2)

więcej podobnych podstron