ANDROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Marta Siemieniuch, dr n. wet. Wiesław Bielas
Zakład Immunologii Rozrodu, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN, Olsztyn
Nasienie
kota domowego
METODY OCENY
Znajomość fizjologii i patologii rozrodu wad plemników a ich ruchliwością oraz
kotów stanowi coraz potężniejsze wy- stwierdzono, że gamety kocurów z du-
Streszczenie
zwanie dla lekarzy weterynarii. Liczeb- żym odsetkiem wad morfologicznych
Coraz powszechniej mamy do czynie- ność kotów jako zwierząt utrzymywa- mają mniejszą zdolność penetracji oocy-
nia z problemami w rozrodzie kotów
nych w charakterze towarzysza w domu tów in vitro, w porównaniu z plemnika-
rasowych, a natura tego zjawiska jest
oraz zwierzęcia, z którym właściciel wią- mi pochodzącymi z nasienia o niskim
wieloczynnikowa. WystÄ…pieniu tych
że plany hodowlane, wymusza niejako wskaz
niku wad (8). Uzyskanie potom-
problemów sprzyja wykorzystanie nie-
na lekarzach konieczność dobrego opa- stwa w wyniku krycia kocurem, którego
wielkiej liczby zwierzÄ…t do rozrodu i za-
nowania warsztatu związanego z rozro- nasienie reprezentuje gorszą jakość, jest
wężanie genetycznego zróżnicowania
dem kotów. W Polsce bardzo popularne możliwe, jakkolwiek znalezienie odpo-
populacji.
obecnie są wystawy kotów i wiele osób, wiedzi na pytanie o przyczyny obniżonej
Ocena nasienia kota napotyka dwa za-
które nie może sobie pozwolić na posia- zapładnianości samic jest bardziej skom-
sadnicze problemy. Pierwszym z nich
danie psa, decyduje się na kupno kota ra- plikowane, aniżeli stwierdzenie całkowi-
jest niewielka objętość ejakulatu, wy-
sowego. Wydaje się, że era kastracji ko- tej bezpłodności samca (5).
noszÄ…ca 0,034-0,04 ml podczas po-
tów i kotek oraz odraczania rui jako je- Zaawansowane zmiany w ejakulatach
bierania na sztucznÄ… pochwÄ™. Druga
dynej działalności lekarskiej związanej kotów oprócz teratozoospermii to azo-
niedogodność związana jest z moż-
z rozrodem u tego gatunku należy już do ospermia (brak plemników w nasieniu),
liwością pobrania ejakulatu od kota.
przeszłości. Coraz powszechniej mamy ciężka oligospermia (bardzo niska kon-
Istnieją trzy główne metody pobiera-
do czynienia z problemami w rozrodzie centracja), astenozoospermia (komór-
nia nasienia od kocura: pobieranie na-
kotów rasowych, a natura tego zjawiska ki nieruchliwe), (1). Zaobserwowano, że
sienia przy pomocy sztucznej pochwy,
jest wieloczynnikowa. stosunek plemników z wadami morfolo-
elektroejakulacja oraz pokastracyjne
W przypadku kotów przeznaczo- gicznymi do gamet prawidłowych może
płukanie najądrzy.
nych do hodowli pobieranie nasienia się wahać w różnych ejakulatach pocho-
na sztucznÄ… pochwÄ™ wydaje siÄ™ najroz- dzÄ…cych od tego samego kocura, z tego
SÅ‚owa kluczowe
sądniejszym sposobem. Problemem jest względu jednokrotne pobranie nasienia
kot, badanie andrologiczne, ocena na-
jednak trudność w przyuczeniu samca do od danego osobnika i wykonanie na jego
sienia
oddawania nasienia tÄ… metodÄ…. podstawie spermiogramu nie jest obiek-
Podczas oceny plemników kota prze- tywne (2).
Abstract
prowadza siÄ™ przede wszystkim badania W chwili obecnej metodyka oceny ja-
należące do uzupełniających metod oceny kości nasienia jest bardzo szeroka, a jej
Nowadays breeding pure-breed cats is
nasienia. Określa się koncentrację plem- wachlarz obejmuje wykorzystanie me-
presenting an increasing problem of mul-
ników, ich ruchliwość oraz odsetek wad tod manualnych, jak również technik
tifactorial background. Breeding a small
morfologicznych. Standardowo do oceny wykorzystujących użycie nowoczesne-
number of animals and limiting a gene-
budowy morfologicznej plemników sto- go sprzętu i mniejszych nakładów pracy
tic diversity of the population favour the
suje się zróżnicowane barwienia, które człowieka. Standardowo do oceny budo-
occurrence of this problem.
umożliwiają uwidocznienie i dokładną wy morfologicznej plemników stosuje się
The evaluation of semen in toms is hin-
ocenę poszczególnych wad morfologicz- zróżnicowane barwienia, które umożli-
dered by two major factors. The minor
nych. Plemniki przedstawicieli rodziny wiają uwidocznienie i dokładną ocenę
amount of ejaculate, i.e. 0,034-0,4 ml,
Felidae charakteryzują się znacznym od- poszczególnych wad morfologicznych.
obtained while collecting it into an ar-
setkiem wad. W przypadku kota domo- Wykonanie rozmazu z nasienia i zabar-
tificial vagina is the first disadvantage.
wego odsetek plemników prawidłowych wienie jedną z wielu dostępnych tech-
The second one is connected with the
techniques of collecting the ejaculate po wypłukaniu z najądrzy oscyluje wo- nik pozwala wyróżnić następujące wady:
from the tom. There are three key me- kół 60-70%. główki gruszkowate, o nieprawidłowym
thods: collecting into the artificial vagi- Do stwierdzenia, że niska różnorod- konturze, zwężone u podstawy, wąskie,
na, electroejaculation and post-neute- ność genetyczna przyczynia się do wzro- niedorozwinięte, luz
ne albo podwój-
ring epididymis lavage.
stu plejomorfizmu w nasieniu, skut- ne główki, mikro- i makrocefalię; część
kujÄ…cego pogorszeniem wskaz
ników barwników umożliwia zaobserwowanie
Key words
rozrodu, przychyla się wielu naukow- wad i zmian akrosomów (5, 9).
ców zajmujących się rozrodem Felidae We wstawce można wykryć takie nie-
Cat, andrological examination, semen
(3, 5, 8, 10, 11, 17). Wykazano istnienie prawidłowości, jak załamana, podwójna
evaluation
ujemnej korelacji pomiędzy odsetkiem wstawka, nieregularne ułożenie mito-
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2007
66
www.weterynaria.elamed.pl
ANDROLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Ryc. 1.
Ryc. 2.
Ryc. 3.
Ryc. 4
Ryc. 1. Podczas krycia niekiedy udaje się pobrać nasienie od kocura na sztuczną pochwę. Ryc. 2. Jedną z metod stosowanych podczas pobierania nasienia jest
użycie elektroejakulatora. Ryc. 3. Obraz prawidłowych plemników ejakulatu kocura. Ryc. 4. Przykłady wad plemników: plemniki z zawiniętą i zapętloną witką
chondriów dające obraz wstawki w for- progresywnym. Obiektywną i nowocze- Barwę nasienia kota można określić
mie korkociągu. Klasyfikacja wad witki sną metodą oceny ruchliwości gamet sta- jako mleczną, białawą, przy niższej kon-
jest następująca: pojedyncze/podwójne nowi system komputerowej analizy mor- centracji bardziej przezroczystą. Podczas
zagięcie witki, pętla witki i witka podwój- fologii i ruchliwości plemników, który uzyskiwania nasienia metodą elektroeja-
na. W preparatach można zauważyć tak- określa różne parametry ruchu komó- kulacji spotkać można żółtawe zabarwie-
że kroplę cytoplazmatyczną w położeniu rek (11, 23). Odsetek ruchliwości plem- nie pochodzące od moczu (12).
bliższym lub dalszym (3, 5, 17). ników w ejakulatach jest w dużej mie- Plemniki kota uzyskuje się poprzez
Ze względu na wpływ wad morfolo- rze uzależniony od metody pobierania pokastracyjne lub pośmiertne płukanie
gicznych plemników na płodność, zo- nasienia. U osobników normozoosper- najądrzy, pobierając ejakulat na sztucz-
stały one podzielone u kota na pierwot- micznych ruchliwość plemników w eja- ną pochwę lub metodą elektroejakula-
ne i wtórne (5). Wady pierwotne powstają kulatach pobieranych metodą elektroeja- cji (2, 3, 4, 5, 13, 14, 21, 22). Najpow-
w trakcie spermatogenezy, w kanalikach kulacji lub na sztucznÄ… pochwÄ™ charak- szechniejszÄ… metodÄ… otrzymywania
nasiennych jąder i mają znaczny wpływ teryzuje się dużą zmiennością i waha się pełnych ejakulatów kota jest zastoso-
na płodność (1, 2, 4). Należą do nich de- od 56 do 85% (3, 5, 19). wanie elektroejakulacji, przeprowadza-
fekty główki i wstawki. Wady wtórne po- Kolejne parametry określające jakość nej w pełnym znieczuleniu, przy użyciu
wstajÄ… podczas dojrzewania i transportu nasienia i jego potencjalne wykorzysta- stymulatora bodz
ców elektrycznych
plemników przez najądrze i nasieniowo- nie w technikach wspomaganego rozro- oraz elektrody doodbytniczej. Otrzy-
dy. Zalicza się do nich obecność kropli du to: objętość, koncentracja plemników mywanie nasienia za pomocą sztucznej
cytoplazmatycznych, uszkodzenia akro- w jednostce objętości oraz całkowita licz- pochwy jest trudnym i czasochłonnym
somów, załamania i zawinięcia witki. Ich ba plemników w ejakulacie. przedsięwzięciem, wymagającym od-
obecność w nasieniu w mniejszym stop- Liczba męskich komórek rozrodczych powiedniego treningu samca. Jedynie
niu upośledza płodność samca (2, 3, 5). w całym ejakulacie kocura wynosi, pod- około 20% kocurów udaje się przyuczyć
Zazwyczaj w celu oceny prawidłowości czas pobierania na sztuczną pochwę, do oddawania nasienia na sztuczną po-
budowy męskich komórek rozrodczych 57-61 x 106 lub 12-30 x 106, po zastoso- chwę (5, 21, 22).
stosuje się jeden rodzaj barwienia (5). waniu elektroejakulacji (13, 22). Nato- Do badań naukowych oraz procedur
Rozmaz z kropli nasienia barwi się nastę- miast po przeprowadzeniu owariohiste- mrożenia można wykorzystać plem-
pującymi barwnikami: eozyną i nigrozy- rektomii, 30 minut po kryciu, uzyskano niki wypłukane z najądrzy po kastra-
ną, kombinacja tych barwników umoż- 4,5 x 104 plemników wypłukanych z dróg cji chirurgicznej lub w krótkim czasie
liwia przede wszystkim ocenę żywotno- rodnych kotki. od śmierci zwierzęcia. Podczas mani-
ści plemników (5, 11); eozyną z zielenią Koncentracja gamet w nasieniu róż- pulacji związanych z nasieniem należy
FCF (11); różem bengalskim i 1-procen- ni się w zależności od metody pobra- pamiętać o utrzymywaniu temperatury
towÄ… zieleniÄ… FCF w 40% etanolu w kwa- nia i wynosi 1730 x 106/ml przy pobie- 37-38°C wszystkich materiałów i roz-
sie cytrynowym (11, 15); fuksyną karbo- raniu na sztuczną pochwę oraz 168-361 rzedzalników mających kontakt z nasie-
lową (5); Spermac"! (18); barwnikiem x 106/ml przy zastosowaniu elektroeja- niem, aby przeciwdziałać szokowi ter-
Giemsy (21, 22). Następnie przeprowadza kulacji (13, 22). micznemu. Najądrza odpreparowuje się
siÄ™ ocenÄ™ spermiogramu w mikroskopie Istotnym problemem utrudniajÄ…cym od jÄ…der, wielokrotnie nacina siÄ™ i inku-
świetlnym pod powiększeniem 1000- wykorzystanie nasienia kota jest mała ob- buje z rozrzedzalnikiem. Plemniki prze-
-krotnym, licząc odsetek poszczególnych jętość ejakulatu, wynosząca 0,034-0,04 ml mieszczają się do roztworu i po zastoso-
wad na 100 lub 200 komórek. Spotyka się podczas pobierania na sztuczną pochwę waniu odpowiednich procedur mogą być
metodę utrwalania plemników w 1% glu- i nieco większa, 0,076-0,22 ml, przy za- użyte w technikach wspomaganego roz-
taraldehydzie, w celu wizualizacji kropli stosowaniu elektroejakulacji (20, 21). Jed- rodu po konserwacji w stanie płynnym,
cytoplazmatycznej w położeniu proksy- nakże ejakulaty pobierane metodą elek- mrożonym, bądz
natychmiast po wyizo-
malnym i dystalnym w mikroskopie kon- troejakulacji cechują się gorszą jakością lowaniu z tkanki (7, 15, 16).
trastowo-fazowym (5). Jeżeli plemnik wy- nasienia, mimo większej objętości, będą-
kazuje więcej niż jedną wadę, należy kla- cej wynikiem hiperstymulacji dodatko- Piśmiennictwo
1. Axnér E., Ström B., Linde-Forsberg C.: Re-
syfikować je osobno (5). wych gruczołów płciowych. Obserwuje
productive disorders in 10 domestic male cats.
Ocenę ruchliwości plemników prze- się wówczas spadek ruchliwości plemni-
 J Small Anim Pract , 1996, 37, 394-401.
prowadza się w mikroskopie kontrasto- ków oraz wzrost odsetka form nieprawi-
2. Axnér E., Ström B., Linde-Forsberg C.:
wo-fazowym lub świetlnym, rozpatrując dłowych morfologicznie (3, 6, 22). Nato-
Sperm morphology is better in the second eja-
całkowity odsetek plemników ruchli- miast pH nasienia kota waha się między
culate than in the first in domestic cats elec-
wych oraz tych poruszających się ruchem 6,6 a 8,8 (średnio 7,4), (20, 22).
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2007
68
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ANDROLOGIA
troejaculated twice during the same period of 10. Luvoni G.C., Kalchsmidt E., Leoni S., ding and removing cryoprotectant.  Cryobio-
anesthesia.  Theriogenology , 1997, 47, Ruggiero C.: Conservation of feline semen. logy , 2002, 44, 288-300.
929-934. Part I: Cooling and freezing protocols.  J. Fel. 18. Schäfer S., Holzmann A.: The use of trans-
3. Axnér E., Ström H.B., Linde-Forsberg Med. Surg. , 2003, 5, 203-208. migration and Spermac"! stain to evaluate
C.: Morphology of spermatozoa in the cauda 11. Luvoni G.C., Kalchsmidt E., Marinoni G.: epididymal cat spermatozoa.  Anim. Reprod.
epididymis before and after electroejaculation Conservation of feline semen. Part II: Cold-in- Scie. , 2000, 59, 201-211.
and a comparison with ejaculated spermato- duced damages on spermatozoal fertilizing abi- 19. Silva A.R., Morato R.G., Silva L.D.M.: The
zoa in the domestic cat.  Theriogenology , lity.  J. Fel. Med. Surg. , 2003, 5, 257-263. potential for gamete recovery from non-dome-
1998, 50, 973-979. 12. Pineda M.H., Dooley M.P.: Effects of volta- stic canids and felids.  Anim. Reprod. Scie. ,
4. Axnér E., Linde-Forsberg C., Einarsson ge and order of voltage application on seminal 2004, 81, 159-175.
S.: Morphology and motility of spermatozoa characteristics of electroejaculates of the do- 20. Sojka N.J., Jennings L.L., Hamner C.E.:
from different regions of the epididimal duct in mestic cat.  Am J Vet Res , 1984, 45, 1520- Artificial insemination in the cat (Felis catus).
the domestic cat.  Theriogenology , 1999, -1525.  Lab. Anim. Care , 1970, 20, 198-204.
52, 767-778. 13. Platz C.C., Seager S.W.J.: Semen collec- 21. Sojka N.J.: Feline semen collection, evaluation
5. Axnér E., Linde-Forsberg C.: Semen col- tion by electroejaculation in the domestic cat. and artificial insemination. W: Current The-
lection and assessment, and artificial insemi-  J Anim Vet Med Assoc , 1978, 173, 1353- rapy in Theriogenology 1., W.B. Saunders
nation in the cat. http://www.ivis.org, com- -1355. Co; Philadelphia, 1980, 848-850.
munications date: 15.09.2002 14. Platz C.C., Wildt D.E., Seager W.J.: Pre- 22. Sojka N.J.: Management of artificial breeding
6. Dooley M.P., Pineda M.H.: Effect of method gnancy in the domestic cat after artificial inse- in cats. W: Current Therapy in Therioge-
of collection on seminal characteristics of the mination with previously frozen spermatozoa. nology 2., W.B. Saunders Co; Philadel-
domestic cat.  Am. J. Vet. Res. , 1986, 47,  J. Reprod. Fertil. , 1978, 52, 279-282. phia, 1986. 805-808.
286-292. 15. Pope C.E., Turner J.L., Quatman S.P., 23. Verstegen J., Iguer-Ouada M., Onclin K.:
7. Farstad W.: Current state in biotechnology in Dresser B.L.: Semen storage in the domestic Computer assisted semen analyzers in androl-
canine and feline reproduction.  Anim. Re- felid: A comparison of cryopreservation me- ogy research and veterinary practise.  The-
prod. Scie. , 60-61 (2000)375-387. thods and storage temperatures.  Biol. Re- riogenology , 2002, 57, 149-179.
8. Howard J.E., Donoghue A.M., Johnston prod. , 1991, 44, suppl. 1, str. 177, abst.
L.A.: Zona pellucida filtration of structually 16. Pope C.E.: Embryo technology in conserva-
dr n. wet. Marta Siemieniuch
abnormal spermatozoa and reduced fertiliza- tion efforts for endangered felids.  Therioge-
Zakład Immunologii Rozrodu,
tion in teratospermic cats.  Biol. Reprod. , nology , 2000, 53, 163-174.
Instytut Rozrodu ZwierzÄ…t
1993, 49, 131-139. 17. Pukazhenthi B., Spindler R., Wildt D.,
i Badań Żywności PAN,
9. Little S.: Uncovering the cause of infertili- Bush L.M., Howard J.: Osmotic properties
ul Bydgoska 5, Olsztyn
ty in queens.  Vet. Med. , 2001, 96 557- of spermatozoa from felids producing different
e-mail: msiemieniuch@interia.pl
-568. proportions of pleiomorphism: influence of ad-


Wyszukiwarka