Projekty AVT
Uniwersalny
U
n
i
w
e
r
s
a
l
n
y
Uniwersalny
U
n
i
w
e
r
s
a
l
n
y
2671
2671
Moduł TDA7294,
Moduł TDA7294,
czyli
prosta droga
p
r
o
s
t
a
d
r
o
g
a
prosta droga
p
r
o
s
t
a
d
r
o
g
a
do wzmacniacza
d
o
w
z
m
a
c
n
i
a
c
z
a
do wzmacniacza
d
o
w
z
m
a
c
n
i
a
c
z
a
multimedialnego 6x100W
m
u
l
t
i
m
e
d
i
a
l
n
e
g
o
6
x
1
0
0
W
multimedialnego 6x100W
m
u
l
t
i
m
e
d
i
a
l
n
e
g
o
6
x
1
0
0
W
łem się na bardziej znaną kostkę koncernu zastosowanie małego radiatora z wentylato-
Parametry wzmacniacza ST (dawniej Thomson)  TDA7294. Dodat- rem.
Napięcie zasilania: . . . . . . . ą10V...ą40V kowym powodem był fakt, że ciągle istnieje Małe wymiary radiatora wiążą się z kolej-
Szczytowa moc wyjściowa: . . . do 100W duże zapotrzebowanie na wszelkie wzmac- ną sprawą: Czytelnicy upominają się
Użyteczna moc wyjściowa niacze dużej mocy. Wprawdzie my w EdW o wzmacniacz multimedialny: 5- lub 6-kana-
przy zasilaniu ą30V: . . . . . . 80W na 4&! opisaliśmy kostkę TDA7294 już w numerze łowy o dużej mocy i dobrych parametrach.
50W na 8&! 8/1997 (Wzmacniacz 100W na układzie Taki wzmacniacz z konieczności musi zawie-
Zniekształcenia harmoniczne: . . <0,01% TDA7294), jednak wcale się ona nie zesta- rać 5 lub 6 wzmacniaczy, więc przy dużej
Szybkość wyjÅ›ciowa: . . . . . . typ 10V/µs rzaÅ‚a i najwyższy czas, żeby przedstawić no- mocy pojawia siÄ™ poważny problem radiato-
wą wersję wzmacniacza. Dodatkowym po- rów. Zastosowanie chłodzenia wymuszonego,
wodem jest duża popularność przedstawio- a konkretnie komputerowych radiatorów
Już kilka miesięcy temu mój syn  odziedzi- nego w EdW 5/2003 wzmacniacza lampowo- z wentylatorem znakomicie ułatwi samo-
czył przyzwoite kolumny Tannoy 632. Po- mosfetowego Ryszarda Ronikiera, gdzie też dzielne zbudowanie takiego wielokanałowe-
przednie kolumny  napędzał wzmacnia- pracują te układy. Moduł z roku 1997 (AVT- go wzmacniacza o bardzo dobrych parame-
czem multimedialnym opisanym w EdW 2153) nadal cieszy się dużym powodzeniem, trach.
3/2002. Wzmacniacz ten doskonale spisywał jednak zdecydowałem się na znaczne upro- Wszystkie te czynniki sprawiły, że posta-
się też z nowymi kolumnami, jednak ograni- szczenie układu i zmniejszenie płytki. Oka- nowiłem zaprojektować mały moduł wzmac-
czona moc wyjściowa uniemożliwiła pełne zało się bowiem, że większość Czytelników niacza wysokiej klasy do uniwersalnego wy-
wykorzystanie ich  wydechu . Junior do- i tak nie wykorzystuje możliwości rozbudo- korzystania. Efekt pokazany jest na fotogra-
szedł do wniosku, że przydałby mu się moc- wanych obwodów MUTE i STANDBY. Po- fiach i opisany w artykule.
niejszy i bardziej efektywny wzmacniacz nadto rozwój techniki nie tylko umożliwił,
mocy. Rozwiązanie problemu oczywiście ale wręcz wymusił kolejną ważną zmianę: Opis układu
spadło na mnie. Przedyskutowaliśmy kilka Pełny schemat ideowy modułu pokazany jest
koncepcji, przy czym dyskusję zaczęliśmy na rysunku 1. Układ scalony TDA7294 pra-
od obudowy. W grę wchodziła nawet prze- Rys. 1
zroczysta obudowa z pleksi, pozwalajÄ…ca
wpełni docenić przyszłe piękno wnętrza.
ZaczÄ…Å‚em prace nad kilkoma wersjami.
Stopniowo powstał wzmacniacz hybrydowy
na lampie wysokiej jakości E88CC i dwóch
tranzystorach HEXFET typu IRF540. Zapro-
jektowałem też  odlotowy wzmacniacz mo-
stkowy dużej mocy na dwóch układach
TDA7294. Powstał również prosty moduł ze
wzmacniaczem TDA7294. Ten układ scalo-
ny zasłużenie cieszy się bardzo dobrą opinią
nawet u audiofilów (przynajmniej u tych bar-
dziej rozsądnych, którzy nie są chronicznie
i nieuleczalnie uczuleni na wszystko, co sca-
lone).
Choć przyjemne doświadczenia miałem
z całkowicie bipolarnym układem LM3886
firmy National Semiconductor, zdecydowa-
Elektronika dla Wszystkich
13
Projekty AVT
cuje tu w typowej konfiguracji. Rezystancja densatory elektrolityczne C8, C9 też zapo- łączania. Dalsze informacje na ten temat po-
wejściowa modułu wyznaczona jest przez biegają samowzbudzeniu, a dodatkowo sta- dane są wkońcowej części artykułu.
wartość R6 i jest rzędu 20k&!, ponieważ rezy- nowią z
ródło zasilania układu przy szybkich Przypuszczam, że zaskoczeniem dla nie-
stancja wejścia układu scalonego jest więk- przebiegach. Ich umieszczenie bardzo blisko których Czytelników będzie obwód z tranzy-
sza niż 100k&!. Sygnał audio podawany jest układu scalonego redukuje impedancję wyj- storem T1 i dwoma silnikami (wentylatora-
na wzmacniacz przez trzy kondensatory ściową zasilacza i polepsza parametry impul- mi). Wszystko dlatego, że zastosowałem
C1...C3. Przy ich sumarycznej pojemności sowe. chłodzenie wymuszone. Jak pokazują foto-
3µF dolna czÄ™stotliwość graniczna obwodu Jak wyraz
nie (kolorami) zaznaczyłem na grafie, chłodzenie układu scalonego zapew-
wejściowego wynosi około 2,6Hz. Wzmoc- schemacie, w układzie występują dwa obwo- nia radiator komputerowy z wentylatorem.
nienie ustalone przez rezystory R8, R9 wy- dy masy: Często w podobnych układach do sterowania
nosi około 30dB (33x), a dolna częstotliwość - masa sygnałowa SGND silnika wentylatora służy obwód z czujni-
graniczna obwodu R9C11 jest mniejsza niż - masa mocy PGND. kiem temperatury (takie rozwiązanie wyko-
11Hz. Wzmacniacz jest szybki, a ostateczne Wątpliwości może budzić obecność rezy- rzystałem w przygotowywanym do publika-
pasmo przenoszenia to około stora R7, który niejako oddziela obwody cji wzmacniaczu mostkowym). W opisywa-
10Hz...100kHz. mas, ale według schematu rezystor ten jest nym prostym module po przemyśleniu pro-
Kondensator C10 pracuje w obwodzie zwarty. W typowych zastosowaniach rezy- blemu i kilku próbach zdecydowałem się na
podwyższania dodatniego napięcia zasilają- storem R7 nie trzeba się w ogóle przejmo- znacznie prostsze rozwiązanie, pokazane na
cego w szczytach wysterowania (bootstrap). wać, bo nie będzie on wlutowany, a na płyt- rysunku 1. Zasada pracy jest oczywista:
Układ bootstrap stosowany jest w bardzo ce drukowanej obwody SGND i PGND są w stanie spoczynku na wyjściu wzmacniacza
wielu wzmacniaczach. Dodatnie szczyty sy- połączone ścieżką i tak ma pozostać wwięk- występuje potencjał masy. Wentylator(-y)
gnału wyjściowego chwilowo zwiększają na- szości przypadków. Rezystor R7 został prze- pracuje z niewielką prędkością, i co bardzo
pięcie zasilania obwodów sterujących tran- widziany tylko do szczególnych przypadków ważne, zupełnie go nie słychać. Spoczynko-
zystorami wyjściowymi. A w układzie  więcej informacji zawartych jest w części we obroty wentylatora wyznacza dzielnik
TDA7294 sÄ… to dwa tranzystory MOSFET Tylko dla dociekliwych i zaawansowanych R10, R12 (R11 nie jest montowany). Przy
z kanałem N. Do pełnego otwarcia  górne- pod śródtytułem Połączenia masy. wzroście poziomu sygnału i tym samym gło-
go tranzystora mocy potrzebne jest napięcie W stopniach wyjściowych wzmacniacza śności, ujemne połówki sygnału spowodują
wyższe od dodatniego napięcia VDD. To wy- pracują tranzystory MOSFET (DMOS), dzię- dodatkowe ładowanie C12 przez diodę D3.
ższe napięcie uzyskuje się właśnie za pomo- ki czemu w typowych zastosowaniach nie Napięcie na C12 wzrasta, a  darlington T1
cą C10  patrz rysunek 2. Usunięcie C10 nie jest konieczne stosowanie typowych dla zapewnia, że rośnie też napięcie i obroty we-
zaszkodzi więc wzmacniaczowi, tylko unie- wzmacniaczy mocy obwodów Boucherota, ntylatora. Oznacza to, że w chwilach ciszy
możliwi uzyskanie pełnej mocy wyjsciowej. które korygują przesunięcie fazy dla wyso- wgłośniku wentylator będzie pracować bez-
Ceramiczne kondensatory C4, C5 o nie- kich częstotliwości i zapobiegających sa- szelestnie, a przy silniejszym sygnale nie-
wielkiej pojemności odsprzęgają zasilanie mowzbudzeniu. Ja w swoim module na wielki szum wentylatora zostanie skutecznie
i zapobiegają samowzbudzeniu. Duże kon- wszelki wypadek dodałem jednak maleńką zagłuszony dz
więkiem z głośnika. Po zaniku
indukcyjność szeregową w postaci cewki sygnału wyjściowego obroty wentylatora bę-
z kilku zwojów drutu. Według katalogu cew- dą stopniowo maleć. Prędkość wentylatora
ka ta nie jest wymagana i można ją zastąpić będzie więc proporcjonalna do poziomu sy-
kawałkiem drutu (zworą). W przeciwień- gnału i głośności. Pojemność kondensatora
stwie do wcześniejszych, najnowsza wersja C12 decyduje też, jak szybko ma zmniejszać
karty katalogowej układu TDA7294 z kwiet- się prędkość wentylatora (i związany z tym
nia 2003 zawiera informację, że obwód Bou- szum). Próby modeli pokazują, że pojemność
cherota wedÅ‚ug rysunku 3 (2,7&! + 100nF) 100µF jest dobra, a dodatkowe informacje
normalnie nie jest wymagany, może jednak o możliwości zmian zawarte są w dalszej
być potrzebny przy szczególnych impedan- części artykułu.
cjach obciążenia przy zasilaniu napięciem Napięcie zasilające obwód sterowania
poniżej ą25V (... normally not necessary for wentylatora będzie wynosić 20V do ponad
a stable operation it could be needed in pre- 40V, zależnie od zastosowanego transforma-
sence of particular load impedances at tora. Tymczasem wentylatory komputerowe
V <ą25V). Typowo moduł będzie zasilany mają napięcie nominalne 12V. Aby zapobiec
S
napięciem rzędu ą30V, więc obwód ten moż- uszkodzeniu wentylatora i jednocześnie
na pominąć. zmniejszyć moc strat w tranzystorze T1
Kondensatory C6, C7 pracują w obwo- ( darlington mocy), konieczne okazało się
Rys. 2 dach opóz
nionego włączania. Rezystory R1, dodanie rezystora R13 dużej mocy. Przy tak
R2 tworzą dzielnik napięcia zasilania. Po po- dużym napięciu zasilania można też jedno-
Rys. 3 jawieniu się napięcia zasilającego kondensa- cześnie wysterować dwa szeregowo połączo-
tory C6, C7 ładują się stopniowo przez rezy- ne wentylatory. Ja zdecydowałem się umie-
story R3, R4. Po przekroczeniu napięcia pro- ścić drugi wentylator M2 w kolektorze  dar-
gowego włączania (1,5...3,5V) na wejściach lingtona T1.W takim przypadku kondensa-
MUTE, STANDBY, wzmacniacz stopniowo tor C13 jest niezbędny. Rzecz w tym, że ko-
budzi się do życia. Celem takiego stopniowe- lektor tranzystora to praktycznie z
ródło prą-
go włączania jest uniknięcie trzasków i stu- dowe, a silnik wentylatora nie lubi sterowa-
ków podczas włączania zasilania. Punkt nia prądowego i bez kondensatora C13... wy-
oznaczony CTRL to wejście pozwalające na raz
nie brzęczy. Dodanie kondensatora C13
dołączenie układu do zewnętrznego sterow- likwiduje hałas i oba wentylatorki pracują
nika opóz
nionego włączania i szybkiego wy- w sposób bezszelestny. Jeśli jeden moduł ma
Elektronika dla Wszystkich
14
Projekty AVT
wysterować wentylatory obu kanałów Pojemność minimalna C8, C9 wynosi strat rzędu 2W bez radiatora tranzystor ten
wzmacniacza stereo, wtedy analogiczne 1000µF, ale czym jest wiÄ™ksza, tym lepiej. bÄ™dzie bardzo gorÄ…cy i można siÄ™ nim opa-
obwody we wzmacniaczu w drugim kanale Choć w roli C8, C9 przewidziano kondensa- rzyć. Dlatego do T1 powinien zostać dołą-
nie będą montowane. tory o średnicy do 16mm, z powodzeniem czony mały radiatorek o powierzchni np.
W wielu przypadkach moduł będzie zasi- można tam wlutować egzemplarze o średni- 10cm2.
lany z transformatora toroidalnego o mocy cy 18mm (sprawdziłem!). Umożliwia to wlu- Więcej uwagi i doświadczenia wymaga
200W i napiÄ™ciu zmiennym 2x24V, co da sta- towanie np. kondensatorów 4700µF/35V. jedynie montaż głównego radiatora. Osoby,
łe napięcie zasilające układ w spoczynku Choć zapewniony jest dobry dostęp do śruby które nie mają żadnego doświadczenia
około ą33V. Napięcie to będzie się zmniej- mocującej U1 do radiatora (co, jak podkre- w wierceniu i gwintowaniu aluminium, ko-
szać w zależności od poziomu sygnału i mo- ślam z dumą, nie jest regułą w podobnych niecznie powinny przeprowadzić próby na
cy transformatora, Mimo wszystko R13 bę- konstrukcjach), duże  elektrolity C8, C9 jakimś kawałku tego metalu (stopu). W ra-
dzie potrzebny, ponieważ nawet pod pełnym warto wlutować na koniec, po zmontowaniu diatorze trzeba wywiercić dwa otwory o śre-
obciążeniem napięcie zasilania VSS nie spa- cewki L1, rezystora R13 i szpilek  goldpin dnicy 2,3...2,4mm, a potem je nagwintować
dnie poniżej 24...25V. Podana na rysunku 1 do podłączenia wtyków wentylatorów. gwintownikiem M3. Jeden posłuży do przy-
wartość R13 okaże się dobra przy sterowaniu Wpłytce w złączach M1, M2 przewidziane kręcenia układu scalonego, drugi do przykrę-
dwóch typowych jednakowych wentylato- są dwie szpilki, a typowy wentylator ma trzy cenia wspornika. Ten wspornik z blachy
rów komputerowych i przy zasilaniu z trans- przewody: czerwony to  plus , czarny   mi- w kształcie litery L jest potrzebny do dodat-
formatora 2x24VAC 200W. nus , a żółty lub inny to wyjście kontrolne kowego powiązania radiatora i płytki.
Jeśli moduł ma sterować tylko jednym czujnika, które w naszym układzie pozostaje Przed przystąpieniem do pracy należy ko-
wentylatorem, kondensator C13 należy ze- niepodłączone. niecznie odkręcić od radiatora wentylator,
wrzeć i zwiększyć wartość R13, by przy peł- Do tranzystora T1 warto dołączyć nie- żeby go nie uszkodzić, na przykład opiłkami
nym wysterowaniu wzmacniacza napięcie na wielki radiatorek z kawałka blaszki. Oblicze- aluminium, które mogłyby się dostać do
silniku wentylatora nie przekroczyło 14V. nia wskazują, że nie zawsze jest on koniecz- wnętrza silnika.
Także jeśliby wzmacniacz wyłączał się pod- ny (to zależy od prądu pracy silnika wentyla- Wiercenie i gwintowanie aluminium
czas głośnego grania (zadziałanie zabezpie- tora M1 i napięcia zasilania), ale przy mocy znacznie różni się od wiercenia i gwintowa-
czenia termicznego wskutek zbyt słabego nia stali  trzeba je wykonać powoli i staran-
chłodzenia) albo odwrotnie  przy najwięk- nie. Prędkość obrotowa wiertła powinna być
szych sygnałach napięcie na wentylatorze możliwie mała, a miejsce wiercenia i wiertło
było większe niż 14V (ryzyko uszkodzenia należy zwilżać denaturatem. Warto najpierw
silników), należy zmienić wartość R13. wywiercić otwór o mniejszej średnicy, np.
Szczegółowe wskazówki podane są w dalszej 1,5...2mm, a potem rozwiercić do potrzebnej
części artykułu. 2,3...2,4mm. Następnie należy nagwintować
otwór, również stosując denaturat. Gwinto-
Montaż i uruchomienie wanie należy wykonać stopniowo  po każ-
Moduł wzmacniacza można zmontować na dych kilku obrotach należy wykręcić gwin-
małej płytce drukowanej, pokazanej na ry- townik, usunąć resztki aluminium i gwinto-
sunku 4. wać dalej. Próba nacięcia całego gwintu za
Projekt płytki drukowanej modułu po- jednym razem łatwo może skończyć się cał-
przedzony był wnikliwą analizą i ostatecznie kowitym zniszczeniem naciętego gwintu lub
zdecydowałem się na płytkę dwustronną. złamaniem gwintownika. Zniszczenie gwintu
Dodałem też otwory (przelotki) w kluczo- czy złamanie i zakleszczenie wiertła lub
wych obwodach masy i obu szyn zasilania, gwintownika nie tylko zeszpeciłoby radiator,
czyli w obwodach, gdzie płyną największe ale też zaowocowałoby kłopotami przy wy-
prÄ…dy. Te przelotki jeszcze przed wlutowa- borze nowych miejsc na otwory.
niem elementów warto zalać cyną, by lepiej Proponuję najpierw wstępnie wlutować
połączyć ścieżki na obydwu stronach płytki. układ TDA7294 lutując tylko dwie skrajne
Montaż elementów elektronicznych nie nóżki, a potem zaznaczyć na radiatorze miej-
powinien sprawić trudności nawet mało zaa- sce wiercenia przez otwór w układzie scalo-
wansowanym. Lutowanie warto zacząć od nym. Podobnie można zaznaczyć miejsce na
elementów najmniejszych: są to kondensato- otwór do mocowania wspornika. Gdyby na-
ry odsprzęgające SMD  C4, C5, które nale- wet podczas wiercenia otwór  uciekł w górę
ży zamontować od strony lutowania. Naj- Rys. 4 Schemat montażowy lub dół radiatora, można łatwo skorygować
pierw należy nanieść trochę cyny na jedno błąd, lutując układ scalony na odpowiedniej
z pól lutowniczych, następnie rozgrzać cynę Rys. 5 wysokości. Wcze-
i przyłożyć kondensator, lutując jedną koń- śniejsze wlutowanie
cówkę. Dopiero potem należy zalutować dru- wszystkich nóżek
gą. Zamiast kondensatorów SMD można też układu scalonego
wlutować zwykłe ceramiczne. W wersji pod- uniemożliwi taką ko-
stawowej nie należy montować rezystorów rektę, bo wylutowa-
R7 i R11. nie wielu nóżek
Cewka wyjściowa to 7 zwojów drutu z dwustronnej płytki
o średnicy do 0,8...1,9mm. Można ją z powo- jest ogromnie trudne.
dzeniem nawinąć np. na ołówku. Cewka ta Do zasilania cał-
według danych z katalogu nie jest niezbędna kowicie wystarczy
i można ją zastąpić zworą. klasyczny zasilacz
Elektronika dla Wszystkich
15
Projekty AVT
niestabilizowany według rysunku 5. Moduł Inną możliwością jest zastosowanie miko- Po zmontowaniu układu i wizualnym
może być zasilany napięciem symetrycznym wej lub silikonowej przekładki izolacyjnej sprawdzeniu poprawności montażu, należy
ą12V...ą40V. Pojemność kondensatorów fil- między układem scalonym a radiatorem. moduł podłączyć do zasilacza obowiązkowo
trujących powinna być jak największa. Mogą Wtedy trzeba jednak pamiętać, że zwiększy stosując zabezpieczenie w postaci żarówki
to być łatwo dostępne kondensatory, np. 4...8 się rezystancja termiczna i uzyskanie maksy- 40...60W w obwodzie uzwojenia pierwotne-
sztuk 4700µF/35V lub 40V. Bezpieczniki na- malnych mocy wyjÅ›ciowych bÄ™dzie utru- go transformatora  pokazuje to rysunek 6.
leży dobrać stosownie do mocy transforma- dnione. Wielu praktyków przekonało się, że Żarówka taka znakomicie zmniejszy ryzyko
tora. W obwodzie sieciowym trzeba koniecz- dołączenie radiatora do ujemnego napięcia uszkodzenia w przypadku jakiegoś błędu. Po
nie zastosować bezpiecznik zwłoczny (z li- zasilania często kończy się co najmniej spa- włączeniu napięcia, ale bez sygnału audio, ta
terką T), bo podczas włączania  toroida wy- leniem bezpieczników lub nawet elementów żarówka powinna się na chwilę zaświecić (ła-
stępują duże impulsy prądowe. Bezpieczniki zasilacza, dlatego w miarę możliwości stosu- dowanie kondensatorów w zasilaczu), a na-
na wyjściu zasilacza powinny być szybkie ją jednak przekładki izolacyjne, by bez obaw stępnie zgasnąć. Świadczy to, że prąd pobie-
(zwykłe WTA). Diody w mostku powinny połączyć radiator do masy. Na przykład przy rany przez wzmacniacz jest mały. Wentyla-
mieć prąd pracy minimum 2A, przy czym za- zasilaniu z transformatora 2x24VAC i z gło- tor(-y) powinien kręcić się z niewielką pręd-
miast czterech diod można zastosować popu- śnikami 8&! moc strat nie przekroczy kością. Jeśli tak jest, można dołączyć z
ródło
larny mostek prostowniczy o prądzie 6A lub 25Wi można śmiało zastosować przekładki sygnału i obciążenie: rezystory lub głośnik,
więcej. Najczęściej moduł będzie współpra- izolacyjne. ewentualnie oscyloskop i sprawdzić wzmac-
cował z transformatorem o napięciu wyjścio- Ja w dwóch modelach pokazanych na fo- niacz. Najpierw z żarówką według rysunku 6
wym 2x24VAC. Na przykład we wzmacnia- tografiach zastosowałem identyczne radiato-  przy zwiększaniu głośności żarówka po-
czu stereofonicznym wystarczy transforma- ry firmy CoolerMaster typu DI4-6H53B. winna się zaświecać. Potem można sprawdzić
tor toroidalny 200W 2x24V. Wtedy w spo- Mają one zaskakująco małą rezystancję ter- moc wyjściową i zniekształcenia bez żarów-
czynku napięcie zasilania układu scalonego miczną Rthra około 0,55K/W (przy zasilaniu ki. Sygnał akustyczny np. z odtwarzacza CD
jest równe ą33V. Pod obciążeniem spada do wentylatora napięciem 12V) i są chwalone należy podać na końcówki O1, IN przez po-
ą30V, a przy pełnym obciążeniu dwóch ka- przez użytkowników za cichą pracę. Rezy- tencjometr 4,4...100k&!B. W typowym ukła-
nałów nawet do ą27V. Przy zasilaniu napię- stancja termiczna rzędu 0,5K/W jest
ciem ą30V na rezystancji 8 uzyskuje się naprawdę mała, czyli sam radiator
przebieg o amplitudzie powyżej 50Vpp, co bardzo skutecznie pełni swą rolę.
daje co najmniej 43W przy zniekształceniach Okazuje się, że rezystancja termicz-
poniżej 0,5%. Na oporności 4&! możliwe jest na samego układu scalonego mię-
więc osiągnięcie użytecznej mocy wyjścio- dzy strukturą awkładką radiatorową
wej 80W. Jeśli ktoś chce uzyskać większą (Rthjc) jest nawet trzykrotnie więk-
moc, może zwiększyć napięcie zasilania. sza i wynosi do 1,5K/W. Bez prze-
Maksymalne robocze napięcie zasilania wy- kładki izolacyjnej rezystancja ter-
nosi ą40V, ale w spoczynku i przy małym miczna styku układ scalony-radiator
obciążeniu napięcie zasilania może wynosić (Rthcr), starannie posmarowanego Rys. 6
ą50V. Można więc zastosować transformator pastą przewodzącą ciepło, będzie wynosić
dający w spoczynku napięcie do ą50V, które 0,1...0,2K/W. O mocy maksymalnej wzmac- Rys. 7
w czasie pracy pod obciążeniem spadnie do niacza decyduje nie tylko wartość napięcia
najwyższego zalecanego napięcia roboczego zasilania i oporność głośników, ale też wła-
ą40V. Ostatecznie zmienne napięcie wyj- śnie całkowita rezystancja termiczna
ściowe transformatora może więc wynosić Rthja równa sumie
od 2x10V do 2x30V, a nawet 2x35V. W ze- Rthja = Rthjc + Rthcr + Rthra
stawie AVT-2671 przewidziano kondensato- Przy całkowitej rezystancji cieplnej rów-
ry C8, C9 na napięcie 40V. Jeśli ktoś chciał- nej 2,1...2,2K/W można rozproszyć do
by zastosować wyższe napięcie zasilania, 50W mocy strat, czyli możliwe jest  wyci-
musi wymienić te kondensatory na inne o na- śnięcie ze wzmacniacza pełnej użytecznej
pięciu 50V lub 63V. mocy wyjściowej sięgającej 100W. Dodanie
Uwaga! Wkładka radiatorowa układu przekładki izolacyjnej może zwiększyć tę re-
scalonego TDA7294 jest wewnętrznie po- zystancję o 1K/W.
łączona z ujemną szyną zasilania (VSS, Zbyt duża rezystancja termiczna nie grozi
nóżka 8). Bezpośrednie przykręcenie radia- wprawdzie uszkodzeniem, bo układ scalony
tora do układu scalonego spowoduje więc, że ma stosowne zabezpieczenia  po prostu
na radiatorze będzie występować ujemne na- wzmacniacz przy pełnej mocy wyjściowej
pięcie zasilania, a nie potencjał masy. Tym- będzie się okresowo wyłączał. Wykonawca
czasem w zdecydowanej większości urzą- układu musi więc sam zdecydować, czy za-
dzeń obudowa połączona jest z obwodem stosować przekładkę izolacyjną pogarszającą dzie wejście CTRL ma pozostać niepodłączo-
masy. W takim przypadku należy zapewnić oddawanie ciepła, czy też pracować bez niej ne  przewidziane ono jest do współpracy
izolację galwaniczną radiatora od obudowy, i ewentualnie zmniejszyć za to na przykład z oddzielnym modułem wyciszania.
a przy wszelkich manipulacjach w układzie prędkość wentylatora, co nieco zwiększy re- Uwaga! Wszelkie manipulacje w ukła-
unikać zwarcia radiatora do masy. Ponieważ zystancję Rthra (radiator-otoczenie). Możli- dzie należy przeprowadzać po wyłączeniu
z czasem zapomina się o szczegółach kon- wości jest wiele  jak zawsze najlepszym zasilania. Chodzi nie tyle o możliwość pora-
strukcji, obowiązkowo trzeba umieścić wte- rozwiązaniem okażą się testy modelu w wa- żenia, co o zwiększone ryzyko uszkodzenia
dy na radiatorach lub gdzieś indziej we wnę- runkach normalnej pracy (w docelowej obu- układu scalonego. Praktyka pokazuje, że ukła-
trzu wzmacniacza wyraz
ny napis z informa- dowie). dy z reguły ulegają uszkodzeniu właśnie wte-
cją i ostrzeżeniem o potencjale radiatorów. dy, gdy ktoś  grzebie przy nich pod napię-
Elektronika dla Wszystkich
16
Projekty AVT
ciem. Czasem wystarczy dotknąć lutownicą prądu stałego). Nie polecam takiej operacji, z rysunku 7, bo dzięki przecięciu ścieżki pod
jakiś punkt układu będącego pod napięciem, ponieważ wtedy na wyjściu pojawi się nie- R7 nie ma pętli masy, a obwody wysokoprą-
a potrafi on w ułamku sekundy  strzelić  wielkie napięcie stałe  wzmocnione napię- dowe są skutecznie oddzielone od niskoprą-
ulec bezpowrotnemu uszkodzeniu. Dlatego cie niezrównoważenia układu scalonego. Nie dowych. Niemniej jednak w układzie z ry-
także przy pomiarach należy najpierw podłą- będzie ono wprawdzie duże (poniżej 0,33V), sunku 8 istnieje pewne ryzyko, że w czasie
czyć przyrządy pomiarowe, a dopiero potem ale generalnie poszerzanie pasma do zera prób lub prac serwisowych od modułu zosta-
włączyć zasilanie. uważam jedynie za bezwartościowy  szpan nie przypadkowo odłączony obwód masy sy-
Jeśli we wzmacniaczu mają pracować  przecież żadne płyty audio nie zawierają gnałowej. Wtedy wzmacniacz może zareago-
dwa moduły (stereo), zazwyczaj wystarczy składowych niższych od 5Hz, a w przypadku wać w sposób nieoczekiwany, a nawet ulec
połączyć je według rysunku 7. Przewody, płyt winylowych nawet celowo tłumi się ta- uszkodzeniu. Aby temu zapobiec, wystarczy
w których płyną duże prądy powinny być kie najniższe składowe. dodać rezystor R7, który w przypadku odłą-
możliwie grube, o przekroju minimum Opisywany moduł znakomicie nadaje się czenia przewodu masy sygnałowej (punkt
1,5mm2, lub lepiej 2,5mm2. Elementy w ze- do budowy wielokanałowych wzmacniaczy O1) zapobiegnie niepożądanym reakcjom
stawie AVT-2671 są przewidziane, żeby je- do kina domowego wysokiej jakości. Przy wzmacniacza. Rezystor ten może mieć war-
den moduł  napędził oba jednakowe wenty-  standardowym zasilaniu z transformatora tość 1...100&!. Wprawdzie dodanie rezystora
latory wzmacniacza stereo. Dlatego w zesta- o napięciu 2x24V przy oporności obciążenia R7 (przy przeciętej ścieżce) niejako znów za-
wie występuje rezystor R13 o wartości 47&! 8&! moc użyteczna będzie większa niż 40W, myka pętlę masy, ale podczas normalnej pra-
lub 56&! 5W. Jeśli układ ma sterować tylko a przy typowej dla kolumn kina domowego cy rezystancja R7 będzie wielokrotnie więk-
jeden wentylator, należy zamiast C13 zamon- oporności 6&! - ponad 50W. Wystarczy to z za- sza od rezystancji przewodów i ścieżek masy,
tować zworę i koniecznie zwiększyć R13 do pasem, bo całkowita moc użyteczna sześciu więc tę stosunkowo dużą rezystancję można
82...100&! (5W). jednakowych kanałów wyniesie ponad 300W, spokojnie pominąć. Ta wtrącona rezystancja
Należy też zapewnić dobrą wentylację ca- a szczytowa będzie jeszcze większa. Kto R7 skutecznie zapobiegnie przepływowi nie-
łej obudowy. Zamknięcie modułów w szczel- chciałby zwiększyć moc kanałów przednich
nej obudowie może uniemożliwić wykorzy- lewego i prawego oraz subwoofera, może za-
stanie pełnej mocy układów  temperatura silać je z transformatora o napięciu 2x30V,
wewnątrz takiej słabo wentylowanej obudo- a wzmacniacze kanałów centralnego i tylnych
wy silnie wzrośnie, co pomimo pracy wenty-  z transformatora 2x24V lub 2x17V.
latorów na radiatorach może doprowadzić do Połączenia masy. W typowych przypad-
zadziałania zabezpieczeń termicznych scalo- kach moduły będą połączone według wcześ-
nych wzmacniaczy. Dlatego we wzmacnia- niejszego rysunku 7. W obwodzie masy i za-
czach wielokanałowych być może trzeba bę- silania modułu należy stosować przewody
dzie zastosować jeszcze jeden wiatrak, wy- o możliwie dużym przekroju. Analizując
ciągający ogrzane powietrze na zewnątrz układ połączeń, można zauważyć, że w takiej
obudowy  taki sposób powszechnie stoso- sytuacji powstaje jednak pętla masy. Przy
wany jest we wzmacniaczach fabrycznych. szczegółowej analizie problemu należałoby
Wiadomości podane dotychczas całkowi- wziąć pod uwagę rezystancję poszczegól-
cie wystarczą do zbudowania i uruchomienia nych części obwodu masy, płynące tam prą-
opisanego modułu. Osoby, które chcą poznać dy, wynikające stąd spadki napięć, a także
dalsze szczegóły i mieć pełną kontrolę nad geometryczną wielkość pętli i spodziewaną
układem, znajdą dodatkowe informacje wielkość pola magnetycznego (rozproszenia
w dalszej części artykułu. Stopień trudności transformatora). Jeśli transformator jest toro- Rys. 8
układu (dwie gwiazdki) wynika zarówno idalny, a pętla ta jest mała, bo moduły umie-
z konieczności zamocowania radiatora, jak szczone są obok siebie, nie powinna ona Rys. 9
też z faktu, że do pełnego wykorzystania mieć żadnego negatywnego wpływu na para-
możliwości modułu potrzebne są też inne metry wzmacniaczy, w szczególności na
układy (np. zasilacz, przedwzmacniacz, obu- brum i poziom harmonicznych.
dowa, ew. wspomniany dodatkowy wiatrak). Jak wiadomo, pętli masy należy jednak
w miarę możliwości unikać. Projektując płyt-
Tylko dla dociekliwych
kę drukowaną do wzmacniacza, poświęciłem
i zaawansowanych dużo uwagi obwodom masy. Dlatego też
Dodatkowych informacji o układzie scalo- wprowadziłem dwa obwody masy: sygnało-
nym należy szukać w firmowej karcie katalo- wą i mocy. Jedną z istotnych kwestii jest
gowej. Można ją ściągnąć albo z naszej stro- punkt dołączenia kondensatora C11. Dołą-
ny internetowej, albo spod adresu producenta: czony jest do masy sygnałowej, żeby układ
http://us.st.com/stonline/books/pdf/docs/1057.pdf nie wzmacniał spadków napięć na przewo-
Wzmocnienie modułu wynosi około dach masy. W scalonych wzmacniaczach sa-
33x (30dB). Wzmocnienie można zmieniać mochodowych występują dwie oddzielne
w zakresie 20...100x, modyfikując wartość końcówki masy, co całkowicie rozwiązuje
R9, ale w ogromnej większości zastosowań problem spadku napięcia na przewodach.
nie ma takiej potrzeby. Podobnie nie ma po- W prezentowanym module też można całko-
trzeby poszerzać pasma, choć jeśli ktoś chce, wicie rozdzielić masę wyjściową od wejścio-
może Å›miaÅ‚o zmienić C11 z 22µF na wej, przecinajÄ…c od strony druku odcinek
47µF lub 100µF. Teoretycznie można nawet Å›cieżki pod rezystorem R7 (nie montujÄ…c te-
zewrzeć zarówno zespół C1-C3, jak i C11, by go rezystora). Ilustruje to rysunek 8. Taki
uzyskać pasmo zaczynające się od zera (od układ połączeń jest znacznie lepszy niż ten
Elektronika dla Wszystkich
17
pożądanych prądów w obwodzie masy, 14...16V, przy czym ten układ testowy powi- 12b pokazuje sytuację przy pełnym wystero-
a przecież tylko o to chodzi. Jednocześnie jest nien być zasilany z nieobciążonego zasilacza. waniu, gdy napięcie na wyjściu wzmacniacza
ona na tyle mała, że zagwarantuje poprawne Pod obciążeniem napięcie zasilacza spadnie, jest równe ujemnemu napięciu zasilania VSS
zachowanie wzmacniacza przy odłączeniu dojdzie też spadek napięcia na otwartym (co jest bliskie prawdy). W punkcie X ma
masy sygnałowej.  darlingtonie T1 i najwyższe napięcie na wtedy wystąpić jakieś napięcie Umax, które
Opisany sposób połączeń według rysun- wentylatorach w warunkach normalnej pracy zapewni silniejsze chłodzenie. Obliczenia są
ku 8, choć lepszy, może okazać się niepotrzeb- nie przekroczy 12...13V. Rezystor R13 decy- dość żmudne, bo trzeba uwzględnić kilka
ny. Jeśli  zimne przewody głośników będą duje więc o maksymalnej prędkości obroto- zmiennych. Przyjmując potrzebne wartości
dołączone do punktu centralnego zasilacza, wej i tym samym największym szumie we- Umin, Umax i znając spoczynkowe napięcie
wtedy w (grubych) przewodach masy mocy ntylatorów. Natomiast rezystory R10...R12 zasilania VSS można obliczyć wartości tych
prowadzących do wzmacniacza nie popłyną decydują, jak wentylator będzie reagował na rezystorów następująco: najpierw przyjąć
tak duże i oczywista ze względu na obecność sygnał wyjściowy. Rysunek 11 pokazuje cha- dowolną, sensowną wartość R10 (nie za ma-
kondensatorów C4, C5 i C8, C9 w modułach, rakterystykę napięciowo-prądową pewnego łą, żeby moc strat w rezystorze nie była
dlatego najbardziej dociekliwi przeprowadzą wentylatorka komputerowego popularnego nadmierna i nie za dużą, żeby szybko łado-
eksperymenty i na przykład zmierzą zawar- typu. Przy napięciach mniejszych niż wać C12). Potem wartości R11, R12 obliczyć
tość zniekształceń przy różnych sposobach 3,7V wentylator nie pracuje. W zakresie na- ze wzorów:
połączenia obwodu masy i punktach dołącze- pięć 3,7...4,5V silnik pracuje, prędkość obro- R11 = R10 * [(Umax-Umin) / (VDD-Umax)]
nia  zimnych przewodów głośników. Dwie towa jest znaczna, skuteczność chłodzenia  R12 = R10 * [(Umax-Umin) / Umin]
możliwości pokazuje rysunek 9. niezła, a co ważne, pracy silnika nie słychać. W praktyce przyjmując napięcia Umin,
Sterowanie wentylatorów. Dzielnik Inne typy wentylatorów mogą mieć nieco in- Umax należy uwzględnić spadek napięcia na
R10...R12, decydujący o pracy wentylatora ne prądy pracy i charakterystyki. Elementy diodzie D3 i na złączu B-E  darlingtona oraz
(R10=1,5k&!, R12=6,8k&!, R11  nie monto- R10...R12 należy tak dobrać, by przy braku fakt, że napięcie na wyjściu wzmacniacza nie
wać) dobrany jest do typowego zastosowania sygnału na wyjściu wzmacniacza wentylator sięgnie VSS, a samo VSS zmniejszy się nieco
z transformatorem zasilającym 2x24VAC. niezawodnie i bezszelestnie chłodził radiator. przy pełnym obciążeniu. Jeśli przykładowo
Przy podanych wartościach elementów, napięcie Umin ma być równe 5,7V i Umax =
w spoczynku, przy zasilaniu ą33V na silniku 17,2V, a R10 niech ma 4,7k&!, wtedy można
wystąpi napięcie 4,2...4,5V. Przy takim napię- skorzystać z uproszczonych wzorów:
ciu testowane wentylatory komputerowe pra- R11=11,5*R10 / (VSS-17,2V)
cowały bezszelestnie, a jednocześnie znaczą- R12=2*R10
co chłodziły radiator. Gdy pojawia się sygnał Jak już wspomniałem, kondensator C12
wyjściowy, kondensator C12 w ujemnych decyduje o czasie zmniejszania się obrotów
szczytach sygnału ładuje się przez diodę D3. wentylatora od wartości maksymalnej do mi-
Napięcie na wentylatorze wzrasta. Gdyby nie nimalnej. Jeśli przykładowo dz
więk z kolumn
było elementów M2 i R13, napięcie na we- gwałtownie zaniknie, przez chwilę może być
ntylatorze wzrosłoby wtedy do wartości po- słyszalny szum wentylatora. W praktyce nie
nad 25V, co byłoby zabójcze dla silnika. jest to żadnym problemem, bo ten szum jest
W warunkach roboczych, przy pełnym w sumie niewielki, a co ważne, szybko zani-
otwarciu T1 napięcie na wentylatorze Rys. 11 ka i ucho przyzwyczajone do wcześniejszego
(-ach) nie może przekroczyć 14V  zapo- głośnego dz
więku nawet go nie zarejestruje.
biega temu R13 o dobranej wartości. Typo- Rys. 12 Tu przy okazji trzeba pod-
we wentylatory w radiatorach dla procesorów kreślić, że stała czasowa
mają prąd nominalny 0,15...0,25A przy 12V. zmniejszania obrotów zależy
Oznacza to, że przy zmianie napięcia zasilają- nie tylko od pojemności C12,
cego i przy zastosowaniu nietypowych we- ale też od wzmocnienia tran-
ntylatorów może zajść konieczność indywi- zystora T1 i prądu pracy we-
dualnego dobrania rezystora R13. Można to ntylatora. Choć raczej nie bę-
zrobić bardzo prosto, łącząc wentylator(-y) dzie takiej potrzeby, pojem-
według rysunku 10 i dobierając R13, żeby ność kondensatora C12 moż-
napięcie na każdym z wentylatorów wynosiło na śmiało zmieniać według
upodobania w szerokich gra-
nicach 4,7µF...1000µF.
Rys. 10 Taka bezszelestna praca przy braku sygnału Jeśli jednak komuś nie zależy na obecno-
z głośnika pozwoli w pełni wykorzystać zna- ści niewielkiego szumu wiatraka, może usta-
komitą dynamikę wzmacniacza. wić stałą prędkość wentylatora. Jest to też jak
Proponowany na rysunku 1 układ bez R11 najbardziej sensowne przy mniejszych mo-
daje największy wpływ napięcia wyjściowe- cach strat (obciążenie 8&!, napięcie zasilania
go na prędkość wentylatora. Można też za- poniżej ą30V), gdy wystarczy mały przepływ
stosować wszystkie trzy rezystory R10..R12, powietrza. Wtedy można ustawić stałą, nie-
żeby napięcie wyjściowe tylko w niewielkim zbyt dużą prędkość wentylatora, lutując R11
stopniu wpływało na obroty wiatraka. Rysu- o dobranej wartości (1,5...4,7k&!) i usuwając
nek 12a pokazuje sytuację spoczynkową, R10, D3 i C12 według rysunku 13a. Można
gdy wyjście wzmacniacza jest na potencjale też spróbować usunąć R12 według rysunku
masy. Wtedy w punkcie X ma wystąpić ja- 13b i wtedy w spoczynku i przy mniejszych
kieś napięcie Umin, zapewniające bezszeles- mocach wentylatory w ogóle nie będą praco-
tną, ale pewną pracę wentylatora. Rysunek wać  taką wersję trzeba starannie przetesto-
Elektronika dla Wszystkich
18
wać, czy aby wzmacniacz nie będzie się wy- Obwody te mają wartości elementów dobra-
Wykaz elementów
łączał wskutek gorszego chłodzenia. ne według firmowej karty katalogowej (str.
Nie sposób podać tu szczegółowych re- 9/17 w najnowszej karcie z kwietnia 2003).
Rezystory
R
e
z
y
s
t
o
r
y
cept. Na rynku jest mnóstwo różnych kompu- Gdyby mimo to wystąpiły jakieś kłopoty
R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8,2k&!
terowych radiatorów z wentylatorami, a ich przy włączaniu, można zwiększyć C6 do
R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2k&!
cena wynosi od kilku (używane) do kilkudzie- 22µF. We wczeÅ›niejszym opracowaniu
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20k&!
sięciu złotych. Niektórym Czytelnikom nie (AVT-2153) obwody wyciszania były rozbu-
R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43k&!
będzie zależeć na wyglądzie i właściwościach, dowane i zapewniały nie tylko wyciszenie
R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&!
więc zdecydują się na pierwsze z brzegu tanie przy włączaniu zasilania, ale też niezawodne
R6,R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&!
radiatory komputerowe, które zapewnią chło- i natychmiastowe wyciszenie przy wyłącza- R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1...100&!
dzenie dostateczne dla danego napięcia zasila- niu napięcia sieci. W tamtym opracowaniu R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .680&!
nia i obciążenia (przy transformatorze dla optymalnego działania trzeba było dobrać R10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5k&!
2x24VAC i obciążeniu 8&! wymagania są nie- diodę Zenera o odpowiednim napięciu, sto- R11 . . . . . . . . . . . . . .nie montować w wersji podstawowej
wielkie). Inni przykładają dużą wagę do wy- sownie do minimalnego napięcia zasilania. R12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6,8k&!
R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47&! lub 56&! 5W
glądu i dlatego zechcą zastosować jak najbar- W nowym module poszedłem inną drogą.
dziej efektowne radiatory. Jeszcze inni zechcą Teraz w nowym module zastosowałem pro-
z kostek TDA7294  wydusić jak najwięcej sty obwód zapewniający, że podczas budze-
Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
mocy. Warto odwiedzić kilka sklepów kompu- nia do  życia najpierw w ogóle włączyć
C1-C3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1µF
terowych czy giełdę. Jeszcze lepiej wcześniej wzmacniacz, podając napięcie na końcówkę
C4,C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF SMD (4 szt.)
poszukać w Internecie informacji o takich ra- STBY (standby), a potem odblokować tor
C6,C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10µF
diatorach (hasła dla wyszukiwarki: CPU fan dz
więkowy, podając napięcie na końcówkę
C8,C9 . .2200µF/40V (1000...4700µF) Å›rednica do 18mm
cooler, fan heat sink, fan heatsink, itp.). Sporo MUTE. Taki prosty obwód zapewnia prawi- C10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22µF/63V
ciekawych informacji można znalez
ć pod ad- dÅ‚owe wÅ‚Ä…czenie bez stuków i trzasków, ale C11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22µF tantal
resem: www17.tomshardware.com nie do koÅ„ca radzi sobie z szybkim wyÅ‚Ä…cza- C12,C13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/25V
Warto zwrócić uwagę, że poszczególne niem wzmacniacza po zaniku napięcia sieci.
typy wentylatorów różnych firm radykalnie Przykładowo w stereofonicznym układzie
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
różnią się poziomem hałasu (od 24dBA do modelowym przy całkowitej pojemności
D1-D3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
nawet 60dBA). Dlatego osoby zainteresowa- kondensatorów filtrujących zasilanie
T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BD650
ne uzyskaniem jak najlepszych wyników 2x18800µF wzmacniacz przy niedużej gÅ‚o-
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TDA7294
technicznych i wizualnych powinny staran- śności gra jeszcze przez ponad 5 sekund po
nie przeanalizować ofertę rynkową i zakupić odłączeniu napięcia sieci. Nie stanowi to
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
droższy, ale cichy i skuteczny radiator. żadnego praktycznego problemu, dlatego
L1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 zwojów
Obwody wyciszania. Elementy R1...R5, zdecydowałem się na tak proste rozwiązanie,
M1,M2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MOTOR SERVO_1
C6, C7, D1, D2 mają za zadanie zapobiec gwarantujące jedynie opóz
nienie przy włą-
4 goldpiny
stukom i trzaskom przy włączaniu zasilania. czaniu.
radiator komputerowy
Jeśli ktoś chciałby wyciszać wzmacniacz
20cm drutu o średnicy 1...1,9mm na cewkę L1
Rys. 13 natychmiast po odłączeniu napięcia sie-
ci, może wykorzystać wejście oznaczo-
Uwaga! Transformator (toroidalny 200W 2x24VAC)
ne CTRL i sterować obwodem wycisza-
przekładki izolacyjne pod układy scalone nie wchodzą w
nia za pomocą dodatkowego układu za-
skład kitu AVT-2671 i należy je zamówić oddzielnie.
pewniającego opóz
nione włączanie
i szybkie wyłączanie. Taki układ steru-
jący został już opracowany i jest przy-
gotowywany do publikacji.
Komplet podzespołów z płytką jest dostępny
w sieci handlowej AVT jako kit szkolny AVT-2671
Piotr Górecki
Elektronika dla Wszystkich
19


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
AVT2678 Inteligentny sterownik wentylatora komputerowego
AVT2674
AVT2672

więcej podobnych podstron