E Gettier Czy uzasadnione i prawdziwe przekonanie jest wiedza
Edmund L. Gettier CZY UZASADNIONE I PRAWDZIWE PRZEKONANIE JEST WIEDZ? Prezentowany tu tekst Edmunda L. Gettiera został opublikowany po raz pierwszy w Analisys", voi 23, No.6,1463, ss.121-123 i był kilkakrotnie przedrukowywany w antologiach poświęconych filozofii analitycznej. Artykuł ten wywołał żywą dyskusję, która nie została jeszcze zakończona. Trudno się temu dziwić, biorąc pod uwagę, iż podobną próbę określenia wiedzy podejmował Platon w Teajtecie" i jako pierwszy zwrócił uwagę, że wiedza nie jest przekonaniem, które jest prawdziwe. Z bogatej literatury, która była stymulowana przykładami przy toczonymi przez Gettiera wymienimy tylko dwie pozycje, w których można znalezć więcej informacji bibliograficznych: G. Pappas, M. Swain (eds.) Essays on Knowledge and Justification, Cornell U.P., lthaca 1978. R. Nozick, Philosophical Explanations, The Belknap Press, Cambridge, Massa chusetts 1981. W kolejnych tomach chcielibyśmy zamieszczać tłumaczenia, które powstają np. w ramach translatoriów i mają małe szanse na szybkie ukazanie się w druku. Jeżeli będzie to możliwe, chcielibyśmy je prezentować jednocześnie z wersją oryginalną, ale będzie to uzależnione od objętości. w danej sprawie posiada wiedze. W ostatnich latach podejmowano różne próby ustalenia koniecznych i wystar Przykład I czających warunków tego, że ktoś wic, że jest tak jak mówi dane zdanie. Dotych czasowe próby można przedstawić w następującej formie : Przypuśćmy, że Smith i Jones zaczęli się starać o pewna posadę. Ponadto przyj mijmy, że dla Smitha jest zupełnie oczywista następująca koniunkcja: (a) S wie, że P (d) Jones jest tym, który dostanie posadę i Jones ma dziesięć monet w swej kie wtedy i tylko wtedy gdy (i) P jest prawdziwe szeni. (ii) S jest przekonany, że P oraz Dla Smitha może być oczywiste (d), na przykład dlatego, że prezes spółki (iii) S-a przekonanie, że P jest uzasadnione. zapewnił go, że w końcu zostanie wybrany Jones ; jest też dla niego oczywiste, że Na przykład Chisholm utrzymywał, że warunki konieczne i wystarczające wie on, Smith, policzył monety będące w kieszeni Jonesa przed dziesięcioma minuta dzy są następujące (*2): mi. Zdanie (d) pociąga zdanie: (b)S wie, że P (c) Człowiek, który otrzyma posadę ma dziesięć monet w kieszeni. wtedy i tylko wtedy gdy (i) S uznaje P Przypuśćmy teraz, że Smith dostrzega wynikanie (e) z (d) i uznaje (e) na pod (ii) P jest dla S a oczywiste oraz stawie (d), które jest dla niego zupełnie oczywiste. W tym przypadku przekonanie Smitha, że (e) jest prawdziwe, istotnie jest uzasadnione. (iii) P jest prawdziwe. Lecz wyobrazmy sobie dalej, że to właśnie Smith (a nie Jones) dostanie posadę, Natomiast Ayer ustalił następujące warunki konieczne i wystarczające wiedzy (*3): choć nie będzie o tym wiedział, oraz że to on będzie miał dziesięć monet w kiesze (c) S wie, że P ni i tego również nie będzie wiedział. Wówczas zdanie (e) jest prawdziwe, chociaż wtedy i tylko wtedy gdy (i) P jest prawdziwe zdanie (d), z którego Smith wyprowadził (e) jest fałszywe. W naszym przykładzie (ii) S jest pewien, że P jest prawdziwe oraz wobec tego, to wszystko jest prawdziwe: (i) (e) jest prawdziwe, (ii) Smith jest przekonany, że (e) jest prawdziwe oraz (iii) przekonanie Smitha, że (e) jest uza (iii) S ma prawo być pewnym, że P jest prawdziwe. sadnione. Jednakże jasne jest też, że Smith nie wie, że (e) jest prawdziwe; (e) Będę argumentował, że (a) jest fałszywe, ponieważ warunki tam ustalone nie są jest bowiem prawdziwe z racji ilości monet w kieszeni Smitha, gdy tymczasem wys t ar czaj ące dla prawdziwości zdania S wie, że P". Argumentując w ten Smith nie wie ile monet jest w kieszeni Smitha, i opiera swoje przekonanie, że (e) sam sposób pokażę, że (b) i (c) nie zachodzą jeśli wyrażenia: jest oczywiste dla" na obliczeniu monet w kieszeni Jonesa, co do którego jest fałszywie przekonany, lub ma prawo być pewnym, że" będą zastąpione przez wyrażenie: "przekonanie że jest tym człowiekiem, który otrzyma posadę. (że) jest uzasadnione".Zauważmy najpierw dwie rzeczy. Po pierwsze, w tym sen Przykład II sie uzasadnienia", w którym bycie S-a w sposób uzasadniony przekonanym, że P jest koniecznym warunkiem wiedzy S-a, że P, istnieje możliwość, że ktoś Przypuśćmy, że dla Smitha jest zupełnie oczywiste co następuje: będzie przekonany, że uzasadnione jest zdanie, które faktycznie jest fałszywe. Po (f) Jones posiada Forda drugie, dla dowolnego zdania P, jeśli przekonanie S-a, że P jest uzasadnione i P Dla Smitha może być to oczywiste dlatego, że pamięta Jonesa jako posiadają pociąga za sobą Q i S wyprowadza Q z P i przyjmuje Q jako wynik tej dedukcji, to cego samochód, którym był zawsze Ford i dlatego, że Jones właśnie zapropono przekonanie S a, że Q jest również uzasadnione. Pamiętając o tych dwóch rze wał mu przejażdżkę prowadząc Forda. Wyobrazmy sobie teraz, że Smith ma inne czach, przedstawię teraz dwa przykłady, w których warunki ustalone w (a) są speł go przyjaciela, Browna i że nie wie o miejscu jego pobytu. nione dla pewnego zdania, chociaż jednocześnie fałszem jest, że dana osoba Smith bierze trzy przypadkowe nazwy miejscowości i konstruuje następujący, zestaw trzech zdań: 1. Wydaje się, że Platon miał na uwadze taką mniej więcej definicję w Teajtecie (201); być może (g) Jones posiada Forda lub Brown jest w Bostonie; przyjmuje ją też w Menonie (98) (h) Jones posiada Forda lub Brown jest w Barcelonie; 2. Zob. Rederick M. Chisholm; Philosophical Study; Cornell University Press; Itaka, Nowy Jork, (i) Jones posiada Forda lub Brown jest w Brześciu. 1957; s. 16 Każde z tych zdań jest wyprowadzone z (f). Przyjmijmy, że Smith zdaje sobie 3. AJ. Ayer, The Problem of Knowledge; Macmillan; Londyn, 1936; s. 34 sprawę, że każde z tych zdań wynika z (f) i przechodzi do uznania (g), (h) i (i) na podstawie (f). Smith poprawnie wyprowadza (g), (h) i (i) ze zdania, które jest dla niego zupełnie oczywiste. Smith zatem z pełnym uzasadnieniem uznaje każde z tych trzech zdań. Oczywiście nic wie gdzie jest Brown. Ale przyjmijmy teraz, że zachodzą dwa dalsze warunki. Po pierwsze, Jones n i e posiada Forda, tylko jezdzi wynajętym samochodem. Po drugie, przez zbieg oko liczności, o którym Smith oczywiście nic nie wie, miejscowość wymieniona w zda niu (h) jest akurat tą, w której Brown przebywa. Jeżeli zachodzą te dwa warunki, to Smith nie wie, że (h) jest prawdziwe, nawet gdy (i) (h) j es t prawdziwe, (ii) Smith jest przekonany, że (h) jest prawdziwe i (iii) przekonanie Smitha, że (h) jest prawdziwe jest uzasadnione. Tc dwa przykłady pokazują, że definicja (a) nie ustala wystarczającego warunku lego, że ktoś wic, że jest tak jak mówi jakieś zdanie. Te same przykłady z odpowiednimi zmianami, będą wystarczające do pokazania, że ani definicja (b) ani definicja (c) tego warunku też nic ustalają. Przekład Jana Hartmana i Jacka Rabusa