PACSTWOWA INSPEKCJA PRACY
Dostosowanie maszyn
do minimalnych wymagań
w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy
Warszawa 2005
Tekst opracowany przez Departament Prewencji Głównego Inspektoratu Pracy
Projekt okładki
ANDRZEJ JAWORSKI
Opracowanie typograficzne i Å‚amanie
BARBARA CHAREWICZ
© Wszelkie prawa zastrzeżone
GAÓWNY INSPEKTORAT PRACY
Departament Informacji i Promocji
~ 2 ~
WPROWADZENIE
Jednym z głównych zródeł czynników niebezpiecz- nowienia zostały przeniesione do polskiego prawa
nych powodujących wypadki przy pracy jest sprzęt pracy rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia
roboczy, w szczególności maszyny i inne urządzenia 30.10.2002 r. w sprawie minimalnych wymagań doty-
techniczne. Według danych Głównego Urzędu Sta- czacych bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
tystycznego, wśród czynności, przy których dochodzi użytkowania maszyn przez pracowników podczas
do wypadków, prace związane z różnego rodzaju ma- pracy (Dz.U. Nr 191, poz. 1596 ze zmianami).
szynami stanowią aż 40%. Wypadki te najczęściej mają Polscy pracodawcy mają obowiązek dostosowania
miejsce w czasie obsługi produkcyjnej stacjonarnych sprzętu roboczego, przekazanego pracownikom do
maszyn i urządzeń, przy użytkowaniu sprzętu do pracy użytkowania przed dniem 1.01. 2003 r., do wymagań
na wysokości, maszyn urządzeń mobilnych oraz wypo- określonych w wymienionych aktach prawnych do dnia
sażenia do podnoszenia ładunków. Podobne zja-wiska 31.12.2005 r.
występują również w innych państwach członkowskich Należy podkreślić, że wymagania te nie są w na-
Unii Europejskiej. szym kraju czymś zupełnie nowym. Większość z nich
Poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy przy użyt- wynikała już z wcześniej obowiązujących przepisów
kowaniu maszyn i innych urządzeń technicznych, po- prawa pracy Kodeksu pracy i szczegółowych przepi-
dobnie jak kilka lat temu w państwach Piętnastki , sów bhp przy wykonywaniu określonych prac bądz
stała się w Polsce jednym z priorytetów w dziedzinie ustanowionych do stosowania w poszczególnych
ochrony zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. branżach.
Zakres zadań związanych z tym przedsięwzięciem W wielu przypadkach działania pracodawców będą
wyznacza tu dyrektywa 89/655/EWG, dotycząca mi- sprowadzały się do przeglądu sprzętu i uzupełnienia
nimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa urządzeń ochronnych, a w ostatecznym przypadku do
i ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez pracowni- jego wymiany, zwłaszcza wyeksploatowanych maszyn
ków sprzętu roboczego podczas pracy, której posta- mobilnych i maszyn do podnoszenia ładunków.
~ 3 ~
Niniejsza broszura jest adresowana do osób odpo- eliminowanie nieprawidłowości, tj. stanów wynikłych z
wiedzialnych za stan bezpieczeństwa i higieny pracy nieprzestrzegania już obowiązujących przepisów.
w małych zakładach pracy i stanowi rodzaj listy kontrol- W liście nie uwzględniono dodatkowych wymagań
nej, zawierającej wykaz najważniejszych wymagań dla maszyn mobilnych i maszyn do podnoszenia ła-
dyrektywy 89/655/EWG wraz z przykładami działań dunków. Naszym zdaniem, stopień spełniania wyma-
dostosowawczych. W podanym zakresie tych działań gań dyrektywy przez te grupy maszyn powinien być
nie uwzględniono przedsięwzięć mających na celu wy- oceniany przez firmy specjalistyczne.
~ 4 ~
OKREÅšLENIA
" Maszyna wszelkie maszyny i inne urządzenia ści jej uruchomienie i zatrzymanie, posługiwanie
techniczne, narzędzia oraz instalacje użytkowane się nią, transportowanie, naprawianie, modernizo-
podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej wanie, konserwowanie i obsługa, w tym także
pracy na wysokości, w szczególności drabiny i czyszczenie.
rusztowania. " Operator maszyny pracownik, który wykonuje
Jako przykłady maszyn można wymienić: obra- czynności związane z użytkowaniem maszyny, np.
biarki (np. do drewna i metali), piece przemysło- posługuje się nią podczas produkcji, dokonuje jej
we, spawarki, narzędzia ręczne o napędzie elek- naprawy, obsługi technicznej.
trycznym i bez napędu, wózki jezdniowe z napę- " Strefa niebezpieczna strefa w obrębie oraz
dem silnikowym, maszyny rolnicze, maszyny do wokół maszyny, w której występuje ryzyko dla
podnoszenia ładunków. zdrowia lub bezpieczeństwa pracownika.
" Użytkowanie maszyny wykonywanie wszelkich " Pracownik narażony pracownik znajdujący się
czynności związanych z maszyną, w szczególno- w strefie niebezpiecznej.
~ 5 ~
MINIMALNE WYMAGANIA
I DZIAAANIA DOSTOSOWAWCZE
T spełnia wymagania, N nie spełnia wymagań, ND nie dotyczy
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
Oznakowanie czytelnymi napisami w języku polskim
1 Elementy sterownicze, które mają
lub za pomocą zrozumiałych symboli (wysokość na-
wpływ na bezpieczeństwo, powinny
pisów i symboli powinna wynosić minimum 3 mm).
być widoczne i łatwe do zidentyfi-
kowania oraz odpowiednio ozna- Zastosowanie właściwych barw elementów ste-
kowane, jeśli jest to konieczne. rowniczych:
" uruchomianie (włączanie) biała (dopusz-
czalne: szara, czarna bÄ…dz zielona),
" zatrzymywanie (wyłączanie) czarna (do-
puszczalne: biała, szara bądz czerwona),
" zatrzymywanie awaryjne czerwona na żół-
tym tle.
2 Elementy sterownicze, które mają Zapewnienie takiego rozmieszczenia elementów
wpływ na bezpieczeństwo pracow- sterowniczych, by operator nie był narażony na ze-
~ 7 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
ników, powinny być usytuowane tknięcie się z ruchomymi częściami napędu, narzę-
poza strefami zagrożenia, aby ich dziami, ostrymi krawędziami i narożami urządzeń,
obsługa nie powodowała dodatko- elementami pod napięciem elektrycznym
wych zagrożeń; nie mogą one stwa- i innymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie.
rzać także jakichkolwiek zagrożeń w
Zabezpieczenie elementów sterowniczych przed
zwiÄ…zku z przypadkowym ich za-
przypadkowym ich uruchomieniem.
działaniem.
3 Uruchomienie maszyny powinno Zastosowanie rozwiązań technicznych wykluczają-
być możliwe tylko poprzez celowe cych możliwość samoczynnego uruchomienia, np.
zadziałanie na przeznaczony do po opuszczeniu osłony z blokadą, zadziałaniu wy-
tego celu układ sterowania. łącznika krańcowego, przywróceniu napięcia zasi-
Wymaganie powyższe stosuje się lania.
także do:
Uwaga:
" ponownego uruchomienia ma-
Wymagania nie stosuje siÄ™ do ponownego urucho-
szyny po jej zatrzymaniu, bez
mienia lub zmian parametrów pracy maszyny, o ile są
względu na przyczynę zatrzy-
one spowodowane prawidłowym cyklem roboczym
mania,
urzÄ…dzenia automatycznego.
" sterowania, w przypadku zna-
czÄ…cych zmian w parametrach
pracy maszyny, w szczególności
~ 8 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
prędkości i ciśnienia, o ile po-
nowne uruchomienie maszyny
lub zmiana w jej parametrach
pracy nie stwarzają zagrożenia.
4 Maszyny wyposaża się w układ Zapewnienie takich rozwiązań technicznych tego
sterowania przeznaczony do całko- układu, by podane warunki były spełnione, np.: za-
witego i bezpiecznego ich zatrzy- trzymanie maszyny powoduje równoczesne odłą-
mania. czenie napędu od zasilania energią; powstanie za-
grożenia wywołanego otwarciem osłony prowadzi
" Każde stanowisko pracy wypo-
do wyłączenia maszyny.
saża się w element sterowniczy
przeznaczony do zatrzymania
całej maszyny lub niektórych jej
części, w zależności od rodzaju
zagrożenia tak, aby maszyna
była bezpieczna.
" Układ sterowania przeznaczony
do zatrzymania maszyny powi-
nien mieć pierwszeństwo przed
układem sterowania przezna-
czonym do jej uruchomienia.
~ 9 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
" Zasilanie energiÄ… odpowiednich
napędów maszyny odłącza się
w przypadku zatrzymania ma-
szyny lub jej niebezpiecznych
części.
5 Ze względu na zagrożenia, jakie Zastosowanie, w razie potrzeby, urządzeń zatrzy-
stwarzają maszyny, w zależności mania awaryjnego.
od czasu zatrzymania, wyposaża
Uwaga:
siÄ™ je w urzÄ…dzenie zatrzymania
Nie wymaga siÄ™ urzÄ…dzenia zatrzymania awaryjnego
awaryjnego.
w przypadku:
" maszyn, w których jego wprowadzenie nie po-
zwoliłoby na skrócenia czasu zatrzymania lub
uniemożliwiłoby zastosowanie specjalnych
środków wymaganych ze względu na zagro-
żenia,
" przenośnych maszyn trzymanych i prowadzo-
nych ręcznie.
6 Maszyny stwarzające ryzyko upad- Zastosowanie takich rozwiązań technicznych, jak:
~ 10 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
ku przedmiotów lub ich wyrzucenia burty, prowadnice, ograniczniki położenia, obudo-
wy, ekrany, odpowiednie stoły robocze, uchwyty
wyposaża się w środki ochrony
obróbkowe.
odpowiednie do występującego
ryzyka.
7 Maszyny stwarzające zagrożenie Zastosowanie w zależności od właściwości wy-
emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu stępujących czynników niebezpiecznych i szkodli-
wyposaża się w odpowiednie obu- wych dla zdrowia obudów, okapów lub innych
dowy lub urządzenia wyciągowe skutecznych urządzeń odciągu miejscowego (np.
znajdujące się w pobliżu zródła za- przy wannach, obrabiarkach do metali, piecach,
grożenia. suszarkach).
8 Maszyny oraz ich części, o ile jest Zapewnienie środków zabezpieczających przed
to konieczne dla zapewnienia bez- zagrożeniami mogącymi być następstwem prze-
pieczeństwa i zdrowia pracowni- wrócenia lub wykonaniem niezamierzonych ruchów
ków, mocuje się za pomocą odpo- przez maszyny lub ich części pod wpływem sił ze-
wiednich zaczepów lub innych wnętrznych i wewnętrznych, np. napór wiatru,
podobnych urządzeń w celu za- drgania. Jako zabezpieczenia stosuje się najczę-
pewnienia ich stateczności. ściej: uchwyty, kotwy, śruby fundamentowe itp.
~ 11 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
9
Jeżeli występuje ryzyko oderwania Zastosowanie części wykonanych z materiałów o
lub rozpadnięcia się części maszyn odpowiednich właściwościach mechanicznych, od-
powodujące zagrożenie dla bezpie- porności na korozję, ścieranie itp., tj. dobranych do
czeństwa i zdrowia pracowników, występujących warunków pracy (ciśnienie, pręd-
pracodawca powinien zastosować kość, temperatura, środowisko korozyjne itp.).
odpowiednie środki.
Zastosowania takich rozwiązań, jak obudowy, po-
krywy, ekrany, uchwyty mocujące przewody z pły-
nem lub gazem pod ciśnieniem i inne podobne
środki - do zatrzymania tych części.
10 W przypadku wystąpienia ryzyka Osłony i inne urządzenia ochronne:
bezpośredniego kontaktu z rucho-
" powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję,
mymi częściami maszyn, mogące-
" nie mogą same stwarzać zagrożenia,
go powodować wypadki, stosuje
" nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane
się osłony lub inne urządzenia
ze stosowania,
ochronne, które zapobiegałyby
dostępowi do strefy zagrożenia lub
" powinny być usytuowane w odpowiedniej
zatrzymywałyby ruch części nie-
odległości od strefy zagrożenia,
bezpiecznych.
" nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu
pracy urzÄ…dzenia,
~ 12 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
" powinny umożliwiać wykonywanie czynno-
ści mających na celu zamocowanie lub wy-
mianę części oraz umożliwiać wykonywanie
czynności konserwacyjnych, pozostawiając
jedynie ograniczony dostęp do obszaru,
gdzie praca ma być wykonywana, w miarę
możliwości bez zdejmowania osłon i urzą-
dzeń zabezpieczających,
" powinny ograniczać dostęp tylko do niebez-
piecznej strefy pracy maszyny.
Uwaga:
Przy doborze osłon należy uwzględnić występującą
częstotliwość interwencji (dostępu) operatora w stre-
fie niebezpiecznej, i tak:
" dostęp nie jest wymagany - osłony stałe (możliwe
do usunięcia tylko przy użyciu narzędzi),
" dostęp nie może być całkowicie zabroniony -
osłony samoczynne i osłony nastawne,
" dostęp wymagany tylko podczas nastawiania,
regulacji i konserwacji:
~ 13 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
nie częściej niż raz na zmianę osłona rucho-
ma blokujÄ…ca z ryglowaniem lub bez ryglowania
albo osłona stała,
częściej niż raz na zmianę w sytuacji, gdy
otwarcie osłony powoduje ustanie zagrożenia
przed dostępem, stosuje się osłony ruchome
blokujące bądz osłony sterujące, a jeśli zagro-
żenie to nie ustaje - osłony ruchome blokująca
z ryglowaniem,
" dostęp podczas pracy cyklicznej wskazane jest
zastosowanie takich samych rozwiązań, jak przy
dostępie częstszym niż raz na zmianę.
11 Miejsca i stanowiska pracy lub kon- Zapewnienie odpowiedniego do rodzaju i miejsca
serwacji maszyn odpowiednio wykonywanych czynności rodzaju oświetlenia, zró-
oświetla się, stosownie do wykony- deł światła, opraw - z uwzględnieniem przepisów i
wanych czynności. norm (wymagane natężenie, barwa, brak efektu
stroboskopowego, cieni itp.).
12 Części maszyn o wysokiej lub bar- Zastosowanie osłon, izolacji, ogrodzeń i innych
dzo niskiej temperaturze zabezpie- rozwiązań eliminujących zagrożenie.
cza się w celu uniknięcia ryzyka ich
~ 14 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
dotknięcia lub zbliżenia się do nich.
Usytuowanie maszyn w taki sposób, by wyelimino-
wać konieczność przebywania operatora w miejscu
występowania zagrożenia.
13 Urządzenia ostrzegawcze maszyn Maszynę należy wyposażyć w środki umożliwiające
powinny być jednoznaczne, łatwo skuteczne alarmowanie operatora i innych osób
dostrzegalne i zrozumiałe. zagrożonych, wskutek zmiany parametrów pracy,
jeśli może to stanowić zródło niebezpiecznej sytu-
acji (np. zmiana ciśnienia, temperatury, prędkości).
Dostosowanie wymaga zapewnienia odpowiednich
sygnałów świetlnych lub dzwiękowych, informacji
na monitorze; w przypadku sygnałów świetlnych,
zalecane jest używanie następujących barw:
" czerwona: awaria, nieprawidłowość (sytuacja
zagrożenia),
" żółta: ostrzeżenie (stan nienormalny, zbliżają-
ca się sytuacja zagrożenia),
" zielona: stan bezpieczeństwa (stan normalny),
" niebieska: stan, w którym jest konieczne dzia-
~ 15 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
łanie operatora (informowanie o konieczności
podjęcia działania przez operatora).
14 Powinny być zastosowane rozwią- Zastosowanie schodów, drabin, pomostów robo-
zania zapewniające bezpieczny do- czych, balustrad i innych środków.
stęp i przebywanie pracowników w
obszarach produkcyjnych oraz stre-
fach ustawiania i konserwacji ma-
szyn.
15 Maszyny wyposaża się w łatwo Zastosowanie odpowiednich środków do odłącza-
rozpoznawalne urządzenia służące nie energii elektrycznej i ich oznakowanie (np. roz-
do odłączania od zródeł energii; łączniki izolacyjne, wyłączniki samoczynne, zesta-
ponowne przyłączenie maszyny do wy wtyczka gniazdo).
zródeł energii nie może stanowić
Zastosowanie urządzeń odcinających dopływ ga-
zagrożenia dla pracowników.
zów, cieczy, pary technologicznej i innych nośników
energii oraz wprowadzenie odpowiednich oznako-
wań.
16 Maszyny odpowiednio zabezpiecza Zastosowanie instalacji i urządzeń elektrycznych
się przed: wykonanych w wersji dostosowanej do występują-
~ 16 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
cych zagrożeń (np. w wykonaniu przeciwwybucho-
" ryzykiem pożaru, przegrzania
wym).
lub uwolnienia się gazu, pyłu
oraz innych substancji wytwa- Zapewnienie urządzeń pozwalających na kontrolę
rzanych, używanych lub zmaga- parametrów pracy (temperatury, ciśnienia, napię-
zynowanych w maszynach, cia, natężenia prądu elektrycznego itp.).
" ryzykiem wybuchu urządzenia Zabezpieczenie przewodów elektrycznych i do
lub substancji wytwarzanych, przesyłu gazów, cieczy oraz innych mediów, przed
używanych albo zmagazynowa- uszkodzeniami mechanicznymi.
nych w maszynach,
Zapewnienie warunków utrzymania na odpowied-
" zagrożeniami wynikającymi z bez- nim poziomie parametrów pracy maszyn.
pośredniego lub pośredniego kon-
Zastosowanie urządzeń zabezpieczających (np.
taktu z energia elektrycznÄ….
zaworów bezpieczeństwa).
Zastosowanie takich rozwiązań technicznych, by
zagrożenia związane z energią elektryczną były
wyeliminowanie lub można im było zapobiec (np.
zastosowanie środków ochrony przeciwporażenio-
wej dotyk bezpośredni lub pośredni).
Zastosowanie rozwiązań eliminujących bądz
ograniczających możliwość powstawania niebez-
~ 17 ~
Lp. Wymaganie Działania dostosowawcze T N ND
piecznych ładunków elektrostatycznych lub środków
do ich wyładowania.
WYKAZ
WAŻNIEJSZYCH PRZEPISÓW PRAWNYCH I NORM
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (jednolity przy obsłudze obrabiarek do drewna (Dz.U. Nr 36,
tekst Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zmianami). poz. 409).
RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 30.10. RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 10.05.
2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowa- przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem
nia maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. silnikowym (Dz.U. Nr 70, poz. 650).
Nr 191, poz. 1596 ze zmianami). Rozporządzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 19.03.1954 r. w sprawie bhp przy
z dnia 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów obsłudze przenośników (Dz.U. Nr 13, poz. 51).
bezpieczeństwa i higieny pracy (jednolity tekst Dz.U. z Rozporządzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej
2003 r. Nr 169, poz. 1650). oraz Zdrowia z dnia 20.03.1954 r. w sprawie bhp przy
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 19.02. obsłudze żurawi (Dz.U. Nr 15, poz. 58).
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy PN-EN 292-1:2000 Maszyny. Bezpieczeństwo. Poję-
przy procesach galwanotechnicznych (Dz.U. Nr 19, cia podstawowe, ogólne zasady projektowania. Pod-
poz.192). stawowa terminologia, metodologia.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 6.11. PN-EN 292-2:2000 Maszyny. Bezpieczeństwo. Poję-
2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy cia podstawowe, ogólne zasady projektowania. Zasa-
przy obsłudze obrabiarek skrawających do metali dy i wymagania techniczne.
(Dz.U. Nr 204, poz.1723). PN-EN 953:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Osłony.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14.04. Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy
2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy osłon stałych i ruchomych.
~ 19 ~
PN-EN 954-1:2001 Maszyny. Bezpieczeństwo. Ele- PN-EN 1050:1999 Maszyny. Bezpieczeństwo. Zasady
menty systemów sterowania związane z bezpieczeń- oceny ryzyka.
stwem. Część 1 Ogólne zasady projektowania. PN-EN 60204:1997 Bezpieczeństwo maszyn. Wypo-
PN-EN 999:2002 Maszyny. Bezpieczeństwo. Umiej- sażenie elektryczne maszyn. Wymagania ogólne.
scowienie wyposażenia ochronnego ze względu na PN-92/E-08106 Stopnie ochrony zapewniane przez
prędkości zbliżania ciała człowieka. obudowy (Kod IP).
~ 20 ~
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Dostosowanie maszyn do minimalnych wymagań Przykłady realizacjiDostosowanie maszyn do minimalnych wymagańinformacja o dostosowaniu maszyn do min wymWymagania BHP dla maszyn do żywności(1)Dostosuj zakład do przepisów prawa pracy Komentarz do ankiety kontrolnej bhp na budowie, 2005 cz1MINIMALNE WYMAGANIA MASZYNinstrukcja bhp przy obsludze maszynki do miesainstrukcja bhp przy obsludze maszyn do zawieszania blokow ksiazek w okladkeRozporzadzenie w sprawie minimalnych wymagan BHP w atmosferze wybuchowej 2instrukcja bhp przy obsludze maszyny do produkcji butelek butelczarkiwięcej podobnych podstron