EDUKACJA, ORWIATA, WYCHOWANIE
i
regularnie zaniedbywane przez rodziców, wy-
korzystywane seksualnie, upokarzane psy-
chicznie i fizycznie.
Mity i rzeczywistoSć
PTSD został rozpoznany u ofiar działań wo-
jennych, które długo jeszcze po ich zakończe-
niu nie mogły normalnie funkcjonować. Nie jest
jednak prawdą, że dotyczy on tylko osób pod-
danych tak skrajnym wydarzeniom. Jak sugeru-
ją badania prowadzone w USA, około 70% po-
pulacji jest narażona na sytuacje traumatyczne
w ciągu życia. W tej grupie u 20% osób wystę-
pują objawy PTSD. Symptomów tego zespołu
doSwiadcza 1 na 10 kobiet (dwukrotnie częSciej
niż mężczyxni). Nie jest również prawdą, iż oso-
by, które nie radzą sobie w sytuacji stresu po-
o o o
urazowego, są jednostkami słabymi.
Stres pourazowy nie musi ujawnić się bez-
Urszula Oszwa
poSrednio po wydarzeniu, choć wówczas jego
wystąpienie jest najbardziej prawdopodobne.
Zespół stresu pourazowego (PTSD PostTraumatic Stress Disorder)
Niektóre dzieci tłumią i wypierają negatywne
jest jednostką stosunkowo młodą, rozpoznaną i zdefiniowaną nauko-
emocje, nie chcą o nich pamiętać. PTSD może
wo kilkanaScie lat temu i już dobrze znaną. Chciałoby się dodać: nie-
pojawić się u nich po kilku miesiącach, a nawet
stety. Najbardziej aktualne wydarzenia pokazują, iż na stres pourazo-
latach. Jest on wówczas trudniejszy do rozpo-
wy narażeni mogą być nie tylko doroSli, ale również dzieci i to nie tylko
znania i powiązania z rzeczywistą przyczyną.
te molestowane seksualnie czy dotknięte przemocą domową.
Odroczenie objawów najczęSciej ma miejsce
Zespół stresu pourazowego coraz częSciej na- w sytuacji traumatycznej, dostarczającej silnych, w przypadku nadużyć seksualnych wobec dzieci.
biera charakteru zjawiska masowego, dotykające- negatywnych emocji. Mogą to być wydarzenia
go w sposób niezwykle demokratyczny dzieci na jednorazowe albo szereg powtarzających się
Symptomy PTSD
całym Swiecie, bez względu na kolor skóry czy po- sytuacji subtraumatycznych o mniejszej sile, lecz
chodzenie społeczne. Jego główne przyczyny to klę- dużej regularnoSci i dłuższym czasie trwania. Dzieci mogą reagować na przeżycia trauma-
ski żywiołowe, powodzie i pożary albo zjawisko Takie doSwiadczenie sprawia, że zarówno oso- tyczne w bardzo różny sposób i nie ujawniać
o jeszcze większym, Swiatowym zasięgu, jak np. atak ba dorosła, jak i dziecko czuje się zalęknione wszystkich objawów jednoczeSnie. Niektóre nie
terrorystyczny na wieże World Trade Center. Cał- i wykazuje wysokie poczucie bezradnoSci. Ten ujawniają ich wcale. WSród głównych sympto-
kowite zaskoczenie, zburzenie dotychczasowego po- rodzaj stresu ma wpływ na wiele aspektów ży- mów PTSD wymieniane są trzy kategorie:
rządku, bezradnoSć i brak jednoznacznej przyczyny cia i nie pozostaje bez znaczenia dla zdrowia
" ponowne przeżywanie tragedii koszmar-
oto wspólne cechy tego trudnego zjawiska. fizycznego, emocjonalnego i psychicznego. Ba- ne sny, budzenie się w Srodku nocy z płaczem,
Amerykańskie Towarzystwo PTSD Alliance, dania wykazują, iż przedłużające się oddziały- palpitacją serca, dreszczami;
którego działalnoSć jest ukierunkowana na pomoc wanie silnych, negatywnych emocji zakłóca i zmie-
" unikanie sytuacji, osób i obiektów przy-
osobom z zespołem stresu pourazowego, podaje nia biochemię mózgu, prowadząc do nieodwra- pominających wydarzenie w tym także miejsc
szczegółowe i wyczerpujące informacje na temat calnych zmian w tkance nerwowej. związanych z negatywnym przeżyciem, co czę-
tego zaburzenia, symptomów, osób szczególnie sto jest zupełnie niezrozumiałe dla osób, które
narażonych na jego wystąpienie oraz będących nie były jego uczestnikami;
Dzieci z grupy ryzyka
w grupie ryzyka. Służą także pomocą profesjo-
" permanentne, nadmierne rozdrażnienie;
nalistom zajmującym się rozpoznawaniem i le- Na PTSD szczególnie narażeni są Swiadko- pobudzenie nagłe ataki złoSci, napady fizycz-
czeniem objawów PTSD u dorosłych i dzieci. wie i ofiary aktów przemocy przebiegających nej agresji o sile nieadekwatnej do wywołują-
gwałtownie, często na oczach dziecka. Do gru- cego ją bodxca, trudnoSci z zasypianiem i kon-
py ryzyka należą również dzieci uczestniczące centracją uwagi, nawet na krótką chwilę.
Co to jest zespół stresu
w wypadkach komunikacyjnych, samochodo- U starszych dzieci objawom tym mogą to-
pourazowego?
wych i lotniczych; w innych niespodziewanych warzyszyć dodatkowo: poczucie niskiej war-
Jest to zespół charakterystycznych obja- wydarzeniach codziennego życia, takich jak toSci i samooceny, trudnoSci w relacjach inter-
wów, pojawiających się wskutek znalezienia się katastrofy naturalne, przemysłowe oraz dzieci personalnych, a także uogólnione zaburzenia
Remedium
5.p65 10 03-01-08, 12:24
Czarny
EDUKACJA, ORWIATA, WYCHOWANIE
i
lękowe i stany depresyjne. Mogą wystąpić także matyczne wydarzenie pozostawia po sobie sze-
" Szacunek
objawy autodestrukcji, przejawiające się w po- reg ważnych i niezrozumiałych dla dziecka W rozmowie z dzieckiem powinniSmy dać
szukiwaniu silnych wrażeń z ryzykiem zagro- wydarzeń. Żadne dziecko nie powinno pozo- mu odczuć, że jego troski, kłopoty, mySli i uczu-
żenia życia, jak np. brawurowa, bardzo szybka stawać z nimi sam na sam. DoroSli powinni cia są dla nas bardzo ważne. Nie oceniajmy ich
jazda na rowerze czy tzw. sporty ekstremalne, wytłumaczyć dziecku co się stało w spo- negatywnie stwierdzeniami typu: co ty ple-
ponadto także uzależnienia od narkotyków, ni- sób, który będzie dla niego do przyjęcia. ciesz?, skąd ci to przyszło do głowy?, nie zaj-
kotyny i alkoholu, a w skrajnych przypadkach muj się głupotami. Uważajmy też na naszą
" Pierwsza pomoc
nawet próby samobójcze. Rodzice i nauczyciele, którzy staną przed mowę ciała. Próby wprowadzania innych, al-
Objawy PTSD z grupy symptomów fizjolo- koniecznoScią udzielenia pierwszej pomocy ternatywnych tematów do rozmowy daje dziec-
gicznych to chroniczne i nieuzasadnione orga- dziecku z PTSD, mogą dzięki odpowiedniemu ku jasny komunikat, co tu jest ważniejsze.
nicznie bóle narządowe, u dziewczynek także zachowaniu pozwolić mu zredukować trwanie
" Realne obietnice
ginekologiczne; zaburzenia związane ze stresem trudnych dla niego emocji. Nie chodzi o to, aby Stwarzając klimat bezpiecznego dialogu, nie
takie jak: zespół chronicznego zmęczenia (chro- je tłumić, ale przeżyć i zakończyć ich nega- wypowiadajmy pustych słów ani nierealistycz-
nic fatigue syndrome), kłopoty z odżywianiem tywne działanie. Zalecenia te mogą okazać się nych obietnic. Dzieci powinny mieć Swiado-
(w tym również jadłowstręt psychiczny) oraz przydatne także w pracy funkcjonariuszy poli- moSć, że mogą czuć się bezpiecznie w domu
trawieniem, problemy z oddychaniem (również cji przesłuchujących dzieci ofiary przemocy czy w szkole, pod opieką rodziców i nauczy-
w postaci astmy), bóle pleców i kręgosłupa. i nadużyć seksualnych. cieli. Nie oszukujmy ich wypowiedziami z ro-
" Klimat dzaju: to się już więcej nie powtórzy, nigdy cię
Nigdy nie należy zmuszać dziecka do roz- to już nie spotka.
Problemy diagnostyczne
mowy na temat trudnych przeżyć, dopóki samo
" W stronę dziecięcej empatii
Rozpoznanie u dziecka zaburzeń emocjo- nie wyrazi takiej ochoty. PowinniSmy natomiast Pamiętajmy, że dzieci mają tendencję do
nalnych jako zespołu stresu pourazowego może zadbać o sprzyjające do niej warunki, takie jak: personifikowania zdarzeń i nadawania im bar-
być trudne ze względu na maskowanie obja- ciepłą i miłą atmosferę, klimat bezpieczeństwa dziej konkretnego kontekstu i charakteru. W sy-
wów odroczonych, czas ich ujawnienia, ukry- i zaufania. tuacji powodzi, groxnego wypadku czy pożaru
wanie niepokojących symptomów z powodu w jakimS odległym miejscu, mogą martwić się
" SzczeroSć
poczucia winy i wstydu, niejasnego związku Udzielając dziecku odpowiedzi, należy pa- o zamieszkujące tam osoby, które są poSrednio
pomiędzy traumatycznym wydarzeniem a pust- miętać, by były rzetelne i uczciwe. Dzieci już lub bezpoSrednio powiązane ze zdarzeniem.
ką emocjonalną, złoScią, lękiem i objawami w trakcie jej trwania są w stanie rozpoznać Pozwólmy im na wyrażanie ich naturalnych
fizjologicznymi, które ujawniają się w wiele prawdę od fałszu. Jeżeli nie rozszyfrują wszyst- reakcji, które Swiadczą o kształtującej się w nich
miesięcy po tragedii. Niektórzy rodzice nie kiego od razu, stanie się to na skutek przypad- empatii istotnego elementu składowego inte-
mają SwiadomoSci istnienia tego typu jednost- kowego zestawienia sprzecznych informacji ligencji emocjonalnej.
ki chorobowej. Uważają więc, że objawy ustą- napływających z różnych xródeł. W ten spo-
" Ekspresja
pią same i nie ma potrzeby szukać pomocy. sób dorosły może bezpowrotnie stracić cenne Niektóre dzieci znajdujące się w sytuacji
Czasem też nie wiedzą, do kogo się zwrócić. zaufanie dziecka. stresu pourazowego mogą nie chcieć mówić
Aby uzyskać pomoc należy udać się do leka- o swoich uczuciach, mySlach, obawach, lękach.
" Poziom dziecka
rza rodzinnego, który wykluczy bądx rozpo- Rozmawiając z dzieckiem na tematy zwią- Pomóżmy im wtedy odnalexć sposoby na wy-
zna fizjologiczne przyczyny występujących zane z trudnymi emocjami, trzeba używać po- rażenie skomplikowanych, często niezrozumia-
u dziecka objawów; psychologa lub lekarza jęć i słownictwa, które może zrozumieć. Aby łych dla nich samych, stanów emocjonalnych.
psychiatry. A oto najważniejsze rady dla ro- wyjaSnienie spełniło swoją funkcję, powinno Dzieci, które nie chcą uczynić tego za pomocą
dziców bądx nauczycieli, ułatwiające postępo- być przeprowadzone na poziomie jego wieku, słowa, mogą użyć do tego kredek, farb, bawiąc
wanie w przypadku stwierdzenia zespołu stre- języka i stopnia rozwoju. się zabawkami, czy pisząc list do tych, którzy
su pourazowego: skrzywdzili je albo przeciwnie, są w podob-
" CierpliwoSć
" Terapia Przygotujmy się też na ewentualnoSć wie- nym jak one położeniu.
PTSD jako zaburzenie emocjonalne wyma- lokrotnego powtarzania tej samej informacji
" Tolerancja zamiast dyskryminacji
ga wielokierunkowych oddziaływań z zakresu w sposób dosłowny albo zmieniony perspek- Takie sytuacje, jak zamach na WTC są oka-
psychoterapii. Powinna ona obejmować nie tywą zadanego przez dziecko pytania. Niektó- zją do wyjaSnienia zjawiska uprzedzeń, dys-
tylko dziecko z opisywanym zespołem zabu- re treSci mogą być dla dziecka trudne do na- kryminacji oraz do rozmowy o tolerancji. Waż-
rzeń, ale również członków jego rodziny. Za- tychmiastowego przyjęcia, zrozumienia i za- ne jest też unikanie uogólnień i generalnych
zwyczaj jest to terapia behawioralno-poznaw- akceptowania. Dlatego pytanie o to samo, może osądów, które krzywdzą niewinnych.
cza mająca na celu zdobywanie umiejętnoSci powtarzać się również jako forma badania po-
" Modelowanie
i sposobów radzenia sobie ze stresem oraz stop- ziomu uzyskanego bezpieczeństwa i zaufania. Należy pamiętać, iż dzieci wiele uczą się
niowego powrotu do normalnego życia. Dopóki dziecko pyta, nie okazujmy mu znie- poprzez obserwację, modelowanie i naSlado-
Amerykański psychiatra dziecięcy, David cierpliwienia, w przeciwnym wypadku może- wanie. Zauważają zmiany w zachowaniu do-
Fassler, zwraca uwagę na fakt, iż każde trau- my stracić z nim kontakt. rosłych i pozostają pod ich wpływem, bez
Remedium
5.p65 11 03-01-08, 12:24
Czarny
EDUKACJA, ORWIATA, WYCHOWANIE
i
względu na to, jak mocno je zapewniamy, że dzienne obowiązki edukacyjne, uprawianie
" Psychosomatyka
nic się nie stało. sportu, odwiedzanie znajomych, wakacje. Po- Wiele dzieci wyraża swój lęk, niepokój po-
" OtwartoSć wrót do starego porządku pozwala dziecku wie- przez zgłaszanie dolegliwoSci fizjologicznych.
Nie obawiajmy się ujawnić dziecku, jak rzyć, że normalne życie jest dalej możliwe, NajczęSciej jest to ból występujący pod wielo-
czujemy się w sytuacji, gdy jesteSmy przera- a nawet konieczne. ma postaciami. Nie należy zatem ignorować
żeni, zakłopotani, zrozpaczeni, np. w związku pojawiających się symptomów, nawet takich
" Mechanizmy obronne
ze Smiercią bliskiej osoby, członka rodziny czy Nie usuwajmy ich, gdy stanowią reakcję jak zwykły ból żołądka czy głowy. Analiza
jakimS wypadkiem, który zagraża jej zdrowiu obronną dziecka, nie wyprowadzajmy go z błę- sytuacji życiowej dziecka i ostatnich wydarzeń,
lub życiu. Dzieci przeczuwają, że coS się sta- du na siłę. Kiedy dziecko chce wierzyć, że dra- jakie miały miejsce w jego życiu, przyniesie
ło, a nie znając powodu, mogą obawiać się, że matyczne wydarzenie miało miejsce gdzieS więcej informacji niż analiza jadłospisu czy
mama płacze dlatego, ponieważ zrobiły coS bardzo daleko, nie dyskutujmy z nim na ten wysokoSci ciSnienia atmosferycznego. Nasile-
złego. Poczucie winy zdobyte w dzieciństwie temat i nie protestujmy. Taką wypowiedx dziec- nie nietypowych objawów bez wyraxnej
jest stanem, którego trudno się pozbyć, nawet ka można potraktować jako jego potrzebę my- przyczyny medycznej może być sygnałem lęku
w ciągu dorosłego życia. Slenia o zdarzeniu w taki sposób, który pozwoli i zagrożenia towarzyszącego dziecku w ostat-
" Unikanie nadmiaru informacji mu czuć się bezpieczniej. nim czasie.
Jeżeli stres pourazowy dotyka swym zasię-
" JednomySlnoSć Srodowisk
" Zachowania nerwicowe
giem więcej osób, całe regiony czy nawet kraj, W odniesieniu do dziecka przejawiającego Jeżeli dziecko ma trudnoSci z zasypianiem,
nie należy pozwalać dziecku na oglądanie po- w zachowaniu cechy zespołu stresu pourazo- niespokojny sen, natrętne mySli, obawia się
wtarzających się scen związanych z wydarze- wego, istotna jest koordynacja i współpraca Smierci, o której mySli w związku z sytuacją
niem, np. wypowiedzi osób dotkniętych powo- pomiędzy domem i szkołą. W szkole przyja- pogrzebu bliskiej osoby, wyraża niepokój przed
dzią, zatopionego dobytku, rozpaczy. Niewska- znej dziecku nauczyciel potrafi rozpoznać nie- rozstaniem z rodzicami nawet z powodu pój-
zane jest również przyglądanie się resztkom pokojące zachowania i powiadomić o tym ro- Scia do szkoły należy poważnie potraktować
zmasakrowanych po wybuchu ciał czy trzęsie- dziców. Z drugiej strony, rodzice powinni mieć pojawiające się objawy i jak najszybciej skon-
niu ziemi. Takie obrazy dodatkowo pobudzają SwiadomoSć, iż symptomy zaburzenia ujawnia- taktować z lekarzem pediatrą lub psycholo-
dziecięcą wyobraxnię uruchamiając lęki, kosz- ne w domu, nie pozostaną w ukryciu na terenie giem. Takie reakcje wskazują na zaburzenia
marne sny, i inne negatywne przeżycia, które szkoły czy przedszkola. Dobrze byłoby więc emocjonalne, mogące utrwalić się w jedną z form
mogą odezwać się także po pewnym czasie. poinformować o nich nauczyciela. Pozwoli to nerwicy.
" Powrót do dawnego porządku na właSciwą interpretację zachowania i zwięk-
" Dziecięce interwencje
Po wydarzeniach urazowych powodujących szy możliwoSć pomocy. Niektóre dzieci próbują telefonicznie bądx
zagrożenie, zaleca się zarówno dorosłym, jak listownie kontaktować się z ważnymi osoba-
" Reakcja łańcuchowa
i dzieciom powrót do dawnego porządku. To, Dzieci, które uczestniczyły bądx były już mi, np. ze Swiata polityki, które ich zdaniem
co znajome i stałe, przynosi spokój i pozwala wczeSniej Swiadkami traumatycznych wydarzeń, mogą rozwiązać skomplikowany problem,
odzyskać utracone poczucie bezpieczeństwa. powinny być otoczone szczególną opieką. Ist- dotyczący większej grupy ludzi. Nie należy im
Dlatego spróbujmy pomóc dzieciom w ustale- nieje duże prawdopodobieństwo, że kolejny dra- tego zabraniać, jest to bowiem dziecięcy spo-
niu planu dnia, przewidywalnego rytmu życia, mat spowoduje u nich jeszcze głębsze zranie- sób na przywrócenie dawnego porządku na
w którym obecne będą takie elementy jak: co- nia, których leczenie może potrwać dłużej. szerszą skalę, w regionie, w kraju czy nawet
na Swiecie.
" Niech dzieci pozostaną dziećmi
Pamiętajmy, że są też dzieci, które nie chcą
pamiętać i mySleć o trudnych dla nich wyda-
rzeniach. Nie zmuszajmy ich wówczas do słu-
chania i przyjmowania wyjaSnień, na które nie
są gotowe albo którymi nie są zainteresowane.
Są dziećmi i niech nimi pozostaną tak długo,
jak to możliwe. Nie do nich bowiem należy
naprawianie Swiata. One chcą się bawić, grać
w piłkę i wdrapywać na drzewa. Czasami pa-
radoksalnie, są najlepszymi terapeutami nie
tylko dla siebie, ale także dla dorosłych po-
kazując im jak dalej żyć. G
i i
i ii i i i -
ii i i
Remedium
5.p65 12 03-01-08, 12:24
Czarny
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Wybrane zespoły neurologiczne u dzieci i młodzieży o niejasnej etiologii(1)03 0000 037 02 Leczenie dzieci z zespolem Prader Willi hormonem wzrostuĆwiczenia logopedyczne dla dzieci z Zespołem Downazespół sres urazowego u dzieciDeficyty fragmentaryczne w zespole mózgowego porażenia dziecięcegoZrozumieć zachowania dzieci z zespołem FAS(1)dla dzieci 4FUNKCJA CHŁODZENIE SILNIKA (FRIC) (ZESPOLONE Z KALKULATOREMZespoły posturalne problem cywilizacyjny(1)song23 Elektryczne gitary Dzieci text tabwięcej podobnych podstron