NEURO-SENSOMOTORYCZNA INTEGRACJA ODRUCHÓW
U DZIECI NIEPEA
NOSPRAWNYCH
JAKO SKUTECZNA POMOC W ICH CODZIENNYM FUNKCJONOWANIU
Diagnozowanie i korekcyjna praca z dziećmi z MPD, autyzmem i FAS
dr Swietłana Masgutowa, Warszawa.
Kluczowe pojęcia: neuro-sensomotoryczna integracja odruchów; diagnoza, korekcja,
usprawnienie i integracja układu ruchu pierwotnego; integracja schematów odruchów u dzieci z MPD
(dziecięce porażenie mózgowe), autyzmem i FAS (Fetal Alkohol Syndrome) - alkoholowy zespół
płodowy.
O PROGRAMIE NEURO-SENSOMOTORYCZNEJ INTEGRACJI ODRUCHÓW
Program Neuro-sensomotorycznej Integracji Odruchów (Masgutova Neuro-sensory-motor
Reflex Integration  MNRI "!) skierowany jest dla osób z wyzwaniami w rozwoju w celu pomocy w
usprawnieniu ich fizycznego funkcjonowania oraz rozwoju poznawczego.
Zadaniem programu jest wspieranie procesu integracji odruchów w ramach funkcjonowania
układu neuro-sensoryczno-motorycznego. Ten typ integracji przedstawia neuro-fizjologiczną i neuro-
rozwojową podstawę optymalnego funkcjonowania motoryki (dużej i precyzyjnej) służącej
kształtowaniu procesów umysłowych, nawyków zachowania i komunikacji, uczenia się oraz ogólnego
rozwoju (S.Masgutova, 1999, 2005, 2007; N. Akhmatova, S.Masgutova, 1998, 2004).
Program MNRI "! składa się z dwóch głównych aspektów:
1) diagnozy schematów pierwotnych ruchów i odruchów;
2) korekcji, usprawnienia i integracji układu ruchu pierwotnego.
Program realizuje koncepcję usprawnienia funkcjonowania zaburzonych schematów odruchów
przeszkadzających rozwojowi motoryki kontrolowanej dziecka/osoby dorosłej (S. Masgutova, 2005,
2007; S. Masgutova, L. Sadowska, 2005; N. Akhmatova, S. Masgutova, 2004). Praca z takimi
schematami odruchów obejmuje integrację:
- sensomorycznÄ… dla zabezpieczenia odpowiedniego neurologicznego ich funkcjonowania;
- schematów odruchów z ruchem intencjonalnym;
- schematów odruchów z nawykami motorycznymi;
- sfery ruchowej i procesów myślowych dla prawidłowego rozwoju i skutecznego uczenia się;
- sfery ruchowej i procesów emocjonalnych dla rozwoju i stabilności sfery emocjonalnej;
- sfery ruchowej dla wsparcia procesu samoregulacji układu  Ciało-Umysł .
Główna koncepcja programu: układ ruchów pierwotnych przedstawia naturalne, genetycznie
zaprogramowane wewnętrzne zasoby człowieka. Integracja schematów odruchów odbywa się
w obrębie trzech aspektów aktywności  koła odruchowego (I.P. Pavlov, 1960; I.M. Setchenov, 1960;
P. Simonov, 1997; J. Konorski, 1998; P.K. Anokhin, 1968):
- stymulacja sensoryczna (zmysłowa) i rozpoznanie bodz
ca przez nasz układ zmysłów,
- przetwarzanie informacji mózgiem -  rozpoznanie przez mózg bodz
ca jako wymagajÄ…cego
ochrony lub służącego rozwojowi,
- oraz reakcji motorycznej (ruchowej) zwrotnej na bodziec zmysłowy jako komenda mózgu na
działanie odruchowe.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 2
Proces integracji schematów odruchów proponuje wyjątkowe możliwości wsparcia procesu
usprawniania poprzez pierwotne schematy ruchowe. Program Neuro-sensomotorycznej Integracji
Odruchów oparty (MNRI) jest na pracy badawczej przeprowadzanej przez dr S. Masgutową i jej
współpracowników w ciągu ostatnich 19 lat w Rosji, Polsce, USA i Kanadzie z udziałem 3170 dzieci
w wieku od 1 miesiąca do 18 lat, (które przeszły pełne badania medyczne, psychologiczne,
edukacyjne, neurorozwoju i integracji odruchów), oraz 24 064 dzieci i osób dorosłych z różnych
krajów, (które przeszły diagnozowanie i terapię integracji odruchów), a także 3600 specjalistów
i rodziców po odbytych wykładach, szkoleniach i warsztatach (S. Masgutova, 2007).
Znaczne rezultaty zostały osiągnięte w trakcie pracy z dziećmi i dorosłymi na
Międzynarodowych Turnusach dla osób z wyzwaniami rozwojowymi w Polsce i w USA, opartych na
implikacji Metody MNRI.
Definicja odruchu
Każdy człowiek posiada system ruchów pierwotnych i odruchów, danych jako genetyczny
program. Odruch jest automatyczną reakcją układu  Ciało-Mózg na bodziec zmysłowy lub
proprioceptywny. Odruch jako automatyczna reakcja, przedstawia sobÄ… wrodzony, zakodowany
genetycznie motoryczny program. Jest to neurofizjologiczna integracja, która wpływa na procesy
samoregulacji, rozwoju oraz poznania.
W definicji odruchu, kierujemy się na jego zrozumienie w ramach wyższej i niższej
działalności układu nerwowego, rozwiniętej przez rosyjskich fizjologów. I. P. Pavlova, I. M.
Setchenova i rozszerzonÄ… przez A. A. Uhtomskiego, N. A. Bernsteina (1997), P. K. Anokhina (1968) i
innych (N. Danilova, A. Krilova, 1997). Najbardziej tradycyjna i obszerna definicja odruchów brzmi:
odruch to reakcja układu zmysłów, spowodowana przez pobudzenie receptorów na skórze, ścięgnach,
mięśniach, błonie śluzowej i receptorów z
renic (I. Pavlov, 1960; I. Setchenov, 1960; N. Danilova, A.
Krilova, 1997).
(1) Z jednej strony, odruch ilustruje ogólną zdolność organizmu do odpowiadania na bodziec.
Bodziec może być dostarczony ze środowiska zewnętrznego (dz
więk, światło, dotyk, zapach), lub z
wewnętrznego środowiska człowieka (zmiana składu chemicznego krwi, podrażnienie organów
wewnętrznych, itd.). Odpowiedzią na każdy bodziec jest napięcie mięśniowe, które powoduje ruch
(lub pracę gruczołów).
(2) Z drugiej strony, odruchy mogą być uważane za pewien rodzaj  programu prymitywnych
ruchów i działań, które pozwalają organizmowi przetrwać w określonych warunkach. Są to wrodzone
odruchy bezwarunkowe.
Odruchowa reakcja i stres
Odruchy spełniają podstawą rolę przy chronieniu nas w stresie i podczas przetrwania w życiu.
Odruchy są także neurofizjologiczną podstawą procesów rozwoju i poznania, a co najważniejsze,
wpływają na pracę naszego mózgu, na procesy myślowe i intelektualne, w miarę naszego rozwoju. Z
różnych powodów, w czasie rozwoju prenatalnego, narodzin, postnatalnego dziecko i dorosły może
doświadczyć pewnych stresowych lub traumatycznych przeżyć, które mają negatywny wpływ i
obciążają funkcjonowanie właściwych mechanizmów ochronnych oraz przetrwania. Takie sytuacje
mogą blokować kształtowanie schematów odruchów i ograniczać ich wpływ na rozwój motoryki
kontrolowanej i procesów myślowych (S. Masgutova, 2007). Zatrzymane procesy rozwojowe
powodują wracanie się dziecka /osoby dorosłej/ do wykorzystania wczesnych odruchów i reakcji.
Stres sytuacyjny (fizyczny, emocjonalny czy mentalny) i rozwojowy, jaki majÄ… dzieci z wyzwaniami
rozwojowymi (MPD, Autyzm, FAS) jest głównym powodem uaktywniania napięcia mięśniowego,
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 3
negatywnej obrony, impulsywnych zachowań, prymitywnych reakcji (walki i ucieczki lub
zamrożenia), które prowadzą do cofnięcia się procesów samoregulacji, kształtowania nawyków i
umiejętności. Impulsywne i odruchowe reakcje odgrywają rolę ochronną i przetrwania, trzymając
proces rozumowania z dala od kory nowej naszego mózgu w obszarach tyłomózgowia. Brak
odpowiedniego ruchu w życiu, słaby rozwój motoryczny, deficyty w przetwarzaniu zmysłowym oraz
słabą integrację pierwotnej motoryki z ruchami kontrolowanymi w niemowlęctwie i póz
niejszym
wieku - to są negatywne skutki, z którymi walczą dzieci niepełnosprawne.
W naszym badaniu na grupach dzieci w wieku od 1 miesiÄ…ca do 18 lat (razem 3170; S.
Masgutova, 2007)):
- 78 % z nich (w wieku: od 4 do 15 lat) miało różne trudności ze słabą trwałością
przechowywania pamięci podczas wykonywania, nieodpowiednio aktywny lub hipoaktywny
Asymetryczno Toniczny Odruch Szyi.
- 57% przypadków ze słabo rozwiniętym Symetryczno Tonicznym Odruchem Szyi,
wykazywało słabe przejście od konkretnych do logicznych i abstrakcyjnych działań, a także
nadpobudliwości (ADD i ADHD).
- 58% dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi, miało problemy z działaniem odruchów
grzbietowych Galanta i Pereza, a także Asymetryczno Tonicznego Odruchu Szyi.
- 54% dzieci miało alergie i nadwrażliwość pokarmową oraz słabą pozycję grzbietową Pereza.
- 72% miało problemy z funkcjonowaniem układu moczowego (z moczeniem mimowolnym
włącznie) i nadpobudliwy odruch grzbietowy Galanta.
Przykłady te pokazują, że niepełna integracja schematów-wzorców odruchów może mieć
związek z wieloma wyzwaniami  funkcjonalnymi i strukturalnymi. Sugerujemy, że dysfunkcja
odruchów ma związek ze słabymi procesami samoregulacji. Może być to wytłumaczone przez
następujące stwierdzenia:
- układ Mózg Ciało wprowadza zakłócenia podczas przetwarzania zmysłowego i odpowiedzi
ruchowej (Np.: stymulacja asymetrycznego tonicznego odruchu szyi wywołuje odruch
abdominalny; stymulacja odruchu chwytnego może powodować odruch dłoniowo bródkowy
Babkina; odruch podciągania rąk wywołuje reakcje podparcia rąk lub asymetryczny szyi),
- słaba integracja części składowych odruchu może być zauważona w obrębie jego obwodu:
zgodności schematu (połączeń sensoryczno-motorycznych), siły reakcji, kierunku ruchu, czasu
trwania, symetrii i innych.
- słaba integracja schematów odruchów z ruchami kontrolowanymi (intencjonalnymi),
umiejętnościami i możliwościami motorycznymi.
Rola sensomotorycznej integracji odruchów i ich wpływ na rozwój
W systemie odruchów wyróżniamy odruchy dynamiczne i pozycyjne (posturalne) (S.
Masgutova, N. Akhmatova, 2004). Są one powiązane z reakcjami  walki i ucieczki , a także
 zamrożenia . Reakcje te są podstawą mechanizmów obronnych. W przypadku, gdy są niedojrzałe
w swoim czasie i nieadekwatnie aktywne, mogą powodować wyzwania w rozwoju ruchowym i
poznawczym. Ważna jest, więc wiedza o odruchach i ich dynamice, rozpoznanie odpowiedniego
momentu ich rozwoju, aby wesprzeć tworzenie się i integrację schematu odruchu z ruchami
intencjonalnymi i nawykami motorycznymi.
Proces integracji odruchów odbywa się na poziomie:
- tworzenia się koordynacji sensoryczno-motorycznej w ramach samego koła odruchowego,
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 4
- rozwoju ich podstawowego schematu (mającego na celu kształtowanie mechanizmów
ochronnych) oraz wariantów (mających na celu budowanie mechanizmów samo-
rozwojowych),
- dalszego połączenia z ruchami intencjonalnymi, umiejętnościami oraz systemem ruchów
całego ciała na podstawie dojrzałego odruchu,
- kształtowania umiejętności szkolnych i motywacji do nauki.
Koncepcja ta jest oryginalna i różni się od tradycyjnego pojęcia hamowania/zanikania odruchu.
W swojej pracy kierujemy się pojęciem odruchów i ich roli w kształtowaniu układu motorycznego z
kilku powodów:
- odruchy i ich schematy warunkują rozwój ruchowy - odgrywają określoną rolę w budowaniu
ruchowych koordynacji (N. Bernstein, 1997; A. Andre, H. Thomas, Y. Chesni, A. Disgassies,
1962; S. Campbell, 2004; K. Bobath, 1972; T. Humphrey, 1964; P. Caesar, V. Dubovittz,
1985; N.N. Danilova, A.L. Krilova, 1997; A. Cook, M. Woollacott, 1997; L. Semionova, 1999;
V. Vojta, 1989; C.H. Delacato, 1974; G. Doman, 1984; E. Duane, E. Haines, 2002; S. Galant,
1917, D.R. Gross, 1987; J. Ayres, 1971; L.Sadowska, 1998, 2001; S.-A. Dargasses, 1986; M.R
Barnes, C.A. Crutchfield, C.B. Heriza, 1977), wpływają również na tworzenie się umiejętności
oraz możliwości ruchowych i poznawczych. (L. Wygotski, 1986; J. Piaget, 1976; N.D.
Gordejeva, V.P. Zinczenko, 1982; Masgutova S, 2007);
- kształtowanie układu ruchowego w niemowlęctwie i dzieciństwie istotnie wpływa na rozwój
funkcjonowania mózgu (P. Simonov, J. Konorsky, 1998; J.I. Barashniev, 2001; L.O. Badalian,
1984; A. Andre, H. Thomas, Y. Chesni, A. Disgassies, 1962; N..N. Danilova, A.L. Krilova,
1997; A. Cook, M. Woollacott, 1997; C.H. Delacato, 1974; G. Doman, 1984; E. Duane, E.
Haines, 2002; S. Galant, 1917; K. Bobath, 1972), tworzenie się procesów myślowych i
intelektualnych w przyszłym życiu człowieka (I. Pavlov, 1960; I. Setchenov, 1960; P.
Simonov, J. Konorsky, L. Wygotski, 1986; J. Piaget, 1976; A. Luria, 1969; L. Lisina, 1985;
L.O. Badalian, 1984; E.D. Khomskaja, 1987; J. Ayres, 1971);
- odruchy są neurologiczną podstawą do rozwoju intencjonalnych i kontrolowanych ruchów,
dającą możliwość do podjęcia decyzji na poziomie rozumowania (L. Wygotski, 1986; J.
Piaget, 1976; D.R. Gross, 1987; E. Duane, E. Haines, 2002; L. Lundy-Ekman, 2002; N.N.
Danilova, A.L. Krilova, 1997; .I. Barashniev, 2001; L.O. Badalian, 1984; S. Masgutowa, L.
Sadowska, 2005);
- odruchy wykazują rolę ochronną i pomagają nam przetrwać w sytuacjach stresowych (P.
Simonov, J. Konorsky, 1998; D.R. Gross, 1987). Potrzebujemy ich i musimy dbać o ich
dojrzewanie oraz prawidłowe funkcjonowanie, aby reakcje ochronne działały stosownie i
pozytywnie. Celem wsparcia rozwoju musi być cel rozumienia podstaw, struktury i dynamiki
schematów odruchów. Opóz
niony w rozwoju, niedojrzały lub nadaktywny odruch, ogranicza
nasze zachowanie i myślenie oraz negatywnie wpływa na koordynację na różnych poziomach
układu  Ciało-Umysł (S. Masgutova, 2004, 2005, 2007). Za każdym razem, gdy jesteśmy w
sytuacji stresowej, wciąż wracamy do pierwszych schematów ruchów  odruchów (L.
Wygotski, 1986; N. Bernstein, 1997; L. Semionova, 1999; S. Masgutova, 2005, 2007);
- odruchy niemowlęce stworzone zostały przez naturę, aby neurologicznie wspierać sam proces
rozwoju i odgrywać rolę fundamentu do stworzenia jak najlepszych możliwości dla
kształtowania mechanizmu samoregulacji w układzie  Ciało-Umysł (M.R Barnes, C.A.
Crutchfield, C.B. Heriza, 1977; S. Masgutova, 1994, 2005, 2007; A. Stiller, R. Wennekes,
1992).
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 5
Poznanie natury odruchów wyjaśnia podstawy indywidualnego rozwoju ruchowego na
głębokim poziomie. Ułatwienie pracy ze schematami tych odruchów, skierowane jest na uwolnienie
ich negatywnego wpływu na różne aspekty funkcjonowania człowieka: motoryczny rozwój, rozwój
nawyków, sferę emocjonalną i intelektualną (poznawczą). Praca ta może być dobrym narzędziem
wspomagającym dla nowych rozwiązań opartych na  przyczynie i z
ródle problemów związanych z
deficytami rozwoju ruchowego i wyzwań.
Diagnoza integracji odruchów pozwala nam na wyjaśnienie specyficznych zaburzeń
w funkcjonowaniu koła odruchowego (S. Masgutova, 1999, 2005, 2007). Jest ona oparta na ocenie
schematów ruchowych zależnych od:
- wieku dziecka/dorosłego,
- stanu neurologicznego osoby i jej możliwych objawów,
- struktury i dynamiki rozwoju (ewolucji) schematów odruchu jako wrodzonego, genetycznego
motorycznego programu.
MOŻLIWOŚCI DIAGNOZOWANIA STANU INTEGRACJI ODRUCHÓW
Procedura diagnozowania stanu integracji/dezintegracji odruchów oparta jest na:
- właściwościach reakcji odruchów jako automatycznej i spontanicznej reakcji na określony
bodziec, w zależności od wieku danej osoby,
- sensoryczno-motorycznej integracji odruchów,
- dynamice rozwoju i integracji odruchów,
- charakterystycznych częściach składowych odruchu  zgodności właściwości schematu
sensoryczno-motorycznego, odpowiedniego czasu trwania, siły reakcji, poprawnego kierunku
w odpowiedzi ruchowej, symetrii w odpowiedzi ruchowej (kończyn, lub części tułowia).
Zagadnienie integracji odruchów jest kluczową koncepcją programu. Dlatego zwrócimy się do
pojęcia integracji sensoryczno-motorycznej odruchów, strukturze i dynamice rozwoju odruchów i ich
schematów oraz parametrów diagnozowania odruchów.
Integracja sensoryczno-motoryczna odruchu w ramach koła odruchowego
Każdy odruch stanowi odpowiedz
na określony bodziec. Koło odruchowe składa się z
aktywności:
- aferentnego układu nerwowego (receptorów, aferentnych włókien nerwowych,
przewodzących impuls nerwowy do mózgu),
- ośrodków określonych układów mózgowych/nerwowych, stworzonych do przetwarzania
informacji zmysłowych i proprioreceptywnych oraz wyrobienia odpowiedniej komendy do
organu roboczego,
- eferentnego układu nerwowego (eferentnych włókien nerwowych, przewodzących impuls
nerwowy w formie polecenia do mięśni oraz organów /gruczołów, aby wywołać reakcję
/odpowiedz
ruchowÄ…; I.P. Pavlov, 1960; I.M. Setchenov, 1960).
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 6
Rys. 1. Informacja zmysłowa dochodzi do mózgu, Rys. 2. Trzy aspekty integracji senso-
który określa charakter odpowiedzi ruchowej/gruczołu. ryczno-motorycznej obwodu odruchowego.
Zgodnie z neurofizjologią układu nerwowego, każdy odruch musi zostać zintegrowany na
poziomie sensoryczno-motorycznym. Określona stymulacja zmysłowa, musi spowodować
odpowiednią reakcję zwrotną gruczołu lub reakcję ruchową. Ten typ określonego połączenia, przez
układ nerwowy, pomiędzy aspektami zmysłowymi i ruchowymi w kole odruchowym jest
uwarunkowany genetycznie i był ćwiczony przez lata ludzkiego istnienia.
Jeżeli bodziec zmysłowy nie zostanie rozpoznany przez aparat zmysłowy, a w rezultacie
zostanie z
le zinterpretowany przez mózg, lub, jeśli eferentny układ nerwowy przewodzi polecenie
w niepoprawny sposób, wtedy rozwój schematu odruchu będzie nieodpowiedni (E. Duane, E. Haines,
2002; J.I. Barashniev, 2001; K. Bobath, 1972; T. Humphrey, 1964; V. Vojta, 1989, 1997; C.H.
Delacato, 1974; G. Doman, 1984; S. Galant, 1917; J. Ayres, 1971; L.Sadowska, 1998, 2001; S.-A.
Dargasses, 1986; J. Van de Meere, H.J. Vreeling, J. Sergeant, 1992 i inne).. Oznacza to, że integracja i
dojrzewanie odruchu z kontrolowanymi ruchami i umiejętnościami, będzie opóz
niona i
nierzetelna, szczególnie w przypadkach stresu i uczenia się czegoś nowego.
Dynamika integracji odruchów
Każdy odruch pojawia się w określonym czasie, rozwija swój własny, podstawowy schemat
(podczas trzech faz). Wtedy to przechodzi przez fazÄ™ pierwszÄ… - okres zmian (w czasie czwartej fazy),
przygotowując się na rozwój wariantów odruchu (podczas ostatniej piątej, szóstej i siódmej fazy)
(S.Masgutova, 2007). Każda faza ma swoje własne zadanie. Przykładowo, podstawowy schemat-
wzorzec odpowiedzialny jest za kodowanie schematu sensoryczno-motorycznego, tworzenie sieci
nerwowej przez połączenie specyficznego typu bodz
ca z funkcjonowaniem psychologicznym i
mechanizmami ochronnymi.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 7
Faza przejściowa jest ważna w przygotowaniu
podstawowego wzorca do dalszych zmian. Warianty
odruchu rozwijajÄ… siÄ™ w czasie ostatnich faz i
odznaczają się dobrze rozwiniętą siecią nerwową.
Proces ten jest gotów wystartować z poziomu
ochrony do poziomu włączenia cech odruchów do
poziomu intencjonalnej (kontrolowanej) reakcji lub
ruchu.
Układ nerwowy dojrzewa na tyle, że może
służyć prawidłowemu funkcjonowaniu schematu
odruchowego. Zadaniem tych faz jest tworzenie
podstawy do integracji schematów odruchów z
umiejętnościami i możliwościami ruchowymi, które
służą jako fundament dla nowych umiejętności
(włącznie z umiejętnościami szkolnymi, takimi jak
podstawy czytania, rysowania, pisania i liczenia).
Opóz
nienie rozwoju odruchów lub ominięcie
którejkolwiek fazy, ma zawsze negatywny wpływ na
tworzenie się przyszłych umiejętności  opóz
nienie
możemy dostrzec w następnej fazie jego rozwoju.
Pomijanie przez odruch nie będzie w stanie
Ryc. 4. Dynamika rozwoju schematów-
stworzyć odpowiedniej sieci nerwowej, więc
wzorców odruchu i jego wariantów.
spowoduje dysfunkcjÄ™ lub kompensacjÄ™ (pozytywnÄ…
lub negatywną), które nigdy nie są prawdziwymi
schematami i nie mogą być wiarygodne w sytuacjach stresowych czy nieoczekiwanych okresach
przejściowych. Dlatego do rozwoju (naturalnego treningu)
dojrzewania i integracji ważne jest przejście każdego odruchu przez
wszystkie fazy. Takie podejście, jak już wspomnieliśmy, istotnie różni
się od tradycyjnego podjęcia hamowania (inhibicji)  pozostałego ,
 czÄ…stkowego odruchu.
Charakterystyczne części składowe odruchów
Rys. 5. Prawidłowy schemat
Głównymi cechami, które sprawdzamy są: prawidłowy
odruchu chwytnego:
schemat (koordynacja sensoryczno-motoryczna percepcja zmysłowej
podstawowy wzór i wariant
reakcji zwrotnej), czas trwania lub dynamika, prawidłowy kierunek
(faza-4).
ruchu w reakcji, siła reakcji, symetria ruchowa lub ułożeniowa. Te
wszystkie charakterystyczne cechy oceniamy tylko przez rozpoznanie
odpowiedzi motorycznej. Pomiar i ocena poziomu wrażliwości
zmysłowej i pracy przetwarzania bodz
ca w mózgu/układzie
nerwowym jest niemożliwa w testach bez specjalnych urządzeń
(termografia, tomografia mózgu, pomiar elektrogalwanicznej
Rys. 6. Nieprawidłowy
odporności skóry).
schemat odruchu
Schemat odruchu. Schemat jest koordynacją zespołu reakcji
chwytnego: podstawowy
lub ruchów wywołujących stymulację lub reakcję zwrotną układu
wzór i wariant (faza-4).
sensoryczno-motorycznego odruchu.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 8
Kierunek ruchu kończyn lub tułowia podczas zwrotnej reakcji
w odruchu. Każdy odruch przedstawia określoną sekwencję reakcji
lub ruchów kończących się na postawie albo kontynuowanych przez
ruch w określonym kierunku. Postawa naszego ciała i układu
mięśniowego służy do tworzenia określonych postaw i ruchów.
Czas trwania i dynamika reakcji odruchowej. Koło
odruchowe pracuje w granicach układu zmysłowego, pracy mózgu i
odpowiedzi ruchowej. Zwrotna reakcja odruchowa musi trwać około
107 bitów/sekund od czasu rozpoczęcia stymulacji zmysłowej.
Reakcja musi zajść w bardzo krótkim czasie  musi być szybka,
ponieważ pierwszorzędną funkcją odruchu jest stworzenie reakcji
ochronnej. Opóz
nienie odpowiedzi w czasie, może odwlec ochronę
w każdym momencie i może stać się powodem uszkodzeń lub
opóz
nień w ruchowej koordynacji i rozwoju.
Siła reakcji. To pojęcie charakteryzujące reakcję odruchową
oznacza siłę fizyczną i energię dostarczoną przez odpowiednie
napięcie układu mięśniowego. Siła mięśni, przyczyniających się do
Rys.7. Kierunek ruchu we
funkcjonowania schematu odruchu, musi odzwierciedlać
wzorcu Odruchu
intensywność bodz
ców. Reakcja nadaktywna (hiperaktywna), słaba
PodciÄ…gania RÄ…k: a)
(hipoaktywna) lub jej brak (a-refleksja), jest nieodpowiedniÄ… reakcjÄ…
prawidłowy i b)
zwrotnÄ….
nieprawidłowy
Symetria. Reakcja ruchowa w kole odruchowym może być
również oceniana w porównaniu do bilateralnej organizacji ciała i
kończyn. Symetrię można dostrzec w strukturze ciała, kierunku ruchu odpowiedzi odruchowej, czasie
i sile reakcji.
Nasz program, ilustruje podstawy diagnozowania i korekcyjnej pracy z różnymi schematami
odruchów w celu wsparcia:
- mechanizmów rozwojowych,  zdrowych obronnych reakcji
(ochrony ścięgien i toniczne, antygrawitacyjne i uziemienia,
podparcia rÄ…k);
- rozwoju fizycznego ( odruchy grzbietowe Galanta i Pereza
oraz posturalne  kształtowanie postawy ciała i koordynacji
ruchowej);
- procesów poznawczych (asymetryczny toniczny szyi 
słuchanie i zapamiętywanie, rozwój układu propriocepcji;
symetryczny toniczny szyi, prostowania tułowia  kontrola postawy
ciała do obuocznego widzenia i obousznego słyszenia; wzrokowe i
słuchowe odruchy  funkcjonowanie percepcji podczas czytania
i pisania; chwytny i podciągania rąk motoryczny aspekt umiejętności
pisania i rysowania).
Rys.6. Asymetria w schema-
Dla określenia wyników testowania miary
cie odruchu Babińskiego:
integracji/dysfunkcji schematu odruchu w ramach powyższych ich
reakcja lewej stopy jest po-
parametrów wykorzystany został następny pomiar od  0
prawna, a prawej stopy 
(patologiczna reakcja/ruch (nieprawidłowa reakcja w 4-5
nieprawidłowa.
parametrach testowania, przewrócona reakcja) do  4 (prawidłowa
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 9
reakcja/ruch; wszelkie parametry testowania wykazują prawidłowe reakcje).
Wyniki testowania schematu każdego z odruchów układały się w skalę od 0 do 20, w której
znaczenie 10 liczymy jako przełomowe pomiędzy rozwojem patologicznym/dysfunkcjonalnym oraz
normalnym. Znaczenie 15-16 przyjmowaliśmy za normę. A poziom rozwoju po nich oznaczał miarę
dojrzewania i integracji bazowego schematu oraz jego wariantów, które są bazą do integracji
odruchów z ruchem intencjonalnym i kontrolowanym (patrz tabela 1).
Tabela 1. Kryteria do oceny poziomu patologii/dysfunkcji, normy i integracji odruchów i ich schematów.
Normalna funkcja Dysfunkcja/patologia
Punkty Poziom integracji schematu Punkty Poziom dysfunkcji schematu
20 zintegrowany w pełni 10 na granicy prawidłowego i dysfunkcji
17  18,5 dojrzały 8  9,5 nieprawidłowy / lekka dysfunkcja
15  16,5 rozwinięty prawidłowo - norma 6  7,5 dysfunkcjonalny
13  14,5 prawidłowy, ale niski poziom rozwoju 4 - 5,5 bardzo dysfunkcjonalny
11-12,5 prawidłowy, ale bardzo niski poziom rozwoju 2  3,5 Patologiczny
10 na granicy prawidłowego i dysfunkcji 0 - 1,5 bardzo patologiczny
WYNIKI DIAGNOSTYCZNEJ I KOREKCYJNEJ PRACY Z DZIEĆMI Z MPD,
AUTYZMEM I FAS
Nasz program ukierunkowany jest na usprawnienie funkcji motorycznych i poznawczych
w ramach koncepcji integracji odruchów i ich schematów u dzieci i dorosłych z różnymi wyzwaniami:
porażenie mózgowe dziecięce (MPD), autyzm i cechy autystyczne, nadaktywność (ADD, ADHD),
opóz
nienie motorycznego rozwoju, dysleksja, zaburzenia genetyczne, FAS (wewnątrzpłodowe
zatrucie alkoholowe). Wyniki naszej pracy z nimi pokazują niezbędną ważność korekcyjnej pracy
z dysfunkcjonalnymi i patologicznymi odruchami do polepszenia jakości codziennego funkcjonowania
i dalszego rozwoju osób z wyzwaniami w rozwoju.
W tej pracy skupia-
my siÄ™ na wynikach pracy
Grupy dzieci z wyzwaniami rozwojowymi
z zaburzonym rozwojem schematów odruchów diagnostycznej i korekcyjnej
(910 dzieci, wiek: 0,5-18)
z dziećmi z MPD (450
w wieku 0,6-18 lat), autyz-
450 dzieci
340 dzieci
mem i cechami autystycz-
nymi (340 osób w wieku 1-
Porażenie mózgowe 18 lat) oraz FAS (120 osób w
wieku 3-18 lat). Skierujmy
Autyzm
się do wyników diagnozowa-
FAS nia oraz krótkiej charakterys-
tyki cech tych dzieci oraz
120 dzieci
specyfiki rozwoju schema-
Na podstawie pracy diagnostycznej i korekcyjnej w ramach programu integracji odruchów
tów odruchów.
metodÄ… dr S. Masgutowej, przeprowadzone w Rosji, Polsce, USA, Kanadzie w latach 1992-2007).
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 10
Rys. 9. DYSFUNKCJONALNE ODRUCHY UKA
ADU KOORDYNACJI
RUCHOWEJ MEDIAL-LATERAL U DZIECI Z MPD, AUTYZMEM ORAZ FAS
100
80
60
40
20
0
Dłoniowo- Skrzyżowanego
Chwytny Stopy Asymetryczny
Podciągania rąk bródkowy zgięcia-wyprostu Abdominalny Więzi
Robinsona Babińskiego toniczny szyi
Babkina nogi
MPD 55,6 31,6 55,1 53,3 55,3 56 43,3 32,7
AUTYZM 40 42,1 74,7 76,5 46,2 91,5 41,8 100
FAS 62,5 33,3 90,8 33,3 54,1 75 25,8 72,5
Odruchy
Graficzne obrazy wyników diagnozowania schematów odruchów są przedstawione na rys. 9,
10, 11 poniżej. Wyniki te podane zostały w ramach trzech wymiarów-symetrii ciała i koordynacji
ruchowej: lateral-medial; superior-inferior; anterior-posterior.
Rys.10. DYSFUNKCJONALNE ODRUCHY UKA
ADU KOORDYNACJI
RUCHOWEJ SUPERIOR-INFERIOR U DZIECI Z MPD, AUTYZMEM ORAZ FAS
100
80
60
40
20
0
Automa- Sekwen-
Pełzania Wzlotu i
tycznego chodu Moro Podparcia rąk Chwytny stóp cyjnego obrotu Amfibii Landaua
Bauera lÄ…dowania
Tomasa ciała
56 53,6 57,1 50,4 50,9 52,2 53,1 73,8 56,9
MPD
AUTYZM 87,4 73,5 83,8 95,3 41,8 43,8 35,3 47,1 94,1
63,3 93,3 47,6 56,6 12,5 61,1 19,1 27,5 16,6
FAS
Odruchy
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
Liczba dzieci %
Liczba dzieci %
 11
Rys. 11. DYSFUNKCJONALNE ODRUCHY UKA
ADU KOORDYNACJI
RUCHOWEJ ANTERIOR-POSTERIOR U DZIECI Z MPD, AUTYZMEM ORAZ FAS
100
80
60
40
20
0
Wyprostu Symetryczny Grzbietowy Grzbietowy Błendnikowy Strachu Ochrony Śróbowego Orientacyjny
tułowia toniczny szyi Galanta Pereza toniczny paraliżującego ścięgien obrotu ciała Pawlowa
57,6 73,8 54 53,3 57,8 60,2 52,7 56,9 35,6
MPD
AUTYZM 93,2 45,3 94,1 88,2 88,8 96,5 90,6 46,2 42,9
FAS 35 71,6 71,6 91,6 29,1 89,1 48,3 55 74,1
Odruchy
Dzieci wybranych grup wykazują szeroki szereg odruchów dysfunkcjonalnych i
patologicznych.
Dzieci z MPD demonstrują poważne problemy w rozwoju odruchów, takich jak: chwytny
Robinsona, dłoniowo-bródkowy Babkina, stopy Babińskiego, skrzyżowanego zgięcia-wyprostu nogi,
asymetryczny toniczny szyi, więzi, automatycznego chodu Thomas a, pełzania Bauera, Moro,
podparcia rąk (spadochronowy), sekwencyjnego obrotu tułowia, symetryczny toniczny szyi,
grzbietowy Galanta i Pereza, błędnikowy toniczny, śrubowy obrót ciała. Rozwój tych odruchów jest
obciążony neurologicznym statusem dzieci z MPD. Obserwuje się duże nieprawidłowości
w funkcjonowaniu koła sensoryczno-motorycznego odruchów, negatywnych kompensacji,
nadwrażliwości układu sensorycznego odruchu oraz nadaktywnej reakcji.
Dzieci z autyzmem i spektrum autyzmu wykazują jako najbardziej dysfunkcjonalne następujące
odruchy: dłoniowo-bródkowy Babkina, stopy Babińskiego, asymetryczny toniczny szyi, więzi,
automatycznego chodu Thomas a, pełzania Bauera, Moro, podparcia rąk, wzlotu i lądowania,
wyprostu tułowia, grzbietowy Galanta i Pereza, strachu paraliżującego, śrubowy obrót ciała,
orientacyjny Pawłowa,  Co to jest? . Rozwój odruchów i ich schematów u dzieci z autyzmem jest
dysharmonijny, układ sensoryczny odruchu jest nadwrażliwy, a reakcja nadaktywny.
Dzieci z FAS demonstrują problemy w rozwoju odruchów, takich jak: chwytny Robinsona,
dłoniowo-bródkowy Babkina, skrzyżowanego zgięcia-wyprostu nogi, abdominalny, asymetryczny
toniczny szyi, więzi, automatycznego chodu Thomas a, pełzania Bauera, Moro, podparcia rąk
(spadochronowy), sekwencyjnego obrotu tułowia, symetryczny toniczny szyi, grzbietowy Galanta i
Pereza, strachu paraliżującego, śrubowy obrót ciała, orientacyjny Pawłowa. Odruchy u dzieci z FAS
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
Liczba dzieci %
 12
pojawiają się i dojrzewają znacznie póz
niej, bardzo dysharmonijnie w swoim rozwoju, układ
sensoryczny jednych odruchów jest nadwrażliwy, a innych podwrażliwy, reakcja może być tak samo
nadaktywna i hipoaktywna. Słaby i nieadekwatny rozwój tych odruchów jest skutkiem pracy
dysfunkcjonalnego mózgu.
Zwrócimy się do krótkiej charakterystyki niektórych cech dzieci wybranych grup oraz
niektórych zaburzonych schematów odruchów wpływających na ich rozwój.
Dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym
Dziecięce porażenie mózgowe - MPD (termin Z. Freuda) oznacza zespół zaburzeń funkcji
ruchowych w skutku uszkodzenia określonych obszarów mózgu. Najbardziej charakterystycznym
zaburzeniem jest porażenie mózgowe, które czasami doprowadza do psychicznego upośledzenia.
Etiologia porażeń jest ściśle związana z miejscem i czasem porażenia. W zależności od czasu
pojawienia się uszkodzenia, porażenie mózgowe może być:
- prenatalnym (rozwija się z powodu ciążowych uszkodzeń mózgu  infekcją, zakażenie płodu,
zatrucie toksynami, urazy matki w czasie ciąży),
- porodowym (zespół Little`a - skutek uszkodzenia mózgu w czasie porodu - np.: wczesne,
szybko przebiegające, kleszczowe powodujące uszkodzenia głowy dziecka).
- poporodowe (rozwijane po urodzeniu we wczesnym dzieciństwie  przebyte infekcje
z powikłaniami w postaci zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowych; urazów np. czaszki we
wczesnym dzieciństwie, przewlekłych chorób rodziców oczekujących na dziecko).
U 40-60% dzieci z MPD uszkodzona jest pamięć kinestetyczna. U osób z porażeniem
mózgowym słabość tej pamięci wpływa na skrajnie małe spektrum posiadanych ruchów, a także na
ograniczenia ich nauczenia się (niezależnie od wieku) (K.A. Semenova, 1999).
Zaburzone schematy odruchów i ich wpływ na rozwój dziecka z MPD
Nasze obserwacje i diagnoza dzieci z MPD (450 dzieci w wieku 0,6-18 lat) wyjaśniają deficyty
rozwojowe w ramach funkcjonowania odruchów. Dzieci z MPD mają cały szereg odruchów
dysfunkcjonalnych i patologicznych (Neurologia Dziecięca, 2000; K. Bobath, 1972; L.O. Badalian,
1984; R. Michalowicz, 1993; C.H. Delacato, 1974; G. Doman, 1984; V. Vojta, 1989; K.B. Nelson,
J.H. Elleberg, 1979; K.A. Semionova, 1999; E. Duane-Haines, 2002; L. Sadowska, 1998;
S.Masgutova, N. Akhmatova, 2007). Nasze obserwacje i testowanie schematów odruchów u dzieci
z MPD wykazuje dysfunkcję i patologię, w szczególności takich odruchów jak: chwytny Robinsona,
dłoniowo-bródkowy Babkina, skrzyżowanego zgięcia-wyprostu nogi, asymetryczny toniczny szyi,
więzi, automatycznego chodu Thomas a, pełzania Bauera, Moro, podparcia rąk (spadochronowy),
sekwencyjnego obrotu tułowia, symetryczny toniczny szyi, grzbietowy Galanta i Pereza, śrubowego
obrotu ciała, orientacyjny Pawłowa,  Co to jest? .
U podstaw patologicznego stereotypu ruchowego u dzieci z MPD leżą nierozwinięte
i niezintegrowane w swoim czasie odruchy toniczne, które następnie hamują rozwój odruchów
dynamicznych. Mogą to być:
Odruch błędnikowy toniczny (OBT). U dziecka z MPD, położonego na brzuchu niezależnie od
wieku następuje napięcie zginaczy górnych i dolnych kończyn oraz mięśni brzucha. Nie może ono
podnieść głowy, wyprostować się, wyprostować nogi i ręki, tak jak to czyni zdrowe dziecko w 3-6
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 13
miesiącu życia. W ciężkich przypadkach nie wykształca się elastyczność. Występuje spastyka,
sztywność lub spastyko-sztywność mięśni. Jeśli dziecko leży na plecach, następuje podwyższenie
napięcia prostowników zarówno w górnych jak i w dolnych kończynach. Dziecko nie może usiąść,
przekręcić się ani wstać. Odruch ten oddziałuje również na mięśnie języka. W określonych pozycjach
głowy język leży sztywny w tylniej części jamy ustnej i przeszkadza w artykulacji. Wpływ na mięśnie
zewnętrzne oczu przejawia się w nieprawidłowościach w zakresie spojrzenia, które zależy również od
położenia głowy. W konsekwencji dziecko w ograniczony sposób ogląda przedmioty znajdujące się
w otoczeniu. W pozycji pionowej ciała, dziecko ma zgięte nogi w każdym stawie i ma trudności z ich
wyprostowaniem.
Odruch symetryczny toniczny szyi. Ujawnia się w czasie opuszczenia głowy na pierś
w odruchowym zwiększeniu napięcia zginaczy rąk i prostowników nóg. W pozycji z głową odchyloną
do tyłu, zależności ulegają zmianie - podwyższa się tonus zginaczy nóg i prostowników rąk.
Odruch asymetryczny toniczny szyi. Jeśli noworodkowi leżącemu na plecach obrócimy głowę
na bok, to ręka, znajdująca się po tej stronie, na którą obróciliśmy twarz, zaczyna prostować się we
wszystkich stawach, a przeciwna ręka będzie zgięta w stawie łokciowym i przyciągnięta do piersi.
Odruch chwytny. Powinien dojrzeć w pierwszym tygodniu życia. U dziecka z MPD może stać
się on trwały. (Jeśli dziecko chwyci w rękę jakiś przedmiot, ma trudności z wyprostowaniem palców
i wypuszczeniem go).
Odruch boczny sekwencyjnego obrotu głowa-tułów oraz miednica-tułów ( śrubowe ). Jeśli te
odruchy występują, to dziecko nie może wykonać izolowanego skrętu w obrębie barków i miednicy;
dziecko przekręca się całym ciałem,  bokiem . Utrzymanie się tego odruchu przeszkadza dziecku
z porażeniem mózgowym w przyjęciu pozycji stojącej, a podczas chodu w swobodnym balansowaniu
tułowiem dla zachowania równowagi. Brak tych odruchów powoduje, że dziecko wykonuje ruchy na
boki.
Integracja odruchów tonicznych u zdrowych dzieci zaczyna się już w drugim miesiącu życia.
Z wiekiem u dzieci z MPD, z niewielką patologią mózgową intensywność odruchów tonicznych
osłabia się. Pozostają jednak patologiczne mięśniowe synergie (skurczone mięśnie), kontraktury
(ograniczenia w ruchliwości stawów, wywołane przez bliznowe ściąganie skóry, ścięgien, choroby
mięśni, stawów i inne przyczyny) i deformacje, które powstały na ich podstawie.
U dzieci z MPD zaburzony jest proces rozwoju wrodzonych odruchów. W zależności od
lokalizacji uszkodzeń mózgu (w korze, ośrodkach podkorowych, móżdżku i in.) wykształca się ten lub
inny patologiczny stereotyp ruchowy, szczególnie wyraz
nie przejawiający się w drugiej połowie
pierwszego roku życia.
W drugim półroczu życia pojawia się możliwość diagnozowania hiperkinez (ruchów
mimowolnych). Hiperkinezy dotyczą na początku języka. Język wykonuje ruchy do przodu-do tyłu
oraz wystaje często poza obręb dolnej wargi. W tym wieku ukazuje się patologiczna ataksja
(zaburzenie koordynacji) w rękach, wraz z hipotonią mięśni tułowia i kończyn. U dzieci z MPD
występują synergie, rozwijające się pod wpływem bocznego sekwencyjnego odruchu głowa-szyja
i symetrycznego tonicznego odruchu szyi. Słaby rozwój i patologia obserwuje się następnie
w kształtowaniu schematów odruchów pełzania (raczkowania), automatycznego chodu, grzbietowego
Galanta i Peresa i innych. Skutkuje to opóz
nionym rozwojem w sferze percepcji wzrokowej,
słuchowej, czuciowej i często również intelektualnych procesów.
Praca technikami Neuro-Sensomotorycznej Integracji schematów odruchów u tych dzieci
skierowana jest na: zaburzenia i dezintegracje sensoryczne, dysharmonijny rozwój sensoryczny,
podwrażliwość lub nadwrażliwość na sensoryczne bodz
ce i dotyk, dezintegracje pomiędzy zmysłem
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 14
dotykowym, wzrokowym, słuchowym oraz proprioceptywnym. Celem jest wsparcie naturalnych,
genetycznie danych mechanizmów rozwojowych przy neurologicznych ograniczeniach do
kształtowania nawyków motorycznych i integracji sensomotorycznej.
Dzieci autystyczne
Autyzm dziecięcy, stanowi bardzo ciężkie wielopostaciowe zaburzenia rozwoju
charakteryzujÄ…ce siÄ™ zaburzeniami trzech podstawowych cech: mowy i komunikacji oraz zachowania,
które zaczyna się już we wczesnym dzieciństwie (O. S. Nikolskaja, E. R. Baenskaja, M. M. Libling,
1997; T. Gałkowski, 1995; T. Galkowski, J. Kossewska, 2000). Liczba przypadków autyzmu lub
spectrum autyzmu zwiększa się z roku na rok.
Zaburzenie rozwoju stosunków społecznych widoczne w wyraz
nym unikaniu interakcji
społecznych i obojętność wobec bodz
ców wyzwalających normalne chęci nawiązywania kontaktu (T.
Levy, M. Orlans, 1995; M. Fowler, 1994; E. Aylward et all, 1996). Już u niemowląt dotkniętych
autyzmem występuje brak skłonności do nawiązywania więzi emocjonalnych.
U dzieci z autyzmem występują wyraz
ne nieprawidłowości w rozwoju mowy, które dotyczą
zarówno rozumienia jak i mówienia. U około połowy dzieci z autyzmem mowa nie rozwija się wcale,
natomiast u drugiej połowy, jeśli się pojawia, to bywa zazwyczaj stereotypowa, wypełniona
echolalicznymi (tzn. powtórzeniowymi) frazami i nieprawidłowo użytymi zaimkami osobowymi.
W zachowaniu takich dzieci da się zauważyć rytuały i różnorodne działania o wymuszonym
charakterze, psychoruchowa nadaktywność (J. Coolican, S.E. Bryson, L. Zwaigenbaum, 2008; M.
Rutter, 1980; N. O Dell., P. Cook, 1997; S. Masgutova, N. Akhmatova, 2004, 2005; M. Fowler,1994).
Może to przejawiać się w noszeniu ze sobą dziwnych przedmiotów, w nietypowych ruchach palców,
dziwacznych upodobaniach w jedzeniu (np.; życzenie jedzenia tylko ciepłych kanapek) lub też
w wyłącznym zainteresowaniu cyframi i tabelami.
Syndrom autyzmu podobnie jak nadpobudliwość, znacznie częściej spotyka się u chłopców.
W około 75% przypadków zaburzeniu towarzyszy upośledzenie umysłowe (O. S. Nikolskaja, E. R.
Baenskaja, M. M. Libling, 1997).
W przypadkach kiedy ogólny poziom intelektu dzieci autystycznych jest w normie, często
zauważa się u nich trudności związane z rozumieniem. Podłożem tego są zaburzenia pracy mózgu
(Brieber S. Et all. 2007; L. Bonilha et all, 2008). Większość dzieci z autyzmem lub cechami autyzmu
musi uczyć się w specjalnych szkołach. Tylko nieliczne, u których defekt rozwoju przejawia się
w najmniejszym stopniu, mogą uczyć się w masowej szkole. Przypadki całkowitego wyzdrowienia
zdarzają się bardzo rzadko. Dzieci, u których obok autyzmu stwierdza się upośledzenie umysłowe,
(jeśli ich iloraz inteligencji wynosi poniżej 50) będą potrzebowały opieki i nieustannego doglądu przez
całe swoje życie (O. S. Nikolskaja, E. R. Baenskaja, M. M. Libling, 1997).
Charakterystyczne cechy zachowania dzieci z autyzmem:
- przewrażliwienie sensoryczne lub ignorowanie bodz
ców, obniżenie progu dyskomfortu
w kontaktach ze światem
- reakcja chorobowa na zwyczajne dz
więki, światło, kolor lub dotyk, brak kontaktu
wzrokowego;
- trudności w komunikacji i socjalizacji (do całkowitego zaburzenia);
- zaburzenie rozwoju wszystkich funkcji psychicznych;
- zaburzenia zachowania zwiÄ…zanego z jedzeniem (ograniczone upodobanie do pewnych
potraw);
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 15
- stereotypowość;
- kompensacyjna autostymulacja pozwalająca dziecku na aktywizację i stłumienie dyskomfortu
(aktywizuje siebie ciÄ…gle tym samym bodz
cem, np.: odtwarza wciąż to samo przyjemne
wrażenie);
- skupienie na utrzymaniu stabilności w otaczającym mikroświecie;
- wadliwe wykształcenie nawyków adaptacji do życia oraz oswojenie zwykłych, niezbędnych do
życia działań i przedmiotów;
- słabo rozwinięta umiejętność naśladowania;
- mimowolność i chaotyczność ruchów oraz działań;
- słaba koordynacja ruchów, złe przyswojenie sobie ich czasowych następstw;
- braki w rozwoju kinestetycznej pamięci i świadomości.
Zaburzone schematy odruchów i ich wpływ na rozwój dzieci z autyzmem
Trudności w rozwoju dziecka autystycznego w znacznej mierze są uwarunkowane brakiem lub
nieprawidłowym napięciem mięśniowym i słabą koordynacją ruchu. U podstaw dysfunkcjonalnego
stereotypu ruchowego u dzieci z autyzmem leżą słabo rozwinięte i niezintegrowane w swoim czasie
odruchy dynamiczne i toniczne. Mogą to być:
Odruch grzbietowy Galanta - reakcja zgięcia pleców w bok u niemowląt leżących na boku
brzucha w odpowiedzi na drażnienie wzdłuż jednej strony kręgosłupa. Powoduje również zgięcie
biodra i odwiedzenie nogi o 45 stopni w kierunku bodz
ca.
Odruch grzbietowy Peresa. Odruch ten powstaje u niemowląt jako wygięcie tułowia do tyłu,
zgięcie kończyn dolnych i górnych, podniesienie głowy, miednicy w odpowiedzi na drażnienie
wyrostków ościstych kręgosłupa w kierunku od kości ogonowej do szyi.
U dziecka z autyzmem odruchy te są nadwrażliwe i nadaktywne i mogą prowadzić do
nadmiaru napięcia mięśniowego i słabości fizycznej. Wpływają one negatywnie na koncentrację
uwagi, pamięć krótko- i długoterminową, procesy myślowe (słabe myślenie przyczynowo-skutkowe).
Dzieci takie wykazują brak wytrwałości, cechy ADHD, zawężone pole widzenia, poczucie lęku
i fobie, obniżoną kontrolę wewnętrzną oraz emocjonalną niestabilność. Słabą koordynację dużej
motoryki, zahamowania rozwoju schematu chodu. Problemy rozwoju tego odruchu mogą również
powodować nietrzymanie moczu, syndrom drażliwego jelita, nieprzyjemne uczucie przy noszeniu
ciasnych ubrań lub pasków.
Odruch więzi. Odruch ten wpływa na kształtowanie fizycznego i psychicznego
bezpieczeństwa,  podstawowego zaufania lub  nieufności do świata (E.Erickson, 1980; J.Pearce,
1985; B.P. Nitkin, 1974). Odruch ten tworzy się między 8 a 10 miesiącem. Słaby jego rozwój
powoduje relacje współzależności lub negacji, odrzucenia świata i siebie. Relacje te prowadzą do
uczenia się na poziomie  przetrwania i reakcji obronnych, co obniża zdolności dziecka do
całościowego uczenia się i abstrakcyjnego myślenia w szczególności. U dziecka z autyzmem odruch
więzi jest najmniej rozwinięty i skutkuje problemami w komunikacji  brakiem wzrokowego kontaktu,
nieadekwatnymi obronnymi reakcjami w stosunkach, często słabym rozwojem mowy, słabością
współczucia i współradości oraz uczuć społecznych,
Odruch automatycznego chodu Tomasa. Dziecko z autyzmem ma niezintegrowany odruch
automatycznego chodu, nie potrafi utrzymać równowagi. Środek ciężkości ciała dziecka z autyzmem
nieproporcjonalnie przeniesiony jest do przodu. Żeby utrzymać ciało w pozycji pionowej mózg
przekazuje ścięgnom i mięśniom podkolanowym polecenie wytężenia wszystkich sił. Im bardziej ciało
nachyla się do przodu, tym bardziej napinają się mięśnie całego ciała. Taka sytuacja nadmiernie
aktywizuje obronną reakcję walki lub ucieczki. Zwiększa to liczbę ruchów impulsywnych. Wysoka
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 16
impulsywność na poziomie kinestetycznym skutkuje u dziecka tym, że staje się on przetrwałym
i dziecko długi czas może chodzić na paluszkach stóp. Dlatego niepewnie stoi ono na nogach, robi
częste podskoki i wykonuje nieskoordynowane ruchy ciała. Dysharmonia i chaotyczne ruchy
powodują nadmierną przewagę procesów pobudzenia w systemie nerwowym.
Zazwyczaj obserwuje się u nich trudności związane z funkcjonowaniem sensorycznej percepcji -
chaotyczną pracą układu wzrokowego i ruchowego.
Odruchy wzrokowe i słuchowe - śledzenia oczami w poziomie, konwergencyjne/wergencyjne,
przedsionkowo-oczne, wzrokowo-ruchowe, akustyczne, lokalizacji z
ródła dz
więku.
Odruch śledzenia oczami u dziecka autystycznego jest nadaktywny i słabo zintegrowany.
Chaotyczne ruchy oczu lub ignorowanie obiektów osłabia widzenie skupione, uniemożliwia
skoncentrowanie się na zewnętrznych wzrokowych bodz
cach i proponowanych obiektach.
Odruchy przedsionkowo-oczne (poziomy i pionowy) służące do stabilizacji obrazów
wzrokowych podczas poruszania się ciałem i głową, ustawiają oczy w kierunku przeciwnym do ruchu
głowy (unieruchomienie pola wzrokowego i fiksacja na obiekcie). U dzieci tej grupy wyzwania
obserwuje się brak równowagi, częste skoki, nadaktywność ruchową, co prowadzi do wzrokowej
i proprioceptywnej dezorientacji. Świadczy to o nadaktywnym działaniu odruchu przedsionkowo
-ocznego.
Odruch koniunkcyjny (dwoje oczu porusza siÄ™ w tym samym kierunku) oraz wergencyjny (dwoje
oczu podąża do lub od linii środkowej) u dziecka z autyzmem są nadruchliwe. Odruch wergencyjny
doprawadzi do nadmiarnej pracy wzroku pereferyjnego. Wszelkie zaburzenia w funkcjonowaniu
wzrokowych odruchów stymulują instynkt terytorium oraz adekwatne obronne zachowanie się (S.
Masgutova, 2006).
Odruch akustyczny i lokalizacji z
ródła dz
więku. Odruch akustyczny (odruch mięśnia
strzemiączkowego w uchu środkowym) jest mimowolnym skurczem mięśnia w odpowiedzi na bodz
ce
dz
więkowe o wysokiej częstotliwości. W czasie narażenia na bodziec dz
więkowy o wysokiej
częstotliwości odruch ten obniża przekaz drgającej energii do ślimaka i służy adekwatnemu odbiorowi
dz
więków i przetworzeniu ich przez mózg. Odruch akustyczny stymuluje się zwykle tylko przy
wysokim natężeniu dz
więku; jego aktywacja przy cichych dz
więkach może doprowadzić do
dysfunkcji ucha, a jego brak spowodować może neurologiczną utratę słuchu. Dziecko autystyczne ma
nadwrażliwe odruchy słuchowe. Nadwrażliwy słuch doprowadzi dziecko do ignorowania
dz
więkowych bodz
ców, autostymulacji (zamykania uszu, mówienia do siebie, napięcia lub zbyt
rozluz
nienia szczęk i dłoni).
Nasza praca diagnostyczna z dziećmi z autyzmem wykazuje dysfunkcje szeregu odruchów
(patrz wyniki diagnozowania). W każdym przypadku to niezintegrowanie jest zindywidualizowane.
Praca technikami Neuro-sensomotorycznej integracji schematów odruchów skierowana jest na:
zaburzenia i dezintegracje sensoryczne, dysharmonijny rozwój sensomotoryczny, podwrażliwość lub
nadwrażliwość na sensoryczne bodz
ce i dotyk, dezintegracje pomiędzy zmysłem dotykowym,
wzrokowym, słuchowym oraz proprioceptywnym.
Pamiętając, że autyzm to zaburzenie wielopostaciowe, program terapii należy opracować
wielokierunkowo zgodnie z indywidualnymi potrzebami danego dziecka oraz przy uwzględnieniu
różnych metod i zachowaniu ogólnych założeń rozwojowych. Nadrzędnym celem terapii jest
doprowadzenie do integracji odruchów w ogólny system ruchu ciała dziecka oraz stymulacja rozwoju
emocjonalnego, społecznego i poznawczego.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 17
Dzieci z FAS
Dzieci z FAS (alkoholowym zespołem płodowym) są to dzieci z zespołem psychofizycznych
zaburzeń, które wyrażają się jako opóz
nienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia ogólno
rozwojowa, psychomotoryczna i fizyczna, zaburzenia w uczeniu się i kształtowaniu osobowości. FAS
jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie rozwoju wewnątrzpłodowego. Wpływa on na mózg
jeszcze nieurodzonego dziecka, uszkadza go. Skutkuje również nieprawidłowościami w rozwoju
fizycznym (twarzy, wag, oczu, rozmiarów ciała), trudnościami w rozwoju funkcji poznawczych,
zaburzeniami zachowania, deficytami pamięci, zespołem ADHD (S.K. Clarren, D.W. Smith, 1978).
FAS przedstawia sumę nieprawidłowości w rozwoju fizycznym i psychicznym skutkującą
wyzwaniami dla przyszłego rozwoju dziecka oraz dla rodziców i społeczeństwa. Dzieci z FAS rodzą
się od 1 do 3 przypadków na 1000 noworodków. Ilość dzieci urodzonych z FAS rośnie z roku na rok.
Medyczne Stowarzyszenie w Stanach Zjednoczonych podaje statystykę, że w USA co roku rodzi się
ponad 5000 dzieci z FAS, a około 35.000 do 50.000 ma inne zaburzenia alkoholowe. Większość
przypadków z FAS pozostaje nie zdiagnozowana (Journal of American Medical Association, 1991).
Tematyka pomocy dzieciom z FAS jest bardzo aktualna na dzisiaj.
FAS będąc skutkiem ubocznym działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym doprowadza
do zespołu psychofizycznych zaburzeń tj.:
- opóz
nienie umysłowe (obniżeniem IQ dużo poniżej przeciętnej),
- dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego i mózgu (uszkodzenia obszarów mózgu,
rozwijajÄ…cych siÄ™ w czasie prenatalnym),
- anomalia rozwojowe (zwłaszcza uszu, oczu, wątroby i stawów, zmarszczka kącika oka),
- małe, szeroko rozstawione oczy, płaska środkowa część twarzoczaszki, wygładzona rynienka
podnosowa , cienka górna warga, mała żuchwa,
- dysharmonijne funkcjonowanie układu mięśniowo-ścięgnistego (hypertonia - wzmożone
napięcie mięśniowe lub hypotonia -zbyt małe napięcie mięśniowe),
- zaburzenia w psychoruchowym rozwoju (zaburzenia uwagi, pamięci, kontroli koordynacji
ruchów i nawyków),
- zaburzenia percepcji sensorycznej (nadwrażliwość na bodz
ce),
- zaburzenia kształtowania schematów odruchów,
- zaburzenia w uczeniu się, przejawiają się w okresie dorastania albo dorosłości, często między
2 a 10 rokiem życia.
Najgroz
niejsze cechy FAS to niewidoczne symptomy uszkodzeń neurologicznych (A.P.
Streissguth,, J. Kanter, 1997).
FAS powoduje uszkodzenia obszarów mózgu rozwijających się w określonym czasie
prenatalnym. Efektem takiego uszkodzenia są: obumieranie komórek mózgowych, migracja komórek
do niewłaściwych obszarów, tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami.
Przy tym najbardziej narażone obszary mózgu na wpływ alkoholu są:
- ciało modzelowate (hamuje rozwój i integrację funkcji analizy i syntezy),
- tyłomózgowie - pień mózgu, rdzeń przedłużony (wywołuje impulsywne zachowanie się),
- móżdżek (niedojrzałe lub opóz
nione programowanie i kontrola ruchu, brak równowagi),
- zwoje podstawy (słaba pamięć i opóz
nienie procesów poznawczych),
- hipokamp (słaba pamięć długoterminowa, kinestetyczna, niedojrzałe procesy i mechanizmy
automatycznej kontroli),
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 18
- płaty czołowe (słabe procesy kontroli, analizy, wybory, słabe przyczynowo-skutkowe
myślenie).
Podstawowe uszkodzenia mózgu wliczone powyżej nazywają się  encefalopatią , co oznacza,
że stan mózgu nie pogarsza się, ani się nie poprawia. Taki mózg znajduje się w stanie strategii
przetrwania i doprowadza do zachowania się, w którym  zagrożenie lub  walka i ucieczka są
podstawowymi reakcjami ograniczającymi poznawanie i ciekawość dziecka do nowej informacji
i zmian.
Trudności w rozwoju procesów poznawczych u dziecka z FAS
Większość dzieci z FAS ma IQ mieszczący się w tzw.  normie intelektualnej. Razem z tym
dzieci z FAS mają znaczne trudności w rozwoju procesów poznawczych (N.Z. Weinberg, 1997).
Symptomy te obejmujÄ… deficyty:
- koncentracji i rozszerzenia pola uwagi,
- pamięci, zwłaszcza tzw. krótkiej, gromadzenia informacji,
- myślenia krytycznego i przyczynowo-skutkowego, uogólniania, samodzielnego rozwiązywania
problemów,
- wyobraz
ni - nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły,
- rozumienia i przyswajania pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze), wykorzystania
informacji i trudności w ocenie,
- orientacji czasowo-przstrzennej, oceny czasu, cykliczności zjawisk przyrody,
- zorganizowania siÄ™ i niskiej samokontroli.
Zaburzenia wtórne charakterystyczne dla nich to:
- nadpobudliwość, drażliwość, ciągłe poirytowanie, frustracja, gniew, agresja,
- zmęczenie, napady złego humoru,
- strach, unikanie, wycofanie się, zamknięcie się w sobie, kłamstwo, ucieczki z domu,
- kłopoty w domu i/lub w szkole, kłopoty z prawem, nadużywanie narkotyków/alkoholu,
- problemy ze zdrowiem psychicznym.
Zaburzone schematy odruchów i ich wpływ na rozwój dziecka z FAS
Dzieci z FAS mają trudności z integracją sensoryczną oraz sensomotoryczną. Rozwój
schematów odruchów takich dzieci jest zaburzony, ich dojrzewanie następuje z wielkim opóz
nieniem
lub występuje jako dezintegracja na całe życie  wpływa to negatywnie na kształtowanie percepcji
dzieci w sferach czucia dotykowego, słuchowego i wzrokowego, blokuje rozwój nawyków uczenia się
oraz prowadzi do impulsywnego zachowania, pasywnego i niedojrzałego myślenia. Dezintegracja
sensomotoryczna u takich dzieci jest mało zbadanym zagadnieniem.
Dane diagnozowania integracji schematów odruchów (patrz rys. 9, 10, 11) wskazują na
trudności rozwoju i integracji odruchów - motoryki genetycznie zadanej, co świadczy o dysfunkcjach
w czasie rozwoju wewnątrz-płodowym. Najbardziej dysfunkcjonalnymi, słabo rozwiniętymi są
odruchy dynamiczne i toniczne oraz orientacyjny odpowiadający za poznawanie i odruch więzi.
Opiszemy niektóre z nich, są one niezbędne w pierwszych etapach pracy korekcyjnej.
Odruch pełzania Bauera. W pozycji leżącej na brzuchu, gdy głowa i tułów dziecka znajdują
się na linii środkowej, niemowlę podnosi głowę i wykonuje ruchy pełzania aktywnie odpychając się
stopami nóg. U dziecka z FAS odruch pełzania rozwija się póz
no, co może negatywnie wpływać na
pełzanie na czworakach i chodzenie oraz przewracanie się na brzuch i na plecy. Odruch Bauera
wpływa na rozwój koordynacji ruchowej: homologicznej, homolateralnej i naprzemiennej. U dziecka z
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 19
FAS przeważa motoryka pierwszych dwóch typów koordynacji. Obniża to koncentrację, tempo
myślenia i nauki, zmniejsza kreatywność myślenia, ponieważ motoryka ta nie włącza integracji.
Asymetryczny toniczny odruch szyi.Odruch ten wywoływany jest przy spontanicznym
i pasywnym odwróceniu głowy w bok. Ma miejsce prostowanie kończyn tej strony ciała, w którą
odwrócona jest głowa dziecka oraz zginają się kończyny strony przeciwnej. Odruch ten odgrywa
ważną rolę w procesach uczenia i rozwoju kilku układów poznawczych takich jak: percepcji
słuchowo-wzrokowej, orientacji w przestrzeni, zakotwiczaniu się pamięci postrzeganych obiektów
(odwzorowywanie). Dzięki temu odruchowi kształtują się ruchy jednostronne i naprzemienne,
a jednocześnie układy koordynacji percepcji ( ,,strony-linia środkowa , ,,słyszenie-widzenie ). Dzieci
z FAS nie sÄ… wolne od schematu asymetrycznego tonicznego odruchu szyi. Odruch ten jest jednÄ…
z najczęstszych przyczyn niepowodzeń w uczeniu się, problemów z zachowaniem równowagi,
z zawężonym widzeniem, słabością procesów zapamiętywania, rozwojem językowym. Opóz
nienie
i nieprawidłowy rozwój tego odruchu w sposób istotny wpływa na kształtowanie się u dziecka z FAS
nawyków słuchania i myślenia w skupieniu.
(Uwaga: odruch ten u dzieci z porażeniem mózgowym i autyzmem bardzo często jest
patologiczny. Spontaniczne odwracanie głowy powoduje zginanie kończyn po tej samej stronie, co
świadczy o niewłaściwych schematach neurologicznych dla funkcjonowania tego odruchu).
Dysfunkcjonalne i patologiczne przypadki ATOS wymagają szczególnej pracy przewzorowania jego
schematu.
Odruch podparcia rÄ…k. Reakcja automatycznego wyciÄ…gania rÄ…k u niemowlÄ…t w kierunku
podparcia w momencie przybliżenia ciała do podstawy służy w przyszłości  ustaleniu granicę
przestrzeni osobistej. Gdy rozwój tego odruchu opóz
nia się dziecko może zachować się nieadekwatnie
w budowaniu dystansu w kontaktach interpersonalnych, izolować się albo być nadmiernie
intensywnym i uzależnionym od innych, nie przyjmować informacji zewnętrznych, wchodzić
w agresję i bronić swojej przestrzeni osobistej. Schemat tego odruchu może być dodatkowo
wykorzystany w korekcyjnej pracy w celu zmiany zachowania agresywnego lub strachów.
Symetryczny toniczny odruch szyi (STOS). Jest stymulowany w dwóch pozycjach: kiedy głowa
jest zgięta - odruchowo prostują się ręce i nogi (1) i kiedy głowa jest wyprostowana - prostują się ręce,
a zginają nogi (2). Odruch ten pojawia się także, kiedy niemowlę jest na czworakach. STOS u dziecka
z FAS jest słaby lub nadaktywny  prowadzi to do nadmiernego napięcia zginaczy i prostowników
szyi (głowa ma tendencję do trzymania spuszczonej lub podniesionej). Zaburza to działanie odruchu
poziomu oczu oraz śledzenia oczami w poziomie, wpływa na percepcję i obniża efektywność działania
w dwuwymiarowej płaszczyz
nie (np. rysowania, czytania, pisania).
Odruch orientacyjno-poznawczy Pawłowa  Co to? Odruch wywoływany jest przez nowy
bodziec. W istocie stanowi on kompleks reakcji: ruch głowy i oczu w kierunku z
ródła bodz
ca, zmiana
rytmu oddechu, natężenie napięcia mięśni, wzrost aktywności i fizjologicznej kory półkul mózgu.
Komponentą sensoryczną odruchu orientacyjnego jest wzrost zdolności analizowania, obniżenie progu
czuciowego. Nowość wywołuje aktywność całego ciała. Dziecko z FAS ma bardzo słabo rozwinięty
odruch Pawłowa i obniżoną aktywność poznawczą. Wymaganie uczenia się oraz stres szkolny
aktywizuje u tego dziecka reakcjÄ™ obronnÄ…, antagonistycznÄ… dla tego odruchu. Zahamowanie rozwoju
tego odruchu może prowadzić do poważnych nieprawidłowości w rozwoju poznawczym
i intelektualnym.
FAS jest zaburzeniem trwałym i nieuleczalnym, ale zaburzenia wtórne można poddać korekcji.
Praca przewzorowania schematów odruchów jest jedną z takich możliwości.
Praca technikami Neuro-Sensomotorycznej Integracji schematów odruchów u tych dzieci
skierowana jest na: zaburzenia i dezintegracje sensoryczne, dysharmonijny rozwój sensomotoryczny,
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 20
podwrażliwość lub nadwrażliwość na sensoryczne bodz
ce i dotyk, dezintegracje pomiędzy zmysłem
dotykowym, wzrokowym, słuchowym oraz prorpioceptywnym. Celem jest wsparcie naturalnych,
genetycznie danych mechanizmów rozwojowych, które zostały uszkodzone jeszcze w czasie rozwoju
prenatalnego.
Niektóre wyniki pracy korekcyjnej
Aspekty usprawniania i poprawiania w programie MNRI (techniki i ćwiczenia przewzorowania
i integracji) mają za zadanie aktywację układu ruchowo-proprioceptywnego, taktylnego, słuchowo-
wzrokowego dla otpymalnego funkcjonowania dziecka. Koncepcja ta różni się od innych tym, że
proponuje podejście neuro-sensomotorycznej integracji schematów odruchów zamiast metody ich
hamowania w sytuacjach, gdy one są przetrwałe i aktywne. Nasz program demonstruje również
możliwości integracji odruchów i ich podstawowych schematów  ruchowych  programów
genetycznych  z wyuczonymi i kontrolowanymi ruchami, nawykami i umiejętnościami. Ćwiczenia
i ruchy korekcyjne skierowane są na  kształtowanie i dojrzewanie  torowanie dróg nerwowych (I.P.
Pavlov, 1960; I.M. Setchenov, 1960) oraz koordynację schematów odruchów między sobą. Program
ten proponuje ćwiczenia przypominające schematy odruchów, nieinwazyjne, delikatne i przyjazne
ruchy oraz gry. Mogą one być łatwo przyswojone przez rodziców/opiekunów, a także
profesjonalistów, którzy pracują z osobami z wyzwaniami. Techniki te nie wymagają wiele środków
i z łatwością mogą być dopełnieniem w innych terapiach.
Wyniki testowania stanu integracji/dysfunkcji schematów odruchów opracowano za pomocą
funkcji z = f(x) uzyskanej metodÄ… prof. Anny Krefft ( Funkcje diagnostyczne zjawisk
nieobserwowalnych . Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław. 2007). Funkcja ta
pozwala określić poziom syntetyczny zmian rozwoju (z) schematów odruchów, jako wynik syntezy
informacji wybranych cech diagnostycznych (x), w trzech grupach koordynacji motorycznej:  medial-
lateral ,  superior-inferior oraz  anterior-posterior . Innymi słowy, na podstawie wyników
przeprowadzonych badań, w przykładowej tabeli 2 widzimy dane wartości syntetycznej funkcji z =
f(x), gdzie, każda wartość (x) wyraża poziom rozwoju schematu odruchu dziecka, a także daje
możliwość oceny ważność danego (x) dla danego dziecka (x- jest to wektor czynników, którego
składowe są czynnikami wybranymi do diagnozowania).
Statystyczna analiza przeprowadzona była przed i po skończeniu programu terapii w ramach 14-
dniownych turnusów  neuro-sensomotorycznej rehabilitacji oraz klinicznej pracy w Instytucie dr S.
Masgutowej (Warszawa - Polska oraz San-Fransisco i Florida - USA). W danej publikacji ilustrujemy
przykłady wyników oceny efektów korekcyjnej pracy z grupą dzieci najbardziej obciążonych
symptomatyką MPD. Badana grupa liczyła 42 dzieci w wieku od 2 do 18 lat.
Tabela 2. Przykład, fragment analizy grupy koordynacji motorycznej  superior-inferior .
Funkcjia z = f(x), syntetycznych zmian rozwoju schematów odruchów (z), jako wynik syntezy
informacji wybranych cech diagnostycznych (x).
NR DZIECKA NR BADANIA X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 Z
1 (przed) 5 5 7 5 4 5 4 8 0,351
Dziecko 1
2 (po) 8 8 9 7 7 7 5 9 0,472
1 (przed) 14 11 5 3 6 3 6 5 0,382
Dziecko 2
2 (po) 15 13 8 4 15 5 9 13 0,611
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 21
Gdzie: X1  odruch prostowania rÄ…k
X2  odruch STOS (symetryczny toniczny odruch szyi)
X3  odruch Galanta
X4  odruch Pereza
X5  odruch błędnikowo toniczny szyi
X6  odruch ochrony ścięgien
X7  odruch śrubowego obrotu ciała
X8  odruch orientacyjny Pavlova
Wartości (x) oceniane są według kryteriów przedstawionych w tabeli 1 str. 9.
Rys. 11. Wykres dynamiki zmian w rozwoju Rys. 12. Wykres poziomu zmian w rozwoju
schematów odruchów u dziecka dla układu schematów odruchów u dziecka dla układu
koordynacji ruchowej superior-inferior. koordynacji ruchowej superior-inferior.
Dynamika zmian w rozwoju schematów odruchów
Koficent zmian w rozwoju schematów odruchów
10 0,6
9
0,5 0,472
8
7
0,4
Przed korekcjÄ…
0,351
Przed korekcjÄ…
6
Po korekcji
Po korekcji
5 0,3
4
0,2
3
2
0,1
1
0 0
X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8
Koficent zmian przed i po korekcji
Odruchy
Na Rys. 11 jest przedstawiony przykładowy wykres dynamiki zmian w rozwoju schematów
odruchów u dziecka dla układu koordynacji ruchowej superior-inferior. Matematyczna statystyczna
analiza demonstruje wiarygodność zmian w ramach każdego schematu odruchu oraz całej grupy
układu ruchowego  superior-inferior (Rys. 12). Takiej analizie poddane zostały wyniki
diagnostyczne każdego dziecka przed i po korekcji w ramach wszystkich trzech układów koordynacji
ruchowej. Na Rys. 12 widzimy przykładowy wykres koficentu (z) dokonany syntezą matematyczną
metodą prof. A.Krefft (2007), wskazujący na wiarygodność poziomu zmian w rozwoju schematów
odruchów u dziecka dla układu koordynacji ruchowej superior-inferior.
Na Rys. 13, 14 i 15 przedstawione są wykresy dynamiki zmian w rozwoju schematów odruchów
u dzieci w ramach układów koordynacji ruchowej:  medial-lateral ,  superior-inferior oraz  anterior-
posterior po 14 dniach po rozpoczeciu korekcyjnej pracy.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
rozwoju (z)
poziom syntetyczny zmian
Poziom integracji odruchów
 22
Rys. 13. Dynamika zmian w rozwoju schematów odruchów w
układzie ruchowym "medial-lateral" u dzieci z MPD (42 osoby)
14
12
10
8
6
4
2
0
1 2 3 4 5 6 7 8
Przed korekcjÄ… 6,8 6,9 5,1 5,8 4,3 5,7 4,9 10,5
Po korekcji 8,1 8,2 6,6 7,3 6,9 7,4 6,6 11,7
Schematy odruchów
Rys. 14. Dynamika zmian w rozwoju schematów odruchów w
(42 osoby)
układzie ruchowym "superior-inferior" u dzieci z MPD
10
8
6
4
2
0
1 2 3 4 5 6 7 8
Przed korekcjÄ… 4,5 4,4 6 5,3 5 3,7 3,4 3
Po korekcji 5,7 6 7,7 7 6,3 5,3 4,2 3,8
Schematy odruchów
Rys. 15. Dynamika zmian w rozwoju schematów odruchów w
ukłdzie "anterior-posterior" u dzieci z MPD (42 osoby)
12
10
8
6
4
2
0
1 2 3 4 5 6 7
Przed korekcjÄ… 5 5 5 7 3,5 3 8,6
Po korekcji 6,4 7 7 8,6 5,1 4 10
Schematy odruchów
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
Pożiom integracji odruchów
Pożiom integracji odruchów
Pożiom integracji odruchów
 23
Dane matematycznej statystycznej
Rys. 16. Koficent zmian w rozwoju schematów analizy świadczą o bardzo wysokiej
odruchów w trzech grupach układu ruchowego:
statystycznej wiarygodności wyników
"medial-lateral", "superior-inferior", "anterior-
korekcyjnej pracy, zarówno dla całej
posterior" u dzieci z MPD (42 osoby)
grupy jak i każdego dziecka z MPD
0,6
osobno. Koficent zmian wykazuje
0,5
wzrost od 0,43 (przed korekcjÄ…), do
0,4
0,56, co jest statystyczne wiarogodnÄ…
0,3
zmianÄ… (Rys. 16).
0,2
Przed korekcją Liniowy błąd w projekcji zmian
0,1
wynosi zaledwie 1.87  2,82 %, co
Po korekcji
0
świadczy o wysokiej dokładności metody
MNRI"!. Podobna analiza wyników
Do i po procedurach korekcyjnych
korekcyjnej pracy z dziećmi z autyz-
mem i FAS także świadczy o wysokiej
ich wiarygodności i dokładności.
Sensomotoryczne integrowanie
nieprawidłowo funkcjonujących odruchów lub wsparcie procesu ich dojrzewania udostępnia układowi
 Ciało-Mózg prawidłowe ich funkcjonowanie. Stymulacja rozwojowych programów, na poziomie
genetycznie danej motoryki, umożliwia stabilniejsze, szybsze usprawnienie i ulepszenie zaburzeń
w rozwoju ruchowym i poznawczym w nawet najbardziej poważnych przypadkach tj. MPD, autyzm
i FAS.
Metoda usprawnienia dysfunkcjonalnych oraz patologicznych schematów odruchów zawiera
programy:
- Neuro-strukturalnej Integracji Odruchów,
- Integracji Układu Taktylnego,
-Przewzorowania i integracji sensomotorycznej schematów odruchów niemowlęcych:
dynamicznych i posturalnych,
- Integracji odruchów stałych,
- Aktywacji układu proprioceptywnego,
- Integracji odruchów wzrokowych i słuchowych,
- Integracji odruchów ustno-twarzowych,
- Terapii tańcem,
- Kynoterapii i integracji odruchów,
- Twórczego rysunku i Integracji odruchów.
Programy te, są realizowane przez grupę profesjonalistów specjalizujących się w Metodzie
MNRI "! dotyczącej neuro-sensomotorycznej integracji odruchów (www.masgutovainstytut.com;
www.masgutovamethod.com  Zespół).
Rezultaty naszej pracy z osobami z wyzwaniami, wyraz
nie pokazujÄ… znaczenie odpowiednich
sposobów poprawiania dysfunkcji w obszarze pierwotnej motoryki i odruchów, o ile odruchy są
jednostkami układów zmysłowego, ruchowego, proprioceptywnego i wpływają na rozwój i naukę.
Program MNRI"! dotyczący integracji odruchów u dzieci z różnymi wyzwaniami włączając
MPD, autyzm i cechy autystyczne oraz FAS, pokazały niezbędną ważność pracy ze schematami
odruchów w celu polepszenia jakości ich psychomotorycznego funkcjonowania. Dane matematycznej
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
Koficent zmian
 24
statystycznej analizy świadczą o wysokiej dokładności technik diagnozowania w metodzie MNRI"! oraz
wiarogodności wyników korekcyjnej pracy z dziećmi z zaburzeniami w rozwoju.
Program daje nowe możliwości wykorzystania naturalnych, genetycznych zasobów do poprawy
i wsparcia dynamizmów rozwojowych na bazie technik neuro-sensomotorycznej integracji odruchów
w ramach koła odruchowego oraz z wyższą, wyuczoną i świadomie kontrolowaną motoryką.
PIÅšMIENNICTWO
Andre A., Thomas H., Chesni Y., Disgassies A. (1962). The Neurological Examination of the Infant. National
Spastic Society. London, U.K.
Anokhin P.K. (1968). Biology and Neurophysiology of a Conditioned Reflex. Medicina. (Russ.) Moscow. Russia.
Aylward E., Reiss A., Reader M., Singer H., Brown J, Denckla M. (1996). Basal Ganglia Volumes in Children with
Attention-Deficit Disorder. Journal of Child Neurology 11 (2) - March, 112-115. U.S.A.
Ayres J. (1971). Characteristics of Types of Sensory Integrative Functions. The American Journal of Occupational
Therapy, 25(27), 329-334. U.S.A.
Badalian L.O. (1984). Child neurology. Medicina. Moscow. (Russ.). Russia.
Barashniev J.I. (2001). Prenatal neurology. Triada-X, Moscow. (Russ.). Russia. - 640.
Barnes M. R , Crutchfield C.A., Heriza C.B. (1977). The Neurophysiological Basis of Patient Treatment. Volume II.
Reflexes in Motor Development. Stokeville Publishing Company. Atlanta, CA. USA.
Bernstein N. (1997). Bio-Mechanics and Physiology of the Movement. Moscow-Voroniez. (Russ.) Russia.
Bobath K. (1972). The normal postural reflex mechanism and this deviation in children with cerebral palsy.
Physiotherapy, 57, 515.
Bonilha, l., Cendes, F., Rorden, C. Eckert, M. Dalgalarrondo, P., Li, Steiner C. (2008). Gray and white matter
imbalance. Typical structural abnormality underlying classic autism. Brain and Development DOI:
10.1016/j.braindev.2007.11.006  www.
Brieber S., Neufang S., Bruning N., Kamp-Becker I., Remschmidt H., Herpertz-Dahlmann B., Fink G.R, Konrad K.
(2007). Structural brain abnormalities in adolescents with autism spectrum disorder and patients with attention
deficit/hyperactivity disorder. / Journal of Child Psychology and Psychiatry. Vol 48(12) Dec 2007, p. 1251-1258.
Campbell St. (2004). Watch Me Grow! A Unique, 3-Dimensional, Week Look at Baby s Behavior and Development
Inside the Womb. Carroll and Brown Publishers Limited.
Caesar P., Dubovittz V. (1985). Neonatal Clinical Neurological Assessment. In Harel S. Anastasion N.J. (eds): The
At-Risk Infant. Psycho/Social/Medical Aspects. Paul H. Brookes Baltimore. N.J. USA. 197-229.
Clarren, S.K., & Smith, D.W. (1978). The fetal alcohol syndrome. The New England Journal of Medicine, 298 (19),
1063-1067. 86.
Cohen B. B. (1993). Sensing, Feeling, and Action. The Experiential Anatomy of Body-Mind Centering.
Northampton, M.A. Contact Edition, U.S.A.
Cook A., Woollacott M. (1997). Motor Control, Theory and Practical Applications. Baltimore,Williams and
Wilkins. U.S.A.
Coolican, J., Bryson, S.E., Zwaigenbaum, L. (2008). Brief Report: Data on the Stanford Binet Intelligence Scales
(5th ed.) in Children with Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 38 (1), p. 190-197.
Danilova N.N., Krilova A.L. (1997). Physiology of the High Nerve System Activity. Uchebnaja literatura. (Russ.),
Moscow Russia.
Delacato C.H. (1974). The Diagnosis and Treatment of Speech and Reading Problems. Garden City, New York,
Doubleday. U.S.A.
Doman G. (1984). How to Multiply Your Baby s Intelligence. Garden City. New York, Doubleday. U.S.A.
Duane E. Haines. (2002). Fundamental Neuroscience, Second Edition. N.Y. Edinburgh, London, Philadelphia. UK.
Erickson E.H. (1980). Identity and Life Cycle. New York. Norton. U.S.A.
Fowler M. (1994). Attention Deficit, Hyperactive Disorder. Washington, D.C., National Information Center for
Children with Disabilities. U.S.A.
Galant S. (1917). Der Ruckgratreflex. Diss. Basel.
Gałkowski T., Kossewska J. (red.): Autyzm wyzwaniem naszych czasów. Wydawnictwo Naukowe Akademii
Pedagogicznej, Kraków 2000.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 25
Galperin P.J. (1976). The Development of the Researches on Formation of Intellectual Operations. (Russ.) Moscow,
Russia.
Gross D.R. (1987). Psychology. The Science of Mind and Behavior. Hodder and Stoughton,. London. U.K.
Gordejeva N.D., Zinczenko V.P. (1982). Functional Structure of the Action. Moscow State University. Moscow.
Russia.
Humphrey T. (1964). Some Correlations Between the Appearance of Human Fetal Reflexes and the Development of
the Nervous System. Progress in Brain Research. Amsterdam, Elsevier. 4.
Khomskaja E.D. (1987). Neuropsychology. Moscow University. (Russ.) Moscow. Russia.
Konorski J. (1969), Integracyjna działalność mózgu, PZWL, Warszawa.
Krefft A. (2007). Funkcje diagnostyczne zjawisk nieobserwowalnych. Oficyna Wydawnicza Politechniki
Wrocławskiej. Wrocław.
Landau A., Mikschiczek D., Peiper A., Spath L., Hansischer Verlagskontor, Lubeck, Hooker D. (1952). The
prenatal origin of behavior. University of Kansas Press, Laurence. U.S.A.
Levy T., Orlans M. (1995). Attachment Theory and Assessment. In Carole A. McElvey (Ed). Give Them Roots, Let
Them Fly. Evergreen, CO. Attachment Center at Evergreen City. U.S.A.
Lisina L.I. (1985). Communication and Speech. Speech Development of Children in Communication with Adults.
Scientific Research Institute of General and Educational Psychology. Moscow. Russian, Russia.
Lundy-Ekman L. (2002). Neuroscience. Fundamentals for Rehabilitation. 2-nd Edition. Pacific University. Forest
Grove, Oregon. U.S.A.
Luria A.R. (1969). High Cerebrum Functions of the Human and their disorders in cases of local damages. Moscow
State University. Moscow. Russia.
Masgutova S. (1999). Effect of the Edu-K Exercises on the Work of Dynamic and Postural Reflexes / Freiburger
Kinesiologietage: Institute fur Angewandte Kinesiologie. Kinesiologie Kongress Deutschland. Freiburger.
Masgutova S., Akhmatova N. (1998, 2004). Integration of Dynamic and Postural Reflexes into the Whole Body
Movement System. Moscow. Russia.
Masgutova S., Akhmatova N. (2004, 2005). Children with Challenges: Integration of Dynamic and Postural
Reflexes. MINK, Warsaw.
Masgutowa S. (2005). Odruchy jako podstawa rozwoju układu nerwowego i kształtowania schematów ruchowych w
okresie niemowlęcym. / Nowoczesne metody stymulacji rozwoju ruchowego i mowy. Materiały Międzynarodowej
Konferencji zorganizowanej na bazie międzynarodowego turnusu kinezjologiczno-rehabilitacyjnego dla dzieci z
wyzwaniami rozwojowymi. MINK, Warszawa.
Masgutowa S., Sadowska L. (2005). Zastosowanie Kinezjologii Edukacyjnej u dzieci z trudnościami w nauce w
świetle rozwoju wczesnych dynamizmów ruchowych. / Nowoczesne metody stymulacji rozwoju ruchowego i mowy.
Materiały Międzynarodowej Konferencji zorganizowanej na bazie międzynarodowego turnusu kinezjologiczno-
rehabilitacyjnego dla dzieci z wyzwaniami rozwojowymi. MINK, Warszawa.
Masgutova S. Integration of Infant Dynamic and Postural Reflex Patterns: Masgutova Neuro-Sensory-Motor and
Reflex Integration  MNRI "! Method for Children and Adults. Third edition. Revised, 2007. Illustrated. 250 p.
Michalowicz R. (1993). Mózgowe porażenie dziecięce. PZWL., Warszawa.
Nelson K.B., Elleberg J.H. (1979). Neonatal Signs as Predictors of Cerebral Palsy. Pediatrics, 64-68, 225-231.
Neurologia Dziecięca. (2000). Wydawnictwo Medyczne - Urban & Partner. Wrocław. Polska.
Neurokinezjologiczna diagnostyka i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego. (2001). Pod redakcjÄ… L.
Sadowskiej. AWF-Wrocław. Wrocław.
Nikolskaja O. S., Baenskaja E. R., Libling M. M. (1997). Autistic child: the ways of assistance. Terevinf. Moscow.
O Dell N., Cook P. (1997). Stopping Hyperactivity. A New Solution. A unique and proven Program of Crawling Exercises
for Overcoming Hyperactivity. Garden City Park. N.Y. U.S.A.
Pavlov I.P. (1960). Conditioned Reflexes: An Investigation of the Physiological Activity of the Cerebral Cortex.
(Anrep G.V., D. Sc. Trans., 1960). New York. Dover Publications Inc. U.S.A.
Pearce, J.Ch. (1985). Magical Child Matures. New York. Dutton. U.S.A.
Piaget, J. (1976). The Grasp of Consciousness: Action and Concept in the Young Child. Cambridge. M.A. Harvard.
U.S.A.
Rogers C.R. (1961). On Becoming a Person. Boston. Houghton. Miffin.
Rutter M. (1980). Attachment and the Development of social relationships. In: Rutter, M (ed). Scientific
Foundations of Developmental psychiatry. Heinmann Medical. London. U.K.
Sadowska L. (1998). Neurologiczne uzasadnienie wczesnej kinezjologicznej diagnostyki i rehabilitacji metodÄ… Vojty.
Medycyna Manualna, 2. Wrocław.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów
 26
Sadowska L. (2001). Neurokinezjologiczna diagnoza i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego.
AWF. Wroclaw.
Saint-Anne Dargasses. (1986). The neuro-motor and psycho-affective development of the infant. Amsterdam, N.Y.,
U.S.A.
Setchenov I.M. (1960). Selected physiological and psychological works (S. Belsky, Trans., K. Koschtoyants, Ed.).
Moscow, Foreign Languages Publishing House. (Original work published 1935). Russia.
Semionova K.A. (1999). Rehabilitation Treatment of the CP Patients in Residual State. Moscow. (Russ.). Russia.
Streissguth, A.P., & Kanter, J. (1997). The challenge of Fetal Alcohol Syndrome: Overcoming secondary
disabilities. Seattle, WA: University of Washington.
Van de Meere J., Vreeling H.J., Sergeant J. (1992). Motor presetting study in hyperactive, learning disabled and
control children. Journal of Child Psychology, 33(8), 1347  54.
Vojta V. (1989). Die Posturale Ontogenese als Basis der Entwicklungsstorungen. Monatsschr. Kinderheilkd., 141,
639-642.
Vigotsky L.S. (1986). The Child Psychology. The Problems of Child Development. In 6 Books. Book  4.
Pedagogika. Moscow. (Russ.). Russian.
Weinberg, N.Z. (1997). Cognitive and behavioral deficits associated with parental alcohol use. Journal of the
Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 36 (6), 1177-1186. www.
Swietłana Masgutowa - doktor psychologii rozwojowej i edukacyjnej, dyrektor Międzynarodowego
Instytutu dr Swietłany Masgutowej Rozwoju Ruchowego i Integracji Odruchów (Polska) oraz Svetlana Masgutova
Educational Institute for Neuro-Sensory-Motor and Reflex Integration (USA). Absolwentka Instytutu Psychologii
Ogólnej i Rozwojowej Rosyjskiej Akademii Edukacji. Doktorat z zakresu psychologii rozwojowej oparty na
koncepcjach L. Wygotskiego, L. Bozowicz, I. Dubrowinej, N. Tolstych. Przez wiele lat pracowała jako wykładowca
na uniwersytetach w Rosji (Ufa - 4 lata, Moskwa-18 lat) oraz w Naukowo-Badawczym Instytucie Rosyjskiej
Akademii Edukacji (Moskwa  6 lat); autorka 85 publikacji edukacyjnych i psychologicznych, prac dotyczÄ…cych
rozwoju osobowości oraz ruchowego i kreatywności. Twórca programów Rozwoju Ruchowego i Integracji
Odruchów pod tytułem  Masgutova Neuro-sensory-motor Reflex Integration - MNRITM . Od 1988 roku prowadzi
badania naukowe nad terapeutycznymi technikami stosowanymi dla integracji odruchów i nawyków.
Program MNRITM ukierunkowany jest na usprawnienie funkcji motorycznych i poznawczych w ramach
koncepcji integracji odruchów i ich schematów u dzieci i dorosłych z różnymi wyzwaniami: dziecięce porażenie
mózgowe (MPD), autyzm i cechy autystyczne, nadaktywność (ADD, ADHD), opóz
nienie motorycznego rozwoju,
dysleksja, zaburzenia genetyczne, FAS (wewnątrzpłodowe zatrucie alkoholowe). Wyniki pracy dr S. Masgutowej i
jej zespołu pokazują niezbędną ważność korekcyjnej pracy z dysfunkcjonalnymi i patologicznymi odruchami do
polepszenia jakości codziennego funkcjonowania i dalszego rozwoju osób z wyzwaniami w rozwoju.
Za skuteczną pracę i entuzjazm otrzymała pięć wyróżnień i nagród od Uniwersytetów i Rosyjskiej Akademii
Edukacji. W 1996 roku otrzymała również międzynarodową nagrodę Fundacji Kinezjologii Edukacyjnej (USA). W
roku 2007 była wyróżniona nagrodą Regional Book Award "Iowa 2007" w USA za publikacje  Trauma Recovery 
You Are a Winner  A New Choice Through Natural Developmental Movements za znaczne wyniki w prace
woluntariusza z dziećmi  ofiarami katastrofy w 1989 roku w Rosji. In 2008 wyróżniona Wydawnictwem USA
Madison Who s Who.
Dr Swietłana Masgutowa pracuje z wieloma profesjonalistami, jak również osobami związanymi zawodowo
z innymi dziedzinami nauki, ofiarami katastrof, wojen, przemocy fizycznej oraz kryzysów społecznych; zwraca
uwagę na proces emocjonalnego zdrowienia. Autorka prowadzi i szkoli psychologów, pedagogów i innych
specjalistów w zakresie programów integracji odruchów niemowlęcych i stałych w wielu krajach, m.in. Rosji,
Polsce, Niemczech, Szwecji, USA, Kanadzie, Szwajcarii, Francji, Belgii, Australii, Hong Kongu, Anglii, Argentynie,
Singapurze i innych.
* Artykul do Konferencji Naukowej:  Jak skutecznie pomogać osobom niepełnosprawnym? ,
Sandomirż. 29 maja 2008.
© 2008 dr S. Masgutowa i MiÄ™dzynarodowy Instytut dr SwietÅ‚any Masgutowej Rozwoju Ruchowego i
Integracji Odruchów


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kossewska Joanna Współczesne modele integracji szkolnej dzieci niepełnosprawnych (art)
Integracja dzieci imigrantów w szkołach w Europie(1)
dla dzieci 4
integracja funkcji
song23 Elektryczne gitary Dzieci text tab
07 Komórki abortowanych dzieci w Pepsi

więcej podobnych podstron