Listy od Piotra
Przetwornice impulsowe
P
r
z
e
t
w
o
r
n
i
c
e
i
m
p
u
l
s
o
w
e
Przetwornice impulsowe
P
r
z
e
t
w
o
r
n
i
c
e
i
m
p
u
l
s
o
w
e
Podstawowe konfiguracje
- przetwornica podwyższająca
Po długiej przerwie znów powracamy cie wyjściowe. Wy- Rysunki 1 i 3a pokazują, że wystarczy na-
do tematu przetwornic. Czytelnicy gląda na to, że cewka pięcie mniejsze - napięcie z cewki (U ) bę-
L
upominają się o dalsze informacje na dodaje do napięcia dzie dodawane do napięcia U1, tworząc na-
ten temat. wejściowego U1 ja- pięcie wyjściowe U2. Jeśli więc pominiemy
Do tej pory omówiliśmy przetwornicę kieś swoje napięcie (w sumie niewielki) spadek napięcia na dio-
zaporową i przepustową. W tym od- U . Tym samym na- dzie, możemy powiedzieć, że napięcie na
L
cinku omówimy przetwornicę pod- pięcie wyjściowe U2 cewce wyniesie U =U2-U1.
L
wyższającą. Jeśli do tej pory się nie pracującej przetwor- A jak regulować to napięcie, a tym samym
zgubiłeś, nie będziesz miał żadnych nicy będzie zawsze napięcie wyjściowe? Szczegóły za chwilę,
problemów z przyswojeniem sobie in- większe niż napięcie ale chyba już czujesz przez skórę , że rów-
formacji z tego listu. W razie potrzeby wejściowe U1 (pomi- nież w tej przetwornicy regulacja napięcia
przypomnij sobie wiadomości o prze- jamy spadek napięcia będzie polegać na zmianie współczynnika
twornicach zamieszczone w EdW 4/99 na diodzie). Stąd na- Rys. 2 wypełnienia impulsów sterujących.
... 8/99. zwa - przetwornica Zwróć jeszcze uwagę na drogę prądów I1
podwyższająca. oraz I2. Przy zamkniętym kluczu S, ze zródła
Przetwornica podwyższająca jest rodzajem Rysunek 3b pokazuje przykładowe prze- zasilania B pobierana jest energia - zostaje ona
przetwornicy zaporowej (ang. boost conver- biegi napięcia i prądu. Zwróć uwagę, że w fa- zmagazynowana w indukcyjności, a następnie
ter, step up switching regulator). Uproszczo- zie ładowania cewka podłączona jest do na- przekazana do obciążenia w drugiej fazie cy-
ny schemat jest pokazany na rysunku 1. Nie pięcia U1, a więc szybkość przyrostu prądu klu. To oczywiste! Czy jednak już widzisz, że
muszę już chyba dodawać, że w większości wyznaczona jest właśnie przez to napięcie. energia jest pobierana ze zródła B także wtedy,
praktycznych przetwornic występuje obwód A jakie napięcie zaindukuje się w cewce gdy klucz S jest otwarty - prąd I2 płynie prze-
regulacji, zmieniający współczynnik wypeł- w czasie rozładowania? Teoretycznie napię- cież przez baterię zasilającą B! Co to znaczy?
nienia impulsów sterujących w zależności od cie to może być dowolne: małe lub duże. Podobnie jak w przetwornicy przepusto-
napięcia wyjściowego. W praktyce będzie dokładnie takie, by pod- wej, także i tu część energii jest dostarczana
trzymać przepływ prądu w cewce. Podobnie do obciążenia niejako przy okazji. W prze-
jak przy omawianiu poprzednich przetwornic twornicy przepustowej następowało to w fa-
zakładamy, że przetwornica już pracuje i na- zie ładowania cewki (przy zwartym kluczu
pięcie wyjściowe U2 na kondensatorze C2 S), natomiast w przetwornicy podwyższają-
zdążyło się wcześniej ustalić. W cewce zain- cej następuje w fazie rozładowania cewki.
dukuje się więc napięcie... Jak się okaże, pozwoli to wydusić z prze-
Rys. 1 Przetwornica podwyższająca Wcale nie będzie to napięcie wyjściowe U2 twornicy podwyższającej moc większą, niż
plus spadek napięcia na diodzie D. Dlaczego? z przetwornicy zaporowej z tą samą cewką.
W pierwszej fazie cyklu, po zamknięciu
klucza S, przez klucz i cewkę płynie rosnący Tryby pracy
prąd I1 - w cewce gromadzi się energia. Ilu- Podobnie jak w dwóch poprzednio omówio-
struje to rysunek 2. Sytuacja wygląda dokła- Rys. 3 nych układach przetwornic, także i tu możemy
dnie tak, jak w przetwornicy zaporowej, którą odróżnić tryb pracy, w którym prąd w cewce
a)
poznałeś na początku. Troszkę inaczej jest tyl- w części okresu jest równy zeru. Sytuacja taka
ko w drugiej fazie cyklu, gdy energia jest prze- ma miejsce przy małych prądach obciążenia.
kazywana do kondensatora C2 i obciążenia. Rysunki 4a i 4b pokazują przykładowe przebie-
Po otwarciu klucza prąd nadal chce płynąć gi w tym trybie. Znów szybkość zmian prądu
przez cewkę w tym samym kierunku - w cew- jest ściśle związana z napięciami występujący-
ce zaindukuje się więc takie napięcie, aby prąd mi na cewce: wejściowym U1 w fazie łado-
mógł nadal płynąć. W odróżnieniu od pozna- wania i napięciem (U2-U1) w fazie rozłado-
nej wcześniej przetwornicy zaporowej, prąd wania. W tym trybie współczynnik wypełnie-
I2 zamknie się w obwodzie: B, L, D, R . Ilu- b) nia impulsów sterujących zależy od chwilo-
L
struje to rysunek 3a. Jasne i oczywiste. wego zapotrzebowania na moc wyjściową.
Gdyby przetwornica nie pracowała, Analogicznie przy większych prądach ob-
a klucz S byłby na stałe otwarty, prąd po pro- ciążenia, prąd cewki cały czas jest większy
stu płynąłby do obciążenia przez diodę D. Je- od zera, i wtedy nasz układ staje się trans-
śli przetwornica pracuje, cewka na przemian formatorem prądu stałego . Przykładowe
gromadzi i oddaje energię, zwiększając napię- przebiegi znajdziesz na rysunkach 4c i 4d.
Elektronika dla Wszystkich
23
Listy od Piotra
Na rysunku 4e pokazałem sytuację, gdy krótszy od t . Tylko wtedy napięcie U bę- dze rachunkowej. Moc wyjściowa to iloczyn
on L
czas t jest zbyt długi - prąd wzrasta powy- dzie dwa razy większe od napięcia U1. napięcia U2 i średniego prądu rozładowania
on
żej prądu nasycenia Ip. Oczywiście jest to sy- Teraz już chyba widzisz, że w przypadku I2
tuacja niedopuszczalna, bo gwałtownie przetwornicy podwyższającej prawdziwa jest P=U2 * I2śr
wzrosną straty (w praktyce zapewne uszko- zależność Wartość szczytowa prądu I2 może być co
dzi się też tranzystor-klucz). t / t = U / U1 najwyżej równa prądowi nasycenia Ip, więc
on off L
Może się zastanawiasz, dlaczego nagle Nam bardziej przydatna byłaby zależność średni prąd rozładowania w sytuacji z rysun-
mówimy o różnicy napięć U2-U1, jakby na- napięcia wyjściowego U2 od czasów t i t . ków 5b, 6b, 7b wyniesie prawie
on off
pięcie U2 było już z góry ustalone. Możemy Ponieważ U = U2-U1, więc
L
tak robić - umówiliśmy się, że rozpatrujemy t / t = (U2-U1) / U1
on off
działanie przetwornicy w trakcie jej normal- stąd
nej pracy, przy jakimś prądzie obciążenia, t U1=t U2-t U1
on off off
gdy przebiegi napięć i prądów są ustabilizo- co odpowiada
wane. Nie zapominaj o układzie automatyki t U2=t U1+t U1=(t +t )U1 Rys. 5
off on off on off
(którego tym razem nie rysowałem). Ten a ponieważ t +t =T, ostatecznie
on off
układ automatyki dobierze współczynnik wy- U2 = (T/t )U1 Rys. 6
off
pełnienia (a tym samym napięcie U i szybko- i jest to wzór na przekładnię przetwor-
L
ści zmian prądów), by napięcie wyjściowe U2 nicy podwyższającej. Zależność tę można też
było dokładnie takie jak chcemy. zapisać w postaci
Jeśli jednak masz jakiekolwiek wątpliwo- U2/U1 = T/t
off
ści, przyjrzymy się temu bliżej. Przypominam, że podana właśnie zależność
Jaki ma być ten współczynnik wypełnienia? jest słuszna tylko wtedy, gdy prąd w cewce nie
Przypuśćmy, że chcemy dodać do napięcia maleje do zera, czyli indukcyjność nigdy nie
U1 napięcie dwukrotnie większe, czyli napię- jest wolna od energii (zobacz rys. 4c, d). Napię-
cie wyjściowe U2 ma być równe 3*U1(pomi- cie wyjściowe wyznaczone jest przez czasy t
on
jamy spadek napięcia na diodzie). Aby napię- i t . Gdy rezystancja R się zmniejsza, wzrasta
off L
cie U było dwa razy większe od U1, szyb- średni prąd, jak pokazują rysunki 4c, d.
L
kość zmian prądu w fazie rozładowania musi Przy znacznie mniejszych prądach obcią-
być dwukrotnie większa niż w fazie ładowa- żenia, gdy chwilowa wartość prądu cewki
nia. Właśnie taką sytuację pokazuje rysunek 4. maleje do zera (rys. 4a, b), powyższa zależ-
Pamiętaj, że mówimy o ustalonych warun- ność nie jest prawdziwa - przetwornica nie
kach pracy - to znaczy, że w drugiej fazie każ- jest transformatorem prądu stałego . Ale na-
dego cyklu cewka oddaje do obciążenia do- pięcie wyjściowe nadal może być utrzymane
kładnie tyle energii, ile pobrała w pierwszej na założonym poziomie - układ automatyki
fazie. Inaczej mówiąc, o ile prąd wzrośnie tak skróci czas ładowania t , by energia
on
w pierwszej fazie, o tyle musi zmaleć w dru- przekazywana w każdym cyklu wystarczyła
giej. Jeśli przyrosty prądu mają być jednako- do utrzymania potrzebnego napięcia U2. Je-
we, to w sytuacji z rysunków 4c i 4d wartości śli w takiej sytuacji zmniejszy się trochę R ,
L
napięć będą zależne od czasów t i t we- układ automatyki zwiększy nieco współczyn-
on off
dług znanej zależności nik wypełnienia i zwiększy średni prąd I2. Rys. 7
U= LI /"t Przedostatni wzór U2 = (T/t )U1
off
Nie ulega wątpliwości, że w omawianym wskazuje, że czym krótszy czas t , tym I2śr = (t /T) Ip
off off
przykładzie czas t musi być dwukrotnie większe napięcie wyjściowe. Zgadza się to Z kolei
off
z intuicją i potwierdzają to rysunki 5...7. Ilu- U2 = (T/t )U1
off
Rys. 4 strują one trzy przypadki, gdy napięcie wyj- Co daje nieco zaskakujący wynik
ściowe jest: P= (T/t )U1 * (t /T)Ip = U1*Ip
off off
- o 1/5 (20%) większe od U1 Wynik ten jest słuszny dla przypadków,
- dwukrotnie większe od U1 gdy wartość prądu jest cały czas zbliżona do
- pięciokrotnie większe od U1. Ip (duża indukcyjność L lub duża częstotli-
Rysunki 5a, 6a i 7a pokazu- wość). Dla częstotliwości fmin (rysunki 5a,
ją przebiegi przy niewielkiej 6a, 7a) moc ta będzie o połowę mniejsza.
indukcyjności (lub niewielkiej W każdym razie wynik ten nie powinien
częstotliwości). Rysunki 5b, dziwić. Wystarczy pomyśleć: w przetworni-
6b i 7b pokazują sytuację przy cy idealnej, bez strat (taką zresztą cały czas
dużej pojemności (lub dużej rozpatrujemy) moc wyjściowa musi być rów-
częstotliwości) - zmiany prądu na mocy wejściowej. A jaka moc jest pobie-
są wtedy niewielkie. rana z baterii U1?
Rysunek 1 oraz 7b wskazują, że prąd jest
Moc i napięcie pobierany z baterii zarówno w czasie łado-
Rysunki 5b...7b pozwalają tak- wania, jak i rozładowania, a więc jego war-
że określić maksymalną moc tość średnia jest tylko odrobinę mniejsza od
przetwornicy podwyższającej Ip. Jeśli z baterii o napięciu U1 cały czas jest
z cewką i prądzie nasycenia Ip pobierany prąd Ip, to maksymalna moc po-
przy wielkiej częstotliwości bierana wynosi w przetwornicy
pracy. Można to zrobić na dro- podwyższającej P=U1*Ip
Elektronika dla Wszystkich
24
Listy od Piotra
Wzór ten jest odmienny, niż w przypadku ze zwiększaniem częstotliwości - pamiętaj pojemność większa, tym mniejsze tętnienia.
poprzednio omówionych przetwornic, po- o stratach przełączania tranzystorów i stra- Trzeba jednak pamiętać, że przetwornica pra-
nieważ prąd ładujący I1 jest pobierany ze tach histerezy. cuje przy częstotliwościach co najmniej
zródła tylko w czasie t . Więc zarówno To wszystko! Popatrz, jakie to okazało się 20kHz (często 100kHz i więcej), a przy takich
on
w przetwornicy łatwe, pod warunkiem, że masz cewkę i znasz częstotliwościach elektrolity mają mniejszą
odwracającej P=U1*Ip (t /T) jej indukcyjność L oraz prąd nasycenia Ip. pojemność. Tak - pojemność jest mniejsza od
on
a także Ale Ty pewnie mierzysz o oczko wyżej nominalnej! To nie wszystko - ponieważ pły-
przepustowej P =U1*Ip (t /T) i chciałbyś zaprojektować układ od zera , nące prądy mają charakter impulsowy, oprócz
on
Zwróć jeszcze uwagę na zależność napię- w tym także obliczyć i wykonać cewkę. Obli- pojemności trzeba też wziąć pod uwagę we-
cia wyjściowego od współczynnika wypeł- czyć i wykonać cewkę to znaczy, zakładając wnętrzną rezystancję szeregową kondensato-
nienia (czyli od czasów t i t ) dla poszcze- indukcyjność L, prąd Ip, dobrać rdzeń, z od- ra wyjściowego C2 (parametr oznaczany
on off
gólnych przetwornic: powiedniego materiału, o właściwej wielko- w katalogach ESR). Rezystancja ta powinna
podwyższajacej U2=(T/t )U1 ści oraz obliczyć liczbę zwojów i grubość być jak najmniejsza. Przystawka - miernik re-
off
następnie drutu nawojowego. Moje listy powinny Cię zystancji kondensatorów przedstawiony był
odwracającej U2=(t /t )U1 przekonać, że nie jest to wcale łatwe zadanie. w EdW 3/2001. Ściślej biorąc, należałoby
on off
oraz Dlatego na razie nie zachęcam Cię do takich także uwzględnić rezystancję ścieżek i prze-
przepustowej U2=(t /T)U1 obliczeń. Pozostań przy gotowych cewkach. wodów, zwłaszcza w obwodach, gdzie wystę-
on
Dokładnie przeanalizuj sześć powyższych Owszem, możesz eksperymentować - możesz pują impulsy prądu, ale to już wyższa szkoła
wzorów. Nie masz chyba wątpliwości, że gdy nawijać różne cewki i sprawdzać je prostym jazdy. W dotychczasowych rozważaniach po-
potrzebne Ci napięcie U2 jest mniejsze niż przyrządem, który był opisany w EdW 9/99. mijaliśmy spadek napięcia na diodzie D, wy-
napięcie U1, którym dysponujesz, wtedy po- Nie zapomnij jednak, że oprócz indukcyj- stępujący w każdej przetwornicy. Przy nie-
winieneś zastosować przetwornicę przepusto- ności L, prądu nasycenia Ip każda cewka ma wielkich napięciach na cewce, rzędu kilku
wą, bowiem w tym zakresie napięć będzie jakąś rezystancję (drutu) i że występują woltów, te 0,6...0,8V na diodzie to sporo.
ona mieć większą moc niż przetwornica od- w niej straty (związane między innymi z wła- Sprawność zmniejszy się o kilka, a nawet
wracająca z tą samą cewką. Jeśli nie wie- ściwościami materiału rdzenia). Będzie to o kilkanaście procent. Dlatego w przetworni-
rzysz, dokonaj kilku przykładowych obliczeń. powodować nagrzewanie się cewki, a jak Ci cach pracujących przy niskich napięciach sto-
Gdy natomiast potrzebne Ci napięcie U2 już sygnalizowałem, temperatura rdzenia suje się z reguły diody Schottky ego, mające
ma być wyższe od napięcia U1, którym dyspo- w jego najgorętszym punkcie nie powinna napięcie przewodzenia o połowę mniejsze.
nujesz, wykorzystasz przetwornicę podwyż- przekraczać +100oC. Na pewno zdążyłeś już zauważyć, że tran-
szającą, która w tym zakresie okaże się lepsza zystor-klucz pracujący w przetwornicy od-
od odwracającej. Dodatkowe wyjaśnienia wracającej lub podwyższającej o dużym na-
Przetwornicę odwracającą wykorzystasz Przy analizie wszystkich trzech rodzajów pięciu wyjściowym musi wytrzymać napię-
tylko wtedy, gdy zechcesz zmieniać napięcie przetwornic zakładaliśmy, że ze względu na cie pojawiające się na nim w fazie rozłado-
U2 w szerokich granicach. dużą pojemność kondensatora wyjściowego wania cewki.
C2 napięcie wyjściowe U2 nie zmienia się Przy w pełni profesjonalnym projektowa-
Projektowanie w czasie pracy . Czy to prawda? niu przetwornicy należałoby także wziąć pod
W praktyce, mając jakąś cewkę o indukcyj- I tak, i nie! uwagę szereg dodatkowych czynników, jak
ności L i prądzie nasycenia Ip oraz wiedząc, Prawdą jest, że przy dużej częstotliwości charakterystyki przełączania tranzystorów,
jakie będzie maksymalne napięcie wejściowe pracy i dużej pojemności kondensatora wła- generowanie zakłóceń i inne, jednak ich
U1, obliczysz maksymalny czas włączenia dowanie kolejnej, w sumie niewielkiej, porcji szczegółowe omówienie zdecydowanie wy-
t , nie powodujący nasycenia rdzenia cewki: energii z cewki, bardzo niewiele zmieni na- kracza poza ramy niniejszego cyklu.
on
t = L*Ip / U1max pięcie na kondensatorze - o kilka czy kilka- I tyle na razie o podstawowych przetwor-
onmax
Przy mniejszym napięciu U1 czas ten naście miliwoltów, czyli zmiana napięcia bę- nicach. W najblizszej przyszłości zapoznam
mógłby być dłuższy, ale Ty musisz uwzglę- dzie rzędu 0,1%. Potem prąd obciążenia pły- Cię z przetwornicami synchronicznymi.
dnić najgorszy przypadek. nący przez rezystor R rozładuje kondensator
L
Wiedząc, jakie ma być napięcie wyjścio- o te drobne miliwolty, potem napięcie znów Piotr Górecki
we U2, możesz z łatwością obliczyć wzrośnie, itd... Ta-
U =U2-U1, a potem czas t z zależności kie zmiany napię- R E K L A M A . R E K L A M A . R E K L A M A
L off
t / t = U / U1 cia o 0,1% może-
on off L
znając t i t można obliczyć mini- my spokojnie po-
onmax off
malną częstotliwość fmin. minąć przy wstęp-
W praktyce wystarczy policzyć t . nej analizie. Stąd
onmax
W najbardziej niekorzystnym przypadku, założenie, że na-
gdy napięcie wyjściowe na być bardzo duże, pięcie na konden-
czas T będzie tylko trochę większy niż t satorze wyjścio-
onmax
(porównaj rysunek 7). Możesz więc od razu wym jest stałe.
obliczać najmniejszą częstotliwość pracy Niemniej jed-
f=1/t nak w wielu przy-
onmax
Potem w praktycznym układzie i tak po- padkach interesuje
winieneś pracować z jeszcze większą często- nas, jakie jest to na-
tliwością, żeby przy największych prądach pięcie tętnień.
przebiegi wyglądały jak na rysunkach Oczywiście zależy
5b...7b, a nie jak na rysunkach 5a...7a. Wy- ono od pojemności
ciśniesz wtedy z danej przetwornicy więk- kondensatora wyj-
szą moc. Oczywiście nie możesz przesadzić ściowego - czym
Elektronika dla Wszystkich
25
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Przetwornice podstawowe konfiguracje 2podstawowa konfiguracja serwera(od blumena)podstawy konfiguracji dhcpCCNA Lab02 5 4 podstawowa konfiguracja routera za pomocą linii poleceń CISCO IOS3a 4 1 4 6 Lab Podstawowa konfiguracja rutera z IOS CLIPodstawy Cyfrowego Przetwarzania Sygnalów1a 2 1 1 6 Lab Konfiguracja podstawowych ustawień przełącznikaPodstawy Metrologii Badanie wskaznikow zera jako przetwornikow II rzedu Instrukcja6 Podstawy przetwarzania zdjęć satelitarnych2012Podstawy Metrologii Badanie wskaznikow zera jako przetwornikow II rzedu ProtokolKonfiguracja routerow CISCO podstawywięcej podobnych podstron