kielpiniec

Kazimierz Krajewski Tomasz �abuszewski
Z walk oddzia"ów kpt. M"ota
6 Brygady Wilełskiej AK
na Podlasiu
Pami�ci partyzantów poleg"ych
17 lutego 1947 r. w Kie"piłcu
fundacja
f
u
n
d
a
c
j
a
PAMIóTAMY
P
A
M
I
ó
T
A
M
Y
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 1
Kazimierz Krajewski Tomasz �abuszewski
Z walk oddzia"ów kpt. M"ota
6 Brygady Wilełskiej AK
na Podlasiu
Pami�ci partyzantów poleg"ych
17 lutego 1947 r. w Kie"piłcu
KIE�PINIEC
Listopad 2005
Wydanie okazjonalne - bezp"atne
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 2
Walka beznadziejna, walka o spraw� z góry przegraną,
bynajmniej nie jest poczynaniem bez sensu.
[...] WartoĘ� walki tkwi nie w szansach zwyci�stwa sprawy,
w imi� której si� ją podj�"o, ale w wartoĘci tej sprawy .
Prof. Henryk Elzenberg
P
r
o
f
.
H
e
n
r
y
k
E
l
z
e
n
b
e
r
g
Ta broszura jest poĘwi�cona pami�ci
T
a
b
r
o
s
z
u
r
a
j
e
s
t
p
o
Ę
w
i
�
c
o
n
a
p
a
m
i
�
c
i
Żo"nierzy 6 Brygady Wilełskiej AK:
Ż
o
"
n
i
e
r
z
y
6
B
r
y
g
a
d
y
W
i
l
e
ł
s
k
i
e
j
A
K
:
st. sierŻ. Józefowi Babiczowi �wirce
s
t
.
s
i
e
r
Ż
.
J
ó
z
e
f
o
w
i
B
a
b
i
c
z
o
w
i

�
w
i
r
c
e

kpr. Franciszkowi Januszkiewiczowi Zbiegowi
k
p
r
.
F
r
a
n
c
i
s
z
k
o
w
i
J
a
n
u
s
z
k
i
e
w
i
c
z
o
w
i

Z
b
i
e
g
o
w
i

szer. Janowi Ma"yszko Gromowi
s
z
e
r
.
J
a
n
o
w
i
M
a
"
y
s
z
k
o

G
r
o
m
o
w
i

szer. NN Serdecznemu
s
z
e
r
.
N
N

S
e
r
d
e
c
z
n
e
m
u

poleg"ym 17 lutego 1947 r. w Kie"piłcu w walce z komunistami
p
o
l
e
g
"
y
m
1
7
l
u
t
e
g
o
1
9
4
7
r
.
w
K
i
e
"
p
i
ł
c
u
w
w
a
l
c
e
z
k
o
m
u
n
i
s
t
a
m
i
za niepodleg"oĘ� Polski, wiar� katolicką i wolnoĘ� cz"owieka.
z
a
n
i
e
p
o
d
l
e
g
"
o
Ę
�
P
o
l
s
k
i
,
w
i
a
r
�
k
a
t
o
l
i
c
k
ą
i
w
o
l
n
o
Ę
�
c
z
"
o
w
i
e
k
a
.
Zdj�cie na ok"adce:
Grupa Żo"nierzy 6 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie, kwiecieł 1946 roku. Stoją od prawej: ppor. W"adys"aw
�ukasiuk M"ot , Wanda Minkiewicz Danka , ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor .
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 3
Hen w lesie p"onie ognisko
I slycha� piosnk� szwadronu.
A echo po lesie wciąŻ niesie i niesie
Piosenk� nas ludzi bez domu.
Weso"o nam trzaska i b"yska
nam ludziom spalonym bez domu
My zawsze do boju ochoczo staniemy,
Do boju nasz szwadron wciąŻ gotów
Co jutro nas czeka nie wiemy,
MoŻe Ęmier� zajrzy nam w oczy.
My zawsze z radoĘcią do boju staniemy,
Do boju nasz szwadron wciąŻ kroczy.
A jeĘli mnie kula uderzy
I dla mnie skołczy si� wojna
To duch mój koledzy za wami pobieŻy
Tak d"ugo aŻ Polska b�dzie wolna
fragment partyzanckiej piosenki Ępiewanej
w oddzia"ach mjr �upaszki i kpt. M"ota
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 4
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 5
[...] Nie jesteĘmy Żadną bandą, tak jak nas nazywają zdrajcy
i wyrodni synowie naszej ojczyzny. My jesteĘmy z miast i wiosek
polskich. [...] My chcemy, by Polska by"a rządzona przez Polaków
oddanych sprawie i wybranych przez ca"y Naród, a ludzi takich
mamy, którzy i s"owa g"oĘno nie mogą powiedzie�, bo UB wraz
z kliką oficerów sowieckich czuwa. Dlatego teŻ wypowiedzieliĘmy
walk� na Ęmier� lub Życie tym, którzy za pieniądze, ordery lub
stanowiska z rąk sowieckich, mordują najlepszych Polaków
domagających si� wolnoĘci i sprawiedliwoĘci.
Mjr �upaszka
Zanim odtworzona zosta"a na Podlasiu 6 Brygada Wilełska AK
Z
a
n
i
m
o
d
t
w
o
r
z
o
n
a
z
o
s
t
a
"
a
n
a
P
o
d
l
a
s
i
u
6
B
r
y
g
a
d
a
W
i
l
e
ł
s
k
a
A
K
Osoby w�drujące po wsiach i miasteczkach Podlasia po"oŻonych po
obu stronach Bugu, mogą zastanawia� si�, skąd wzi�"y si� rozsiane
licznie na tutejszych cmentarzach groby Żo"nierzy 5 i 6 Brygady
Wilełskiej poleg"ych w powojennych latach 1945 1952 i poĘwi�cone
im pomniki? Jaki moŻe by� związek legendarnej, bohaterskiej, kresowej
partyzantki z tą odleg"ą od Wilna krainą? Jak to si� sta"o, Że
najs"ynniejszym oddzia"em partyzanckim walczącym na Podlasiu
z komunistycznym zniewoleniem sta" si� oddzia" nawiązujący do kre-
sowej tradycji oddzia" noszący dumne miano 6 Brygady Wilełskiej
Armii Krajowej?
Oddzia"y Wilełskiego i Nowogródzkiego Okr�gu AK, po blisko
dwuletnich partyzanckich walkach z niemieckimi si"ami okupacyjnymi
oraz litewskimi, rosyjskimi i bia"oruskimi formacjami kolaboracyjnymi jak
teŻ i wrogą partyzantką sowiecką, przystąpi"y nocą 6/7 lipca 1944 r.
do boju o Wilno. Cho� pierwszy atak za"ama" si�, walki w mieĘcie i jego
rejonie trwa"y do 13 lipca 1944 r. Poleg"o blisko pó" tysiąca partyzan-
tów i zmobilizowanych wilełskich konspiratorów, a wielu odnios"o rany
(do czasu Powstania Warszawskiego by"a to bodaj najwi�ksza militarna
operacja AK). Nad miastem zawis"y bia"o czerwone flagi. W trakcie
walk oddzia"y AK nawiąza"y taktyczną wspó"prac� z sowieckimi jedno-
stkami III Frontu Bia"oruskiego. Dalszy rozwój sytuacji przyniós" zawarcie
umowy pomi�dzy dowódcą Wilełskiego Okr�gu AK Aleksandrem
KrzyŻanowskim genera"em Wilkiem , a dowódcą III Frontu Bia"o-
ruskiego marsza"kiem Iwanem Czerniachowskim, w wyniku której z pol-
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 6
6
6
skich oddzia"ów partyzanckich mia" zosta� sformowany korpus podlega-
jący legalnemu rządowi w Londynie, walczący na froncie u boku Armii
Sowieckiej przeciw Niemcom. Moment ten móg" sta� si� prze"omem
w ówczesnych stosunkach polsko sowieckich. Móg", ale nie sta" si�,
gdyŻ ze strony w"adz sowieckich umowa, zar�czona oficerskim s"owem
honoru marsza"ka Czerniachowskiego, by"a jedynie wybiegiem tak-
tycznym, nastawionym na os"abienie czujnoĘci Polaków. W kilka dni
póęniej, 17 lipca 1944 r. bolszewicy zdradziecko rozbroili skoncen-
trowane pod Wilnem oddzia"y AK. W obozie w Miednikach uwi�ziono
oko"o 6.000 polskich partyzantów, skąd transportami wywieziono ich do
obozów w g"�bi Rosji. Wielu akowców wyrwa"o si� jednak z kot"a
w Puszczy Rudnickiej pod Wilnem i podj�"o walk� z nowym okupantem.
Walki partyzanckie na kresach pó"nocno wschodnich ( Ziemiach
Utraconych ) trwa"y jeszcze przez kilka d"ugich lat.
Cz�Ę� kresowych akowców, którzy unikn�li rozbrojenia pod Wilnem,
opuĘci"a rodzinne strony i pomaszerowa"a na zachód do Polski central-
nej z zamiarem oderwania si� od bolszewików i kontynuowania walki
z Niemcami. Gdy w Warszawie wybuch"o powstanie, wi�kszoĘ� z nich
kierowa"a si� w stron� stolicy z zamiarem w"ączenia si� do tego kole-
jnego, wielkiego boju o przysz"oĘ� Polski. Na ogó" nie uda"o im si�
ociągną� tego szlachetnego celu. Nasycenie terenu wojskami sowieckimi
by"o tak wielkie, Że marsz okaza" si� niemoŻliwy. W tej sytuacji mel-
dowali si� oni napotykanym polskim konspiracyjnym w"adzom
wojskowym na Bia"ostocczyęnie, Podlasiu, a nawet na Mazowszu
(dowództwu AK lub NSZ).
WĘród Żo"nierzy Armii Krajowej, którzy latem 1944 r. przedzierali si�
spod Wilna na zachód znajdowali si� liczni partyzanci 5 i 6 Brygady
Wilełskiej AK. By" teŻ w ich gronie sam dowódca 5 brygady ze
wzgl�du na krwawe straty ponoszone w partyzanckich bojach zwanej
Brygadą �mierci - major Zygmunt Szendzielarz �upaszka . Po na-
wiązaniu kontaktu z Komendantem Bia"ostockiego Okr�gu AK, pp"k.
Mieczys"awem Liniarskim MĘcis"awem , podporządkowa" mu si� i na
jego rozkaz zorganizowa" oddzia" partyzancki mający prowadzi�
dzia"ania z zakresu samoobrony przed nowym okupantem. W kwietniu
1945 r. lotny oddzia" �upaszki otrzyma" nazw� odtworzonej
5 Brygady Wilełskiej. Pod rozkazami legendarnego, kresowego
zagołczyka skupili si� rozbitkowie spod Wilna i miejscowi podlascy
ochotnicy oraz uciekinierzy z armii Berlinga, którzy w daremnie oczeki-
wanym konflikcie wolnego Ęwiata z Rosją Sowiecką nie chcieli giną�
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 7
7
7
za nies"uszną, obcą spraw�.
Zadaniem 5 Brygady Wilełskiej
by"a walka z NKWD, UB
i KBW oraz ich agenturą.
Wkrótce 5 Brygada Wilełska
majora �upaszki osiągn�"a
stan oko"o 300 Żo"nierzy i sta"a
si� najbitniejszą jednostką par-
tyzancką na ca"ej Bia"ostoc-
czyęnie i Podlasiu. Dzia"a"a
podzielona na cztery mniejsze
jednostki, które spotyka"y si�
tylko podczas wi�kszych ope-
racji bojowych lub na zarzą-
dzanych mniej wi�cej raz na
miesiąc koncentracjach. By"y
to: 1 szwadron dowodzony
przez por. Zygmunta B"aŻeje-
wicza Zygmunta , 2 szwadron
dowodzony przez ppor. Romu-
alda Rajsa Burego (jesienią
1945 r. przeszed" on do
NZW), 1 kompania szturmowa
ppor. Jana Mazura Piasta Mjr Zygmunt Szendzielarz �upaszka i por. Marian
Pluciłski MĘcis"aw (zamordowany 28 czerwca 1946 r.
i 4 szwadron por. Mariana
w wi�zieniu w Bia"ymstoku).
Pluciłskiego MĘcis"awa .
Warto doda�, Że zast�pcą majora �upaszki zosta" oficer
Wilełskiego Okr�gu AK kpt. Lech Leon Beynar Nowina (znany
póęniej jako wybitny historyk Pawe" Jasienica). Wiosną i latem 1945
r. wraz z miejscowymi oddzia"ami poakowskimi (AKO), NSZ i NZW
brygada �upaszki oczyĘci"a z administracji komunistycznej i si"
bezpieczełstwa znaczne obszary Podlasia. Jednak utrzymanie si�
w polu oddzia"ów partyzan-ckich stawa"o si� coraz trudniejsze.
W dodatku Delegatura Si" Zbrojnych na Kraj (w 1945 r. odpowiednik
Komendy G"ównej rozwiązanej AK) nie wierząc w spodziewany kon-
flikt Ęwiatowy, a co za tym idzie i celowoĘ� prowadzenia dalszej
walki zbrojnej z komunistycznym reŻimem, zarządzi"a demobilizacj�
poakowskich oddzia"ów partyzanckich (tzw. akcja roz"adowywania
lasów ).
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 8
8
8
Ostatnia koncentracja odtworzonej na Bia"ostocczyęnie 5 Brygady Wilełskiej AK, 7 wrzeĘnia 1945 r. W Ęrodku
mjr Zygmunt Szendzielarz �upaszka , obok z prawej ppor. W"adys"aw �ukasiuk M"ot , pierwszy z prawej stoi
ppor. Romuald Rajs Bury (zamordowany 31 grudnia 1949 r. w wi�zieniu w Bia"ymstoku), kl�czy z prawej por.
Marian Pluciłski MĘcis"aw .
We wrzeĘniu 1945 r. zapad"a decyzja o rozformowaniu takŻe i 5
Brygady Wilełskiej AK. Major �upaszka wyjecha" na Pomorze
Gdałskie, gdzie podporządkowa" si� Komendzie ewakuowanego ze
wschodu eksterytorialnego Wilełskiego Okr�gu AK. W kwietniu 1946 r.
ponownie wyruszy" w pole na czele odtworzonej po raz drugi 5 Brygady
Wilełskiej (cho� dzia"ającej w mocno os"abionym sk"adzie). Jednostka ta
obj�"a w 1946 r. swymi dzia"aniami rozleg"e obszary województw
pó"nocnych od Koszalina po Gdałsk, Bydgoszcz, Olsztyn i okresowo
nawet Bia"ystok.
Cz�Ę� Żo"nierzy wywodząca si� z 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej
i grupy M"ota zdecydowa"a si� pozosta� w konspiracji zbrojnej na
Podlasiu tworząc oddzia" kadrowy, dowodzony przez ppor. Lucjana
Minkiewicza Wiktora i ppor./kpt. W"adys"awa �ukasiuka M"ota .
Straciwszy chwilowo kontakt z majorem �upaszką grupa ta odda"a si�
do dyspozycji Komendzie Obwodu Bielsk Podlaski w Bia"ostockim
Okr�gu AK WiN. Na rozkaz jej komendanta przeprowadzi"a szereg
udanych akcji przeciw NKWD i UB (rozbi"a palcówki MO i UB
w Kleszczelach i Siemiatyczach oraz stoczy"a bitw� z grupą operacyjną
NKWD i UB pod wsią �empice). Gdy po kilku miesiącach ponownie naw-
iąza"a "ącznoĘ� z �upaszką przesz"a znów pod jego rozkazy.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 9
9
9
6 Brygada Wilełska AK na Podlasiu 1946 1952.
6
B
r
y
g
a
d
a
W
i
l
e
ł
s
k
a
A
K
n
a
P
o
d
l
a
s
i
u
1
9
4
6

1
9
5
2
.
W dniu 26 lutego 1946 r. mjr �upaszka wyda" specjalny rozkaz nr
1, skierowany do Żo"nierzy oddzia"u operującego na Podlasiu, w którym
dzi�kowa" im za trudną s"uŻb� w okresie zimowym i informowa", Że
ponownie obejmuje nad nimi dowództwo. Rozkaz ten mia" treĘ�
nast�pującą:
�o"nierze! Po d"ugich miesiącach zimowych Waszej tu"aczki
i osamotnienia w terenie przyszed" znowu czas, Że przychodz� do Was
i dane jest mi dowodzi� Wami w dalszym ciagu. Za prac� uciąŻliwą, za
trud dzi�kuj� w Imieniu S"uŻby panu Wiktorowi ppor., M"otowi ppor.
i Wam Żo"nierze! JesteĘcie teraz 6-tą Bryg[adą] Wil[ełską] pod
dowództwem Waszego dotychczasowego d[owód]cy Wiktora . �a"uj�,
Że nie mog� osobiĘcie na razie z Wami porozmawia�, ale moi drodzy
niech b�dzie dla Was bodęcem do ci�Żkiej pracy i wytrwania to, Że
duchem i kaŻdą myĘlą jestem zawsze przy Was, Że znowu nie jesteĘcie
sami, Że b�dziecie jak dawniej mieli swego oddanego d[owód]c�
i towarzysza broni. To co bym chcia" sam do was powiedzie�,
przekazuj� Waszemu d[owód]cy Wiktorowi , którego darz� ca"ym za-
ufaniem i uznaniem. Czekają nas jeszcze ci�Żkie chwile, ale przetrwamy
wszak przetrwaliĘmy juŻ tyle zwyci�Żymy, bo jesteĘmy Żo"nierzami
5-ej, a obecnie 6-ej Brygady Wilełskiej. /-/ �upaszka mjr.
Kadra 5 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie, sierpieł 1945 r. Od lewej: mjr Zygmunt Szendzielarz �upaszka ,
ppor. Stefan Jezierski Stefan , ppor. W"adys"aw �ukasiuk M"ot , por. Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt , ppor.
Lucjan Minkiewicz Wiktor , ppor. Jan Zaleski Zaja .
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 10
10
1
0
W ten sposób oddzia" Wiktora i M"ota , juŻ jako 6 Brygada
Wilełska, przeszed" pod rozkazy Komendy eksterytorialnego
Wilełskiego Okr�gu AK. Trzeba jednak podkreĘli�, iŻ ca"y czas
zachowa" silne wi�zi z poakowskimi strukturami Zrzeszenia WiN na
Podlasiu i z czasem, w miar� ich rozpadu, zaczą" na ich bazie rozbu-
dowywa� w"asne zaplecze organizacyjne, tworząc sie� placówek
w powiatach: Wysokie Mazowieckie, Bielsk Podlaski, Soko"ów Podlaski,
Siedlce, W�grów, Miłsk Mazowiecki, a nawet Radzył Podlaski.
Dowódcą 6 Brygady do paędziernika 1946 r. pozostawa" ppor.
Lucjan Minkiewicz Wiktor , który s"uŻb� partyzancką rozpoczą" w okre-
sie okupacji niemieckiej na Wilełszczyęnie. Funkcj� jego zast�pcy pe"ni"
od początku ppor./kpt. W"adys"aw �ukasiuk M"ot , akowiec z Podlasia,
odgrywając coraz wi�kszą rol� w Życiu oddzia"u. Gdy w paędzierniku
1946 r. ppor. Wiktor zosta" bezterminowo urlopowany, major �upasz-
ka w"aĘnie M"otowi powierzy" funkcj� dowócy 6 Brygady Wilełskiej.
Trzeba w tym miejscu przypomnie�, Że w okresie okupacji niemieckiej
M"ot s"uŻy" w Obwodzie AK Siedlce (jako dowódca druŻyny terenowej
w M�Żeninie nad Bugiem uczestnicząc m.in. w s"ynnej akcji V ).
ZagroŻony aresztowaniem przez NKWD poszed" do lasu i zimą 1945 r.
przy"ączy" si� z ma"ym patrolem samoobrony do oddzia"u partyzanck-
iego Obwodu Bielsk Podlaski AKO dowodzonego przez ppor. Teodora
�mia"owskiego Szumnego . Obją" tam funkcj� zast�pcy dowódcy i je-
dnoczeĘnie dowódcy 1 plutonu, stając si� wykonawcą najbardziej
brawurowych akcji tej grupy, takich jak np. rozbrojenie garnizonu KBW
w Siemiatyczach w maju 1945 r. Gdy po Ęmierci Szumnego oddzia"
zosta" rozwiązany, nie podda" si� demobilizacji i wraz ze swym plu-
tonem do"ączy" do 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej. Wspólnie z nim
stoczy" szereg zwyci�skich walk z komunistami, m.in. pod Sikorami,
Zalesiem i w Miodusach Pokrzywnych (w tym ostatnim boju 18 VIII 1945 r.
1 szwadron i grupa M"ota zniszczy"y ekspedycj� karną NKWD i UB
terroryzującą ludnoĘ�, wybijając ją niemal do nogi).
Gdy jesienią 1945 r. okaza"o si�, iŻ po rozformowaniu 5 Brygady
w polu pozosta" kadrowy oddzia" 1 szwadronu, M"ot wraz z grupą
swych dawnych podlaskich podkomendnych zdecydowa" si� pozosta�
w lesie wraz z Wilniakami. Losy ich w s"uŻbie Rzeczypospolitej związa"y
si� juŻ na zawsze do Ęmierci.
Struktura 6 Brygady Wilełskiej w poszczególnych okresach jej
dzia"alnoĘci ulega"a powaŻnym zmianom i przekszta"ceniom. W 1946 r.
jej wewn�trzny podzia" organizacyjny wygląda" nast�pująco:
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 11
11
1
1
dowódca ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor (do 18 X 1946 r.).
d
o
w
ó
d
c
a
p
p
o
r
.
L
u
c
j
a
n
M
i
n
k
i
e
w
i
c
z

W
i
k
t
o
r

(
d
o
1
8
X
1
9
4
6
r
.
)
.
ppor./kpt W"adys"aw �ukasiuk M"ot II , M"ot
p
p
o
r
.
/
k
p
t
W
"
a
d
y
s
"
a
w
�
u
k
a
s
i
u
k

M
"
o
t
I
I

,

M
"
o
t

(od 18 X 1946 r.).
(
o
d
1
8
X
1
9
4
6
r
.
)
.
I zast�pca ppor./kpt W"adys"aw �ukasiuk M"ot II , M"ot
I
z
a
s
t
�
p
c
a
p
p
o
r
.
/
k
p
t
W
"
a
d
y
s
"
a
w
�
u
k
a
s
i
u
k

M
"
o
t
I
I

,

M
"
o
t

(do 18 X 1946 r.).
(
d
o
1
8
X
1
9
4
6
r
.
)
.
II zast�pca sierŻ./ppor. W"adys"aw Wasilewski Grot (do III 1947 r.).
I
I
z
a
s
t
�
p
c
a
s
i
e
r
Ż
.
/
p
p
o
r
.
W
"
a
d
y
s
"
a
w
W
a
s
i
l
e
w
s
k
i

G
r
o
t

(
d
o
I
I
I
1
9
4
7
r
.
)
.
(d.s. organizacji terenu)
(
d
.
s
.
o
r
g
a
n
i
z
a
c
j
i
t
e
r
e
n
u
)
oficer do zadał ppor. Antoni Wodyłski Odyniec .
o
f
i
c
e
r
d
o
z
a
d
a
ł
p
p
o
r
.
A
n
t
o
n
i
W
o
d
y
ł
s
k
i

O
d
y
n
i
e
c

.
specjalnych i kurier
s
p
e
c
j
a
l
n
y
c
h
i
k
u
r
i
e
r
1 szwadron sierŻ. Janusz Rybicki Kuku"ka
1
s
z
w
a
d
r
o
n
s
i
e
r
Ż
.
J
a
n
u
s
z
R
y
b
i
c
k
i

K
u
k
u
"
k
a

(szwadron rozwiązano jesienią 1946 r.).
(
s
z
w
a
d
r
o
n
r
o
z
w
i
ą
z
a
n
o
j
e
s
i
e
n
i
ą
1
9
4
6
r
.
)
.
2 szwadron ppor. Walerian Nowacki Bartosz .
2
s
z
w
a
d
r
o
n
p
p
o
r
.
W
a
l
e
r
i
a
n
N
o
w
a
c
k
i

B
a
r
t
o
s
z

.
3 szwadron st. sierŻ. Józef Babicz �wirko (od 5 V 1946 r.).
3
s
z
w
a
d
r
o
n
s
t
.
s
i
e
r
Ż
.
J
ó
z
e
f
B
a
b
i
c
z

�
w
i
r
k
o

(
o
d
5
V
1
9
4
6
r
.
)
.
patrol Żandarmerii ppor. Antoni Borowik Lech .
p
a
t
r
o
l
Ż
a
n
d
a
r
m
e
r
i
i
p
p
o
r
.
A
n
t
o
n
i
B
o
r
o
w
i
k

L
e
c
h

.
zwiad konny sierŻ. Wac"aw Michniewicz Zag"oba (1+4)
z
w
i
a
d
k
o
n
n
y
s
i
e
r
Ż
.
W
a
c
"
a
w
M
i
c
h
n
i
e
w
i
c
z

Z
a
g
"
o
b
a

(
1
+
4
)
Grupa Żo"nierzy 6 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie, lato 1946 r. Stoją od lewej: trzeci dowódca Żandarmerii
6 Brygady ppor. Antoni Borowik Lech (poleg" 7 maja 1948 r. w walce z KBW), czwarty Czes"aw Pilecki
Jaskó"ka (zginą" 8 czerwca 1950 r. w walce z UB), piąty ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor , siódmy
W"adys"aw Wasilewski Grot .
Oprócz oddzia"u g"ównego 6 Brygady Wilełskiej w polu operowa"
oddzia" por. Kazimierza Kamiełskiego Huzara , w"ączony do niej
w maju 1947 r. na zasadach autonomicznych, oraz dwa patrole par-
tyzanckie w obwodzie soko"owskim i patrol z powiatu siedleckiego.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 12
12
1
2
Wszystkie te jednostki, mające czysto podlaski charakter, uŻywa"y takŻe
nazwy pododdzia"ów 6 Brygady Wilełskiej AK.
W 6 Brygadzie Wilełskiej istnia" sąd polowy, rozpatrujący sprawy
osób oskarŻonych o dzia"alnoĘ� agenturalną na rzecz NKWD i bezpie-
ki oraz pospolite przest�pstwa. ZasadnoĘ� wydawanych wyroków
musia"a by� potwierdzona protokolarnie odnotowanymi zeznaniami kilku
Ęwiadków. Grupa oddzia"owej Żandarmerii dowodzona przez ppor.
Lecha zajmowa"a si� g"ownie zapewnieniem bezpieczełstwa ludnoĘci
w terenie, zwalczając nie tylko komunistyczną agentur�, ale przede
wszystkim z"odziei, rabusiów i bandytów (ludzi nak"adających na
ludnoĘ� kontrybucje, dopuszczających si� morderstw, gwa"tów i rabun-
ków niekiedy nawet podszywających si� pod organizacje podziemne).
�o"nierze oddzia"ów Wiktora i M"ota , zarówno wywodzący si�
z kresów jak i miejscowi podlasiacy, prezentowali wysoki poziom ide-
owy i dyscyplin�. Kolejni dowódcy 6 Brygady zwracali na to szczegól-
ną uwag�. W lecie 1946 r. ppor. Wiktor tak zwraca" si� do partyzan-
tów:
[...] Wiem, Że warunki są bardzo ci�Żkie, Że walczy� trzeba z trud-
noĘcią, Że walka ta niejednego z Was zniech�ca, ale sprawa jest Ęwi�ta,
dla niej poniesiemy ofiary i wytrwa� musimy do kołca, do zupe"nego
zwyci�stwa. W związku z wyjazdem wstrzymuj� do powrotu wszelkie
Wspólna fotografia Żo"nierzy 6 Brygady Wilełskiej AK i oddzia"u Henryka Hebdy Korwina . Podlasie, lato 1946 r.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 13
13
1
3
zwolnienia i urlopy. Udzielane b�dą tylko kilkugodzinne przepustki,
zabraniam pod karą sądu polowego pi� alkoholu w czasie przepustek
i patroli.
Wzorowa dyscyplina w po"ączeniu z poprawnym stosunkiem od-
dzia"ów M"ota do ludnoĘci cywilnej sprawia"a, iŻ by"y one niezwykle
popularne wĘród mieszkałców podlaskich wiosek. Nawet w"adze komu-
nistyczne w sporządzanych przez siebie dokumentach zwraca"y uwag�
na ich wybitnie ideowy (polityczny) charakter.
Oddzia"y M"ota wspó"dzia"a"y z innymi niepodleg"oĘciowymi od-
dzia"ami partyzanckimi i strukturami konspiracyjnymi, zarówno z WiN-u,
jak i podziemia obozu narodowego (NZW i NSZ). Niekiedy operowa"y
wspólnie z siedleckim oddzia"em Pogoł dowodzonym przez kpt.
Henryka Hebd� Korwina (m.in. w walce z NKWD, UB i KBW pod �osi-
cami), walczy"y teŻ razem z oddzia"em PAS NZW kpt. Romualda Rajsa
Burego (rozbicie grupy operacyjnej UB i KBW pod Muzy"ami oraz
ci�Żkie walki w rejonie Czochaniej Góry i �liwowa).
Po Ęmierci kpt. W. �ukasiuka M"ota w po"owie 1949 r. dowództwo
nad 6 Brygadą Wilełską przeją" jego ówczesny zast�pca, kpt. K.
Kamiełski Huzar , s"ynny konspirator i partyzant AK-WiN z Obwodu
Wysokie Mazowieckie, który od 1939 r. do 1952 r. nie wypuszcza"
broni z r�ki.
6 Brygada Wilełska AK na zbiórce. Podlasie, okolice M�Żenina. 20 kwietnia 1946 r.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 14
14
1
4
Odtworzona zimą 1945/1946 6 Brygada Wilełska naleŻy do
najd"uŻej dzia"ających oddzia"ów partyzanckich okresu powojennego.
Wywodzi"a si� w prostej linii z 5 Brygady Wilełskiej, oddzia"u Armii
Krajowej sformowanego jeszcze w drugiej po"owie 1943 r. na Wileł-
szczyęnie. Jej korzenie wiąŻą si� teŻ z partyzantką podlaską (oddzia"
partyzancki Obwodu AK-AKO Bielsk Podlaski pod dowództwem ppor.
Szumnego , a nast�pnie ppor. M"ota , a takŻe lotna grupa Obwodu
Soko"ów Podlaski). W zmieniających si� formach organizacyjnych wal-
czy"a nieprzerwanie przez siedem lat (1946 1952), zaĘ jej
wczeĘniejsze korzenie w ramach 5 Brygady i akowskich oddzia"ów
z Podlasia mają ponad dwuletnie dzieje (1943 1945). Jej partyzancka
epopeja ciągn�"a si� wi�c przez blisko dziesi�� lat. Zmieniali si� dowód-
cy, zmianom ulega" sk"ad osobowy, lecz oddzia" nadal istnia". Cho�
z biegiem czasu, zw"aszcza od 1948 r., coraz mniej by"o w nim
Wilniaków oraz ludzi z Kresów, w wyniku czego, nabiera" coraz
bardziej podlaskiego charakteru, jego kolejni dowódcy Wiktor ,
M"ot i Huzar - ca"y czas Ęwiadomie nawiązywali do tradycji par-
tyzantki wilełskiej, trzymając si� dawnej nazwy.
Komunistyczny terror na Podlasiu
K
o
m
u
n
i
s
t
y
c
z
n
y
t
e
r
r
o
r
n
a
P
o
d
l
a
s
i
u
przed sfa"szowanymi wyborami w 1947 r.
p
r
z
e
d
s
f
a
"
s
z
o
w
a
n
y
m
i
w
y
b
o
r
a
m
i
w
1
9
4
7
r
.
Na prze"omie 1946 i 1947 r. wzmoŻona fala czerwonego terroru
poprzedzi"a sfa"szowane przez komunistów wybory do Sejmu. W"adze
komunistyczne wiedzia"y juŻ, Że wybory te wygrają, gdyŻ mia"y przy-
gotowany wczeĘniej scenariusz fa"szerstwa. Chodzi"o jednak o ca"kowite
z"amanie oporu spo"eczełstwa, zw"aszcza polskiej wsi i prowincji,
stanowiących baz� dla podziemia niepodleg"oĘciowego. Si"owe metody
mia"y zastraszy� bardziej Ęwiadomą cz�Ę� ludnoĘci i odebra� jej ochot�
do protestów po fa"szerstwie wyborczym, z drugiej zaĘ strony mia"y
z"ama� wiar� w sens popierania jakiegokolwiek zorganizowanego
oporu. Kolejnym ciosem mistrzowsko wyreŻyserowanym przez komu-
nistów by"o przygotowanie amnestii dla uczestników podziemia
niepodleg"oĘciowego. W dniu 22 lutego 1947 r. w Dzienniku Ustaw (nr
20 poz. 78) opublikowana zosta"a ustawa o amnestii . TuŻ po szoku
wyborczym , b�dącym potwierdzeniem ca"kowitej bezkarnoĘci ekipy
komunistycznej, nast�powa" pozorny gest dobrej woli wobec podziemia.
Ludzie, którzy przez lata walczyli w najtrudniejszych warunkach
o niepodleg"oĘ�, mogli teraz, b�dąc potraktowani jak przest�pcy, ubie-
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 15
15
1
5
ga� si� o darowanie win wobec komunistycznego reŻimu. Ogó"
Żo"nierzy podziemia, podobnie zresztą jak ca"e spo"eczełstwo, by"
zm�czony beznadziejną walką. W"adzom chodzi"o zaĘ nie o umoŻliwie-
nie powrotu do normalnego Życia ludziom z lasu i z konspiracji, lecz
o z"amanie kr�gos"upa strukturom podziemnym. Po ujawnieniu
Żo"nierze podziemia zdani byli nieodwracalnie na "ask� bezpieki.
Stopniowo aresztowano ich pod róŻnymi zarzutami, lub otaczano
paj�czyną resortu, wykorzystując do pracy operacyjnej. Tylko szere-
gowcy, i to g"ównie tacy, którzy wyjechali do duŻych miast, na Ziemie
Odzyskane , lub w jakiĘ inny sposób zgubili za sobą Ęlad, mogli mie�
szans� na powrót do normalnego Życia. �upaszka i M"ot
opowiedzieli si� przeciwko ujawnianiu, dali jednak Żo"nierzom wolną
r�ke i moŻliwoĘ� wyboru.
Na Podlasiu terror UB, KBW, MO i LWP skierowany przeciwko
spo"eczełstwu by" szczególnie intensywny. Wiąza"o si� to z wyjątkowym
rozdraŻnieniem w"adz komunistycznych, spowodowanym akcją 2
szwadronu 6 Brygady dowodzonego przez ppor. Bartosza , przepro-
wadzoną w grudniu 1946 r. na szosie pod Soko"owem Podlaskim.
Partyzanci uj�li wówczas i zlikwidowali 8 tzw. robotników z Choda-
kowa (w rzeczywistoĘci uzbrojonych pracowników UB delegowanych
2 szwadron 6 Brygady Wilełskiej AK. Podlasie, 1947 r. Stoją od lewej: dziesiąty dowódca szwadronu
Walerian Nowacki Bartosz (zginą" 3 lipca 1948 r. w walce z KBW), jedenasty Antoni Wodyłski Odyniec
(zamordowany 8 lipca 1948 r. w WUBP we Wroc"awiu), trzynasty ppor. Henryk Wieliczko Lufa .
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 16
16
1
6
do komisji wyborczych w celu fa"szowania wyborów) i 2 Żo"nierzy KBW
odpowiedzialnych za dzia"ania terrorystyczne wobec ludnoĘci).
W dodatku poĘcig UB i KBW poniós" poraŻk� w walce ze szwadronem
Bartosza pod wsią Pod"azówek. Dzia"ania resortu i KBW wobec miesz-
kałców podlaskich wiosek sta"y si� po tym wydarzeniu jeszcze bardziej
brutalne. Np. gdy 22 grudnia 1946 r. grupa w sk"adzie 100 Żo"nierzy
KBW, 12 funkcjonariuszy UBP i druŻyny Informacji po raz kolejny
najecha"a wsie Pod"azówek i Kamiełczyk, w sprawozdaniu jej dowództ-
wa pad"o s"owo pacyfikacja : W wyniku przeprowadzonej akcji pacy-
fikacyjnej w w/w miejscowoĘciach zatrzymano 84 osoby . Podo-
bny nalot przeprowadzono
na partyzanckie wsie G"ody
i Wojtkowice-Glinna na prawym
brzegu Bugu. W G"odach
zamordowano wówczas na
miejscu 6 osób, a kilka dal-
szych w Wojtkowicach. Gospo-
darstwa by"y plądrowane
i niszczone. Bardzo brutalny
przebieg mia" teŻ nalot na
Dzierzby, Sewerynówk�, Felicja-
nów i Laskowice. Jednostki KBW
zabezpiecza"y doraęne procesy
organizowane przez w"adze
komunistyczne i przeprowa-
dza"y publiczne egzekucje
cz"onków konspiracji, na które
sp�dzano miejscową ludnoĘ�.
Na Podlasiu nadbuŻałskim
egzekucje takie w grudniu 1946
W"adys"aw Ratyłski z Sewerynówki, rozstrzelany pub-
r. i styczniu 1947 r. przeprowa-
licznie przez KBW w Dzierzbach za udzielenie noclegu
dzono m.in. w Kamiełczyku,
partyzantom 2 szwadronu 6 Brygady Wilełskiej AK
(fotografia wykonana przez bezpiek� tuŻ przed
Dzierzbach, Grodzisku, Patry-
egzekucją).
kozach i Wojtkowicach.
Oddzia"y partyzanckie 6 Brygady Wilełskiej znalaz"y si� w sieci
bezustannych ob"aw organizowanych przez olbrzymie si"y UB, KBW,
MO i LWP. Szwadron por. Bartosza kilkakrotnie star" si� wówczas
zwyci�sko z grupami operacyjnymi resortu , m.in. 31 stycznia 1947 r.
ko"o wsi Olszewo i w Tosiach, a nast�pnego dnia podczas marszu przez
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 17
17
1
7
las w pobliŻu wsi Kamienna rozbroi" grup� funkcjonariuszy MO
z posterunku w Broku. W par� dni póęniej 2 szwadron krąŻący w lasach
nad Bugiem zosta" ponownie zaatakowany przez ob"aw� KBW i MO
pod wsią Wólka Okrąglik. I tym razem potyczka mia"a przebieg
pomyĘlny dla partyzantów. Trzeba podkreĘli�, Że we wspomnianych akc-
jach i walkach 2 szwadronem dowodzi" osobiĘcie mjr �upaszka .
Walka pod Kie"piłcem 17 II 1947 r.
W
a
l
k
a
p
o
d
K
i
e
"
p
i
ł
c
e
m
1
7
I
I
1
9
4
7
r
.
Trzecim szwadronem 6 Bry-gady, dowodzi", jak juŻ wspomniano, st.
sierŻ. Józef Babicz �wirko , Żo"nierz m"ody wiekiem (rocznik 1926),
lecz o d"ugim staŻu partyzanckim. S"uŻb� w szeregach AK rozpoczą"
pod rozkazami majora �upaszki jeszcze na Wilełszczyęnie w okresie
okupacji niemieckiej. Rozpoczyna" jako szeregowy Żo"nierz i po trzech
latach w lesie , stopniowo
awansując, doszed" do stopnia
podoficerskiego i funkcji dowód-
cy druŻyny, a nast�pnie szwa-
dronu.
Dowodzony przez niego
pododdzia" 6 Brygady Wileł-
skiej w styczniu i lutym 1947 r.
równieŻ znajdowa" si� w trudnej
sytuacji. Okres Ęwiąt BoŻego
Narodzenia �wirko z odd-
zia"em sp�dzi" na koloniach
wĘród lasów nad Bugiem
(Mierzwice Stare gm. Sarnaki).
Nast�pnie przeszed" na teren
powiatu bielskiego, gdzie we
wsi Pace spotka" si� z grupą 4
szwadronu ppor. Lufy z 5
Brygady Wilełskiej (zebra"o si�
tam "ącznie ponad 30 partyzan-
tów). Po Nowym Roku Ęwi�-
towanym w Hornowszczyęnie
wspólnie z miejscowymi Żo"nie-
Plut. Henryk Wieliczko Lufa , zamordowany 14 marca
rzami siatki terenowej WiN, 3
1949 r. w wi�zieniu na Zamku w Lublinie. Bia"ostocczyz-
szwadron 6 Brygady i 4 szwa- na, 1945 r.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 18
18
1
8
dron 5 Brygady przystąpi"y do dzia"ał bojowych. Nocą 8 I 1947 r. obie
grupy wykona"y akcj� na osad� Brałsk. Dokonano rekwizycji
w spó"dzielni oraz spalono akta w urz�dzie gminnym. Dosz"o do ostrej
wymiany ognia z posterunkiem MO, w wyniku której zosta" ranny par-
tyzant Jerzy Ko"tuniak Zemsta .
Szwadron �wirki odskoczy" nast�pnie na kwatery w Pucha"ach
i Spieszynie. Wypad ten, jak równieŻ sposób wykonania akcji, spotka"y
si� z krytyczną oceną M"ota . Zachowa" si� jego list do dowódcy 3
szwadronu, st. sierŻ. �wirki z 12 I 1947 r.
St. sierŻ. �wirko ! Stanowczo za wolno posuwasz si� w terenie,
przez 13 dni przeszed"eĘ tylko siedem kwater, macie tylko szcz�Ęcie, Że
ca"e obwody Bielsk rzuci"y na nas od samej Borys[o]wszczyzny, bo
byĘcie juŻ poczuli, ale teraz po Brałsku uwaŻajcie dobrze, aŻeby was
nie nagonili, bo jak nagonią, to bądę pewny, Że doĘ� powaŻnymi si"ami,
bo oni wspó"pracują - Soko"ów, Bielsk, Siedlce a nawet Bia"a [Podlaska].
Ca"y ci�Żar by" na nas, ale wreszcie urwaliĘmy si�, teraz spodziewaj si�
macek na terenie tym. Bardzo ęle zrobi"eĘ wysy"ając takiego tumana
z meldunkiem, który zobaczy"
duŻo wojska i czem pr�dzej
odda" nam meldunek, nie
wiedząc kim jesteĘmy. W Ża-
dnym wypadku nie wolno ci
mie� rannego i to za takie
g"upstwo jak spó"dzielnia, mu-
sisz wiedzie�, Że dziĘ kaŻdego
rannego naleŻy uwaŻa� za 80%
straconego, Ęwi�ta i od Ęwiąt od
Bartosza przepad"o dwóch,
kto tylko oddali si� od oddzia"u
to juŻ go mają i póęniej kaŻdy
sypie. Orientuj� ci� w sytuacji
za Bugiem: wszystkie Wujki
i Stryjki zrabowane [KK, T�
przez UBP, KBW i wojsko], Że
nic nikomu nie zosta"o, tylko
go"e obory i domy. DuŻo ludzi
zosta"o aresztowanych i nawet
duŻo rozstrzelanych bez Ża-
Por. W"adys"aw �ukasiuk M"ot i sierŻ. Józef Babicz
dnego sądu na miejscu, w sa-
�wirko . Podlasie, 1946 r.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 19
19
1
9
mych G"odach zosta"o rozstrzelanych 6 osób, w Dzierzbach, tam gdzie
jest Pirat znowu byli rozstrzelani. W naszej guberni [sic] straszny ter-
ror, samochody z M[�Żenina] prawie nie wyjeŻdŻają, u Soko"a
[w Korczewie i Laskowicach] to samo, [...], duŻo gospodarstw zosta"o
zlikwidowanych, wieĘ Wojtkowice Glinna zosta"a ca"kowicie
obrabowana i par� trupów. [...] GdybyĘ chcia" iĘ� nad rzek� [Bug] to nie
waŻ si� przechodzi�, granica wschodnia to tor kolejowy Frono"ów,
a granica zachodnia to ujĘcie rzeki Nurca do Bugu, to znaczy tam, gdzie
Nurzec wpada do Bugu. Lawiruj bardzo ostroŻnie i konspiracyjnie,
aŻebyĘ przetrwa" do czasu aŻ si� skołczą wybory. Zabierz ludzi 6-ej
Brygady do siebie od ppor. Lufy i maszeruj samodzielnie. Ludzi
moŻesz sobie dobra� tylko porządnych. Pan major niezadowolony bard-
zo z waszego marszu i akcji. Teren ten naleŻy opuĘci� zaraz.
Czo"em. M"ot II , por. D-ca 6-ej Brygady Wilełskiej
Zgodnie z rozkazem dowódcy 6 Brygady oddzia" powróci" na
Podlasie lewobrzeŻne, gdzie trzyma" si� wyznaczonego rejonu dzia"ania
nad Bugiem pomi�dzy Frono"owem i ujĘciem Nurca. W ciągu kolejnych
kilkunastu dni stycznia, jak wynika z dziennika czynnoĘci 3 szwadronu,
unika" akcji i przeprowadza" tylko wypady aprowizacyjne. Dopiero 25
stycznia 1947 r. dokona" rekwizycji zaopatrzenia w spó"dzielni we wsi
Wólka Okrąglik, zaĘ 31 stycznia 1947 r. wykona" akcj� w Mi�dzylesiu.
Rozbroi" tam posterunek MO (zabrano 1 PPSz, 1 PPS, 3 kb, 1 pistolet TT,
6 granatów, mundury, p"aszcze itp.), a ze Spó"dzielni Rolnik mleko
w proszku, konserwy, 2.000 sztuk papierosów. 1 lutego 1947 r. par-
tyzanci 3 szwadronu napotkali grup� MO we wsi Borzychy. W dzienniku
czynnoĘci odnotowano:
1.2.47. W m. Borzychy by"a ma"a strzelanina z MO, rozbrojono 3
milicjantów, zabrano 2 mundury, 1 kb mauz[er], 1 PPSz. We wsi
wybuch" poŻar, który w krótkim czasie ugaszono.
Dalsze dzia"ania 3 szwadronu toczy"y si� na terenie powiatu
soko"owskiego. 11 lutego 1947 r. we wsi Rogów dosz"o do spotkania
szwadronu �wirki z grupą operacyjną Samodzielnego Zmecha-
nizowanego Pu"ku KBW w sile 50 ludzi. Wojsko sp�dzi"o ludnoĘ� na
miting w budynku spó"dzielni. Partyzanci po wejĘciu do wsi, zorien-
towawszy si� w sytuacji zdo"ali wycofa� si�, zagarniając i rozbrajając
3 napotkanych Żo"nierzy (zabrano im 1 rkm, 2 kb, 3 granaty, amunicj�
i mundury). Gdy szwadron oddala" si� polami od Rogowa, zosta"
zauwaŻony przez grup� operacyjną. Dosz"o wówczas do wymiany
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 20
20
2
0
ognia, podczas której ze strony partyzantów ranny zosta" jeden Żo"-
nierz.
By zgubi� poĘcig szwadron odskoczy" na pó"noc i 13 lutego 1947 r.
by" juŻ za Bugiem w powiecie bielskim. Stamtąd ponownie skierowa" si�
na lewy brzeg Bugu, gdzie w lasach na wysokoĘci Nura zarządzona
by"a koncentracja pododdzia"ów 6 Brygady Wilełskiej z udzia"em por.
M"ota i mjr. �upaszki (uczestniczy" w niej 2 i 3 szwadron oraz
Żandarmeria 6 Brygady). Major dokona" przeglądu szwadronów
i odszed" na kwater� zlokalizowaną na pobliskich koloniach, skąd
do"ączy" do 2 szwadronu. St. sierŻ. �wirko zosta" natomiast wys"any
DruŻyna sierŻ. Józefa Babicza �wirki (siedzi pierwszy z prawej w drugim rz�dzie). Podlasie, lato 1946 r.
w teren na czele nieduŻego patrolu (1+3) pod Kosów Lacki, po
pieniądze za sprzedanego konia oddzia"owego (niektóre przekazy
podają jednak, Że celem patrolu by"a spó"dzielnia JednoĘ� w Sterdyni,
prowadzona przez wspó"pracujące z podziemiem siostry Mojsiejówny,
które mia"y przygotowa� pieniądze z utargu i towar do zabrania przez
patrol). Nocą 16/17 lutego 1947 r. patrol znalaz" si� w okolicach
Kie"piłca. Pogoda sprzyja"a partyzantom, leŻa"a g"�boka warstwa
Ęniegu, moŻna by"o porusza� si� tylko sankami, w dodatku Ęnieg znowu
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 21
21
2
1
zaczą" pada�, zacierając Ęlady. Droga by"a niezwykle uciąŻliwa.
Zatrzymali si� w po"oŻonej wĘród lasów nad Bugiem kolonii Kie"piłca
o nazwie Natolin, gdzie w zaprzyjaęnionym gospodarstwie Franciszka
Goworka zjedli posi"ek i postanowili odpoczą�. Przekonani
o niedost�pnoĘci swej kwatery, nie wystawili Żadnych ubezpieczeł.
Zm�czeni trudnym marszem posn�li. Tymczasem na poszukiwanie par-
tyzantów wyruszy" saniami pluton KBW ze Sterdyni (25 Żo"nierzy zmoto-
ryzowanego pu"ku KBW pod dowództwem ppor. Proliopa). Wyjazd
wojska spowodowany by" donosem so"tysa z Seroczyna, który powiado-
mi" garnizon KBW w Sterdyni, Że przez jego wiosk� przechodzili par-
tyzanci. W"aĘciwie nie wiadomo co sprawi"o, Że wojsko zajecha"o na
kolonie Kie"piłca (nie wiemy, czy w gr� wchodzi" kolejny donos, czy
raczej kabewiacy pob"ądzili w Ęniegu). Wi�kszoĘ� Żo"nierzy pozosta"a
przy saniach odleg"ych od gospodarstwa o oko"o 500 m, zaĘ jeden uda"
si� do chaty Goworka, by ją skontrolowa�. Dalszy przebieg wydarzeł
relacjonuje raport zast�pcy GO Soko"ów, kpt. Wilczka:
[...] �o"nierz wszed"szy do mieszkania zauwaŻy" oparty o Ęcian� KM
syst[emu] MG i pistolet Berkman [sic] oraz dwu osobników Ępiących na
"óŻku. Gospodarze domu przestraszeni nag"ym wejĘciem Żo"nierza na
pytanie co to za broł nie umieli odpowiedzie�. �o"nierz wtedy zamiast
sterroryzowa� bandytów Ępiących mając ich broł pod r�ką, wyskoczy"
z mieszkania i strzelając z rakietnicy zaalarmowa" grup�. Grupa rozsy-
pa"a si� w tyralier� i rozpocz�"a okrąŻa� zabudowania. Zbudzeni wys-
trza"em bandyci, widząc zbliŻających si� Żo"nierzy, wybili w mieszkaniu
szyby i zacz�li si� g�sto ostrzeliwa�. Widząc kr�cących si� za stodo"ą
naszych Żo"nierzy, wypuĘcili seri� Ęwietlnych pocisków w stodo"�, która
wraz z oborą sp"on�"a od kul bandyckich. Wszelkie nawo"ywania do
poddania si� ze strony naszej grupy u bandytów nie da"y Żadnego
wyniku, co widząc d[owód]ca grupy rozkaz strzela� z rakietnicy w okno,
lecz niecelny strza" spowodowa", iŻ rakieta uderzy"a w strzech� i zapali"
si� ca"y dom. Bandyci widząc beznadziejnoĘ� swojej sytuacji zacz�li
oknem wyskakiwa� na dwór. Jeden z nich zosta" zabity w samym oknie,
dwu innych uda"o si� wyskoczy� z mieszkania, lecz celny ogieł naszych
Żo"nierzy nie pozwoli" im daleko uciec. Jeden z nich zosta" zabity
w odleg"oĘci ok. 100 m od mieszkania (kpr. pseud[onimu] nie ustalono,
drugi �wirko w stopniu st. sierŻanta w odleg"oĘci ok. 150 m od domu.
Dwaj pozostali w mieszkaniu sp"on�li niemal doszcz�tnie, tak Że pozos-
ta"o po nich troch� stopionego t"uszczu i koĘci. Przy zabitym �wirce ,
który zosta" natychmiast rozpoznany przez b. cz"onka bandy M"ota
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 22
22
2
2
pseud. Mewa [b�dący wóczas wspó"pracownikiem UB] znaleziono
prócz automatu czeskiego i pistoletu Parabellum torb� z róŻnego rodzaju
papierami, z których cz�Ę� w odpisach przesy"am, oraz szereg map
i wi�kszą iloĘ� zdj��. Przy drugim zabitym bandycie zdobyto KM MG,
pistolet i granat. Sp"oną", co stwierdzono, 1 kb i wi�ksza iloĘ� amunicji,
co moŻna by"o stwierdzi� po wybuchach podczas poŻaru domostwa.
[...]
Tak z kolei okreĘla" genez� i przebieg walki okresowy meldunek
dowództwa KBW województwa warszawskiego:
W nocy z 16 na 17.2.1947 r. podgrupa operacyjna Sterdył otrzy-
ma"a wiadomoĘ� od so"tysa wsi Sieroczyn [sic], Że w jego wsi znajduje
si� banda w sile 4 ludzi. W związku z tym dnia 17.2.47 r. grupa
wyjecha"a w poĘcig za bandą i w miejscowoĘci Kie"piniec natkn�"a si�
na podgrup� bandy M"ota pod dow[ództem] st. sierŻ. ps. �wirko .
Banda przyj�"a walk� i podj�"a obron� w jednym z gospodarstw.
PoniewaŻ grupa nie mog"a podejĘ� do budynku wskutek silnego ognia
bandytów, podpalono budynki rakietą. Po jednogodzinnej walce 2
bandytów w tym ps. �wirko zosta"o zabitych, a pozosta"ych 2 spali"o
si� w budynku. Zdobyto 1 rkm, 1 automat, 2 pistolety. Zabudowania
sp"on�"y ca"kowicie. Strat w"asnych nie by"o.
Ca"y patrol pad" w walce (oprócz st. sierŻ. Józefa Babicza �wirki
zgin�li: kpr. Franciszek Januszkiewicz Zbieg oraz strzelcy Jan
Ma"yszko Grom i NN Serdeczny ). NaleŻy doda�, iŻ Żo"nierze KBW
nie przypadkiem, ale z rozmys"em podpalili gospodarstwo Goworków.
Zwraca uwag� determinacja, z jaką partyzanci bronili si� przed
szeĘciokrotnie liczniejszym przeciwnikiem. �aden z nich nie podniós" rąk
w gór�, walczyli do ostatniego naboju . �wiadkowie, którzy oglądali
miejsce walki, wspominają, Że spalone cia"a obu partyzantów znaj-
dowa"y si� w takich pozycjach, z jakich do kołca ostrzeliwali si�
z budynku. Zw"oki �wirki Żo"nierze KBW wrzucili na sanie i zabrali ze
sobą. Zw�glone szczątki pozosta"ych partyzantów zosta"y zakopane na
"ące za gospodarstwem; zapewne spoczywają tam do dzisiaj. Rodzina
gospodarza na początku potyczki wybieg"a z chaty i w ten sposób usz"a
z Życiem. Straty KBW nie są znane.
Jeden ze starych wilełskich towarzyszy broni �wirki ppor. Henryk
Wieliczko Lufa , kwaterujący tego dnia w odleg"ej o kilka kilometrów
kolonii, zapisa" w swym notatniku 17 poniedzia"ek kol. Dady [?],
wida� "un� na po"[udniowy] zachód (ginie �wirko Ęp.).
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 23
23
2
3
�o"nierze 3 szwadronu 6 Brygady Wilełskiej AK. Stoją od lewej: drugi ppor. Henryk Wieliczko Lufa , trzeci
ppor. Antoni Borowik Lech .
Po Ęmierci �wirki komend� nad Żo"nierzami 3 szwadronu chwilowo
przeją" w"aĘnie ppor. Lufa . Potem zostali oni w"ączeni do szwadronu
ppor. Lecha .
�mier� st. sierŻ. Józefa Babicza �wirki wydaje si� kołczy� pewien
etap w dziejach odtworzonej 6 Brygady Wilełskiej AK. By" on bowiem
ostatnim dowócą pododdzia"u tej jednostki, posiadającym kresowy
wilełski rodowód. Od tej chwili w gronie dowódców szwadronów
i mniejszych grup brygady M"ota znajdowali sie wy"ącznie podlasiacy
(w szergach oddzia"u znajdowa"o si� jeszcze blisko 30 kresowiaków,
ale nie pe"nili oni funkcji dowódczych). Kresowi dowódcy zgin�li lub
wykruszyli si� w inny sposób, ale wilełska legenda oddzia"u zosta"a
zachowana do kołca, nawet wówczas, gdy na początku lat pi��dziesią-
tych s"uŻyli w nim juŻ tylko mieszkałcy Podlasia.
Cho� �wirko i jego ludzie zgin�li, cho� w dwa i pó" roku póęniej
pad" M"ot , walka pod dowództwem kpt. Huzara trwa"a dalej
i przez kolejne lata, aŻ do kołca 1952 r., gin�"y w boju nast�pne patrole
6 Brygady Wilełskiej, dając Ęwiadectwo, Że nie wszyscy pogodzili
si� z rządami komunistów w Polsce. Na pomniku wzniesionym przez fun-
dacj� Pami�tamy kilka lat temu w Siedlcach widnieje ponad 180
nazwisk i pseudonimów Żo"nierzy majora �upaszki , M"ota i Huza-
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 24
24
2
4
ra , którzy oddali Życie w walce o wolnoĘ� Ojczyzny. Wi�kszoĘ� z nich,
podobnie jak �wirko i jego podkomendni, nie ma nawet w"asnych
grobów. Miejscami, do których moŻemy przyjĘ� by ich wspomnie�,
pomodli� si� za nich i zapali� w Dzieł Zaduszny Ęwiate"ko, są wi�c pom-
niki które dla nich wznosimy. Takie jak ten, który staną" w Kie"piłcu.
Sylwetki partyzantów poleg"ych 17 lutego 1947 r. w Kie"piłcu
S
y
l
w
e
t
k
i
p
a
r
t
y
z
a
n
t
ó
w
p
o
l
e
g
"
y
c
h
1
7
l
u
t
e
g
o
1
9
4
7
r
.
w
K
i
e
"
p
i
ł
c
u
St. sierŻ. Józef Babicz �wirko
S
t
.
s
i
e
r
Ż
.
J
ó
z
e
f
B
a
b
i
c
z

�
w
i
r
k
o

ur. 10 II 1926 r. w Izarze na
Wilełszczyęnie. Wiadomo, Że przed
wojną ukołczy" 6 klas szko"y
powszechnej. NaleŻa" do konspiracji
AK na Wilełszczyęnie. W lutym
1944 r. wstąpi" do 5 Brygady
Wilełskiej, przechodząc jej szlak
bojowy. Po lipcu 1944 r. pozostawa"
ca"y czas w polu: najpierw w odd-
ziale kadrowym, obozującym zimą
1944/1945 r. w ost�pach Puszczy
Bia"owieskiej, a od kwietnia 1945 r.
w 1 szwadronie 5 Brygady Wileł-
skiej, a nast�pnie 6 Brygadzie
Wilełskiej, gdzie dowodzi" 3 dru-
Żyną, przekszta"coną potem w 3
szwadron. O jego sylwetce jako
wzorowego Żo"nierza partyzanta
Ęwiadczą dobitnie kolejne awanse,
St. sierŻ. Józef Babicz �wirko , dowódca 3 szwa-
które uzyska" podczas nieprzer-
dronu 6 Brygady Wilełskiej AK.
wanej, trzyletniej s"uŻby w lesie : do
stopnia kaprala (1944 r.), plutonowego (sierpieł 1945 r.), st. sierŻanta
(paędziernik 1946 r.). Podczas walki z grupą operacyjną NKWD
w �empicach w listopadzie 1945 r. zosta" powaŻnie ranny (skierowany
na leczenie, nie skorzysta", by odejĘ� do cywila , lecz powróci" do
s"uŻby). WyróŻnia" si� jako dobry i odwaŻny dowódca pododdzia"u.
O jego znaczącej pozycji w oddziale Ęwiadczy okolicznoĘ�, iŻ wiosną
1946 r. M"ot powo"a" go do sk"adu sądu polowego, dzia"ającego przy
dowództwie 6 Brygady Wilełskiej AK. Trzeba doda�, Że M"ot ,
cz"owiek znacznie starszy i o wi�kszym doĘwiadczeniu Życiowym niŻ
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 25
25
2
5
Protokó" z posiedzenia sądu polowego 6 Brygady Wilełskiej AK, w którym orzeka" sierŻ. Józef Babicz
�wirko .
jego m"odzi Żo"nierze, ze wzgl�du na m"ody wiek �wirki traktowa" go
troch� jak nauczyciel ucznia. Cho� na partyzanckim szlaku przeszed"
bardzo d"ugą drog�, moŻemy powiedzie� o nim, jako o cz"owieku, tak
niewiele. Ppor. Wiktor zapisa" w swych notatkach na jego temat
mi�dzy innymi OdwaŻny, dobry druŻynowy [...]. My moŻemy
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 26
26
2
6
jedynie doda�, Że ze zgromadzonej dokumentacji wy"ania si� jego
obraz jako jednego z najdzielniejszych partyzantów 5 i 6 Brygady
Wilełskiej.
O towarzyszach broni poleg"ych wraz ze �wirką wiemy jeszcze mniej:
kpr. Franciszek Januszkiewicz Zbieg by" prawdopodobnie miesz-
k
p
r
.
F
r
a
n
c
i
s
z
e
k
J
a
n
u
s
z
k
i
e
w
i
c
z

Z
b
i
e
g

kałcem Bia"egostoku, uciekinierem z armii Berlinga, który nie chcia"
s"uŻy� w komunistycznym wojsku, do 6 Brygady Wilełskiej wstąpi"
w sierpniu 1946 r.
strzl. Jan Ma"yszko Grom pochodzi" z Soko"owa Podlaskiego, wstąpi"
s
t
r
z
l
.
J
a
n
M
a
"
y
s
z
k
o

G
r
o
m

do 6 Brygady Wilełskiej AK w sierpniu 1946 r.
strzel. NN Serdeczny pozostaje do dziĘ Żo"nierzem nieznanym
s
t
r
z
e
l
.
N
N

S
e
r
d
e
c
z
n
y

w pe"nym tego s"owa znaczeniu.
WaŻniejsze akcje 5 i 6 Brygady Wilełskiej
W
a
Ż
n
i
e
j
s
z
e
a
k
c
j
e
5
i
6
B
r
y
g
a
d
y
W
i
l
e
ł
s
k
i
e
j
w których uczestniczy" sierŻ. �wirko
w
k
t
ó
r
y
c
h
u
c
z
e
s
t
n
i
c
z
y
"
s
i
e
r
Ż
.

�
w
i
r
k
o

Rok 1944
R
o
k
1
9
4
4

II rozbrojenie 30-osobowej za"ogi niemieckiej w �ukojniach.

29 II wypad na Litw� Kowiełską. Walka z litewskimi
oddzia"ami policyjnymi ko"o Pogo"oni.

III rozbicie oddzia"u policji litewskiej ko"o wsi Dawciuny.

III akcja na pociąg na odcinku �ukiszki Rudnia (7 Niemców
zabito, wielu rozbrojono).

20 28 III rajd 4 i 5 Brygady na opanowane przez sowiecką
partyzantk� tereny ko"o Wiszniewa.

31 III ikwidacja posterunków niemieckiej i litewskiej policji
w Strunojciach.

Po". IV zasadzki na niemieckie samochody na drogach ko"o
Wornian, Michaliszek i �wira.

21 IV akcja na pociąg na linii �yntupy Podbrodzie (do niewoli
wzi�to 20 Niemców).

24 IV atak na pociąg urlopowy na linii Wilno Dyneburg
k. Pohulanki. W wyniku ostrza"u zgin�"o 75 Niemców.

28 V atak na ekspedycj� kontyngentową pod Bo"oszą (Niemcy
stracili 21 ludzi).

Druga po". V opanowanie miasteczka Janiszki, rozbrojenie
garnizonu policyjnego.

23 VI wypad na Litw� etniczną w odwet za zamordowanie 39
Polaków w Glinciszkach.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 27
27
2
7

29 VI uprowadzenie 30 cz"onków Organizacji Todta
z Podbrodzia.

6 VII opanowanie miasteczka Suderwa, rozbrojenie posterunku
Luftwaffe.

Po"owa VII rozbrojenie jednostki Wehrmachtu ko"o Jewja na
Litwie Kowiełskiej.

X walka z ob"awą NKWD w lasach Ęwis"ockich.

X walka z ob"awą NKWD na skraju Puszczy RóŻałskiej.
Rok 1945
R
o
k
1
9
4
5

17 IV opanowanie miasteczka Narewka, rozbrojenie posterunku
MO, odbicie aresztowanych.

20 IV zasadzka na samochody na szosie Bia"ystok Wo"kowysk.

3 V zasadzka na samochód z funkcjonariuszami UB i MO pod
Dobromilem na szosie Bielsk Bo�ki (2 zabitych, 2 rannych,
kilku rozbrojonych).

7 V akcja na Bo�ki, rozbicie posterunku MO. Zlikwidowano
2 funkcjonariuszy NKWD i 11 milicjantów szkodliwych
dla ludnoĘci oraz konfidentów NKWD.

16 V rozbrojenie ekspedycji kontyngentowej we wsi Patoka.

25/26 V rozbrojenie posterunku MO w osadzie Narewka.

27 V zasadzka na sowiecką kolumn� z zaopatrzeniem
na drodze Hajnówka Bia"owieŻa.

28 V bitwa 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej z grupą
operacyjną NKWD i KBW pod osadą Majdan Topi"o
w Puszczy Bia"owieskiej. Bolszewicy stracili 15 zabitych
i 16 rannych, partyzanci 2 zabitych i 2 rannych.

30 V potyczka z NKWD pod Hornowszczyzną.

10 VI opanowanie osady Narew, rozbicie posterunku MO.

7 VII likwidacja prokuratury 5 sowieckiej armii pancernej we wsi
Brzeziny. Zgin�"o 10 sowietów, w tym 4 oficerów.

10 VII rozbrojenie posterunku MO w Siemiatyczach.

15 VII rozbicie kolumny samochodowej ko"o Olszewa
(zabito 4 sowietów, wzi�to 16 jełców z LWP).

8 VIII rozbrojenie 8 sowietów w W�Żach pow. Soko"ów
Podlaski.

8 VIII rozbicie ekspedycji przeciwpartyzanckiej LWP ko"o wsi
Sikory pow. Soko"ów Podlaski (poleg"o 16 Żo"nierzy
przeciwnika, ponad 70 rozbrojono, zdobyto dzia"ko,
2 CKM i wiele innej broni).
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 28
28
2
8

8/9 VIII zwyci�ska potyczka pod wsią ZaleĘ, rozbito kompani�
przeciwnika.

18 VIII bitwa z grupą operacyjną NKWD, UB i LWP
w Miodusach Pokrzywnych (zgin�"o blisko 40 funkcjonarisuzy
i Żo"nierzy NKWD, LWP i UB, przy stracie 8 zabitych i 10 rannych
partyzantów).

10 IX rozbrojenie posterunku MO w Milejczycach.

11 X rozbrojenie posterunku MO i placówki UB w Kleszczelach.

13 X rozbrojenie posterunku MO w Siemiatyczach.

29 XI walka z ekspedycją NKWD, UB i MO w �empicach.
Przeciwnik traci oko"o 20 zabitych i wielu rannych, ze strony
partyzantów pada 2 zabitych i 11 rannych, wĘród których
znajduje si� �wirko .
Rok 1946
R
o
k
1
9
4
6

3 IV rozbicie grupy KBW pod Zawadkami (zabito oficera UB,
6 Żo"nierzy KBW puszczono wolno).

10 IV w DuŻym Borze gm. �ysów patrol �wirki wykona"
zamach na szczególnie szkodliwego funkcjonariusza PUBP
z Siedlec.

12 IV zatrzymanie i kontrola pociągu na stacji Platerów.

28 IV rozbicie, wspólnie z oddzia"em NZW Burego , grupy
operacyjnej UB i KBW pod wsią Brzozowo Antonie pow.
Wysokie Mazowieckie (zabito 16 pracowników UB i MO,
17 Żo"nierzy KBW rozbrojono i puszczono wolno).

29 IV ostrzelanie ekspedycji kontyngentowej pod Garbowem Starym.

30 IV bitwa oddzia"ów Wiktora - M"ota i Burego
z operacją przeciwpartyzancką w rejonie �liwowa pow. Wysokie
Mazowieckie (poleg"o blisko 20 partyzantów, kilkunastu dosta"o
si� do niewoli w wi�kszoĘci skazano ich na kar� Ęmierci
i zamordowano).

3 VII wspólna akcja 6 Brygady i oddzia"u WiN Korwina na
osad� �osice, walka z oddzia"ami NKWD i LWP (przeciwnik
straci" oko"o 20 ludzi, w tym 4 oficerów).

31 VII walka w gajówce Jeziorek z grupą operacyjną UBP.

3 VIII walka na kolonii Ksi�Żopola z grupą operacyjna UBP.
O wyniku walki przesądzi" kontratak druŻyny �wirki (UB straci"o
6 zabitych, partyzanci 1).

23 VIII druŻyna �wirki wraz z patrolem WiN Szpa"y
rozbroi"a posterunek MO w Bo�kach.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 29
29
2
9

29 VIII rozbrojenie posterunku MO w Janowie Podlaskim.

11 X szwadron �wirki opanowa" osad� �osice. Rozbrojono
posterunek MO.

31 X akcja przeciwko bandzie rabunkowej we wsi Cecele I.
Rok 1947
R
o
k
1
9
4
7

8 I akcja na osad� Brałsk, starcie z MO.

31 I rozbrojenie posterunku MO w Mi�dzylesiu pow. W�grów.

1 II potyczka z grupą MO we wsi Borzychy.

11 II starcie z pododdzia"em KBW w Rogowie pow. Siedlce.

17 II Ęmier� st. sierŻ. �wirki i 3 jego Żo"nierzy w starciu
z grupą operacyjną KBW w Kie"piłcu.
Sylwetki dowódców 6 Brygady Wilełskiej AK
S
y
l
w
e
t
k
i
d
o
w
ó
d
c
ó
w
6
B
r
y
g
a
d
y
W
i
l
e
ł
s
k
i
e
j
A
K
Mjr Zygmunt Szendzielarz ps. �upaszka ,
M
j
r
Z
y
g
m
u
n
t
S
z
e
n
d
z
i
e
l
a
r
z
p
s
.

�
u
p
a
s
z
k
a

syn Karola i Eufrozyby z domu Osieckiej,
urodzi" si� 12 III 1910 r. w Stryju (woj. sta-
nis"awowskie), w wielodzietnej rodzinie
urz�dnika kolejowego, (mia" dwie siostry
i trzech braci dwaj z nich bronili Lwowa
w 1919 r., przy czym Rudolf poleg";
Marian rtm WP, kawaler KVM, Żo"nierz
PSZ walczy" póęniej w dywizji pancernej
gen. Maczka). Wykszta"cenie zdobywa"
w doĘ� trudnych warunkach materialnych.
Uczy" si� we Lwowie i Stryju, gdzie
w 1929 r. ukołczy" gimnazjum matematy-
czno przyrodnicze. W kołcu tego roku jako ochotnik wstąpi" do szko"y
podchorąŻych zawodowych na kurs unitarny w RóŻanie, który ukołczy"
z lokatą wybitną w 1931 r. Nast�pnie przeszed" do szko"y
podchorąŻych kawalerii w Grudziądzu (Centrum Wyszkolenia
Kawalerii), którą ukołczy" 5 VIII 1934 r. i w stopniu podporucznika
zosta" przydzielony do 4 pu"ku U"anów Zaniemełskich w Wilnie, gdzie
s"uŻy" początkowo jako dowódca plutonu w 4 szwadronie. W po"owie
1936 r. otrzyma" stanowisko dowódcy 2 szwadronu (w marcu 1937r.
awansowany do stopnia porucznika). Da" si� pozna� jako Ęwietny
dowódca liniowy. By" doskona"ym jeędęcem i Ęwietnie pos"ugiwa" si�
bronią. W 1938 r. podczas upadku z konia dozna" urazu kr�gos"upa,
który fatalnie odbija" si� na jego póęniejszym stanie zdrowia, zw"aszcza
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 30
30
3
0
w surowych warunkach partyzanckich, dokuczając mu dotkliwie do
kołca Życia.
W szeregach 4 pu"ku u"anów uczestniczy" w wojnie obronnej 1939 r.
w sk"adzie Wilełskiej Brygady Kawalerii (Armia Prusy ), przechodząc
szlak bojowy od Piotrkowa Trybunalskiego po Majdan Sopocki na
Zamojszczyęnie i Medyk� pod PrzemyĘlem. WyróŻni" si� zw"aszcza pod-
czas obrony przyczó"ka mostowego i przeprawy przez Wis"� pod
Kozienicami na wysokoĘci Maciejowic, gdzie zdo"a" pomyĘlnie
przeprawi� swój szwadron, ratując go z ogólnego pogromu.
W kołcowym okresie walk do"ączy" ze swym szwadronem do Grupy
Operacyjnej Kawalerii dowodzonej przez gen. W"adys"awa Andersa.
Za udzia" w wojnie 1939 r. zosta" odznaczony KrzyŻem Virtuti Militari
V klasy. 27 IX 1939 r. dosta" si� do niewoli sowieckiej, z której uciek" po
kilku dniach, przedostając si� do Lwowa. Po trzykrotnych nieudanych
próbach dotarcia na W�gry, a nast�pnie na Litw�, w listopadzie 1939 r.
powróci" do Wilna. Tam ukrywa" si� przed aresztowaniem pod fa"szy-
wym nazwiskiem W"adys"aw Chawling, pracując fizycznie jako robotnik
budowlany i pracownik bazy zaopatrzenia miasta.
Od początku 1940 r. uczestniczy" w dzia"alnoĘci konspiracyjnej na
terenie Wilna, początkowo w strukturach mających odtwarza� konspira-
cyjnie 4 pu"k u"anów (grupa kpt. Giedrojcia). Po aresztowaniach
w początku 1941 r. okresowo na 3 miesiące straci" kontakt organiza-
cyjny. W kołcu 1941 r. zosta" w"ączony przez por. Henryka
Witkowskiego do pracy w komórce wywiadu (zorganizowa" siatk�
wywiadowczą na linii Wilno Podbrodzie Ryga oraz w rejonie
�yntupy Kiemieliszki �wir). W kwietniu lub maju 1943 r. nawiąza"
kontakt z Komendą Wilełskiego Okr�gu AK, przedstawiając projekt
utworzenia oddzia"u partyzanckiego. W sierpniu 1943 r. na mocy
rozkazu pp"k. A. KrzyŻanowskiego Wilka zosta" skierowany na
stanowisko dowódcy oddzia"u partyzanckiego AK, operującego na
Pojezierzu Wilełskim pod komendą ppor. Antoniego Burzyłskiego
Kmicica . Dotar" w rejon jego bazy nad Jeziorem Narocz juŻ po rozbro-
jeniu tej jednostki przez sowiecką partyzancką brygad� Fiodora
Markowa (sowieci zamordowali wówczas Kmicica i oko"o 80
Żo"nierzy AK). Z niedobitków oddzia"u Kmicica zorganizowa" nowy
oddzia" partyzancki, od listopada 1943 r. noszący nazw� 5 Brygady
Wilełskiej (zwano ją teŻ Brygadą �mierci). Na jej czele wykona" kilka-
dziesiąt udanych akcji przeciw niemieckim si"om okupacyjnym i kolabo-
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 31
31
3
1
ranckim oddzia"om litewskim, a takŻe wrogo nastawionej partyzantce
sowieckiej. Zosta" ranny w bitwie z niemiecką ekspedycją przeciwpar-
tyzancką pod Worzianami 31 I 1944 r. W kwietniu 1944 r. podczas
pobytu w Wilnie zosta" aresztowany, zdo"a" jednak zbiec z rąk Niemców
i do"ączy� do 5 Brygady.
Dowodzona przez niego brygada nie wzi�"a udzia"u w operacji
wilełskiej, lecz atakując oddzia"y niemieckie wycofa"a si� na zachód
(koncepcja ta by"a uzgodniona wczeĘniej z Komendantem Okr�gu, który
póęniej zmieni" zdanie, lecz nie zdo"a" na czas zawiadomi� o tym
�upaszki ). 5 Brygada Wilełska AK zosta"a 23 VII 1944 r. cz�Ęciowo
rozbrojona przez Armi� Czerwoną w lasach Puszczy Grodziełskiej
(kawaleria i cz�Ę� piechoty), zaĘ szereg nieduŻych grupek przedziera"o
si� dalej na zachód, z zamiarem ponownego po"ączenia si� w Puszczy
Augustowskiej.
Podczas s"uŻby w Armii Krajowej Z. Szendzielarz zosta" awan-
sowany do stopnia rotmistrza (brak dok"adnej daty) i majora (11 XI 1944 r.).
Wysokie walory dowódcze i organizacyjne, dba"oĘ� o Żo"nierzy i miejs-
cową ludnoĘ� postawi"y go w rz�dzie najlepszych i najbardziej popu-
larnych dowódców polskiej partyzantki na Wilełszczyęnie. Mia" dobry
kontakt psychiczny zarówno z kadrą dowódczą oddzia"u, jak i z szere-
gowymi partyzantami, wĘród których cieszy" si� wielkim autorytetem.
Okres dowodzenia brygadą partyzancką w latach 1943 1944
potwierdzi" w pe"ni jego zdolnoĘci dowódcze i instynkt partyzancki, poz-
woli" mu teŻ na zdobycie wielkiego doĘwiadczenia bojowego, wykorzys-
tanego w póęniejszych dzia"aniach w latach 1945 1947. By"
cz"owiekiem osobiĘcie bardzo odwaŻnym. Uwaga ta dotyczy zarówno
odwagi w sytuacjach bojowych, jak równieŻ odwagi cywilnej, tj. nie
unikania odpowiedzialnoĘci za trudne decyzje. Charakteryzowa"o go
teŻ poczucie honoru Żo"nierskiego, a takŻe poczucie odpowiedzialnoĘci.
W sierpniu 1944 r. cz�Ę� partyzantów zebra"a si� ponownie pod
rozkazami Z. �upaszki na terenie powiatu bielskiego. Po podporząd-
kowaniu si� Komendzie Bia"ostockiego Okr�gu AK rtm. �upaszka
przeszed" na czele niewielkiego oddzia"u kadrowego do Puszczy
�wis"ockiej, skąd przesuną" si� okresowo w lasy Puszczy RóŻałskiej (stan
okresowo waha" si� w granicach 20 40 Żo"nierzy). Oddzia" ten
zimowa" początkowo w leĘnym obozowisku w Puszczy Bia"owieskiej,
a nast�pnie na melinach konspiracyjnych w powiecie bielskim.
W Komendzie Bia"ostockiego Okr�gu AK, a nast�pnie AKO, mjr
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 32
32
3
2
Ulotka z odezwą mjr. Zygmunta Szendzielarza �upaszki z lutego 1946 r.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 33
33
3
3
Z. Szendzielarz otrzyma" funkcj� dowódcy partyzantki , co naleŻy rozu-
mie� jako funkcj� dowódcy dyspozycyjnego oddzia"u partyzanckiego.
Ponownie wyszed" w pole 5 IV 1945 r. Odtworzona przez
Z. Szendzielarza 5 Brygada Wilełska by"a w tym okresie oddzia"em
partyzanckim podlegającym Komendzie Bia"ostockiego Okr�gu AKO.
Liczy"a w szczytowym okresie rozwoju, latem 1945 r. - 250 Żo"nierzy
(trzy szwadrony, kompania szturmowa + druŻyna podoficerska).
Wykona"a kilkadziesiąt akcji przeciw NKWD oraz UBP i ich agenturze,
a takŻe przeciw MO i KBW. By"a najgro-ęniejszym i zarazem
najskuteczniejszym od-dzia"em antykomunistycznego podziemia niepod-
leg"oĘciowego na Bia"o-stocczyęnie. W początkach wrzeĘnia 1945 r. na
rozkaz Komendy Okr�gu Bia"ostockiego AKO wyda-ny w związku
z zarządzoną przez DSZ akcją roz"adowywania lasów poleci" rozfor-
mowa� 5 Brygad� Wilełską (demobilizacja trwa"a do paędziernika;
w polu pozosta" oddzia" kadrowy 1 szwadronu na bazie którego zosta"a
wkrótce sformowana 6 Brygada Wilełska).
Jesienią 1945 r. Z. Szendzielarz wyjecha" na Pomorze, gdzie naw-
iąza" kontakt z komendantem eksterytorialnego Wilełskiego Okr�gu AK
(przekszta"conym w marcu 1947 r. w OĘrodek Mobilizacyjny
Wilełskiego Okr�gu AK), pp"k. Antonim Olechnowiczem Pohoreckim
i podporządkowa" si� mu. W 1946 r. wznowi" dzia"alnoĘ� bojową.
Początkowo na jego rozkaz zorganizowano cztery patrole dywersyjne,
w kwietniu 1946 r. ponownie wyszed" w pole w Borach Tucholskich za-
wiązek odtworzonej 5 Brygady Wilełskiej, nad którą obją" osobiste
dowództwo. Jednostka ta liczy"a początkowo dwa, od czerwca 1946 r.
zaĘ trzy kadrowe pododdzia"y zwane szwadronami ("ączny stan nie
przekracza" 70 ludzi). Grupy te operowa"y na rozleg"ych terenach
województwa zachodniopomorskiego, gdałskiego i olsztyłskiego.
Jesienią 1946 r. mjr Z. Szendzielarz na czele nieduŻej grupy dowod-
zonej przez ppor. Luf� przeszed" na teren woj. bia"ostockiego, gdzie
do"ączy" do 6 Brygady Wilełskiej dowodzonej przez ppor. Lucjana
Minkiewicza Wiktora ; a od paędziernika 1946 r. przez ppor.
W"adys"awa �ukasiuka M"ota (rozformowane w listopadzie 1946 r.
dwa szwadrony 5 Brygady Wilełskiej nie zosta"y juŻ odbudowane,
zaĘ resztki 4 szwadronu ppor. Lufy w marcu 1947 r. w"ączono do
6 Brygady Wilełskiej). Jeszcze zimą 1947 r. osobiĘcie dowodzi" niek-
tórymi akcjami 6 Brygady Wilełskiej. Po koncentracji 6 Brygady
w kołcu marca 1947 r. wyjecha" z oddzia"u. Okresowo przebywa"
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 34
34
3
4
w Warszawie, nast�pnie ko"o G"ubczyc, wreszcie pojecha" do Osielca
k. Makowa Podhalałskiego, gdzie ukrywa" si� wyst�pując pod
nazwiskiem Ryszard Zygmunt Małkowski. �ącznoĘ� z dowódcą 6
Brygady Wilełskiej utrzymywa" za poĘrednictwem swego kuriera ppor.
Antoniego Wodyłskiego Odyłca .
Zosta" aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstwa
Bezpieczełstwa Publicznego 30 VI 1948 r. w Osielcu i po d"ugotrwa"ym
Ęledztwie skazany po pokazowym procesie przez Wojskowy Sąd
Rejonowy w Warszawie 2 XI 1950 r. na kar� Ęmierci (wi�ziono go
w wi�zieniu MBP przy ul. Rakowieckiej w Warszawie). Podczas Ęledztwa
zachowa" godną postaw�, biorąc na siebie pe"ną odpowiedzialnoĘ� za
dzia"ania podlegających mu oddzia"ów. Zosta" zamordowany
w wi�zieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie w dniu 8 II 1951 r.
Miejsce pochówku nie jest znane.
Ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor ur. 30 IX
P
p
o
r
.
L
u
c
j
a
n
M
i
n
k
i
e
w
i
c
z

W
i
k
t
o
r

1918 r. pochodzi" z terenu Litwy Kowiełskiej.
By" czynny w konspiracji od listopada 1939 r.
jako Żo"nierz SZP-ZWZ-AK w Inspektoracie
Litwa Kowiełska , utworzonym na przedwo-
jennym litewskim terytorium pałstwowym. 23 I
1944 r. by" skierowany do 6 Wilełskiej
Brygady AK, jednostki dyspozycyjnej
Komendy Wilełskiego Okr�gu AK (jako
dowódca 5 druŻyny 2 plutonu 2 kompanii).
Uczestniczy" w wielu akcjach bojowych prze-
ciw Niemcom, wyróŻniając si� brawurową
odwagą. S"uŻb� rozpoczyna" w stopniu strzel-
ca z cenzusem. Awansowany kolejno do stopnia kpr. z cenzusem (8 VI
1944), plut. z cenzusem (5 V 1945), ppor. cz. w. (15 VIII 1945). Zdo"a"
wyrwa� si� z sowieckiego kot"a pod Wilnem i przedosta� na Bia"ostoc-
czyzn�, gdzie zg"osi" si� do dalszej s"uŻby. Od zimy 1944/1945
naleŻa" do sekcji egzekucyjnej Obwodu AK Bielsk Podlaski, zwalcza-
jącej NKWD i jego agentur�. Ówczesny dowódca tej grupy por.
Zygmunt B"aŻejewicz Zygmunt ogromnie go ceni": ... wspania"y
Żo"nierz. Mój wierny przyjaciel. Ogromnie lubiany przez Żo"nierzy.
Nigdy mnie nie zawiód" . Przed wojną zdąŻy" ukołczy� dwa lata
studiów politechnicznych. Intelektualnie znacznie przewyŻsza" wi�kszoĘ�
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 35
35
3
5
podkomendnych, by" cz"owiekiem wraŻliwym i utalentowanym, zdolnym
pianistą, grywa" takŻe na skrzypcach. NaleŻa" do grona tych dowód-
ców, na których moŻna by"o zawsze polega�, cechowa"o go ogromne
poczucie odpowiedzialnoĘci. Nigdy nie uchyla" si� od obowiązków.
Zlecano mu najtrudniejsze zadania bojowe i likwidacyjne, które wykony-
wa" osobiĘcie z poczucia obowiązku, chcąc uchroni� swych podkomend-
nych, ludzi znacznie m"odszych, przed demoralizującym uczestnictwem
w tych drastycznych czynnoĘciach. Wiosną i latem 1945 r. pe"ni" funkcj�
zast�pcy dowódcy najlepszego, 1 szwadronu 5 Brygady Wilełskiej. Od
paędziernika 1945 r. do paędziernika 1946 r. sprawowa" komend� nad
oddzia"em, okreĘlanym od lutego 1946 r. jako 6 Brygada Wilełska.
Dowodzi" w wielu udanych akcjach bojowych przeciw komunistom.
Potrafi" bardzo poprawnie uk"ada� stosunki 6 Brygady Wilełskiej ze
strukturami poakowskimi (WiN), a takŻe podziemia obozu narodowego
(NSZ, NZW). Cho� pod wzgl�dem osobowoĘci róŻni" si� bardzo ze
swym zast�pcą, ppor./por. M"otem , Ęwietnie uk"ada" sobie z nim
wspó"prac�. DoĘwiadczenie partyzanckie z lat okupacji niemieckiej
i s"uŻby pod rozkazami por. Zygmunta pozwala"o mu wyprowadza�
oddzia" z najtrudniejszych opresji (zimowe ob"awy 1946 r., �liwowo,
�osice). By" zarówno dobrym dowódcą liniowym, jak i organizatorem.
Stworzona przez niego sie� punktów terenowych sta"a si� podstawą
organizacyjnej rozbudowy zaplecza Brygady w póęniejszym okresie.
Trzeba jednak powiedzie�, Że nie by" zwolennikiem utrzymywania bez
kołca oddzia"ów leĘnych i kontynuowania beznadziejnej walki. Ca"y
czas oczekiwa" na rozkazy demobilizacyjne, b�dące konsekwencją
decyzji podj�tych przez mjr. �upaszk� jeszcze we wrzeĘniu 1945 r.
Rozkazy te nie nadchodzi"y, a on musia" stacza� kolejne walki
z ob"awami i podejmowa� akcje pozwalające na utrzymanie oddzia"u
w terenie. Od po"owy 1946 r. ze wzgl�du na stan zdrowia coraz
rzadziej przebywa" w oddziale, przekazując komend� nad nim ppor.
M"otowi . Gdy w paędzierniku 1946 r. okaza"o si�, Że �upaczka nie
zarządzi rozwiązania oddzia"ów, poprosi" o zwolnienie i uzyska" bezter-
minowy urlop. Wyjecha" z Żoną i dzieckiem do Krakowa, a potem
Zakopanego, utrzymywa" jednak kontakt z �upaszką . Major powierzy"
mu misj� negocjacji z MBP w sprawie umoŻliwienia partyzantom powro-
tu do legalnego Życia, z których - rzecz jasna nic nie wysz"o.
Uczestniczy" w koncentracji 6 Brygady Wilełskiej w marcu 1947 r.,
przekonując �upaszk� i M"ota do podj�cia decyzji o zwolnieniu tych
partyzantów, którzy chcieli wycofa� si� z oddzia"u. Zachowane notatki
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 36
36
3
6
osobiste wskazują, Że doskonale
zna" swych Żo"nierzy, ich wady
i zalety. Do kołca by" cz"owiekiem
odpowiedzialnym, troszczącym si�
o podkomendnych i mającym jed-
noczeĘnie pe"ne zaufanie mjr.
�upaszki . Aresztowany w lipcu
1948 r., po d"ugim Ęledztwie
skazany we wspólnym procesie
z mjr. �upaszką na kar� Ęmierci,
zosta" stracony 8 II 1951 r.
w wi�zieniu MBP na Rakowieckiej
(miejsce pochówku nieznane).
W sierpniu 1945 r. oŻeni" si�
Chwila wytchnienia w Tatrach, 1947 r. Pierwszy
ppor. Lucjan Minkiewicz Wiktor , za nim NN, ppor.
z sanitariuszką 5 Brygady Wileł-
Antoni Wodyłski Odyniec , Wanda Minkiewicz
skiej Wandą Czarnecką Danką
Danka , plut. Janusz Rybicki Kuku"ka (zdo"a" prze-
(aresztowana przez UBP zosta"a
dosta� si� w po"owie 1948 r. z bronią w r�ku do
skazana na wieloletnie wi�zienie),
amerykałskiej strefy okupacyjnej na terenie
Niemiec).
z którą mia" syna i córk�.
Ppor./kpt. W"adys"aw �ukasiuk M"ot
P
p
o
r
.
/
k
p
t
.
W
"
a
d
y
s
"
a
w
�
u
k
a
s
i
u
k

M
"
o
t

( M"ot II ) urodzi" si� 16 lutego 1906 r. we
(

M
"
o
t
I
I

)
wsi Tokary pow. Siedlce w rodzinie
ch"opskiej, jako najstarszy z czworga
dzieci Marcina i Marianny (z domu
Swentkowskiej). Mimo, iŻ jego rodzice byli
ludęmi prostymi, zadbali o wykszta"cenie
pierworodnego syna. Po ukołczeniu szko"y
podstawowej w Tokarach kszta"ci" si�
w gimnazjum im. J. Kraszewskiego
w Drohiczynie, a po krótkiej przerwie
w 1923 r. spowodo-wanej trudną sytuacją
rodzinną, ponownie podją" nauk� w pry-
watnym gimnazjum w Soko"owie Podlaskim (ukołczy" 6 klas gimnazjum).
Po zakołczeniu edukacji pracowa" jako pisarz buchalter w tartaku
w Korczewie pow. Siedlce. Nie uchyla" si� równieŻ od pracy spo"ecznej
i oko"o 1927 r. zosta" prezesem Ochotniczej StraŻy PoŻarnej w swej
rodzinnej wsi. W 1929 r. W. �ukasiuk zosta" powo"any do wojska.
S"uŻb� odbywa" w 3 pu"ku strzelców konnych w Wo"kowysku.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 37
37
3
7
Wykszta"cenie, dobra kondycja fizyczna i predyspozycje psychiczne
stwarza"y mu moŻliwoĘ� podoficerskiej kariery wojskowej, bardzo atrak-
cyjnej dla m"odego ch"opaka ze wsi. Niestety, podczas ujeŻdŻania konia
na placu koszarowym uleg" wypadkowi, doznając powaŻnych obraŻeł
g"owy i z"amania w kolanie lewej nogi. Po powrocie do zdrowia
wyszed" z wojska w 1933 r. w stopniu plutonowego. Nast�pstwem
wypadku by"o jednak trwa"e kalectwo lewa noga na zawsze pozosta"a
sztywna. W. �ukasiuk po zawarciu związku ma"Żełskiego z Jadwigą
Oksiutówną osiedli" si� w M�Żeninie nad Bugiem (gm. Sarnaki pow.
Siedlce), skąd pochodzi"a jego Żona. Mia" z nią troje dzieci: synów
Zygmunta i Andrzeja (urodzonych w 1937 i 1939 r.) oraz córk� Mart�
(urodzoną w 1942 r.). Do wybuchu wojny pe"ni" funkcj� zast�pcy wójta
gminy Sarnaki. Istnieje uzasadnione przypuszczenie, Że w okresie tym
pracowa" dla polskiego wywiadu, rozpracowując Ęrodowiska komunisty-
czne i masołskie. Rozpracowywa" m.in. Wand� Wasilewską b�dącą
cz�stym goĘciem w m�Żeniłskim dworze, komunistk�, która z"owrogo
zapisa"a si� w historii Polski.
W wojnie obronnej 1939 r. W. �ukasiuk nie bra" udzia"u, gdyŻ ze
wzgl�du na swe kalectwo by" zwolniony ze s"uŻby wojskowej.
Natomiast od pierwszych miesi�cy okupacji uczestniczy" w konspira-
cyjnej pracy niepodleg"oĘciowej. JuŻ 4 II 1940 r. zosta" zaprzysi�Żony
jako Żo"nierz ZWZ (nast�pnie AK). Dowodzi" druŻyną konspiracyjną
z M�Żeninia, wchodzącą w sk"ad 8 kompanii utworzonej na terenie IX
OĘrodka Sarnaki Górki Obwodu AK Siedlce. NajpowaŻniejszym
przed-si�wzi�ciem organizacyjnym, w którym uczestniczy"a druŻyna
M"ota , by"a akcja V polegająca na zbieraniu elementów niemiec-
kich rakiet V-2. Nocą 9/10 VIII 1944 r. druŻyna M"ota uczestniczy"a
w odbiorze alianckiego zrzutu broni. 4 X 1944 r. M"ot b�dąc
zagroŻony aresztowaniem przez NKWD poszed" na sta"e do lasu (t�
dat�, jako początek swej dzia"alnoĘci partyzanckiej, podawa" w doku-
mentacji 5 i 6 Brygady Wilełskiej). Od tej chwili do kołca Życia
pozostawa" juŻ na nielegalnej stopie , chodzi" po terenie w mundurze
i z bronią.
Zimą 1944/45 r. plut. M"ot nawiąza" pierwszy kontakt organiza-
cyjny z Obwodem Bielsk Podlaski, naleŻącym do Bia"ostockiego Okr�gu
AK. 18 III 1945 r. patrol M"ota wspólnie z oddzia"em T. Chomko
Gerwazego rozbi" grup� operacyjną NKWD na drodze M�Żenin
Figa"y, zadając jej wysokie straty i odbijając kilkunastu aresztowanych.
Wkrótce potem grupa M"ota wesz"a w sk"ad oddzia"u partyzanckiego
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 38
38
3
8
AK-AKO Bielsk Podlaski dowodzonego przez ppor. Teodora
�mia"owskiego Szumnego , gdzie M"ot obją" funkcj� dowódcy pier-
wszego plutonu, a prawdopodobnie takŻe zast�pcy komendanta. Jego
pluton wyróŻnia" si� bojowoĘcią na tle innych pododdzia"ów tej jednost-
ki. W szeregach tej jednostki M"ot i jego Żo"nierze uczestniczyli
w wielu udanych akcjach bojowych. m.in. w walce z grupą operacyjną
NKWD, KBW i MO w rejonie OstroŻan. Najs"ynniejszą akcją oddzia"u
ppor. Szumnego , w której pluton M"ota odegra" g"ówną rol�, by"o
uderzenie na kompani� 11 pu"ku KBW (w sile ponad 130 Żo"nierzy)
kwaterującą w Siemiatyczach.
Podczas s"uŻby w oddziale ppor. Szumnego plut. M"ot z"oŻy"
egzamin Kursu Szko"y PodchorąŻych Rezerwy Piechoty (SPRP), zorgani-
zowanego dla kadry dowódczej Obwodu AK-AKO Bielsk Podlaski.
W dwa miesiące póęniej, w sierpniu 1945 r. pchor. M"ot zosta" awan-
sowany do stopnia podporucznika czasu wojny. Opinia na jego wniosku
awansowym by"a sformu"owana nast�pująco: W czasie akcji Burza
odznaczy" si� odwagą i inicjatywą. Nast�pnie by" dowódcą plutonu par-
tyzanckiego, dokona" szeregu pomyĘlnych akcji, zlikwidowa" wielu szpi-
clów, by" wzorem odwagi w walce . Kolejne awanse: sierŻ. pchor.
(VI 1945 r.) , ppor. cz.w. (15 VIII 1945 r.), por. (X 1946 r.), kpt. (11 XI
1947 r.). Zosta" teŻ odznaczony KW.
Po Ęmierci ppor. Szumnego 26 VII 1945 r. w walce z grupą opera-
cyjną KBW dowodzony przezeł oddzia" zosta" rozformowany. Jednak
M"ot do"ączy" 1 VIII 1945 r. wraz ze swoim plutonem do 5 Brygady
Wilełskiej. W sierpniu 1945 r. walczy" wraz ze szwadronem por.
Zygmunta pod Sikorami, Zalesiem i w Miodusach Pokrzywnych. Po
demobilizacji 5 Brygady pozosta" wraz z ppor. Lucjanem Minkiewiczem
Wiktorem w polu na czele oddzia"u kadrowego. Na zlecenie Obwodu
WiN Bielsk Podlaski wykona" jesienią 1945 r. szereg udanych akcji
bojowych (najbardziej spektakularną z nich by" zwyci�ski bój
z grupą operacyjną NKWD 30 XI 1945 r. pod �empicami). Od lutego
1946 r. oddzia" dowodzony przez Wiktora i M"ota przeszed" ponow-
nie pod rozkazy mjr �upaszki i otrzyma" nazw� 6 Brygady Wilełskiej.
W 6 Brygadzie Wilełskiej M"ot początkowo pe"ni" funkcj� zast�pcy
dowódcy, zaĘ od 18 X 1946 r. mianowany zosta" przez mjr. �upaszk�
jej dowódcą. Przez dalsze 3 lata dowodzi" nią, potrafiąc utrzyma� si�
w terenie nawet w najtrudniejszych okresach. By" cz"owiekiem solidnym,
odpowiedzialnym, mającym przy tym Ęwietny instynkt partyzancki.
WyróŻnia"a go mocno zarysowana osobowoĘ� i bardzo silny charakter.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 39
39
3
9
Odbiciem jego rzetelnoĘci w sprawach codziennych jest drobiazgowo
prowadzona ksi�gowoĘ� 6 Brygady Wilełskiej (nie by"o mowy
o lekkomyĘlnym szafowaniu ci�Żko zdobywanymi Ęrodkami finansowy-
mi). OsobiĘcie by" bardzo odwaŻny. Pomimo kalectwa zawsze masze-
rowa" z oddzia"em. Starzy mieszkałcy Podlasia pami�tają, Że
poruszanie si� sprawia"o mu trudnoĘ�, cz�sto podpiera" si� uŻywanym
przez siebie dziesi�ciostrza"owym karabinem SWT (tzw. samozariadką).
Z pozornie niewyróŻniającego si� niczym szczególnym terenowego
dowódcy niskiego szczebla, w ciągu kilku lat wyrós" na najwybit-
niejszego partyzanta Podlasia. Jego autorytetowi ulegali najlepsi par-
tyzanci i konspiratorzy Podlasia, zdecydowani na kontynuowanie zbro-
jnej walki o niepodleg"oĘ� po amnestii lutowej 1947 r. por./kpt.
Huzar , por. Brzask , plut. Sokolik , plut. Ryg i inni. Ceni" go
i bardzo si� z nim liczy" sam major �upaszka . Charakteryzowa" go
poprawny stosunek do ludnoĘci, bez wzgl�du na pochodzenie naro-
dowe, stanowe, czy religijne. W oddziale, rekrutującym si� g"ównie
z ludnoĘci wiejskiej i ma"omiasteczkowej, s"uŻyli zgodnie zarówno
Żo"nierze pochodzenia drobnoszlacheckiego jak i w"oĘciałskiego; w tym
takŻe prawos"awni. Dba"oĘ� o ludnoĘ� (przejawiająca si� m.in.
w skutecznym zwalczaniu bandytyzmu i z"odziejstwa), dyscyplina panu-
jąca w 6 Brygadzie, a takŻe konsekwencja w walce z kolejnymi okupan-
tami sprawi"y, Że jeszcze za Życia sta" si� wĘród ludnoĘci Podlasia
postacią niezwykle popularną, moŻna powiedzie� legendarną. WĘród
podkomendnych by" niezwykle lubiany i szanowany. Z kolei w"adze
komunistyczne przez pó" wieku budowa"y oszczerczą czarną legend�
M"ota , której pok"osie zbieramy do dzisiaj. Kpt. W. �ukasiuk M"ot
6 Brygada Wilełska AK w marszu. Podlasie, kwiecieł 1946 r.
kielpiniec 1/1/04 23:29 Page 40
40
4
0
zginą" 27 VI 1949 r. na kolonii wsi Czaje Wólka, jak moŻna sądzi�
w wyniku nieporozumienia, z r�ki swego podkomendnego Czes"awa
Dybowskiego Rejtana (zw"oki zosta"y wykopane 13 VIII 1949 r. przez
funkcjonariuszy UBP miejsce pochówku nieznane).

Wyszukiwarka