CENTRUM BADANIA OPINII SPOAECZNEJ
629 - 35 - 69, 628 - 37 - 04
SEKRETARIAT UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24
00 - 503 W A R S Z A W A
OŚRODEK INFORMACJI 693 - 46 - 92, 625 - 76 - 23
TELEFAX 629 - 40 - 89
INTERNET http://www.cbos.pl E-mail: sekretariat@cbos.pl
BS/53/2006
SPOAECZNY ZAKRES BEZROBOCIA W POLSCE
KOMUNIKAT Z BADAC
WARSZAWA, MARZEC 2006
PRZEDRUK I ROZPOWSZECHNIANIE MATERIAAÓW CBOS W CAAOŚCI LUB W CZŚCI ORAZ WYKORZYSTANIE DANYCH EMPIRYCZNYCH
JEST DOZWOLONE WYACZNIE Z PODANIEM yRÓDAA
SPOAECZNY ZAKRES BEZROBOCIA W POLSCE
Wyniki marcowego sondażu wskazują, że w rodzinie co trzeciego
respondenta (33%) ktoś obecnie jest bezrobotny, szuka pracy i byłby
gotów podjąć ją w najbliższym czasie. Natomiast w ciągu ostatnich pięciu
lat bezrobocie dotknęło niemal połowę (48%) gospodarstw domowych.
CZY KTOŚ Z PANA(I) GOSPODARSTWA DOMOWEGO:
JEST OBECNIE BEZROBOTNY, SZUKA BYA BEZROBOTNY W CIGU
PRACY I BYABY GOTÓW PODJĆ J OSTATNICH PICIU LAT?
W NAJBLIŻSZYM CZASIE?
Nie
Tak
Nie
Tak
33%
48%
66%
52%
1%
Trudno
powiedzieć
Większość Polaków (61%) nigdy nie była bezrobotna, jednak niemal dwie
piąte (39%) doświadczyło lub doświadcza bezrobocia. Niemal co czwarty
ankietowany (24%) przyznaje, że wprawdzie teraz ma pracę, lecz był
bezrobotny w przeszłości (w tym 16% przez krótki czas, a 8% - przez
dłuższy). Ponad jedna siódma badanych (15%) obecnie zalicza się do
bezrobotnych.
CZY OBECNIE JEST PAN(I) BEZROBOTNY(A) LUB KIEDYKOLWIEK W PRZESZAOŚCI
BYA(A) PAN(I) BEZROBOTNY(A) PRZEZ KRÓTKI LUB DAUŻSZY CZAS?
Nie jestem i nigdy nie
byłe(a)m bezrobotny(a)
Nie jestem bezrobotny(a),
ale w przeszłości byłe(a)m
bezrobotny(a) przez krótki
czas
16% 61%
Nie jestem bezrobotny(a),
8%
ale w przeszłości byłe(a)m
bezrobotny(a) przez dłuższy
czas 15%
Obecnie jestem bezrobotny(a)
Społeczny zakres bezrobocia zależy od przyjętych kryteriów tego
zjawiska. Najwięcej jest w Polsce osób mających subiektywne poczucie,
że są bezrobotne (15%). Nieco mniej jest tych respondentów, którzy
uznając się za bezrobotnych rejestrują się w urzędzie pracy (11%) lub
podejmują kroki, by znalezć pracę, i są gotowi rozpocząć ją w najbliższym
czasie (11%), najmniej zaś tych, którzy jako bezrobotni rejestrują się
w urzędzie pracy, poszukują pracy i gotowi są szybko się zatrudnić (8%).
Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (190), 3-6 marca 2006 roku, reprezentatywna próba losowa
dorosłych mieszkańców Polski (N=1081).
W opracowaniu tym staramy się na podstawie wypowiedzi ankietowanych odtworzyć
społeczny zakres bezrobocia w Polsce1. Interesuje nas, jak wiele rodzin respondentów
doświadczyło w ostatnich pięciu latach bezrobocia kogoś z członków rodziny oraz ile
gospodarstw domowych jest w chwili obecnej dotkniętych bezrobociem. Pytamy także
badanych o ich osobistą sytuację, o to, czy byli kiedyś w przeszłości bezrobotni lub czy są
nimi obecnie. Próbujemy dowiedzieć się, ilu spośród tych, którzy zaliczają siebie do grona
bezrobotnych, szuka pracy i jest gotowych podjąć ją w najbliższym czasie oraz ilu
zarejestrowało się w urzędach pracy. Na podstawie uzyskanych informacji tworzymy
społeczną mapę bezrobocia w Polsce2.
BEZROBOTNI W RODZINACH RESPONDENTÓW
Próbując oszacować odsetek rodzin dotkniętych bezrobociem pytamy respondentów
o to, czy ktoś z ich gospodarstwa domowego jest bezrobotny, poszukuje pracy i jest gotów
podjąć ją w najbliższym czasie. Z uzyskanych deklaracji wynika, że obecnie bezrobotnych
można spotkać w co trzecim gospodarstwie domowym (33%). Odsetek rodzin bezpośrednio
doświadczających bezrobocia jest więc nieco mniejszy niż przed rokiem, ciągle jednak
większy niż przed pięcioma laty.
Tabela 1
Czy ktoś z Pana(i) gospodarstwa Wskazania respondentów według terminów badań
domowego jest obecnie
IV 2001 IV 2002 III 2003 III 2004 III 2005 III 2006
bezrobotny, szuka pracy i byłby
(N=1036) (N=1044) (N=975) (N=1020) (N=1025) (N=1079)
gotów podjąć ją w najbliższym
czasie?* w procentach
Tak 26 35 37 33 38 33
Nie 74 65 63 67 61 66
Trudno powiedzieć 0 0 0 0 1 1
* W latach 2001-2004 pytano, czy ktoś w gospodarstwie domowym jest obecnie bezrobotny
1
Zob. komunikaty CBOS: Sytuacja na rynku pracy i zagrożenie bezrobociem , marzec 2006 oraz Stosunek do
bezrobocia i bezrobotnych , marzec 2006 (oprac. B. Wciórka). W przygotowaniu komunikat Bezrobotni
o swoim położeniu życiowym .
2
Badanie Aktualne problemy i wydarzenia (190) zrealizowano w dniach 3-6 marca 2006 roku na liczącej
1081 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.
- 2 -
CBOS
RYS. 1. CZY KTOŚ Z PANA(I) GOSPODARSTWA DOMOWEGO JEST OBECNIE BEZROBOTNY,
SZUKA PRACY I BYABY GOTÓW PODJĆ J W NAJBLIŻSZYM CZASIE?
Tak
33%
66%
1%
Nie
Trudno powiedzieć
Z odpowiedzi na pytanie o doświadczenia z ostatnich pięciu lat wynika, że w tym
czasie niemal połowa rodzin respondentów (48%) została dotknięta bezrobociem. Prawie
identycznie oceniano sytuację w latach 2002-2005; znacznie lepiej było jedynie w roku 2001,
kiedy to tylko nieco ponad jedna trzecia badanych (35%) deklarowała, że w ostatnim
pięcioleciu ich rodziny doświadczyły bezrobocia.
Tabela 2
Wskazania respondentów według terminów badań
Czy ktoś z Pana(i) gospodarstwa
IV 2001 IV 2002 III 2003 III 2004 III 2005 III 2006
domowego był bezrobotny
(N=1036) (N=1044) (N=975) (N=1020) (N=1024) (N=1077)
w ciągu ostatnich pięciu lat?
w procentach
Tak 35 49 50 48 50 48
Nie 65 51 50 52 50 52
CBOS
RYS. 2. CZY KTOŚ Z PANA(I) GOSPODARSTWA DOMOWEGO BYA BEZROBOTNY W CIGU
OSTATNICH PICIU LAT?
48%
Tak
52%
Nie
- 3 -
Bezrobocie najbardziej dotyka rodziny najuboższe, w których miesięczne dochody
na osobę nie przekraczają 300 zł, żyjące w złych warunkach materialnych. Trudna sytuacja
ekonomiczna rodziny zwiększa prawdopodobieństwo bezrobocia jej członków, gdyż utrudnia
zdobywanie i podwyższanie poziomu wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych, często
także uniemożliwia aktywne poszukiwanie pracy. Trzeba jednak pamiętać, że częściej wpływ
jest odwrotny - to bezrobocie osoby pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym
niekorzystnie wpływa na kondycję rodziny3. Natomiast im lepsze warunki bytowe
gospodarstwa domowego, a także im wyższa pozycja społeczno-zawodowa badanych, tym
rzadziej rodziny doświadczają bezrobocia. W najlepszej sytuacji są rodziny kadry
kierowniczej i inteligencji oraz pracujących na własny rachunek poza rolnictwem,
a w najgorszej - robotników niewykwalifikowanych. Stosunkowo rzadko spotykamy jednak
bezrobotnych w gospodarstwach domowych rolników. Należy przy tym podkreślić, że
bezrobocie częściej jest udziałem rodzin ludzi młodych (w wieku od 18 do 34 lat) niż
starszych, ale przede wszystkim dotyka ono rodziny wielodzietne, mające na utrzymaniu
co najmniej troje dzieci.
CBOS
RYS. 3. DEKLARACJE RESPONDENTÓW DOTYCZCE BEZROBOCIA
Obecnie ktoś w rodzinie jest bezrobotny, szuka pracy i byłby gotów podjąć ją w najbliższym czasie
Ktoś w rodzinie był bezrobotny w ciągu ostatnich pięciu lat
62%
56% 56%
47%
42%
41%
32%
26%
W rodzinach Mających Dwoje dzieci Troje i więcej
niemających dzieci jedno dziecko
na utrzymaniu na utrzymaniu
3
W przygotowaniu komunikat Bezrobotni o swoim położeniu życiowym .
- 4 -
BEZROBOCIE W DOŚWIADCZENIU OSOBISTYM
Z naszych badań wynika, że większość Polaków (61%) nigdy nie była bezrobotna,
jednak niemal dwie piąte (39%) doświadczyło lub doświadcza bezrobocia. Prawie co czwarty
respondent (24%) przyznaje, że wprawdzie teraz ma pracę, lecz w przeszłości był bezrobotny
(w tym 16% przez krótki czas, a 8% - przez dłuższy). Ponad jedna siódma badanych (15%)
obecnie zalicza się do bezrobotnych4.
CBOS
RYS. 4. CZY OBECNIE JEST PAN(I) BEZROBOTNY(A) LUB KIEDYKOLWIEK W PRZESZAOŚCI
BYA(A) PAN(I) BEZROBOTNY(A) PRZEZ KRÓTKI LUB DAUŻSZY CZAS?
Nie jestem i nigdy nie
byłe(a)m bezrobotny(a)
Nie jestem bezrobotny(a),
ale w przeszłości byłe(a)m
bezrobotny(a) przez krótki
czas
61%
16%
Nie jestem bezrobotny(a),
8%
ale w przeszłości byłe(a)m
bezrobotny(a) przez dłuższy
czas 15%
Obecnie jestem
bezrobotny(a)
Deklaracje badanych niemal nie zmieniły się od roku 2004. Należy jednak podkreślić,
że w ostatnich trzech latach sytuacja jest lepsza niż w latach 2001-2003: więcej osób niż
wcześniej deklaruje, że uwolniły się od bezrobocia (wzrost wskazań: nie jestem bezrobotny,
ale w przeszłości byłem z 17% do 23% i 24% ostatnio). Jednocześnie jednak obserwujemy, że
w całym omawianym okresie stopniowo rośnie liczba Polaków osobiście dotkniętych
bezrobociem (w przeszłości lub obecnie).
4
Część badanych, którzy odpowiadając na to pytanie uznali się za bezrobotnych, w pytaniu zamieszczonym
na końcu ankiety określiło się jako: uczniowie lub studenci (7 osób), gospodynie domowe (3 osoby),
niepracujący z innych powodów (4) oraz jako przedstawiciele różnych zawodów (9). Niekonsekwencje wynikają
zapewne z niejasnej sytuacji, w jakiej znajdują się badani, oraz z braku precyzyjnej definicji osoby bezrobotnej.
Zob. też tabele aneksowe.
- 5 -
Tabela 3
Wskazania respondentów według terminów badań
Czy obecnie jest Pan(i) bezrobotny(a) lub
IV 2001 IV 2002 III 2003 III 2004 III 2005 III 2006
kiedykolwiek w przeszłości był(a) Pan(i)
(N=1036) (N=1044) (N=975) (N=1020) (N=1025) (N=1081)
bezrobotny(a) przez krótki lub dłuższy czas?
w procentach
Nie jestem i nigdy nie byłe(a)m
bezrobotny(a) 67 65 64 63 63 61
Nie jestem bezrobotny(a), ale w przeszłości
byłe(a)m bezrobotny(a) przez krótki czas 11 12 13 17 16 16
Nie jestem bezrobotny(a), ale w przeszłości
byłe(a)m bezrobotny(a) przez dłuższy czas 6 5 4 6 7 8
Obecnie jestem bezrobotny(a) 16 18 19 14 14 15
Do bezrobotnych najczęściej zaliczają się badani z rodzin najgorzej sytuowanych,
w których miesięczne dochody nie przekraczają 300 zł na osobę (40%), a także żyjący
w złych warunkach materialnych (27%), z wykształceniem zasadniczym zawodowym (21%),
mieszkańcy małych miast (25%). Należy przy tym podkreślić, że szczególnie zagrożone
bezrobociem jest młode pokolenie - wśród badanych w wieku od 18 do 34 lat ponad jedna
czwarta (28%) zalicza siebie do bezrobotnych. Z tym jednak, że najmłodsi badani (w wieku
od 18 do 24 lat) są mniej obciążeni negatywnymi doświadczeniami (połowa z nich nigdy nie
doświadczyła bezrobocia) niż nieco starsi (w wieku od 25 do 34 lat), wśród których tylko
nieco ponad jedna czwarta nigdy nie była bezrobotna. Odnotowujemy także, że w miarę
przechodzenia do jeszcze starszych grup wiekowych liczba bezrobotnych maleje, a rośnie
odsetek respondentów, którzy nigdy nie byli bezrobotni (im starsi, tym dłużej żyli w okresie
PRL, gdy pełne zatrudnienie było ustawowo zapewnione). Poza tym widać, że im wyższa jest
pozycja grupy zawodowej badanych, tym na ogół więcej w niej osób, które nigdy osobiście
nie doświadczyły bezrobocia. Wyjątek stanowią jedynie rolnicy, którzy są nim dotknięci
w stosunkowo najmniejszym stopniu (82% nigdy nie było bez pracy), co zapewne wiąże się
ze specyfiką ich sytuacji zawodowej, ale także z bardziej zaawansowanym niż w innych
grupach przeciętnym wiekiem. Przed bezrobociem chroni także wyższe wykształcenie, dobra
sytuacja finansowa oraz mieszkanie w środowisku wielkomiejskim, gdzie sytuacja na rynku
pracy jest lepsza niż w mniejszych miejscowościach (zob. tabele aneksowe)5.
5
Zob. komunikat CBOS Sytuacja na rynku pracy i zagrożenie bezrobociem , marzec 2006 (oprac. B. Wciórka)
- 6 -
SPOAECZNA MAPA BEZROBOCIA
Badanych, którzy zaliczyli siebie do grona bezrobotnych, zapytaliśmy między innymi
o to, czy są zarejestrowani w urzędzie pracy oraz czy poszukują zatrudnienia i są gotowi
podjąć je w najbliższym czasie. Na podstawie tych kryteriów wyodrębniliśmy cztery
kategorie bezrobotnych (zob. tabela 4). Pierwszą stanowią badani, którzy uznali siebie za
bezrobotnych i niczego więcej o nich nie wiemy - stanowią oni ponad jedną siódmą badanych
(15%). Drugą kategorię tworzą ankietowani deklarujący, że są bezrobotni i zarejestrowani
w urzędzie pracy (11%). Trzecia grupa, równie liczna (11%), to - według uzyskanych
deklaracji - bezrobotni poszukujący pracy i gotowi podjąć ją w najbliższym czasie.
Najmniej liczna jest natomiast czwarta kategoria, która powstała z zastosowania wszystkich
wymienionych kryteriów bezrobocia - zaledwie ośmiu badanych na stu (8%) określa siebie
jako bezrobotnych, którzy są zarejestrowani w urzędzie pracy oraz poszukują pracy i są
gotowi podjąć ją w najbliższym czasie.
Wyraznie widać, że społeczny zakres bezrobocia w znacznym stopniu zależy od
przyjętych kryteriów tego zjawiska. Najszerszy jest wtedy, gdy bierzemy pod uwagę tylko
subiektywne poczucie badanych, że są bezrobotni. Nieco zawęża się, gdy uwzględniamy
dodatkowo fakt rejestracji w urzędzie pracy lub poszukiwanie pracy i gotowość jej podjęcia.
Natomiast najwęższy zakres bezrobocie ma wtedy, gdy stosujemy wszystkie wymienione
kryteria i bierzemy pod uwagę zarówno subiektywne poczucie badanych, że są bezrobotni, jak
i deklaracje, że poszukują pracy i są gotowi szybko ją podjąć. Należy przy tym podkreślić, że
odnotowana dysproporcja między odsetkiem badanych uznających się za bezrobotnych
a odsetkiem rzeczywiście próbujących uwolnić się od bezrobocia widoczna jest niemal we
wszystkich porównywanych grupach społeczno-demograficznych.
Niezależnie od przyjętych kryteriów bezrobocia, potwierdzają się wcześniejsze
spostrzeżenia, że najbardziej zagrożeni są nim ludzie najgorzej sytuowani (o dochodach
poniżej 300 zł na osobę w rodzinie), żyjący w złych warunkach materialnych6, mieszkańcy
małych miast, badani z wykształceniem zasadniczym zawodowym, a także - co należy
szczególnie podkreślić - młode pokolenie. Przed bezrobociem chroni natomiast starszy wiek,
wyższe wykształcenie, dobra sytuacja finansowa oraz mieszkanie w środowisku
wielkomiejskim.
6
Zachodzi tutaj także zależność odwrotna - bezrobocie wpływa na pogorszenie sytuacji bytowej osób nim
dotkniętych.
- 7 -
Tabela 4
Badani, którzy uznają się za bezrobotnych
Ogółem oraz deklarują, że:
Charakterystyka są zarejestrowani poszukują pracy są zarejestrowani,
w urzędzie pracy i gotowi są poszukują pracy
społeczno-demograficzna
podjąć ją i gotowi są podjąć
w najbliższym ją w najbliższym
czasie czasie
w procentach
Ogółem 15 11 11 8
Płeć
Mężczyzni 15 11 12 8
Kobiety 16 11 10 8
Wiek
18 - 24 lat 28 19 22 15
25 - 34 28 17 20 13
35 - 44 14 11 10 9
45 - 54 16 13 11 9
55 - 59 10 9 5 5
60 - 64 2 2 2 2
65 lat i więcej 0 0 0 0
Wiek aktywności zawodowej* 20 14 14 11
Miejsce zamieszkania
Wieś 17 12 12 9
Miasto do 20 tys. 25 21 17 16
20 - 100 tys. 12 8 9 7
101 - 500 tys. 12 7 10 6
501 tys. i więcej 7 5 4 3
Wykształcenie
Podstawowe 12 10 9 8
Zasadnicze zawodowe 21 17 16 11
Średnie 17 10 11 8
Wyższe 2 2 2 2
Bierni zawodowo
Renciści 1 0 0 0
Emeryci 0 0 0 0
Uczniowie i studenci 10 3 7 3
Gospodynie domowe i inni** 26 17 5 3
Dochody na jedną osobę w rodzinie
Do 300 zł 40 35 32 29
301 - 500 11 8 8 7
501 - 900 7 3 5 3
901 - 1200 6 1 3 1
Powyżej 1200 zł 3 1 1 0
Ocena własnych warunków materialnych
Złe 27 23 21 18
Średnie 11 6 8 5
Dobre 10 6 5 3
* W naszym badaniu wiek aktywności zawodowej oznacza dla mężczyzn 18-64 lata, a dla kobiet 18-59 lat
** Dane dotyczące tej kategorii społecznej należy traktować ostrożnie z powodu małej liczebności w próbie
- 8 -
Z deklaracji ankietowanych wynika, że w ciągu ostatnich pięciu lat w co drugim
gospodarstwie domowym ktoś był bezrobotny, natomiast w chwili obecnej bezrobocie dotyka
bezpośrednio co trzecią rodzinę osób objętych badaniem. Natomiast gdy chodzi o sytuację
samych respondentów, to większość z nich nigdy nie była bezrobotna, dwie piąte
doświadczyło jednak bezrobocia osobiście w przeszłości lub teraz go doświadcza. W marcu
ponad jedna siódma badanych zaliczyła siebie do grona bezrobotnych. Społeczny zakres
bezrobocia ustalony na podstawie takiego subiektywnego poczucia jest najszerszy. Mniej jest
osób, które uznając się za bezrobotne podejmują starania o pracę i są gotowe podjąć ją
w najbliższym czasie, a szczególnie tych, które do tego wszystkiego jeszcze rejestrują się
w urzędzie pracy. Dysproporcja między odsetkiem badanych uznających się za bezrobotnych
a odsetkiem rzeczywiście próbujących uwolnić się od bezrobocia jest widoczna niemal
we wszystkich porównywanych grupach społeczno-demograficznych.
Opracowała
Bogna WCIÓRKA
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Raport dotyczący przestrzegania Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych w Polsce (za rok 2008)Mikula Bilans przemian społecznych i gospodarczych w Polsce w latach 1989 2006Biblioteki cyfrowe w Polsce Stan z roku 2006Zmiany w używaniu substancji psychoaktywnych przez młodzież w wieku 11 15 lat w Polsce w latach 2002LCCI level 4 rok 2006Perspektywy rozwoju TELEPRACY w Polsce raport z badańspołeczne skutki bezrobociaHistoria (egzamin próbny, poziom podstawowy) rok 2006, kluczBEZROBOCIE W POLSCEOGRANICZENIA I ZAKAZY W RUCHU W POLSCE NA ROK 2013Miesięczna informacja o bezrobociu w PolsceKoszty społeczne transformacji systemowej w Polsce po 1989 rokuwięcej podobnych podstron