Psychologia inwalidztwa._______10.02. 2001 r. Wykład VIII.
cd. reakcji na nagła utratę sprawności.
Nagła i znaczna utrata sprawności i zdrowia stawia człowieka w sytuacji
nadmiernego obciążenia. Życie człowieka z niepełnosprawnością fizyczną, jego
funkcjonowanie oraz jego rozwój zależy nie tylko od struktury osobowości, która
została wcześniej ukształtowana, ale także od warunków środowiska, w którym ten
człowiek żyje i funkcjonuje oraz reakcji środowiska na niepełnosprawność.
B. Wright przedstawia reakcję na utratę sprawności jako rodzaj utraty cennej
wartości, zwracając szczególną uwagę na szok psychiczny ( podobnie jak utrata
kogoś bardzo bliskiego ). Wymieniane są różne stadia reakcji na powstanie
nagłej niepełnosprawności i przystosowania się do tego faktu. Np. Katrin Cohn
wyróżnia 5 stadiów reakcji :
1.szok,
2. oczekiwanie wyleczenia,
3. opłakiwanie straty,
4. zachowania obronne,
a) zdrowe,
b) neurotyczne,
5. końcowego przystosowania.
W stadium szoku człowiek nie chce przyjąć do wiadomości i buntuje się nie
przyjmując do wiadomości zaistniałego faktu, uważa, że to jakaś pomyłka, zły
sen.
W końcu zaprzeczanie zaistniałym faktom, mające w takim przypadku znaczenie
obronne staje się niemożliwe i następuje wtedy kolejne stadium oczekiwania
wyleczenia. Człowiek zaczyna sobie uświadamiać, że stanie się osobą
niepełnosprawną i nie może się z tym pogodzić. Zaczyna dostrzegać coraz więcej
przeszkód i trudności jakie piętrzą się na jego drodze do osiągnięcia celów i
wartości, które sobie wcześniej wytyczył. Ma jednak nadzieję, że to się uda
zrealizować.
W stadium opłakiwania straty, w zetknięciu z zaistniałymi faktami ( np. utrata
możliwości chodzenia ), człowiek musi przyjąć do wiadomości zaistniałą
sytuację, musi sobie uświadomić, że sprawność już nigdy nie wróci w takim
stopniu jak wtedy gdy był w pełni sprawny, nie ma szans na całkowite
wyleczenie. Następuje wtedy rozpacz po utracie. Mogą wystąpić reakcje agresji w
stosunku do siebie i otoczenia. Dominuje żal nad sobą i opłakiwanie straty,
czasami bierność, apatia. W związku ze stratą jednostka nabiera przekonania, że
nie jest wiele warta, że jest obciążeniem dla otoczenia, traci wiarę w siebie,
w swoje możliwości.
Znaczenie straty zostaje wówczas wyolbrzymione, zostaje rozszerzone na inne
dziedziny.
Czwarte stadium zachowań obronnych . Zachowania zdrowe , gdzie zachowanie
nastawione jest na pozytywne działanie. Człowiek zaczyna walczyć z
niepełnosprawnością, robi wszystko by poprawić swoją sytuację zdrowotną.
Pojawia się motywacja, aby nauczyć się funkcjonować ze swoją
niepełnosprawnością. To co robi zaczyna go cieszyć, jest tym zainteresowany.
Jest to szalenie ważne aby ta pozytywna motywacja była napędem działania do
podejmowania nowych wyzwań i przezwyciężania nowych problemów. Psychologiczna
bariera w osiąganiu celów życiowych na skutek powstałej niepełnosprawności
zostaje częściowo usunięta.
Cele, których osiągniecie jest całkowicie zablokowane jednostka może
spostrzegać jako nieosiągalne, teraz i w przyszłości. To wywołuje stres.
Zachowania neurotyczne występują wówczas gdy człowiek stosuje mechanizmy
zaprzeczania. Uważa wtedy, że dla niego nie ma żadnych przeszkód, i że osiągnie
wszystkie wcześniej zamierzone cele. Tego rodzaju reakcja pojawia się na skutek
zbyt silnego nacisku otoczenia, na osiąganie różnych celów. Może stosować
racjonalizację "mógłbym ale nie chcę". Jednostka reagująca w ten sposób na
stres wywołany utratą sprawności może po pewnym czasie uczynić postęp i
osiągnąć przystosowanie do życia z niepełnosprawnością, ale może też nastąpić
stopniowy regres.
Stadium końcowego przystosowania. Jednostka, która osiąga przystosowanie do
trwałej fizycznej niepełnosprawności zaczyna ją uważać za jedną ze swoich cech.
Niepełnosprawność przestaje wtedy stanowić przeszkodę do realizacji swoich
potrzeb. Dla osiągnięcia właściwego przystosowania istotne jest to czy i jakie
cele, jakie potrzeby zostały zablokowane przez powstanie niepełnosprawności. To
trzeba sobie jasno uzmysłowić. Trzeba też sobie uświadomić, że te cele, które
są uznane za pewną wartość, one mogą być zaspokojone ale inną drogą, innym
sposobem. Nie jest potrzebna reorganizacja systemu potrzeb i wartości.
Pozostają one takie same, tylko następuje inny sposób ich zaspokajania. Jeśli
natomiast powstanie sytuacja, że fizyczna niepełnosprawność uniemożliwia
osiągnięcie głównego celu, zaspokojenie jakiś potrzeb, wówczas musi ona nauczyć
się szukania innej drogi, innych celów, pośrednich, które staną się formą
zastępczą tego głównego celu. Cele można osiągać wprost, albo drogą pośrednią.
Skoncentrowanie przeciążenia w zbyt krótkim okresie może mieć podobny wpływ jak
wywieranie nacisku przez ciężar na małą powierzchnię. Również przyspieszenie
przystosowania się do życia
z niepełnosprawnością przez zbytnie naciski z zewnątrz może spowodować wzrost
napięcia i zaburzenia neurotyczne. Pewnych rzeczy nie można przyspieszyć,
trzeba do tego dojrzeć. Wyróżnione przez Katrin Cohn stadium zdrowego
zachowania obronnego należałoby uznać za stadium przezwyciężenia stresu,
polegające na podjęciu działania zmierzającego do określonego celu i do
usuwania przeszkód na drodze życia. Natomiast zachowanie neurotyczne pozostaje
tylko zachowaniem obronnym i nic więcej. Na rolę mechanizmów obronnych i na
rolę czasu potrzebnego do przystosowania się człowieka do niepełnosprawności
zwrócił uwagę Hilgard. Jego zdaniem mechanizmy obronne dają nam czas na
rozwiązanie problemów, które inaczej mogły by nas przytłoczyć. Zapewniają nam
oparcie do czasu zastosowania nowych rozwiązań. Ten czas jest bardzo potrzebny
( działanie pod wpływem emocji często mija się z działaniem racjonalnym ).
Znaczenie mechanizmów obronnych i rolę czasu w rehabilitacji osób
niepełnosprawnych podkreśla również B. Wright, oraz inni autorzy zajmujący się
problematyką terapeutyczną i profilaktyką. Wiadomo, że określony stan
emocjonalny, trwa przez pewien czas, a potem słabnie i przemija , lecz pewne
skutki pozostają. Istotne jest to jak człowiek, który utracił jakąś wartość
ustosunkowuje się do tej straty, oraz osiągnięcie jakich celów i jakich potrzeb
zostało zablokowane przez utratę sprawności. Następną teorią jaka zostanie Warn
przedstawiona będzie teoria Lazarusa, ale to już na następnym wykładzie.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Psychologia inwalidztwa (3)
Psychologia inwalidztwa 5,6 (2)
Psychologia inwalidztwa9

więcej podobnych podstron