tom 6, nr 3, 75 81
Copyright 2009 Via Medica
Psychiatria PRACA O R Y G I N A L N A ISSN 1732 9841
Krzysztof Staniszewski1, Marta Adamczyk2, Emilia Smużna3, Agnieszka Sym1,
Aukasz Gawęda1, Andrzej Kokoszka1
1
II Klinika Psychiatryczna Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
2
Pracownia Psychoedukacji Drabina Rozwoju w Warszawie
3
Środowiskowy Dom Samopomocy nr 2 w Warszawie
Związki nasilenia objawów schizofrenii
z subiektywną oceną samopoczucia
oraz z poczuciem koherencji
Relationship between the intensity of the
symptoms of schizophrenia and well-being
and with the sense of coherence
*Badanie nie było sponsorowane
*Prezentowany materiał badawczy został wykorzystany do napisania prac magisterskich przez Martę Miturę i Emilię Smużną
(pod kierunkiem prof. Andrzeja Kokoszki)
Abstract
Introduction.
Introduction.
Introduction. The aim of this study was to assess the relationship between the sense of coherence and subjec-
Introduction.
Introduction.
tive quality of life with severity of psychopatological symptoms in patients suffering from schizophrenia.
Material and methods.
Material and methods.
Material and methods. Ninety persons took part in this study, 36 women and 54 men, age from 19 to 67,
Material and methods.
Material and methods.
mean: 42.59 (SD = 13.09); 74 persons were treated in psychiatric units, 28 were given help in environmental
self-help centers, 6 persons were treated in private practice. The level of coherence was measured by Antono-
vskys Sense of Coherence Scale (SOC-29), subjective quality of life by WHO-5 scale and the severity of psycho-
pathological symptoms was measured by Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS).
Results and conclusions.
Results and conclusions.
Results and conclusions. There was a negative correlation between the severity of psychopathological symp-
Results and conclusions.
Results and conclusions.
toms measured by the PANSS scale and the sense of coherence measured by SOC-29. Correlations concerned
the general syndromology factor, the positive, negative and depressive factors and the strongest were in case of
the depressive factor and the general syndromology factor while in case of the positive factor the correlation was
relatively slight.
The negative correlation between the general subjective the feeling and psychopatological symptoms concerned
only the depressive factor and the general syndromology factor to a very slight extent the positive factor. This
result confirms in a limited extent scientifical reports about connections between the general feeling and the
psychopathological symptoms in schizophrenia. At the same time the SOC-29 scale confirms its original aplica-
tion as a tool to asses depressive symptoms while possibly limited aplication in evaluating quality of life in relation
Psychiatry 2009; 6, 3: 75 81
to different psychopatological symptoms. Psychiatry 2009; 6, 3: 75 81
Psychiatry 2009; 6, 3: 75 81
Psychiatry 2009; 6, 3: 75 81
Psychiatry 2009; 6, 3: 75 81
key words: schizophrenia, sense of coherence, subjective general feeling, psychopathological
symptoms
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. n. med. Andrzej Kokoszka
II Klinika Psychiatrii WUM
ul. Kondratowicza 8, 03 242 Warszawa
tel./faks: (0 22) 326 58 92
e-mail: andrzej.kokoszka@wum.edu.pl
www.psychiatria.viamedica.pl
75
Psychiatria 2009, tom 6, nr 3
Wstęp nież, że tym, co różnicuje ludzi o słabym i silnym poczu-
Przebieg schizofrenii u konkretnego pacjenta jest ciu koherencji, jest gotowość i chęć wykorzystania wła-
w obecnym stanie wiedzy trudny do przewidzenia. Znane snych zasobów do poradzenia sobie z daną sytuacją. Ci
jego predyktory są wyrazem ogólnych, obserwowanych pierwsi będą bardziej skorzy do oddania swego życia
tendencji, które w znacznym stopniu znajdują potwier- w ręce innych, zakładania, że nic im nie może pomóc,
dzenie jedynie w odniesieniu do dużych grup chorych. w efekcie do rezygnacji. Ci drudzy zaś będą koncentro-
Identyfikowanie czynników wpływających na przebieg wać się na ciągłym szukaniu środków i zasobów, które
omawianej choroby jest jednym z wyzwań współcze- mogą być wykorzystane w danej sytuacji.
snej psychiatrii, podobnie jak systematyczne monitoro- Wyniki nielicznych dotychczasowych badań potwier-
wanie stanu psychicznego. Prezentowana praca jest ko- dzają związek poczucia koherencji ze stanem bliższym
lejnym badaniem dotyczącym oceny znaczenia poczu- zdrowiu, na linii kontinuum zdrowie choroba. Na
cia koherencji dla przebiegu schizofrenii i pierwszą próbą przykład wynik badania Szołdry [za 5] potwierdził, że
oceny przydatności Wskaznika Dobrego Samopoczu- silne poczucie koherencji koreluje z zachowaniami
cia (WHO-5, Well-Being Index) do monitorowania sta- prozdrowotnymi. Inne wyniki badań wskazują, że po-
nu psychicznego w schizofrenii. Narzędzie to znajduje czucie koherencji silnie dodatnio koreluje zarówno
zastosowanie jako jeden z najlepszych sposobów ba- z satysfakcją z życia [6], jak i z pozytywnym nastrojem
dań przesiewowych depresji. [7]. Podobne stosunkowo nieliczne obserwacje dotyczą
Poczucie koherencji, wywodzące się z teorii salutogene- także osób chorych na schizofrenię. Wynik badania
zy, jest jednym z czynników (uważanym za prozdrowot- dotyczącego 120 osób chorych na schizofrenię [8]
ny) mających korzystny wpływ na radzenie sobie z róż- ukazał dodatni związek poczucia koherencji z poczu-
nego rodzaju chorobami. Definicja poczucia koherencji ciem własnej wartości, integracją społeczną, natomiast
zaproponowana przez Antonowskiego brzmi: poczu- ujemna współzależność dotyczyła objawów psycho-
cie koherencji jest to globalna orientacja człowieka, wy- patologicznych. W innym skandynawskim badaniu [9]
rażająca stopień, w jakim człowiek ten ma dominujące, pacjenci chorzy na schizofrenię z bardziej nasilonymi
trwałe, choć dynamiczne poczucie pewności, że (1) bodz- objawami psychopatologicznymi, mierzonymi skalą
ce napływające w ciągu życia ze środowiska wewnętrz- Brief Psychiatric Rating Scale (BPRS), ujawnili niższy
nego i zewnętrznego mają charakter ustrukturowany, poziom poczucia koherencji w porównaniu z grupą
przewidywalny, wytłumaczalny, (2) dostępne są zasoby, o mniejszym nasileniu objawów psychopatologicznych.
które pozwalają mu sprostać wymaganiom stawianym W innym prospektywnym badaniu [10] dotyczącym
przez te bodzce; (3) wymagania te są dla niego wyzwa- 48 pacjentów hospitalizowanych z rozpoznaniem
niem wartym wysiłku i zaangażowania [1, s. 34]. Anto- schizofrenii analizowano zależności między nasileniem
novsky wyróżnił trzy komponenty poczucia koherencji. objawów urojeniowych, poczuciem koherencji, obja-
Są to: (1) poczucie zrozumiałości (comprehensibility), (2) wami depresyjnymi oraz ekspresją emocji. Starano się
poczucie sterowalności/zaradności (menagebility) i (3) po- zweryfikować hipotezę o predykcyjnej wartości poczu-
czucie sensowności (maeningfulness). Poczucie zrozu- cia koherencji. Stwierdzono, że wyższe wartości po-
miałości jest traktowane jako część elementu poznaw- czucia koherencji podczas ostrej fazy choroby przepo-
czego Sense of Coherence Scale i wiąże się z umiejętno- wiadały lepszy przebieg, jeśli chodzi o objawy uroje-
ścią uporządkowania informacji napływających z oto- niowe. Jednak wartości poczucia koherencji okazywały
czenia tak, aby rzeczywistość była traktowana jako lo- się niższe podczas remisji, nasuwając przypuszczenie
giczna, spójna i zrozumiała. Poczucie sensowności jest gorszego samopoczucia w jej trakcie. Poczucie kohe-
traktowane jako element emocjonalno-motywacyjny [2], rencji okazało się być silnym predyktorem przebiegu
zgodnie z którym jednostka ma przekonanie, że warto choroby w okresie jednego roku, jeśli chodzi o nasile-
angażować się w daną sytuację, że jej poczynania mają nie doznań urojeniowych u tych chorych, u których
sens. Poczucie sterowalności/zaradności rozumiane jest w ostrej fazie objawy depresyjne oraz ekspresja emocji
jako poczucie dysponowania przez człowieka środkami osiągały wyższe wartości. Ujawnione złożone współ-
i zasobami, dzięki którym może on aktywnie wpływać zależności pomiędzy objawami wytwórczymi, objawa-
na bieżącą sytuację [3] oraz radzić sobie z wymaganiami mi depresyjnymi, ekspresją emocji oraz poczuciem ko-
stawianymi przez rzeczywistość. Taki sposób myślenia herencji nasuwają przypuszczenie o użyteczności po-
może przyczynić się do traktowania danej sytuacji jako miaru SOC jako czynnika o wartości predykcyjnej.
wyzwania, a nie jako zagrożenia, szansę na rozwinięcie Kwestionariusz WHO-5 został skonstruowany na bazie
swoich umiejętności i pokazanie, że można poradzić sobie swojej poprzedniej wersji WHO-10 [11]. Składa się z pię-
w większości sytuacji [3]. Antonovsky [4] wskazuje rów- ciu stwierdzeń skonstruowanych w celu oceny samopo-
www.psychiatria.viamedica.pl
76
Krzysztof Staniszewski i wsp., Związki nasilenia objawów schizofrenii z subiektywną oceną samopoczucia
czucia na przestrzeni ostatnich dwóch tygodni. Zgodnie dy. Dodatkowym kryterium włączenia było posiadanie
z założeniami WHO (WHO 1998 za [11]) elementy tego przynajmniej minimalnego wglądu w chorobę, który oce-
kwestionariusza dotyczące dobrego samopoczucia są niany był przez lekarzy prowadzących. Z tego powodu
bardziej adekwatne w badaniach przesiewowych depre- z pierwotnej puli 108 pacjentów, 18 osób zostało wy-
sji niż bezpośrednia ocena objawów depresyjnych, gdyż klu-czonych z dalszego udziału w badaniu. W rezultacie
są łatwiej akceptowalne przez pacjentów i w mniejszym w badaniu wzięło udział 90 osób, które posiadały cho-
stopniu wywołują efekt stygmatyzacji. Skala potwierdzi- ciaż minimalny wgląd we własną chorobę.
ła swoją dobrą trafność diagnostyczną w wielu bada-
niach przesiewowych depresji, na przykład badania Hen- Objawy psychopatologiczne
kel i wsp. [za 11], Lwe i wsp. [za 11]. W jednym Do oceny objawów psychopatologicznych zastosowa-
z ostatnich badań z użyciem skali WHO-5 analizowano no skalę Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS)
częstość występowania i współwystępowania zaburzeń [12], którą najczęściej stosuje się do oceny klinicznej
depresyjnych, lękowych i somatyzacyjnych. W badaniu osób chorych na schizofrenię i która pozwala na wielo-
wzięło udział 394 pacjentów podstawowej opieki lekar- wymiarową ocenę nasilenia objawów psychopatologicz-
skiej. Częstość występowania jakiegokolwiek zaburzenia nych na podstawie ustrukturowanego wywiadu.
depresyjnego wyniosła 22,8%, z co najmniej jednym
współwystępującym zaburzeniem: 15%, z dwoma współ- Poczucie koherencji
występującymi zaburzeniami: 6,1%. Wynik badania po- Do pomiaru poczucia koherencji użyto Kwestiona-
kazał, że współwystępowanie depresji i zaburzeń lęko- riusz Orientacji Życiowej SOC [13] będącego polską
wych/somatyzacyjnych jest częstsze niż się spodziewa- adaptacją oryginalnego narzędzia stworzonego przez
no. Wyniki potwierdzają zarazem wysoką zdolność WHO- Antonovskiego (SOC-29, The Sense of Coherence
5 do wykrywania depresji w podstawowej opiece zdro- Questionnaire). Polskiej adaptacji tego narzędzia
wotnej oraz do wyszczególniania pacjentów z tym za- dokonano w Zakładzie Psychologii Pracy Instytutu
burzeniem z grupy pacjentów bez depresji. Medycyny Pracy i poddano go metodologicznej oce-
Cele pracy nie [3]. Kwestionariusz Orientacji Życiowej składa się
Cele pracy
Cele pracy
Cele pracy
Cele pracy
1. Ocena związków pomiędzy poczuciem koheren- z 29 pytań, które dotyczą trzech wymienionych kom-
cji a nasileniem objawów psychopatologicznych ponentów poczucia koherencji: zrozumiałości
u osób chorych na schizofrenię. (11 pytań), sterowalności (11 pytań) i sensowności
2. Wstępna ocena przydatności skali WHO-5 do (8 pytań). Osoby badane udzielają odpowiedzi na każ-
monitorowania przebiegu schizofrenii poprzez de pytanie, posługując się siedmiopunktową skalą.
ocenę związków wyników tej skali z nasileniem
objawów chorobowych. Subiektywne samopoczucie
Do badania subiektywnego samopoczucia posłużo-
Materiał i metody no się pięciostopniową skalą WHO Wskaznik Do-
Badaną grupę stanowili pacjenci z rozpoznaniem schi- brego Samopoczucia, która powstała w 1998 roku
zofrenii według obowiązujących kryteriów Międzynaro- i jest krótkim narzędziem (5 pytań), początkowo sto-
dowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów sowanym głównie przy diagnozowaniu depresji
Zdrowotnych (ICD-10, International Classification of Di- w ogólnej populacji osób w podeszłym wieku, narażo-
seases and Health Related Problems). Ogólna liczba osób nych na wystąpienie zaburzeń psychicznych [14].
wynosiła 108, w tym 46 kobiet i 62 mężczyzn, 74 osoby Narzędzie posiada odpowiednią rzetelność we-
leczone były na psychiatrycznych oddziałach całodobo- wnętrzną oraz zewnętrzną. Skala okazała się wystar-
wych i dziennych, 28 osób korzystało z usług środowi- czająco jednorodna (współczynnik Loevingersa
skowych domów samopomocy, 6 osób leczyło się w ra- 0,47; Mokkensa > 0,3 prawie we wszystkich elemen-
mach prywatnej praktyki lekarskiej. Wiek badanych osób tach). W pracy zastosowano jego polską wersję. Rze-
wahał się między 19. a 67. rokiem życia średnia 42,59 telność narzędzia oszacowana na podstawie bada-
roku (SD [standard deviation] = 12,88). Pacjenci byli zróż- nia (w ramach niniejszej pracy) dotyczącego związ-
nicowani pod względem stanu cywilnego, wykształce- ku pomiędzy subiektywną jakością życia a poczuciem
nia, przekonań religijnych, roku wystąpienia pierwszych wpływu na przebieg choroby w grupie 90 osób cho-
objawów, subiektywnej oceny sytuacji materialnej, sto- rych na schizofrenię paranoidalną także okazała się
sunku do zażywania leków oraz miejsca zamieszkania. wysoka (współczynnik a Cronbacha = 0,83)
Pacjenci z tą diagnozą po wyrażeniu zgody na udział Przy opracowywaniu wyników posłużono się pakie-
w badaniu podpisywali kwestionariusz świadomej zgo- tem statystycznym SPSS for Windows 12.0 PL.
www.psychiatria.viamedica.pl
77
Psychiatria 2009, tom 6, nr 3
Tabela 1. Zwiazki pomiędzy objawami psychopatologicznymi (PANSS) według klasycznego podziału skali
a podskalami Kwestionariusza Orientacji Życiowej (SOC-29)
Table 1. Relation between psychopatological symptoms (PANSS) due to the clasical division of scales and
subscales of Sense of Coherence Scale (SOC-29)
Wynik ogólny Wynik podskali Wynik podskali Wynik podskali
SOC-29 zrozumiałość zaradność sensowność
SOC-29 SOC-29 SOC-29
PANSS wynik Korelacja Pearsona 0,279** 0,263** 0,252* 0,240*
ogólny Istotność 0,008 0,012 0,017 0,023
N90 90 90
90
PANSS ogólna Korelacja Pearsona 0,323(**) 0,303(**) 0,308(**) 0,253(*)
symptomatologia Istotność 0,002 0,004 0,003 0,016
psychiatryczna N 90 90 90 90
PANSS objawy Korelacja Pearsona 0,215* 0,227* 0,194 0,142
pozytywne Istotność 0,042 0,032 0,067 0,182
N90 90 90
90
PANSS objawy Korelacja Pearsona 0,211* 0,179 0,166 0,257**
negatywne Istotność 0,045 0,091 0,118 0,015
N90 90 90
90
*korelacja jest istotna na poziomie 0,05 (dwustronnie);**korelacje istotne przy poziomie p < 0,01; PANSS Positive and Negative Syndrome Scale; SOC-29 (Sense of
Coherence Scale) Kwestionariusz Orientacji Życiowej
Wyniki Druga metoda interpretacji wyników PANSS [15] obej-
muje pięć czynników: czynnik negatywny, czynnik po-
Poczucie koherencji a objawy psychopatologiczne zytywny, czynnik depresyjny, czynnik poznawczy i czyn-
według klasycznego podziału skali PANSS nik dezorganizacji (tab. 2). Czynnik negatywny umiar-
Przedstawione w tabeli 1 wyniki dotyczą dwóch podzia- kowanie koreluje z wynikiem ogólnym SOC-29 r =
łów skali PANSS. Pierwszy z nich, klasyczny, obejmuje 0,276; p < 0,01 oraz z podskalą sensowności: r =
trzy czynniki: ogólną symptomatologię, objawy pozytyw- 0,278; p < 0,01, słabe korelacje dotyczą z kolei pod-
ne, objawy negatywne, uwzględniono także wynik ogól- skal zrozumiałości: r = 0,243, p > 0,05 i zaradności:
ny. Wynik ogólny umiarkowanie koreluje z ogólnym wy- r = 0,238, p > 0,05. Czynnik pozytywny koreluje sła-
nikiem skali SOC-20: r = 0,279 przy istotności na po- bo z wynikiem ogólnym SOC-29: r = 0,215, p > 0,05
ziomie 0,008; p < 0,01. Umiarkowana korelacja zacho- oraz z podskalą zrozumiałości: r = 0,242, p > 0,05.
dzi też pomiędzy wynikiem ogólnym skali PANSS a pod- Czynnik depresyjny koreluje umiarkowanie z wynikiem
skalą zrozumiałości r = 0,263, p > 0,05. Z kolei po- ogólnym skali SOC-29: r = 0,445; p < 0,01 oraz każdą
między wynikiem ogólnym skali PANSS a pozostałymi
z trzech jego podskal. Korelacja z podskalą zrozumia-
dwiema podskalami SOC-29 zachodzą korelacje na gra- łości: r = 0,417; p < 0,01, z podskalą zaradności: r =
nicy umiarkowanej i słabej z podskalą zaradności r = 0,426; p < 0,01, z podskalą sensowności: r = 0,323;
0,252; p > 0,05 i słabej z podskalą sensowności r =
p < 0,01. Z kolei nie stwierdzono korelacji pomiędzy
240; p > 0,05. Umiarkowana korelacja zachodzi mię- czynnikiem poznawczym oraz czynnikiem dezorgani-
dzy czynnikiem ogólnej symptomatologii a czynnikiem
zacji a którąkolwiek z podskal SOC-29.
zrozumiałości: r = 0,303, p < 0,01, czynnikiem zarad-
ności r = 0,308, p < 0,01, natomiast jeśli o czynnik
Ocena samopoczucia w skali WHO-5 a objawy
sensowności, korelacja jest słaba r = 0,253, p > 0,05.
psychopatologiczne
Także słaba korelacja zachodzi pomiędzy objawami po-
W tabeli 3 pokazano, że według klasycznego podziału
zytywnymi skali PANSS a wynikiem ogólnym SOC-29
skali PANSS słaba korelacja ze skalą WHO-5 zachodzi
r = 0,215; p > 0,05, korelacja dotycząca podskali zro-
jedynie w przypadku ogólnej symptomatologii r =
zumiałości jest także słaba: r = 0,227;
0,215, p > 0,05. Nieco silniejsze zależności występują
p > 0,05. Objawy negatywne korelują słabo z wynikiem
przy wspomnianym już podziale skali PANSS na pięć czyn-
ogólnym SOC-29 r = 0,211; p > 0,05, a korelacja do-
ników. Stwierdza się umiarkowaną korelację pomiędzy
tycząca podskali sensowności jest na granicy umiarko-
czynnikiem depresyjnym skali PANSS a wynikiem ogól-
wanej i słabej: r = 0,257; p > 0,05.
nym skali WHO-5: r = 0,430; p < 0,01, słaba korelacja
www.psychiatria.viamedica.pl
78
Krzysztof Staniszewski i wsp., Związki nasilenia objawów schizofrenii z subiektywną oceną samopoczucia
Tabela 2. Związki pomiędzy objawami psychopatologicznymi (PANSS) według podziału na 5 czynników
skali a poczuciem koherencji (SOC-29)
Table 2. Relation between psychopatological symptoms (PANSS) due to the clasical division to 5 factors
of the scale and subscales of Sense of Coherence Scale (SOC-29)
Wynik ogólny Wynik podskali Wynik podskali Wynik podskali
SOC-29 zrozumiałość zaradność sensowność
SOC-29 SOC-29 SOC-29
PANSS wynik Korelacja Pearsona 0,279** 0,263** 0,252* 0,240*
ogólny Istotność 0,008 0,012 0,017 0,023
N90 90
90 90
PANSS czynnik Korelacja Pearsona 0,276** 0,243* 0,238* 0,278**
negatywny Istotność 0,008 0,021 0,024 0,008
N90 90
90 90
PANSS czynnik Korelacja Pearsona 0,215* 0,242* 0,203 0,101
pozytywny Istotność 0,041 0,022 0,055 0,344
N90 90
90 90
PANSS czynnik Korelacja Pearsona 0,445** 0,417** 0,426** 0,323**
depresyjny Istotność 0,000 0,000 0,000 0,002
N90 90
90 90
PANSS czynnik Korelacja Pearsona 0,090 0,073 0,065 0,138
poznawczy Istotność 0,400 0,492 0,543 0,193
N90 90
90 90
PANSS czynnik Korelacja Pearsona 0,124 0,119 0,125 0,100
dezorganizacji Istotność 0,243 0,262 0,242 0,346
N90 90
90 90
*korelacja jest istotna na poziomie 0,05 (dwustronnie); **korelacje istotne przy poziomie p < 0,01; PANSS Positive and Negative Syndrome Scale; SOC-29 (Sense of
Coherence Scale) Kwestionariusz Orientacji Życiowej
zachodzi pomiędzy czynnikiem pozytywnym a wynikiem czynnik negatywny umiarkowanie korelował jedynie
ogólnym skali WHO-5: r = 0,218, p > 0,05. Pozostałe z podskalą sensowności. Można to odnieść do samej defi-
czynniki nie wykazują korelacji ze skalą WHO-5. nicji i opisu poszczególnych elementów poczucia kohe-
Średnia wyników uzyskanych przez badane osoby na skali rencji zaproponowanej przez Antonovskiego. Poczucie
WHO wynosiła 11,62 (SD = 6,621). Najwyższy uzyska- sensowności jest traktowane jako element emocjonal-
ny wynik wyniósł 25 punktów, najniższy 0 punktów. no-motywacyjny [2], zgodnie z którym jednostka ma prze-
Biorąc pod uwagę, że wyniki surowe (nieprzeliczone na konanie, że warto angażować się w daną sytuację, że jej
procenty) mieszczą się w przedziale 0 25, przy czym poczynania mają sens. Takiego poczucia mogą nie mieć
0 oznacza najgorszą z możliwych jakość życia a 25 lub mieć znacznie zmniejszone pacjenci z nasilonymi ob-
najlepszą, otrzymane wyniki zawarły całą rozpiętość skali jawami negatywnymi schizofrenii. Zarazem kwestiona-
WHO-5. riusz SOC-29 potwierdził swoją umiarkowaną użytecz-
ność w oszacowywaniu poczucia koherencji u pacjen-
tów chorych na schizofrenię.
Omówienie wyników
Wyniki dotyczące subiektywnej jakości życia ujawniły, że
Przedstawione wyniki ukazują ujemną współzależność
jedynie czynnik depresyjny koreluje z wynikami skali WHO-
pomiędzy nasileniem objawów psychopatologicznych
mierzonych skalą PANSS a poczuciem koherencji mie- 5. Pomiędzy czynnikiem ogólnej symptomatologii oraz
rzonym kwestionariuszem SOC-29. Jest to zgodne ze czynnikiem pozytywnym korelacja jest słaba, a pozosta-
wspomnianymi wynikami niektórych badań [8, 9]. Naj- łe czynniki skali PANSS nie korelują z WHO-5. Takie otrzy-
silniejsze korelacje występują w przypadku czynnika ogól- mane dane nie potwierdzają niektórych wcześniejszych
nej symptomatologii, czynnika negatywnego oraz czyn- doniesień [16 18] dotyczących powiązania między ob-
nika depresyjnego. Czynnik ogólnej symptomatologii jawami psychopatologicznymi schizofrenii a subiektywną
umiarkowanie korelował z wynikiem ogólnym SOC-29 jakością życia. Wydaje się jednak istotne, że we wspo-
oraz czynnikami zrozumiałości i zaradności, z kolei sła- mnianych badaniach subiektywna jakość życia mierzo-
ba zależność dotyczyła czynnika sensowności. Natomiast
na była innymi narzędziami diagnostycznymi: Quality of
www.psychiatria.viamedica.pl
79
Psychiatria 2009, tom 6, nr 3
Tabela 3. Związki pomiędzy objawami psychopatologicznymi (PANSS) a samopoczuciem mierzonym
wskaznikiem Dobrego Samopoczucia (WHO-5)
Table 3. Relation between psychopatological symptoms (PANSS) and subjective quality of life measured
by Well-Being Index (WHO-5)
Wynik ogólny WHO-5
PANSS wynik ogólny Korelacja Pearsona 0,203
Istotność 0,055
N90
PANSS ogólna symptomatologia Korelacja Pearsona 0,215*
Istotność 0,007
N90
PANSS objawy pozytywne Korelacja Pearsona 0,146
Istotność 0,170
N90
PANSS objawy negatywne Korelacja Pearsona 0,077
Istotność 0,471
N90
PANSS czynnik negatywny Korelacja Pearsona 0,141
Istotność 0,184
N90
PANSS czynnik pozytywny Korelacja Pearsona 0,218*
Istotność 0,039
N90
PANSS czynnik depresyjny Korelacja Pearsona 0,430**
Istotność 0,000
N90
PANSS czynnik poznawczy Korelacja Pearsona 0,044
Istotność 0,682
N90
PANSS czynnik dezorganizacji Korelacja Pearsona 0,003
Istotność 0,979
N90
*korelacja jest istotna na poziomie 0,05 (dwustronnie); **korelacje istotne przy poziomie p < 0,01; WHO-5 (World Health Organization) Wskaznik Dobrego
Samopoczucia; PANSS Positive and Negative Syndrome Scale
Life Scale, Schizophrenia Quality of Life Scale [18], Quality nika ogólnej symptomatologii, czynnika pozytyw-
of Life [17], Subjective Well-being under Neuroleptics sca- nego, negatywnego i depresyjnego. U pacjentów z
le [16]. Z kolei zastosowana w niniejszym badaniu skala bardziej nasilonymi wymienionymi objawami stwier-
jest krótkim narzędziem (5 pytań), skonstruowanym pier- dza się niższe poczucie koherencji. Stosunkowo
wotnie w celu diagnozy depresji w ogólnej populacji osób najsilniejsze współzależności występują w przypadku
w podeszłym wieku narażonych na wystąpienie zaburzeń czynnika depresyjnego, najsłabsze w przypadku
psychicznych. Otrzymane wyniki badań mogą potwier- czynnika pozytywnego. Taki wynik jest zbieżny z
dzać to podstawowe zastosowanie skali WHO-5 jako niektórymi wcześniejszymi badaniami [8, 9] doty-
wskaznika oceny samopoczucia oraz depresji, a także jej czącymi osób chorych na schizofrenię.
brak użyteczności w przesiewowej ocenie objawów 2. Nie stwierdzono współzależności pomiędzy su-
psychopatologicznych osób chorych na schizofrenię. biektywnym samopoczuciem mierzonym skalą
WHO-5 a objawami psychopatologicznymi; je-
Wnioski: dyna współzależność dotyczyła czynnika depre-
1. Wykazano jedynie umiarkowane współzależności syjnego skali. Taki wynik nie potwierdza wyni-
między objawami psychopatologicznymi mierzony- ków niektórych wcześniejszych badań [16 18] do-
mi skalą PANSS a poczuciem koherencji mierzo- tyczących osób chorych na schizofrenię. Skala
nym kwestionariuszem SOC-29. Dotyczą one czyn- WHO-5 potwierdziła swoją użyteczność jedynie
www.psychiatria.viamedica.pl
80
Krzysztof Staniszewski i wsp., Związki nasilenia objawów schizofrenii z subiektywną oceną samopoczucia
w przypadku pomiaru pogorszenia subiektywnej niem. Skala WHO-5 okazała się zarazem mało
jakości życia związanej z objawami depresyjny- przydatna jako narzędzie do badań przesiewo-
mi, co jest zgodne z jej pierwotnym zastosowa- wych i monitorowania przebiegu schizofrenii.
Streszczenie
Wstęp. Celem badania była ocena związku między poczuciem koherencji oraz subiektywnym samopoczuciem
Wstęp.
Wstęp.
Wstęp.
Wstęp.
a nasileniem objawów psychopatologicznych schizofrenii.
Materiał i metody.
Materiał i metody.
Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 90 osób, w tym 36 kobiet i 54 mężczyzn, w wieku 19 67 lat,
Materiał i metody.
Materiał i metody.
średnia 42,59 roku (SD = 12,88); 74 osoby leczono na psychiatrycznych oddziałach całodobowych i dziennych,
28 osób korzystało z usług środowiskowych domów samopomocy, 6 osób leczyło się w ramach prywatnej prak-
tyki lekarskiej. Do pomiaru poczucia ogólnej symptomatologii koherencji użyto kwestionariusza Orientacji Życio-
wej SOC-29, do oceny subiektywnego samopoczucia posłużono się pięciostopniową skalą Well-Being Index (WHO-5),
nasilenie objawów psychopatologicznych schizofrenii mierzono skalą Positive and Negative Syndrome Scale (PANSS).
Wyniki i wnioski.
Wyniki i wnioski.
Wyniki i wnioski. Stwierdzono ujemną korelację pomiędzy nasileniem objawów psychopatologicznych mierzo-
Wyniki i wnioski.
Wyniki i wnioski.
nych skalą PANSS a poczuciem koherencji mierzonym kwestionariuszem Sense of Coherence Scale (SOC-29).
Związki dotyczyły czynnika ogólnej symptomatologii, czynnika negatywnego, pozytywnego i depresyjnego skali,
przy czym czynnik depresyjny oraz ogólnej symptomatologii korelowały stosunkowo najsilniej, natomiast czynnik
pozytywny słabo. Nie stwierdzono korelacji w przypadku czynnika poznawczego oraz czynnika dezorganizacji.
Ujemna korelacja pomiędzy subiektywnym samopoczuciem a nasileniem objawów psychopatologicznych doty-
czyła jedynie czynnika depresyjnego oraz w niewielkim stopniu czynnika pozytywnego. Wynik ten w ograniczo-
nym stopniu potwierdza doniesienia naukowe pokazujące związki między jakością życia a objawami psychopato-
logicznymi schizofrenii. Zarazem skala WHO-5 potwierdza swoje pierwotne zastosowanie jako narzędzia służą-
cego do diagnostyki depresji, natomiast przypuszczalnie ograniczoną użyteczność w diagnostyce subiektywnej
Psychiatria 2009; 6, 3: 75 81
jakości życia w odniesieniu do innych objawów psychopatologicznych. Psychiatria 2009; 6, 3: 75 81
Psychiatria 2009; 6, 3: 75 81
Psychiatria 2009; 6, 3: 75 81
Psychiatria 2009; 6, 3: 75 81
słowa kluczowe: schizofrenia, poczucie koherencji, subiektywne samopoczucie, objawy
psychopatologiczne
relationship to psychopathology. Scand. J. Caring. Sci. 2005;
PIŚMIENNICTWO
19: 280 287.
1. Antonovsky A. Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Instytut Psychia-
10. Bergstein M., Weizman A., Solomon Z. Sense of coherence
trii i Neurologii, Warszawa 2005.
among delusional patients: predictors of remission and risk of
2. Zając L. Psychologiczna sytuacja człowieka starszego oraz jej
relapse. Compr. Psychiatry 2008; 49: 288 296.
determinanty. W: Obuchowski K. (red.). Starość i osobowość.
11. Mergl R., Seidscheck I., Allgaier A-K., Mller U., Hegerl U., Henkel
Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego,
V. Depressive, anxiety, and somatoform disorders in primary care:
Bydgoszcz 2002.
prevalence and recognition. Depress anxiety 2007; 24: 185 195.
3. Koniarek J., Dudek B.I., Makowska Z. Kwestionariusz Orientacji
12. Kay S.R., Fiszbein A., Opler L.A. The positive and negative syn-
Życiowej. Adaptacja. The Sense of Coherence Questionnaire (SOC)
drome scale (PANSS) for schizophrenia. Schizophr. Bull. 1987;
A. Antonovsky ego. Przegl. Psychol. 1993; 36: 461 502.
13 (2): 261 276.
4. Antonovsky A. Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia.
13. Kokoszka A., Telichowska-Leśna A., Radzio R. Kwestionariusz
W: Heszen-Niejodek W.I., Sęk H. (red.). Psychologia zdrowia.
wglądu w schizofrenię Moje myśli i odczucia . Psychiatr.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
Pol. 2008; 42: 491 502.
5. Sęk H. Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia ko-
14. Bonsignore M., Barkow K., Jessen., Heun R. Validity of the five-
herencji. W: Sęk H., Pasikowski T. (red.). Zdrowie stres
-item WHO Well-Being Index (WHO-5) in an elderly popula-
zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia. Wydaw-
tion. Eur. Arch. Psychiatry Clin. Neurosci. 2001; 2: 27 31.
nictwo Humaniora, Poznań 2001.
15. Mosiołek A., Aoza B. Co mierzą testy neurokognitywne w schi-
6. Frączek A., Zwoliński M. Some childhood predictors of the sen-
zofrenii? Psychiatr. 2004; 1 (2): 113 119.
se of coherence (SOC) in young adult. A follow-up study. Pol.
16. Karow A., Schafer I., Hirdes F., Osterwald C., Naber D. Subjecti-
Psychol. Bull. 1999; 3: 263 270.
ve view of positive symptoms and quality of life in patients with
7. Rimm H. Sense of coherence and other personality dimensions. schizophrenia. Psychiatr. Prax. 2008; 35 (6): 286 293.
Polish Psychological Bulletin, 1999; 30: 333 342. 17. Savilla K., Kettler L., Galletly Ch. Relationships between cogniti-
ve deficits, symptoms and quality of life in schizophrenia. Aust.
8. Bengtsson-Tops A., Hansson L. The validity of Antonowsky s
NZJ Psychiatry 2008; 42 (6): 496 504.
Sense of Coherence measure in a sample of schizophrenic
18. Yamauchi K., Tomokate M., Iga J. i wsp. Predictors of subjective
patients living in the community. J. Adv. Nurs. 2001; 33: 309 2404.
and objective quality of life in outpatients with schizophrenia.
9. Bengtsson-Tops A., Brunt D., Rask M. The structure of Antono-
Psychiatry Clin. Neurosci. 2008; 62: 404 411.
vsky s sense of coherence in patients with schizophrenia and its
www.psychiatria.viamedica.pl
81
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Nasilenie objawów psychopatologicznych dorosłych dzieci alkoholikówKorelaty kliniczne i kognitywne objawów schizofazjiARTYKUŁY ZWIĄZEK DYLEMATY WYBORUZWIĄZEK PRZYCZYNOWO SKUTKOWYr7?ck schizoid&schizotypschizofrenia pierwszy epizod brak?ektow (2)Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo behawioralnej w leczeniu schizofreniiSchizofrenia, SWPS 2014Epizod schizofreniiSzkółkarstwo OGRANICZENIE OBJAWÓW ZMĘCZENIA GLEBY W SZKÓŁCEKJP 2015 klucz (związek zgody)psychoedukacja rodzin w terapii schizofreniiKwestionariusz objawow dysgrafiiwięcej podobnych podstron